Tíminn - 06.09.1950, Blaðsíða 3

194. blað.
TÍMINN, miðvikudaginn 6. september 1950.
3.
/ siendingafpættir
Sextugun Páll Jónsson frá Grænavafni
k krossgötum
TVýtt smásagnasafn
eftir V. S.
UTAN Ú R HEIMI
Sunnudaginn 3. september
varð Páll Jónsson fyrverandi
bóndi á Grænavatni í Mý-
vatnssveit sextugur. Hann er
fæddur að Helluvaði í sömu
sveit, yngsta barn Jóns Hin-
rikssonar skálds og bónda þar
og þriðju konu hans Sigríðar
Jónsdóttur frá Arnarvatni.
Páll ólst upp i foreldrahúsum
á Helluvaði og dvaldist cll
bernsku og æskuárin í Mý-
vatnssveit, nema þann tíma,
er hann stundaði nám í Gagn
fræðaskólanum á Akureyri,
þar sem hann lauk gagn-
fræðaprófi.
Hátt á þrítugs aldri kvænt
ist Páll Hólmfríði Guðnadótt
ur Ásmundssonar bónda á
Grænavatni. Þá fékk hann
hluta af þeirri jörð til ábúð-
ar og setti þar saman bú af
litlum efnum eins og margur
íslenzkur bóndasonur hefur
þurft að gera fyrr og síðar.
IEn Páli búnaðist vel og varð
bú hans brátt allstórt og fag
nrt með afbrigðum. Ég hitti
Pál í fyrsta sinni er ég heim-
.sótti hann að Grænavatni í
erindum Búnaðarfélags ís-
lands haustið 1936. Síðan
hafa kynni okkar verið mikil
og náið samstarf áttum við
Ný bók eftir Vilhjálm S.
Vilhjálmsson er nýlega kom
„ .„j , . . ^Un út á vegum Helgafells. Er
Pall er sniildar skepnuhirð; það smásagnasafrij sem nefn
ír og hefur hann yndi af
öllu búfé, bæoi ræktun þess
og umhirðu allri. Fjárrækt
hans og fjármennska er
löngu landskunn. Á Græna-
vatni tókst honum að rækta
vænna fé en nokkrum öðrum
íslenzkum bónda hefur tek-
izt til þessa, eftir því sem
ég hefi kunnugleika á
Fjárbú hans hlaut viður-
kenningu Búnaðarfélags ís-
lands sem kynbótabú frá
1936 til 1944. Páll gat ekki
unað því að eiga nokkra af-
urðalága skepnu, hvort held
ur var um sauðkind eða kú
að ræða, enda tókst honurn
ætíð að fá óvenju miklar af-
urðir af búfé sínu. Meira yndi
hefur Páll af hestum en
nokkrum öðrum skepnum og
er hann hvortveggja í senn
ist „A krossgötum“ og flytur
tíu smásögur. Áður hafa kom
ið út eftir Vilhjálm þrjár
skáldsögur, sem vakið hafa
mikla athygli, og nú liggur
fjórða skáldsaga hans fyrir í
handriti.
Hinar tíu smásögur í þessari
nýju bók Vilhjálms heita:
Rauðir seðlar, Mynd gamall-
ar konu, Lítill drengur, Bless
aður gamli maðurinn, Blá
gluggatjöld, Síðasti blossinn,
Nýtt hlutverk, Silfurbjöllur,
Bróðurleit og Áning. „Á kross
götum“ er 182 blaösíður að
stærð í miðlungsbroti, prent
uð í Víkingsprenti.
Þessar smásögur Vilhjálms
S. Vilhjálmssonar eru fjöl-
breytilegar að efni. Höfund-
urinn tekur til meðferðar á-
hrif hernámsáranna, lýsir
hestamaður og hestavinur.; upplausn heimila og falivalta
Hann hefur aldrei talið það ieik stundargróðans, rekur
með vinnu sinni að hirða gæð , leit fólks að týndri æsku,
ing sinn, heldur aðeins
skemmtun.
Páll er höfðingi heim aö
sækja og hefir gaman af að
gera sér með gestum kátt
Ekki undi Páll hag sínum
bregður upp margvíslegum
skapgerðarmyndum, greinir
frá andstæðum listamanna-
eðlisins og lífsbaráttunnar,
lætur fyrirmyndarborgarann
misstíga sig á vegi dyggðar-
til lengdar sunnan heiða og jnnar og minnist þegna þagn
flutti hann frá Hesti vorið arinnar, sem aldrei bregðast
skyldu sinni og hika ekki við
að takast á hendur nýjan
vanda.
Fyrsta skáldsaga Vilhjálms
„Brimar við Bölklett,“ kom út
úm þriggja ára skeið meðan 1947 til Húsavíkur, og gegndi
Páll veitti forstöðu tilrauna- j þar starfi hjá Kaupfélagi
búi búnaðardeildar Atvinnu-! Þingeyinga við mjólkurbúið.
deildar Háskólans í sauðfjár Myndi hann hafa kosið að
rækt á Hesti í Borgarfirði frá reysa aftur bú að Grænavatni
1944 til 1947. j en taldi það óráð því hann 1945. Önnur skáldsaga hans,
Páll er glæsimenni í sjón væri af léttasta skeiði og„Krókalda,“ kom út 1947 og1
og mjcg sérstæður fastmótað heilsa hans ekki svo góð sem | hin þriðja, „Kvika,“ 1949. —
nr persónuleiki. Hann er góð, bezt var á kosið. í búskap Fjórða skáldsaga hans sem
nm gáfum gæddur eins og sínum gekk Páll raunar nú liggur fyrir í handriti og i
þann á kyn til og myndar sér aldrei heill til skógar. í æsku kemur væntanlega út síðar á'
ákveðnar skoðanir um flest varð hann fyrir því óhappi árinu, heitir „Beggja skauta
mál. Málstað sínum fylgir að liggja lengi þungt hald-. byr.“
hann með einbeittni og föst- j inn af liðagigt, sem lagðist | ——_______________________
um rökum í hverju máli og fyrir hjartað. Varð hann
Liirðir eigi um, þótt hann' aldrei alhraustur eftir það.
lendi í minnihluta, en sú raun j pán varð fyrir þeirri miklu
hefir á orðið, að meirihlut-' sorg að missa hina ágætu
inn hefir talið sér ávinning konu sína frá tveimur börn-
1 að beita honum fyrir sig í um þeirra á bernskuskeiði.
ímsum þýðingarmiklum mál Hann hefur eigi kvænst aft-
Cnurchill
Rússnesk „fræðsla“ um
Churchill og Truman.
Fyrir nokkru síðan var byrjað
að sýna nýja rússneska kvik-
mynd samtímis í 25 kvikmynda-
húsum í Moskvu. Mynd þessi
hefir hlotið nafniö „í leyniþjón-
ustu“, en einn megintilgangur
hennar er að sýna þá Truman
og Churchill sem leynilega og
opinbera féndur Sovétríkjanna.
Þannig er myndin látin sýna, að
Churchill hafi reynt að ná
leynisamningum við Þjóðverja
nokkru fyrir lok styrjaldarinnar
í þeim tilgangi að beina sam-
einuöum her þeirra og Banda-
manna gegn Sovétríkjunum.
Heimildir fyrir þessu segjast
Rússar hafa fundið í leyniskjöl-
um þýzku nazistastjórnarinnar.
í lok myndarinnar er Churchill
látinn segja, að hann hafi í 30
ár barist árangurslausri baráttu
gegn Sovétríkjunum og nú verði
að hefja styrjöld til að reyna
að éyðileggja þau, jafnvel þótt
það kosti það, að helmingur
mannkynsins tortímist.
Löggjöf um „tilbúna"
rigningu. ____
Á fundi búnaðarfélaga í aust-
urhluta New-Yorkfylkis í Banda
ríkjunum urðu nýlega harðar
deilur í tilefni af því„ að vís-
indalegar tilraunir höfðu verið
gerðar á þessu svæði til að
framleiða rigningu.
Tilraunir þessar höfðu borið
talsverðan árangur. Bændur
voru misjafnlega ánægðir yfir
hinni tilbúnu rigningu eða eftir
því, hvaða grein búskaparins
þeir stunduðu. Niðurstaða fund-
arins varð helzt sú, að nauð-
synlegt væri að setja löggjöf um
það, hvernig slíkri tilrauna-
starfsemi væri hagað.
Rigningin hefir aðallega ver-
ið framleidd með þeim hætti,
að dreift hefir verið úr flugvél-
um dufti, sem myndar vatn í
loftinu.
Slíkar tilraunir hafa áður
verið gerðar víða í Bandaríkj-
unum, en hvergi þó i stórum
stíl. Á þurrkasvæði einu i Kali-
forníu hefir borg á stærð við
Reykjavík verið séð fyrir nægu
vatni þrjú undanfarin ár með
þessum hætti, en áður var þar
vatnsskortur níu mánuði árs. 1
Arizona hefir stórbóndi einn
sigrast á ofþurrkum, sem hafa
valdið þar miklu tjóni, með þvi
að fá sér flugvél og framleiða
rigningu yfir landareign sinni.
Ýmsir visindamenn gera sér
vonir um, að með tíð og tíma
megi framleiða svo mikla rign-
ingu með framangreindum
hætti, að breyta megi stærstu
eyðimörkum í frjósöm lönd, og
muni sú aðferð reynast ódýrari
en áveitur.
Fundu Sýrlendingar
upp stafrófið?
Það hefir lengi verið skoðun
sagnfræðinga, að Egyptar hafi
fyrstir fundið upp og notað
stafrof. Nú telja franskir forn-
minjafræðingar, sem lengi hafa
verið við rannsóknir í Sýrlandi,
að Sýrlendingar hafi notað
stafrof á undan Egyptum. Þeii
telja sig hafa fundið töflur rneð
stafrofi, er séu að minnsta kosti
3300 ára gamlar eða um 100 ár-
um eldri en elzta stafrofið, sem
enn hefir fundizt í Egyptalandi.
Grísk munnmæli hafa hermt,
að stafrof hafi fyrst verið notað
í Sýrlandi, en sagnfræðingar
síðari tíma hafa véfengt það
Handknattleiksmót
U. í. A.
um sveitarinnar og héraðs-
Handknatleiksmót U. í. A.
og 27. ágúst. Til leiks mættu
5 A-liðssveitir kvenna og
2 sveitir karla.
Úrslit urðu þessi: Þróttur
Ráð gegn æðahnútum
ur en Snjólaug systir konu 1Q[-n „or. . „„
ins. Lengi hefir Páll átt sæti hans hefur síðan veitt heimil
i hreppsnefnd Mývatnssveit- fnu forstöðu með hinni mestu
ar, um skeið Var hann í stjórn prýði og gengið börnunum í
Kaupfélags Þingeyinga og móður stað.
hann var einn af aðalbaráttu j , . ----- ----- ------
mönnum Þingeyinga í fjár-I Pál1,’, um lefð og ég arna Neskaupstað vann mótið með j
skiptamálinu, þótt hann væri ?er allra, h.eillt f. Ók<??nUm 7 stigum. Umf. Stcðfirðinga
þá um stundarsakir fluttur áf„“’ 711 ég þakka Þér og fékk 6 stig, Umf. Austri Eski
úr héraðinu. | folki þinu anægjulegt sam- firðj 5 stig, Umf. Borgfirðinga ■
Sterkustu þættir í skap-' starí.og vel nnnm storf’ sem 2 stig, Huginn Seyðisfirði 0
gerð Páls eru skyldurækni,
vandvirkni og samviskusemi.
Um hann má með sanni segja'
að hann getur ekkert verk
annið, nema gera það vel,
og ekkert má hann sjá öðru-
visi en í röð og reglu. Búskap
ur hans bæði heima á Græna
vatni og á tilraunabúinu á
Hesti bar þessu glögg vitni,
hvar sem á var litið.
150 ára gamalt skip
Nýlega er byrjað á því að
höggva upp elsta seglskip
Svía, er hét Liza. Það var
orðið 150 ára. Það var 20 m.
langt og var burðarmagn þess
talið 120 smál. Margt hafði
á daga þess drifið á hinum
150 ára langa starfstíma þess.
Meðal annars hafði það ver-
Ið notað til þrælaflutninga
milli Afríku og Ameríku. Það
hefur verið í siglingum þang
að til í sumar.
eru öðrum til fyrirmyndar.
Halldór Pálsson.
stig
í karlakeppni vann Umf.
Stöðfirðinga Umf. Skrúð með
10 gegn-3 mörkum.
Veður var allsæmilegt, þó
lítilsháttar rigning á laugar-
dag. Mótið munu hafa sótt
um 300 manns.
Vaxandi ferðamanna
stranmur til Dan-
merkur
Fyrstu sex mánuði þessa
árs hafa 123 þús. erlendir
ferðamenn komið til Dan-
merkur eða réttum 20 þús.
fleiri en á sama tíma í fyrra.
Auk þess hafa farið þar um,
án dvalar, 473 þús. ferða-
menn, en voru á leið til ann-
ara landa. Á sama tíma í valdi stóð, til að þrengja
fyrra var tala þeirra 432 þús. starfsskilyrði þess.
Ritbann hert
Blað, sem brezka sendiráð-
ið í Moskvu heflr gefið út
síðan á stríðsárunum er nú
hætt að koma út vegna þess
að stjórnarvöldin í Rússlandi
hafa gert allt, er í þeirra
Af ferðamcnnum þeim,
sem komu til Danmerkur
fyrstu sex mánuðina í ár,
voru 58.257 Svíar, 18.933 Norð
menn og 9810 Bretar. Frá
Bandaríkjunum og Kanada
komu samtals 10.272 ferða-
menn.
Var hér um að ræða eina
blaðið í Rússlandi, sem flutti
fréttir af því, er gerðist úti
í heimi, án þess að þær væru
háðar rússnesku ritskoöun-
inni.
Blað þetta var gefið út á
ensku.
Grein sú, sem hér fer á
eftir, birtist í nýkomnu
Fréttabréf um heilbrigðis
máí, og er það gefið út af
Krabbameinsfélaginu.
Æðahnútar eru með al-
gengustu sjúkdómum, eink-
um hjá konum. Þótt þeir sé
yfirleitt ekki hættulegir geta
þeir valdið miklum. óþægind
um og ávallt eru þeir til lýta.
Langoftast koma þeir á fót-
leggi og læri, einkum hjá kon
um sem staöið hafa í barn-
eignum. BlóðiÖ safnast fyrir
í bláæðunum, af því að það
á erfitt um afrás úr ganglim
unum, og þegar til lengdar
lætur gefa æðaveggirnir eftir
og vikka út, svo að pokar
myndast í æðunum, og það
eru hinir svokölluðu æðahnút
ar. Allir geta fengið þetta,
vegna þess, að blóðið á hvergi
eins erfitt um afrás og frá
fótunum. Maðurinn er nefni
lega ekki ennþá búinn að
laga sig eftir þeim kröfum
sem blóðrásins gerir til hans
síðan hann fór að ganga upp
réttur. Blóðþunginn frá fæti
til hjarta hefir aukist mikið
frá því að gengið var á fjór-
um fótum og má þvi lítið út
af bera til þess að styrkleika
æðarveggjanna sé ekki ofboð
ið. Þegar fóstrið þrýstir að
grindaræöum konunnar á
seinni hluta meðgöngutímans
aukast enn erfiðleikar blóðs-
ins, sem þarf að komast frá
ganglimunum og alla leið
upp í hjarta.
En mikið er hægt að gera
til þess að forðast æðarhnút
ana á fótum og gildir það
jafnt karla sem konur. Aðal-
boðorðið er að forðast að
standa lengi kyrr. Ekkert
hjálpar blóðrásinni ur fótun
um eins áfram og hreyfing.
Kona, sem stendur kyrr við
eldhúsborðið, þvottabalann
eða strauborðið, fær þreytu-
verk í fætur þegar hún hefir
staðið lengi kyrr i sömu spor
um. Blóðið rennur þa svo illa
frá ganglimunum, að vóðvar
og vefir fara að liða af súr-
efnisleysi. Ef hún tekur eftir
því, að æðar á kálfum henn-
ar eða lærum eru farnar að
víkka út undir húðinni, ætti
hún að forðast að standa
lengi kyrr í sömu sporum,
hreyfa sig heldur öðru hvoru
til að koma blóðrásinni í
ganga, og ef um ófríska konu
er að ræða ætti hún að taka
sér smáhvíldir oft á dag', þvi
að með því að leggjast útal
þótt ekki sé nema í 2—3 mín
útur er það nóg til þess að
koma blóðrásinni i eölilegt
horf. Gott, er fyrir slikar kor,
I ur að sitj a þannig að haf&
fót eða fætur uppi a stoi þeg
ar þvi veröur við komlð, þv..
að það léttir svo mikið fyriJ.1
blóðrásinni.
(Framhalú á 6. slðu.) ,