Tíminn - 25.03.1952, Blaðsíða 3

70. blað.
TÍMINN, þríðjudaginn 25. marz 1952.
S.
/ síendingajpættir
Dánarminning: Kristinn Stefánsson
Landnámabók nafngreinir
nær þrem tylftum landnáms-
manna í Rangárþingi — og
ekki fleiri í neinni sýslu ann-
arri. — Þar af festu tíu byggð
í þeirri sveit, sem nú er kölluð
Rangárvellir. — 1 engri sveit á
íslandi er jafnmargra landnáms
manna getið sem á Rangárvöll-
um. — Vera má, að nokkru
valdi þar um langminni og ætt-
arsagnir Oddaverja. Líklegra er
það þó, að landkostirnir leiddu
þangað meiri fjölda merkra
manna en dæmi voru til um
aðra íslenzka sveit í þann tíð.
Sveitin hefir snemma orðið
mannmörg, enda var hún víð-
lend og einkar kostasæl.
Tveir óvinir herjuðu þó Rang
árvelli löngum: Hekla spjó yfir
þá ösku og vikri, einu sinni og
oftar á hverri öld. En landnyrð
ingurinn kom oft á ári, beina
braut — norðanhallt við Heklu,
langt innan af öræfum, með
sand og ösku á undan sér — og
svarf að öllu lífi. — Þannig lögð-
ust þegar aldir liðu, fjögur lönd
í flag og blómleg byggð í auðn.
Enda eru eyðibýli á Rangárvöll-
um haldin- vera hálfu fleiri en
hin byggðu býli. Til marks um
eyðinguna mætti telja bæjaröð,
sem fyrr lá upp eftir miðri sveit
utanvert við Hróarslæk. —
Fremstur stóð þar Litli-Oddi,
fram á móts við Selalæk, — far
inn fyrir langalöngu í auðn.
Næst honum var Gröf, þá Graf
arbakki, Hellisnes, Ketilhúshagi,
Kornbrekkur, Brekkur og Gunn-
arsholtshverfi, en nokkru ofar
Steinkross og Víðingslækur. —
Öll var þessi byggð komin í
auðn, þegar Gunnlaugur heitinn
sandgræðslustjóri gerði Gunn-
arsholt fyrir aldarfjórðungi að
höfuðstöðvum sandgræðslunnar
á íslandi.
Tæpum áratug síðar hófst
roskinn Rangárvellingur handa,
keypti eyðibýlið Ketlu og reisti
sér þar nýbýli með tilstyrk land
námssjóðslaganna, er þá voru
að kalla ný af nálinni. Þá hófst
endurlandnám Rangárvalla. Síð
an hafa nokkur býli bætzt í
þennan hóp.
Kristinn Stefánsson hét hinn
fyrsti landnámsbóndi nýs siðar
á Rangárvöllunum. Fæddur var
hann í Varmadal 31. júlí 1885.
Sonur Stefáns Filippussonar
b'ónda þar og Bergljótar konu
hans. Kristinn missti móður sína
kornungur, fór þá heiman frá
föður sínum og ólst upp eftir
j það á Stakkalæk. Síðan var
hann lengi vinnu- og lausamað
ur. Stundaði hann bústörf á
I sumrum en sjó á vetrum, og
þótti löngum liðtækur verkmað
ur. Lengstum var hann viðloð-
andi í sinni fóstursveit — þó
var hann nokkra hríð í Noregi.
Nærri fimmtugur að aldri byrj
aði hann búskapinn í Ketlu, og
bjó þar kring um hálfan annan
áratug. Húsaði hann bæ sinn
heldur laglega, ræktaði að nýju
allstórt tún og reisti dýra raf-,
stöð, sem því miður veldur þó
nokkrum vonbrigðum. Á síðast-
liðnu vori seldi hann jörð sína á
hálft annað hundrað þúsund
krónur, sem þótti er á allt var
litið ekki mikið verð. Má af þessu
marka, að ekki hafi oft verið
setið auðum höndum á búskapar
árum Kristins bónda í Ketlu.
Kristinn var kvæntur Guðrúnu
Guðbrandsdóttur bónda í Skálm
holti Tómassonar, — afburða
duglegri konu, sem eflaust átti
ærið gildan þátt í afköstum og
búsafkomu bónda síns.
Kristinn í Ketlu var snotur
maður á að líta, — svarthærður
og móeygður og óvanalega dökk
ur glampi í augunum. Léttur í
spori og snar í öllum snúnmgum.
Hann mun hafa verið meðallagi
greindur. En hann var flestum
Rangárvellingum fyrri aö sjá og
skilja, að sveitabóndi getur ekki
kosið með íhaldsflokki, nema
bíða við það tjón á búi sínu og
ámæli eftirkomendanna löngu
eftir endadægur sitt. Vegna
þessa varð hann Framsóknar •
maður. — Hann lézt 14 okt. s. 1.
á 67. aldursári.
Helgi Hannesson.
Smásagnakeppni
Nýlega er lokið alþjóðlegri
smásagnasamkeppni, sem am-
j eríska blaðið New York Herald
, Tribune efndi til. Alls bárust
(um 100 þús. smásögur frá 23
löndum.
Úrslitin urðu þau, að fyrstu
verðlaunum var skipt milli fjög
urra rithöfunda. Rithöfundar
þessir voru Johan Borgen, Nor.,
Anne Paton, Frakklandi, Pierre
Basson, Frakklandf og Twuli
Reijonen, Finnlþndi. Indverj-
inn Pzlagummi Palmzaju fékk
önnur verðlaun.
Buxnasaumar
Þannig munu margir á líta,
að ekki sé það nú merkis-efni
útaf að leggja, — eða um að
skrifa, með hvernig saufngarni
verkamannautanhafnarflíkur
eru saumaðar. En svo fór það nú j
með mig, eftir óralanga bið og
vöntun á vinnufatnaði, að þeg
ar loks slíkur varningur var á
boðstólnum, í búðum hér á
Blönduósi, — sem annars stað- [
ar, sneri ég frú búðarborði, án j
buxnakaupa, og svo kann fleir- ,
um farið hafa.
Ég vildi heldur klæðast á-
fram snoturlega bættu buxun-
um mínum, þar til betur úr rætt!
ist með buxnakaupin, en klæð-1
ast dökkbláum buxum, með
skjallhvítum saumum. Og þar'
sem ég nú stóð þarna í búðinni
buxnasnauður og vonsvikinn,
fastréð ég það með sjálfum mér,
að reyna að gera þeim aðvart,1
þótt seinna yrði, um þessa van- (
þóknun mína, þessum reykvísku
buxnasköpurum.
Ég skil ekkert í þvi tillitsleysi
og rangsmekks þeirra manna,1
sem framleiða vinnufatnað, að
þeir skuli ekki sjá og skilja, hví
líkur afkáraskapur í fatagerð
það er, þótt bara um vinnufatn-
að sé að ræða, að sauma dökk
föt með skyrhvítum tvinna, því
ólíklegt er að ekki sé jafn auð-
fenginn svartur tvinni og hvít-
ur. Nei, það er hit't, sem vill
henda suma þá menn, sem eig-
inlega alltaf klæðast „spariföt-
um“, með tilheyrandi hálsbún-
aði, menn, sem aldrei klæðast
svokölluðum vinnufötum, aldrei
snerta á slorhníf, mykjukvísl
eða moldarskóflu, að þeir halda,
að við, sem eiginlega alla árs-
ins daga erum íklæddir vinnu-
fatnaði, — eigum helzt ekki
nema ein spariföt, — að okkur
gildi það einu, hvernig hvers-
dagsklæði okkar eru til höfð
frá fyrstu hendi. — En þetta er
röng ályktun, því hinn snotur-
Iega hugsandi verkamaður við
sjó og í sveit, á sína hneigð til
snyrtilegs búnaðar, þótt misþrifa
leg séu verkin, sem að er geng-
ið.
Satt að segja, finnst mér
vinnufataframleiðendur sumir
oflítið af því gera að láta frá sér
fara ögn snyrtilegar sniðinn og
snotrari vinnufatnað en þeir
gjöra, — því vægast sagt er
mikið af þeim klæðnaði snið-
laust og úlpulegt, — að ó-
gleymdu því endemi að sauma
svört eða dökkblá föt með bál-
hvítum tvinna.
Þorbjörn Björnsson,
Geitaskarði.
flucflíjAii í Tíntahum
Samgöngur á Ströndum
Svar til Jóhanncsar Jónssonar
Herra ritstjóri.
í Tímanum 11. marz s.l. er
birt grein: Samgöngur á
Ströndum, eftir Jóhannes
Jónsson. Þar sem prentsvert-
an í dag er notuð sem Sturl-
ungaaldarvopn og atgeirnum
er beitt að ferðum okkar á
m.s. Oddi, kemst ég ekki hjá
því, að,tala við lesendur blaðs
ins og útskýra fyrir þeim í
stuttu máli þá hlið, er að ferð-
um okkar snýr. Greinin er
ofstækisfull og lýsir bezt sjálfs
elsku viðkomanda. Varðandi
ferðir okkar segir Jóhannes
eftirfarandi;
„Um sama leyti og Herðu-'
breið strandar á Ásbúðarrifi,
er hér á ferð á flóanum flutn-
ingabáturinn Oddur. Þessi bát
ur tekur að sér, að okkur er
sagt, að halda áfram ferð
Herðubreiðar, og tekur vör-
urnar úr Herðubreið á Skaga-
strönd til að dreifa þeim á
hafnirnar á flóann. Ég veit
ekki hvernig skipstjórinn á
Oddi hefir leyst það af hendi
að austanverðu við flóann, en
þegar úl Hólmavíkur kom,'
fékk hann slæmt kast, og lét
setja allar vörur og póst til
Drangsness og Kaldrananess
upp á bryggjuna á Hólmavík,1
og neitaði að koma við á þess-
um stöðum. þrátt fyrir áætl-
un og gefið loforð útgerðar
ríkisskipa um viðkomu á báð- '
ar þessar hafnir.“ ,
Þann 24. janúar s.l. er m.s.'
Oddur ráðinn hjá Skipaútgerð
ríkisins til að fara með fóð- !
urvörur og annan varning til
Húnaflóahafna. Skipið hafði
enga áætlun nema þá, sem
lá fyrir á hverjum tíma og
mátti ekki taka farþega. Ferð,
in gekk að venju eðlilega og
engri prentsvertu var eytt. En
vegna mikilla flutningaþarfa
til Húnaflóahafna var ákveð-
ið að skipið færi aðra ferð
þangað með fullfermi. Á
Blönduósi var mér tUkynnt,
að við ættum að taka vörur
úr m.s. Herðubreið, er þá lá
á Skagaströnd, er var okkar
útlosunarhöfn, til nokkurra
staða á Húnaflóa. Hafði ég' tal
af skipstjóranum og sagði
hann mér meðal annars, að
hann hefði mátt láta vörur
til Kaldrananess upp á Hólma
vík, þar sem innsiglingar-
merkin þangað sæust ekki
sem væru hvít, og féllu sam-
an við snjóinn. Við tókum síð
an vörurnar og dreifum þeim
á innhafnir Húnaflóa. Er tU
Hólmavikur kom, var austa-n
strekkingur og eftir veðurspá
og öllum líkum, uppgangsveð-
Hvernig fá má betri rakstur
Notið blaðið, sem er þríbrýnt.
Bláu Gillette blöðin eru brýnd í vélum, sem búnar eru
til að fyrirsögn Gillette-verksmiðjanna. Fyrst eru blöð-
in grófbýnd, þá fínbrýnd og að iokum fáguð. Þessi þrjú
framleiðslustig tryggja ekki aðeins fullkomið bit, heldur
varðveita einnig styrkleika málmsins. Hin langa end-
ing, samfara fullkomnu biti, tryggir fleiri kressandi
rakstra og þar með ódýrari rakstra.
a
Gillette Dagurinn byrjar vel með Gillette
ur. Með okkur var, sem um-
sjónarmaður farmsins, einn
heiðursmaðurinn af m.s.
Skjaldbreið, Sigurður Thorar-
ensen, og bar ég undh hann,
hvað bezt væri að gera varð-
andi losun á Drangsnesi og
Kaldrananesi. Hér var úr
vöndu að ráða. Afgreiðslu-
maðurinn á Hólmavík, ásamt
þekktum sjómanni þar, töldu
engar líkur til þess að hægt
væri að losna við vöruna á
Drangsnesi, þar sem svo mfk-
ill áhlaðningur væri inn á
Hólmavik, sem þá var. Eftir
ýtarlegar yfirveganir var svo
ákveðið að láta vöruna í land
á Hólmavík. Þeir, sem þekkja
Steingrímsfjörð, vita, að það
er ekki hægt að telja nema
mönnum, er ekkert þekkja til
staðhátta þar, trú um, að þeir
þurfi að svelta heilu hungri á
Drangsnesi, þótt vörur þeirra
séu landsettar á Hólmavík.
Hér kemur aðeins til greina
aukakostnaður og seinkun á
afgreiðslu, sem ég held, að í
flestum tilfellum falli á Skipa
útgerðina. — Þegar farið var
fram hjá Drangsnesi á útleið,
var rætt um möguleikana til
að komast þar að bryggju og
töldu allir það ókleift. Að vísu
hafði hann dúrað svolítið með
veðrið á meðan við fórum út
fjörðinn, og skal ég því ekki
fullyrða, að ekki hafi vertð
hægt að komast að bryggj-
unni, en tvísýnt var það. —
Er við komum til Norður-
fjarðar, var skollið á austan
hvassviðri, er síðan gekk upp
í norðaustanrok með snjó-
komu. Komustum við um nótt
ina inn á Ingólfsfjörð og bið-
um betra veðurs.
Jóhannes segir ennfremur:
„Afgreiðslumaður ríkisskipa
hér talaði strax við einhvern
mektarfugl hjá útgerðinni og
óskaði efth, að hann sæi um,
að báturinn kæmi á fyrirskip-
aða viðkomustaði. Þessi mekt-
armaður bar því við, að það
væri viðsjárvert, að láta bát-
inn snúa við inn á Steingríms
fjörð, því veðurspá væri svo
slæm.“
Hér er sjáanlegt, að þessi
mektarf ugl hj á útgerðinni,
hefir til að bera meiri vizku
en Jóhannes, þótt mikil sé.
Því það er ekki heiglum hent
að taka Steingrímsfjörð í
norðaustan ofsa og snjókomu,
enda þótt hann sé lífhöfn
þegar inn er komið. Að öðru
leyti finnst mér þessi skrif
Jóhannesar svo öfgakennd, að
þau svara sér bezt sjálf. En
Jóhannes ætti að setja enn á
ný ólgu í sig og Stranda-
menn, svo að hann þyrfti
ekki að endurprenta orð eins
og þessi;
„Úti fyrir Vestfjörðum sást
mikill hafís eftir áramótin,
og var þá svo ástatt hér í
byggðarlögunum, að verzlanir
voru vörulausar að kalla
mátti. Við, sem erum orðnir
miðaldra menn, munum sam-
felld hafþök af hafís. og get-
um því gert okkur ljósa grem
fyrir þeim afleiðingum, er
það myndi hafa sér norðan-
lands og vestan, ef slíkt kæmi
fyrir.“
Það er seint að fara að
sækja skot í byssuna, þegar
ísbjörninn er búinn að reiða
upp hramminn. — Þessi
skefjalausa tilætlunarsemi
hjá mönnum yfirleitt, ef ríki
eða ríkisfyrirtæki eiga í hlut,
er slæm sýki fyrir þjóðarheild
(Framh. á 7. síðu). '