Tíminn - 27.04.1950, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, fimmtudaginn 27. apríl 1950
91. blaff
Þjóðleikhúiið
J Sá íslenzkur listamaður,
sem einna víðast hefir far
, ið, er Eggert Stefánsson
, söngvari. Það hefir þó ekki
dregið úr ættjarðarást
hans, því að fáir munu
unna ættjörðinni fölskva-
, lausar en hann, eins og
„Óðurinn tii ársins 1944“
bar ljóst merki um. Af þess
um ástæðum er Tímanum
það mikil ánægja að birta
eftirfarandi grein hans.
Ég hafði undirbúið mig vel
til að koma til þín, Thalía,
þegar þú opnaðir dyr þínar í
þínu eigin húsi. Ég hafði far-
ið á safn Einars Jónssonar,
þessa sérstæðasta mynd-
höggvara veraldarinnar, þar
sem hið andlega ísland hefir
eignazt meistara, tengdan
náttúru þess. — Og ég hafði
litið yfir hinar sólríku mynd-
ir, séð hinn skáldlega blæ
töframannsins við Háteigs-
veg, Gunnlaugs Blöndals, og
þá aðra list, sem ég hafíSi að-
gang Og svo á aðfangadags-
kveldi opnunar leikhússins
farið í Dómkirkjuna og heyrt
Vitali, Hándel og Baeh. Þann
ig gert allt til að stemma mig
hátt í félagsskap systragyðj-
anna, svo ég hefði hið rétta
hugarfar þegar ég kæmi til
þin. Kjarval hafði sagt við
mig, að hverníg maður væri
stemmdur, þegar maður sæi
málverk, hefði mikið að segja,
maður tæki oft feil á mynd,
ef maður væri ekki í því fíítta
hugarfari þegar maður sæi
list. Svo ég ætlaði ekki nú að
verða þröskuldur minnar eig-
in ánægju — og það tókst.
En þótt ég hefði verið það,
hefðir þú. unnið sigur, því
strax þegar ég kom í hús þitt,
töfraðir þú mig með yndis-
þokka þinum, gyðjunnar
fagra blæ. En það sem mest
er geðþekkt og unaðslegt af
öllum yndisþokka, er þó mál-
rómurinn og tónn þinn, sem
er hið fegursta skraut þitt
og prýði.
Þegar byrjað var að tala
heyrðist hvert orð, endurbor-
ið út í hvern krók og kima
hússins af tíbrá hljómgrunns
ins, þannig að ég hefi hvergi
heyrt annan eins hljóðburð
(akustik), nema ef vera
skyldi á Scala í Milano, þar
sem sagt er að maður heyri
saumnál falla.
Þarna hafði mikið krafta-
verk gerzt, sem á eftir að
hafa mikla þýðingu fyrir leik
list landsins, fyrir málið og
lyrir tónlistina. Það er leitað
að þessu kraftaverki af bygg
ingarsnillingum jarðarinnar,
en lögmál þess er ekki fund-
ið, svo leikhúsið hefir fengið
þessa Guðs gjöf, sem lætur
orðið lifa í húsinu, og vekja
bergmál í huganum og hjart
anu og er það ekki það, sem
ieikhús er reist fyrir?
Hús þitt er Stradivarius
meðal leikhúsa, með alla
töfra þeirrar snilldar fiðlu,
og nú mun framtíðin sýna,
hvernig á það verður leikið.
Leikhús hefir ætíð verið
mér virkileikinn — þar skeði
oftast það, sem maður óskaði
og þráði og vildi að yrði. Lif-
ið þar á móti var alltaf slæmt
ieikhús.
í Nýársnótt Indriða Einars
sonar er hin dulbúna þrá ís-
iendingsins eftir fána sínum
Eftir Ejíjíort Stefánsson, söngvara.
og sjálfstæði, sem auðvitað
skeður í álfheimum á þeim
tíma, fyrir aldamótin sein-
ustu. í heimi draumanna í
álfheimum, og þetta verk hef
ir því táknræna þýðingu nú
þótt takmarkinu sé náð. Það
sýnir manni hvað leikhús
geta til að brjóta draumun
um braut til raunveruleikans.
í þessu leikriti gafst tæki-
færi til að sýna margar hlið-
ar tækni og forms, er leikhús
ið ræður yfir. Hin skínandi
náttúrlega aðferð ljósanna
við snjóbylinn manaði raun-
veruleikann fram á töfrandi
hátt. Ballettinn, sem kom
þeysandi inn á senuna var
ein listtegundin, sem naut sín
hvað bezt í þessu nýja ljósi
og umhverfi. Það var eins og
hin fagra æska íslands tæki
leikhúsið í sina eign, og er
ég viss um, að þessi listgrein
á sér hér mikla framtíð. Hin-
ar fögru, ungu stúlkur, fullar
áhuga og lipurð — þótt ekki
séu þær ennþá í líkingu við
ballett Rússa, sem beztur þyk
ir, þarf maður ekki að vera í
álfheimum til að spá því, að
engin takmörk séu of há fyr
ir hann að ná, ef leiðsögn og
kringumstæður leyfa. Sigrið-
ur Ármann var lifandi ímynd
sólargeislans, og eftirlætur
manni yl hans og unað, og
öll æskan fylgdi henni eftir,
— æskan íslenzka, sem á
heiminn og framtíðina, og
leikhúsið er gjöf til æskunn
ar.
Hljómsveitin, sem lék þarna,
var einnig í essinu sínu í
þessu nýja heimkynni. Hvert
hljóðfæri virtist heyrast ein-
stætt í samhljómi tónanna i
þessum töfrandi hljómburði.
Það var eins og magnað af
hljómi stórrar hljómsveitar,
þegar húsið tók við því, og
dreifði tónunum um það, með
fyllingu og hljómblæ alveg
nýjum í þessum bæ. Með
miklu fjöri lék hún verk Páls
Ísólfssonar, þar sem glettni
hans og skynsemi byggði
storm af tónum, er þyrluðu
upp í hversdags hugsunum
og áhyggjum, og skapaði
strax hátíðarstemmningu. í
Árna Björnssyni eigum við
ungt tónskáld, sem við verð-
um að reikna með. Forspii
hans að Nýársnóttinni og
ballett-músik var með ágæt-
um, vel samin og útfærð, og
öll raddfærsla þannig, að
maður heyrði snillinginn bak
við. Þjóðlcgin voru hugnæm
og útsett í anda þeirra, og
lag hans Ein sit ég úti á steini
kemur áreiðanlega til að lifa,
þótt þar sé við ramman reip
að draga þar sem þjóðlagið
er.
Öll tónlist og sönglist á hér
einstætt heimili, sem leitandi
er að sökum hinna ágætu
skilyrða, sem hljómgrunnur
byggingarinnar gefur. Það
verða glaðir og heillaðir gest-
ir, sem ber að garði hjá okk
ur og fá að heyra sjálfa sig
í þessum töfra hljómbylgjum,
er húsið endurkastar.og seið
ir fram úr sjálfum þeim,
nýja og kannske óþekkta
tóna, sem Stradivarius okk-
ar gefur þeim.
Það var einnig gaman að
heyra þessa nýju tóna, þetta
spil hússins á hinar þekktu
raddir Iðnós. Heyra nýjar
raddir, framandi persónu-
leik opnast, — eins og rétt*-
ast úr öllum, fá nýja stærð,
nýja krafta, nýjar sveiflur á
allt hið hugsaða og talaða, er
hafði verið í fjötrum, en
komst nú á vængjum tónsins
þróttmikið og göfugt til
hlustandans. — Og þó voru
þarna allt gömlu vinir okkar
frá hinum fornu heimkynn-
um leiklistarinnar, Iðnó, sem
við nú kvöddum með djúpu
þakklæti og viðkvæmni, við,
sem höfðum fengið okkar
veganesti ógleymanlegt þar,
inn í heima draumanna og
fegurðarinnar, þegar andi
manns var að staulast á fæt-
ur. Ef þið vissuð hve vel þið
tókuð ykkur út, ekki einung-
is af ljósatækninni, heldur
einnig af framsögn ykkar,
þegar hinn huldi tónn húss-
ins tók raddir ykkar, lagði í
þær kraft lífsins og bar hann
til okkar, þá yrðuð þið stolt!
Og þegar þið lærið á hann,
þekkið hann og skiljið hann,
eigið þið voldugan veldis-
sprota, sem opnað getur stein
hjörtu. Svo ég samgleðst ykk
ur og samgleðst íslandi yfir
öllu því, sem héðan á að
koma.
Einnig var gaman að heyra
mál hinna góðu gesta, sem
lieimsóttu okkur frá fram-
andi löndum. Heyra Norður-
landamálin, hina hljómfögru
sænsku, hressilegu norsku og
hina mjúku dönsku tungu og
hið hjartkæra mál frænda
okkar Færeyinganna. Það var
eins og tónninn léti frænda-
málin koma nær okkur í þess
um undursamlegu hljóm-
bylgjum, er umvöfðu orð og
jafnvel hugsanir flytjandans.
Þegar Mr. Blythe frá Abby-
leikhúsinu í Dublin, þessu
rómantískasta leikhúsi ír-
anna, minnti okkur á karl-
mennsku okkar í fornöld, og
hin góðu áhrif þess á kyn-
stofn okkar, er ég viss um, að
mikið af listablóði okkar er
einmitt komið frá þessum á-
gætu, keltnesku áhrifum, er
þeir fluttu í blóð okkar, og
blönduðu það með snilligáfu
og menningardjúpi hins kelt-
neska kynstofns. Finnst feg-
urri saga um nokkra konu en
Melkorku írsku og Kjartan
;ungan?
Nú getur einhver sagt: Hví
talar hann svo mikið um tón
inn 1 Þjóðleikhúsinu? Það
þarf meira en tón, það þarf
að sjá líka, og einn vinur
minn Sagði við mig: Fannst
þér ekki kaldur þarna útbún-
aðurinn? Ég tók ekki eftir því
eftir að ég uppgötvaði tón-
inn. En þegar ég fór í hátíð-
arsalinn og sá myndirnar af
Matthíasi Jochumssyni, Ind-
riða Einarssyni og Einari
Kvaran og mynd af vini mín-
um gamla, Jóhanni Sigurjóns
syni, þá tók ég þó eftir og
saknaði þar Guðmundar
Kambans. Hann hefði átt að
hafa sína mynd hér, og eina
hátíðarsýningu með ein-
hverju af sínum stærstu verk
um. Hann var afkastamestur
leikhúsrithöfunda minnar
í DAG SKULUM við hafa hérna
sumarmálabrag eftir Bjarna I
Hörgsholti:
Góðar slægjur vaxi vel,
veiti nægju fóðurs.
þjóðar hagur vinnu vél
vermi dagur gróðurs.
Gleðilegt sumar gefi oss
guðlegur kærleiks ylur.
Sumarið býður blessað hnoss,
sem barnslega hjartað skilur.
Hugur finnur ylinn anda
yfir lífi nýju.
Dagur vinnur lýðum landa
ljúfa, blíða hlýju.
Hlakkar þjóðin birtu betur
boðna gróður hlýju.
Þakkar góðan, vægan vetur.
Vakna hljóðin nýju.
Kæri faðir, gefðu gæði
gleði sumar þjóðum.
Næri glaða farsæld, fæði
friðarvinum góðum.
Góður dagur hlýjar hlið,
hlýtur veika yngja.
Gróður fagur, börnin blíð
brosa, leika, syngja.
Sólin ljómar yfjr oss,
yljar skýja tjöldin.
Kjólinn jarðar, foldu, foss,
fegra nýju völdin.
Nýrra fræja vona völd
vakna, hlæja, metta.
Hlýrra bæja torfu tjöld,
töðu blæjur spretta.
Hlýjar, frjóar sveitir sjá,
sárin grói foldar.
Nýjar skógar furur fá
fræin plógi moldar.
Andi lífsins veki vit,
vinnu menning góða.
Grandi kifsins stefnu, strit,
stöðvi brennur þjóða.
j
Gróði þjóðar drengja dáð
dyggða bjóði gæði.
Sjóði góða lætur láð
lýðum bjóða fæði.
Góði Jesú blessa börn,
bróðir allra manna,
gróði þjóða, veikra vörn,
vinur kynslóðanna.
Sumarið gefi bjart og blítt
blessaður lífsins faðir.
Grænmeti þiggi þarft og nýtt
þjóðhollir menn og glaðir.
ÉG VIL BIÐJA ÞÁ, sem eiga
hjá mér efni, að vera rólegir, þó
að nokkrir dagar kunni að líða
þangað til það birtist. Þetta kem-
ur dálítið misjafnt, og svo er ég
þá að reyna að blanda fóðrið hæfi-
lega, svo að fleiri fái þó einhvern
tíma eitthvað, sem þeir geta fellt
sig þolanlega við.
Starkaður gamli.
>♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦< ♦ ♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦»
Ódýr kjötkaup
Tryppakjöt jj
frampartar kr. 5,50 pr. kg. < ►
— Útvegum söltun og tunnur, ef þess er óskað. — < ►
Hnefaleikameistaramót
íslands
Verður haldið í íþróttahúsinu við Hálogaland,
föstudaginn 28. apríl klukkan 8,30.
Keppt verður í öllum þyngdarflokkum. Kepp-
endur eru frá K. R., Ármanni og í. R.
Aðgöngumiðar fást 1 bókaverzlun ísafoldar, bóka-
verzl. Braga Brynjólfssonar, Hafnarstræti og bóka-
verzlun Sigfúsar Eymundssonar.
(FramhaUl A 7. sUSu.)