Alþýðublaðið - 08.07.1927, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
1ALÞÝÐUBLAÐ19
kemur ut á hverjum virkum degi.
Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við
Hveriisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
til kl. 7 síðd.
Skrifstofa á sama stað opin kl.
9^2 —lO'/s úrd. og kl. 8 — 9 síðd.
Simar: 988 (aígréiðslan) og 1294
(skrifstofan).
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
hver mm. eindáika.
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(í sama húsi, sömu simar).
Óstjórn atvinnuveganna
og íhaldsstjórnin.
Það hefir nýlega verið gannað
hvernig byrðin ðf ríkisskuldun
um hefir aukist á landsmönnum
stjórnarárum Jóns Þorlákssonar
og jafnframt heflr verið sannað
að skattabyrðin hefir tvöfaldast
sama tíma. En þá er að aðgæta
hvaða breytingum pjóðarhagurinn
yfiTleitt hefir tekið á pví tima
bili. Er hér fyrst að líta á skuld
ir landsmanna í útlöndum. Jón
Þorláksson og, íhaldsflokkurinn
yfirleitt hafa haldið því fram, að
þjóðarhagurinn sé nú miklu betri
árslokin 1926 heldur en hann var
i árslokin 1923. Hagstofan upp
lýsir, að skuldir landsmanna í út
iöndum hafi verið eins og hér
segir:
Pappírskr. Gullkr.
íárslokl923 66Vs millj. 36 millj.
— —1926 53x/i millj. 43'/s millj
Mism.: : 13‘Þ millj.+71/:! millj
Ástandið er pví engu betra en
á ríkissjóösskuldum. Á pappírn
um hafa skuldirnar að vísu lækk-
að um 131/i millj. pappírskrón
ur, en sé talið í fullgildum pen-
ingum, gullkrónum, þá kemur í
í Ijós, að skuldabyrdi Íandsmanna
víð útlönd hefir vaxið um 7/4>
millj. gullkróna. Þessu örðugra er
íjárhagsástand þjóðarinnar nú
þrátt fyrir undan farandi góðæri.
Afborganirnar hafa ekki nándar
nærri nægt til að greiöa gengis-
hækkunina þessi árin. Þjóðarskút-
an er ormsmogin af jhaldinu.
Sé litið á atvinnufyrirtæki
Jandsmanna verður skiljanleg
þessi útkoma, og er þá aðallega
að líta á reikninga bankanna, sem
eru miðstöð atvinnuveganna, svo
að hagur þeirra speglast í banka-
reikningunum. Eftir oll þessi velti-
ár er útkoman sú, að Landsbank-
inn hefir haft um 1/2 millj. papp-
írskróna tekjur árið 1926, en töp
hans hins vegar eru svo mikil, að
í árslokin verðw bankinn ao af-
skrifa allar tekjurnar og allan
varasjóðinn. Stendur hann nú
slyppur og snauður eftir, og eng-
inn veit, hve mikið er eftir að
afskrifa af töpurn. Islandsbanki
sýnir aftur enn verri útkomu.
Hann hefír haft um 700 þús. pápp-
írskrónu tekjur árjð 1926, en haft
svo mikil töp, að hann verður að
afskrifa allm árshagnaðmn, allan
varasjóðihn og 2/4 ni'llj. pappírs-
krómir að auki, svo að banka-
reikningarnir sýna nú stórum skert
sjálft hlutaféð. Þó lízt kaupsýslu-
mönnum eTlendis ékki á, að þess-
ar afskriftir séu nægar, því að
hlutabréf Islandsbanka eru skráð
í Kaupmannahöfn í júnílok á 12
—13 krónur af hundraði. í lok
stjórnartíðar Jóns Þorlálíssonar
eru aðalpeningastofnanir landsins
þannig staddar. Hann er æðsti
maður í bankaráði íslandsbanka
og sem fjármálaráðherra yfirmað-
ur Landsbankans. Áhrifa hans
hefir gætt allmikið urn þessar
peningastofnanir, t. d. á síðasta
þingi, er hann fékk Jögleitt, að
opinbera féð þyrfti ekki lengur
að ávaxta í Landsbanknum og á-
byrgð ríkissjóðs á þeim banka
hyrfi, en hins vegar, að landið
[gengi í ábyrgð fyrir um 71/2 millj.
gullkróna láni frá Ameríku, að-
allega fengnu vegna lánsfjárþarf-
ar íslandsbanka, og réð því, að
Landsbankinn lánaði íslandsbanka
þegar í stað um 1 millj. króna.
Vafalaust' hefir áhrifa hans gætt
allmikið um útlán bankamna í stór-
um dráttum. En víst er, að töp
bankanna stafa eingöngu af töp-
um á viðskiftamönnum þeirra.
Mörgum mönnum og fyrirtækjum
hafa verið eftirgefin hundruð þús-
unda króna hverjum, er sýnt var,
að greiðsla fékst ekki. Þessi sorg-
lega útkoma bankanna stafar af
því, hvernig veltufé þeirra, aðal-
lega sparifé landsmanna, hefir
verið lánað út. I stað þess, að í
lok kreppuáranna í byrjun stjórn-
artiðar Jóns Þorlákssonar htti áð
gera hreint borð 'í þessum efnum
láta þá viðskiftamennina, sem sýnt
höfðu, að þeir ráku fyrirtæki sin
illa og með stöðugu tapi, hætta,
en koma nýju skipulagi á atvinnu-
reksturinn, hefir alt verið látið
fljóta sofandi að féigðarósi. Enda-
lokin eru þau, að þessir stjómend-
ur atvinnufyrirtaekjanna hafa auð-
vitað haldío áfram að tapa. En
peir eru flestir máttarstoðir I-
haldsflokksins hver í sínu byggð-
arlagi. Skuldadagarnir eru nú að
koma. Útkoma þjóðarbúsins í árs-
lok 1926 sýnir, hvernig atvinnu-
vegunum yfirleitt hefir verið
i MnífsdaS.
Það saniiasi, að svikin gerast
í skrifstofu hreppstjórans.
Kærendur eiðfesta framburð
sínn.
Grunsamlegar töíur við fyrri
kosnfngar f Norður-lsafjarð*
arsýslu og afmanua-rómur
vestra.
Grunsamleg afstaða „Morg-
unblaðsins“.
Það má nú með ganni segja;
að þaiÍL séu farin að tíðkast hér
á landi, þau hin breiðu spjótin.
Vér erum því að vísu vanir, að
eiga við misjöfn yfjrvöld að búa.
og að löggæzlan bæði til lands og
sjávar hafi verið ill og stundum
verri en ekki. Vér höfum og átt
því að venjast, að lögin væru ekki
látin ganga jafnt yfir alla, og
höfum jafnvel orðið að hlusta á
suma ráðherra vora segja það á
þingi, að afbrotum innlendra
manna skyldi hegnt vægar en
sömu afbrotum erlendra manna.
Þó eru það einsdæmi í sögu lands
■ vors, að það hafi orðið full-
sannað, að nokkur hafi gerst sek-
ur um þann glæp að falsa at-
kvæði kjósenda, en það hefir nú
gerst vestur í Hnífsdal.
Hvert þjóðfélag byggist upp á
því, að hver einstakur borgari
verji réttindi hinna og hinir verndi
gagnkvæm réttindi hans, þau, er
þeim bera í þann og þann svip-
inn að lögum, og hindra með því
að þeir verði sviftir þessum rétt-
indum eða þeim breytt með öðrum
hætti en þeim, sem lög mæla.
Kosningarrétturinn — rétturinn tii
þátttöku í stjórri landsins — er
einn helgasti réttur hvers mar^s.
Það er því auðvitað, að það er
ekki að eins hegningarvert að lög-
um að falsa atkvæði manns, held-
ur er það siðferðilega séð sví-
virðilegur glæpur, og verður ekki
sama sagt um öll brot, sem lög
'feggja víti við. Glæpur sá er bæði
brot á kosningarlögunum og hegn-
ingarlögunum og tvöfalt brot á
stjórnað þau árin, og hvílík gæfa ■ þeim Iqgum, ef þeim, sem brýtur,
er fyrir Island að hafa íhalds-
stjörn, sem haldi sliku ástandi
uppi.
Það þarf nýja menn og nýja
þjóðmálastefnu tii að rétta land-
ið vjð, jafnaöarstefnuna.
Héðinn Vctldimarsson.
Jakob Möller
vill ekki fella ihaldsstjörnina.
Á þingmálafundinum um daginn
Síigöi Jakob Möller, að ef það
stæði á sinu atkvæði, myndi hann
ekki fella stjórnina.
Hvað segja hinir „frjálslyndu"
við þessu ?
pr samkvæmt embættisstöðu sinni
sérstaklega skylt að gæta laganna
og réttinda kjósenda, enda liggur
afarþung hegning við.
Það er ekki um annað talað
þessa dagana en kosningahneyksl-
'jð í HnifsdaJ, og er það að von-
um, að hver kjósandi láti sér
detta í hug, að það eigi ef til
viil fyrir hans atkvæði að liggja
lenda í höndum samvizku-
lausra fanta, sem gangi svo frá
því, að það leggi annað til mál-
anna, en því var j öndverðu
ætlað.
Saga málsins er ófögur, en
einkar-eftirtektarverð um það,
hvað fram getur komið við þá
menn, sem ekki teijast til hinna
svo nefndu „hærri stétta" í tíö
íhaidsstjórnarinnar .
Þrir sjómenn í Hnifsdal, seire
allir efu á sama skipi, ætla til
fiskjar, og er fyrirsjáanlegt, áð
róður þeirra verði svo langur, að
þeir verði ekki lentir fyrir kjör-
dag. Þeir ganga til næsta yfir-
valds, hreppstjórans Hálfdanar
Hálfdanarsonar, og biðja hann að
taka við atkvæði sínu, eins og
honum er skylt. Hreppstjóri fær-
ist að því, er „Morgunblaðið“
hermir, undan þessu, „því hann'
áleit það vera óþarfa; þó þeir
ætluðu á sjó, þá gætu þeir verið
komnir aftur fyrir kjördag." Auð-
vitað er það ekki í verkahring
hreppstjórans að rannsaka þörf-
ina; það skiftir ekki miklu, hvort
hún er brýn; sé atkvæðið greitt,
er það greitt að fullu. Þessi und-
anfærsla hreppstjóra er því kyn-
legri, sem hann er skyldaður <ffl!
að taka við atkvæðum, til þess
að sem flestir fái kosið, og gæti
hæglega farið svo, ef hreppstjór-
ar færðust undan, nema peim
þætti þörfin brýn, að margur mað-
ur misti kosningarréttar síns; þáð
væru með því of hæg heimatöfe
um að svifta menn atkvæðisréttf
fyrir hreppstjóra. Fór nú þó svo,
að mennimir greiddu atkvæði hjá
hreppstjóiB, og skildu þeir eftir
atkvæðin hjá honum.
„Morgunblaðið4' segir, að þeir
gleymi „þvi í frásögn sinni, að
hreppstjóri spurði pá að pví,
hvort þeir ætluðu ekki að taka
atkvæðaumslögin með sér, en
peir neituðu pvi“. Þetta hefír
ekki komið fram í réttarpróf-
unum og hvergi nema i „Morg-
unblaðinu“, svo að enginn
trúnaður verður á pað lagður,
nema sönnur komi,
enda skiftir það engu máli, eins
og síðar mun sjást. Kjósendum
þessum hefir, svo sem ekki er í
frásögur færandi, verið ókunnugt
um, að kosningalögih ætlast íil
þess, að þeir komi sjálfir atkvæð-
Um sínum tLl skila.
Þó að það hafi aldred orðið
feannanlega upþvíst, að svik hafi'
verið höfð í fTammi við kosningar
hér á landi, er það víst, að
almannagrunur hefir leikið á,
að viðsjált væri að skilja eftir
atkvæði i vörzlum víssra
embættismanná norður par.
Það var því ekki nema vonlegt,.
að þessi orðrómur bærist einnig
til eyrna þessara manna. „Morg-
unbiaðið“ spyr af þessu tilefni:
„Hvar heyrðu þerr það talað og',
hver talaði? Hvernig vaknaði
grunurinn ?“ I svipuðu sambandi.
og um annað mál hefir blaðið
komið með sömu spurningu, en
auðvitað er hún alveg þýðingar-
laus, því að það hvorki sahnar
né afsannar orðróminn á neinn
veg, hver hefir sagt og hvar.
Meimimir fóm því og sóttu at-
Kvæðaumslög sín til hreppstjóra.
En á leiðinni þaðan barst málefni
í tal, sem oft er tfeilt um, nefni-
lega, hvort megi tvibrjóta kjör-
seðil eða oftar, og varð sú nið--
(Framhald á 5. siðu.)