Tíminn - 08.04.1952, Síða 5

82. blað.
TfMINN, þriðjudag’inn 8. apríl 1952.
5.
Þriðjud. S. apríl
Enn
Dr. Ben.jam.in. Eiríksson:
^•iðja grein
Viðskiptalífið og oman 1951
um einmenn-
ingskjördæmin
Morgunblaðið og Alþýðu-
blaðið halda áfram að ræða
um einmenningskjördæmi. —
Þar sem bæði blöðin varpa
nokkrum hnútum til Tímans
í því sambandi, þykir rétt að
svara því nokkrum orðum.
Um afstöðu Mbl. er það
fyrst að segja, að ómögulegt
er að sjá, hvort tillaga þess
um einmenningskjördæmin er
studd af Sjálfstæðisflokkn-
um eða aðeins þáttur í hinum
venjulega tvísöng blaðsins.
Nokkuð er það, að sömu dag-
ana og Mbl. er að fordæma
hlutfallskosningar og upp-
bótarsæti í forustugreinum
sínum, birtir það greinar, þar
sem verið er að krefjast hlut-
fallskosninga í verkalýðsfé-
lögunum. í sömu forustugrein
unum og það hrósar einmenn
ingskjördæmunum, leggur
það líka blessun sína yfir
stj órnarskrárbreytingarnar
frá 1933 og 1952, er Sjálf-
stæðisflokkurinn beitti sér
fyrir og báðar beindust að
því að auka hlutfallskosning-
ar. Skrif Mbl. um þessi mál
eru því að verða óskiljanleg
grautargerð, eins og oft vill
verða hjá Sjálfstæðisflokkn-
um, þegar hann hefir enga
stefnu í málunum eða álítur
hana þannig, að rétt sé að
fela hana. Þá eru höfð uppi
mörg andlit í einu og almenn
ingur veit ekkert, hvaða and-
litið er hið rétta.
Vonandi skýrist þetta eitt-
hvað, þegar formaður stjórn-
arskrárnefndarinnar, Bjarni
Benediktsson, kallar nefndina
saman, en hann hefir lofað
að gera það fljótlega. Og því
ber ekki að neita, að það er
spor í rétta átt, að Mbl. skuli
þó öðru hvoru játa kosti ein-
menningskjördæma og for-
dæma það kosningafyrirkomu
lag, sem Sjálfstæðisflokkurinn
kom á við stjórnarskrárbreyt
ingarnar 1933 og 1952, þótt
það lofsyngi þær svo annað
veifið.
Annars er það að gera of
mikið úr ágæti einmennings-
kjördæmanna að telja þau
geta leyst úr öllum vanda í
sambandi við stjórnarfyrir-
komulagið, eins og stundum
,má nú skilja á Mbl. Einmenn-
ingskjördæmin ein er t.d.
ekki einhlít til að tryggja
tveggja fylkinga kerfið, eins
og t.d. sást glöggt i Frakk-
landi á timabilinu milli heims
styrjaldanna, en þó var kosið
til aðaldeildar þingsins í ein-
menningskjördæmum. Samt
var þar mikill floklcaglund-
roði. Úr þessum glundroða
hefði senniiega fengist bætt,
ef forsetinn hefði verið þjóð-
kjörinn, því að þá hefðu mynd
ast samtök milli flokkanna
við forsetakjörið og úr þeirri
samstöðu hefði sennilega
myndast tvær aðalfylkingar.
Það er t.d. vafalaust fyrst og
fremst forsetakjörið, er
tryggt hefir tveggja fylkinga-
lcerfið í Bandaríkjunum. Ann
ars væri sennilega demokrata
flokkurinn klofnaður fyrir
löngu og repúblikanir að lik-
indum einnig. Þetta tvennt,
þjóðkjörinn forseti með veru-
legu valdi og einmennings-
kjördæmin þarf helst að
V. Greiðslujöfnuðurinn.
I ar eru í sumum tilfellum áætl- . inn (cif) frá Bandaríkjunum
höfum við samt halla, eftir sem
áður. En við erum langt komnir
með að bæta úr okkar dollara-
skorti, að svo miklu leyti sem
hann er gj'aldeyris- frekar en
f j ármagnsvandamál.
Innflutnmgurinn frá EPU-
svæðinu jókst um 96% á árinu,
en útflutningurinn til þess um
Greiðslujöfnuðurinn fyrir árið encja um bráðabirgðauppgjör að
1951 er sýndur í töflu 5. Tölurn | ræða.
aðar og því ekki nákvæmar, jókst aðeins úr 104 m. kr. í 120 62%. Verzlunarhallinn við EPU
Tafla 5. Greiðslujöfnuðurínn 1951
i (í milljónum króna).
I. Venjulegar greiðslur
Útflutningur (fob.) + 727
Innflutningur (fob.) — 833
Verzlunarjöfnuður
Flutningar
Ferðakostnaður
Vextir
Vátryggingar o. s. frv.
H&lli á venjulegum greiðslum (greiðsluhalli)
II. Fjármagnshreyfingar
Út (-t):
M. kr.
— 106
— 6
— 16
— 3
— 39
— 170
Afborganir af lánum — 20
Fyrirframgreiðslur v/virkjana — 34
Öinnkomið fyrir útflutning — 46
Samtals — 100
Samtals I + II _ 270
III. Fjármagnshrevfingar
Inn:
Lán v/skipa
Marshall-stofnunin (ECA)
a) Lán
ö) Gjafir
Skekkjur o. fl.
82
29
147
27
m. kr. Verzlunarhalli upp á 48 jókst úr 24 m. kr. í 136 m. kr.
m. kr. breyttist í 13 m. kr. af- Að öðru leyti eru þessar tölur
gang. Við dollarasvæðið í heild|sýndar í töflu 6.
Tafla 6. Verzlunin eftir greiðslusvæðum
(í milljónum króna)
Ðollarasvæði Greiðslu- Önnur
bandal. Evr. lönd. Samtals
INNFLUTNIN GUR
1950 160 290 94 543
1951 185 568 169 922
Aukníng 16% 96% 80% 70%
Aukning 'án skipa) 16% 80% 80% 60%
ÚTFLUTNINGUR
1950 53 266 97 421
1951 13'7 432 158 727
Aukning 136% 62% 63% 73%
VERZLUNARHALLI (— )
1950 — 102 — 24 3 — 123
1951 — 48 — 136 — 11 — 195
Samtals
285
IV. Aukning gjaifleyrisforðans
Greiðsluhallinn á árinu, 170
m. kr., var svipaður og árið á
undan. Um það bil helmingur
hans stafar af skipainnflutn-
ingi. Aðrir stórir liðir eru greiðsl
ur vegna vátrygginga og ferða-
laga (nettó-töluur), afborganir
af lánum og svo fyrirframgreiðsl
ur vegna véla til virkjananna.
Þessar greiðslur eru inntar af
hendi vegna innflutn., er kemur
ekki fyrr en á árinu 1952, og
greiða því að nokkru verzlunar-
halla þess árs.
Á árinu 1951 hefir orðið smá-
vægileg aukning á gjaldeyris-
forðanum (15 m. kr.). Ennfrem
ur er að sjá að talsverð aukn-
ing hafi orðið á óinnkomnu fé
fyrir útflutning (46 m. kr.). Um
III — (I+II)
15
þessa síðari upphæð er það vit-
að, að bankarnir eignuðust er-
lenda víxla fyrir 18 m. kr. og
einkaaðilar fyrir 10 m. kr. Mis-
munurinn 18 m. kr., er senni-
lega aukning vörubirgða í um-
boðssölu erlendis. Erlend að-
staða bankanna batnaði því um
15+18 m. kr.=33 m. kr. nettó á
árinu.
VI. Verzlunm
eftir greiðslusvæðum.
Eitt af því eftirtektarverðasta
við utanfikisverzlunina á árinu
1951 er hin mikla aukning út-
flutningsins til Bandaríkjanna.
Útflutningurinn jókst úr 56 m.
kr. 1950, í 133 m. kr. 1951, þ. e.
úr $ 3,8 m. í $ 8,1 m. eða meir
en tvöfaldaðist. Innflutningur-
í sambandi við hinn aukna
verzlunarhalla við þátttökuríki
Greiðslubandalags Evrópu
(EPU) er þess að gæta að skipin,
sem flutt voru inn á árinu,
komu öll frá því svæði. Skipa-
innflutningurinn jókst á árinu
úr 27 m. kr. í 95 m. kr.
Aukinn innflutningur frá öðr-
um löndum stafar einkum af
h/num nýbyrjuðu viðskiptum
við Spán. Innflutningur þaðan
jókst úr 13 m. kr. í 42 m. kr.
Ennfremur stafar aukningin af
hærra verði á pappír og timbri
frá Finnlandi. Innflutningur frá
Tékkóslóvakíu og Póllandi breytt
ist lítið á árinu, þrátt fyrir
flutningur frá hinum svokölluðu
„clearing“-löndum eykst jafn-
mikið á árinu og innflutning-
urinn (án skipa) frá þeim lönd
um, sem eru í Greiðslubanda-
lagi Evrópu.
VII. Samsetning
innflutningsins.
Innflutningsmagnið jókst um
32% á árinu. Aukningin var
mest á nokkrum tegundum
neyzluvara, sem áður höfðu
skort mjög, og svo á skipum.
Talsverð aukning varð á flest-
um vörum öðrum, nema þeim
neyzluvörum, sem alltaf hafa
verið fluttar inn eftir þörfum.
í töflu 7 er sýnt verðmætl
mikla verðhækkun á keyptum
vörum, einkum pólskum kolum. I helztu innfluttra neyzluvara.
Það er eftirtektarvert, að inn-
Tafla 7. Innflutningur helztu neyzluvara
(í milljónum króna).
haldast í hendur, af tryggja
á tveggja fylkinga kerfið.
Einmenningsk j ördæmin
hindra ekki heldur þá miklu
hættu, er á tímum sívaxandi
ríkisafskipta stafa af sam-
runa framkvæmdavalds og
löggjafarvalds. Þau eru vissu-
lega til verulegra bóta frá
því, sem nú er, en hins vegar
engin einhlít lausn.
Alþýðublaðinu þarf ekki að
svara mörgum orðum. Skrif
þess um þessi mál eru meira
og minna hugsunarlaust rugl.
Það telur ekkert nema hlut-
fallskosningar og höfðatölu-
reglu samrýmast sönnu löð-
ræði. Samkvæmt þessu eru
þeir tveir jafnaðarmanna-
flokkar, sem nú eru öflugast-
ir í Evrópu, norski Verka-
mannaflokkurinn og enski
Verkamannaflokkurinn, and-
stæöir lýðræöinu. Enski verka
mannaflokkurinn er eindreg-
ið fylgjandi einmennings
kjördæmafyrirkomulaginu og
hefir hafnað öllum tillögum
um hlutfallskosningar. Norski
Verkamannaflokkurinn hefir
nýlega lagt fram nýjar til-
lögur um nýtt kosningafyrir-
komulag, þar sem höfðatölu-
reglunni er eindregið hafnað
og sett mjög ströng skilyrði
til að útiloka smáflokka. —
Andstæðingar þeirra halda nú
uppi harðri hríð gegn þeim
A-FIokkur 1950 1951
Kornvörur til ir.anneldis 28
Sykur ... 17 21
Kaffi, te, kókó, krydd 24
Tóbak ... 9 8
Feitmeti og olíur 16
76 97
B-Flokkur Ævextír og grænmeti 23
Hreinlætis- og snyrtivörur ... 1 5
Garn og álnavara ... 52 126
Fatnaður 7 22
Skófatnaður 17
79 193
Samtals A+B 155 290
+ 28%
Við þessar tölur er það að at-
fyrir að beita Osló misrétti í _ huga, að þær eru ekki leiðrétt-
tillögum sínum, og eins fyrir
rangindi gegn smáflokkun-
um. Norski Verkamannaflokk
urinn hefir hins vegar glögg
og greið svör á reiðum bönd-
um og væri nær fyrir Alþýðu-
blaðið að birta þau en þann
þvætting, sem það hefir und-
anfarið verið að bera á borð
fyrir lesendur sína.
Alþýðublaðið er mjög sig-
urgleitt yfir sigri enska verka
mannaflokksins í bæjar- og
hér aðsst j órnarkosningunum
undanfarið. Á sama tíma lýs-
ir það þó stefnu hans varð-
andi kosningafyrirkomulagið
„ólýðræðislega“. Ætli það sé
samt ekki meiri ástæða til
þess fyrir íslenzka Alþýðu-
flokkinn en enska Verka-
mannaflokkinn að endur-
skoða viðhorf sitt bæði til
þessa máls og annara? Fylgi
flokkanna bendir vissulega til
þess.
ar fyrir gengisbreytingunni i
marz 1950. Tölurnar fyrir 1950
(fyrsta ársf jórðung) eru því hlut
fallslega lágar, þannig að aukn
ingin 1951 kemur út of há. Sam-
kvæmt þessum óleiðréttu tölum
nam aukning innflutningsins
alls á árinu 1951 60%, en sam-
kvæmt leiðréttum tölum 51,2%.
Það, sem 7. tafla sýnir, er að
mikil aukning hefir orðið á inn-
flutningi þeirra vara, sem tald
ar eru í B-flokki, en það er vafa
samt, að nokkur aukning hafi
Tafla 8.
+144%
I
oröið á innflutningsmagni A-
flokks vara.
A-flokks-vörur eru frílistavör
ur eða vörur, sem í rauninnl
er frjálst að flytja inn. Af B-
flokks-vörum voru ávextir, græn
meti, snyrtivörur og ytri fatn-
aður á skilorðsbundnum frílista
(bátavörur). Ullardúkur og leð-
urskófatnaður voru háðir leyfis
veitingum og fluttir inn aðalega
frá Spáni, Tékkóslóvakíu og Pól-
landi. Baðmullardúkur og
gúmmiskófatnaður voru á frí-
lista.
Innflutningur annarra vara
er sýndur í 8. töflu.
Innflutningurinn 1950 og 1951
(í milljónum króna).
1950 1951
Trjáviður og kork ...................... 15 33
Eldsneytisolíur og skyld efni ...»........ 89 104
Kol ....................................... 23 29
Efni til litunar, sútunar, o. s. frv...*... 3 5
Togleðursvörur (nema skófatnaður) ........... 5 15
(Framhald á 6. síðu.)