Tíminn - 08.10.1953, Blaðsíða 5

227. blað.
TIMINN, fimmtudaginn 8. október 1953.
Ftmmiud. 8. oUt.
Fall við fyrsta próf
Þau tíðindi hafa gerst nú!
síðustu dagana, að hinn ný-!
stofnaði Þjóðvarnarflokkur ís'
lands hefir gengið undir próf
og fallið. Má það verða þeim1
til nokkurra vonbrigða, sem1
töldu þennan ungling efnileg- j
an. Nánari atvik eru á þessa
leið.
Þegar að því leið, að hið ný-
kjörna Alþingi skyldi kvatt
saman, hugðist stjórn Þjóð-
varnarflokksins taka í sínar
hendur forystu stjórnarand-
stöðunnar og gangast fyrir
því, að andstöðuflokkarnir
þrír hefðu samtök um að
koma einum manni í hverja
þingnefnd í deildum Alþingis.
Átti þetta að gerast með því
að bera fram sameiginlegan
lista við hmtfallskosningu í
nefndirnar. En enginn þessara
þriggja flokka hafði atkvæða
magn til að koma að manni
með því að róa einn á bát, og
því sízt sá, sem minnstur er.
Til skýringar skal þess get-
ið, að í neðri deild hefir Sjálf-
stæöisflokkurinn 14 þing-
menn, Framsóknarflokkurinn
10, Kommúnistar 5, Alþýðu-
flokkurinn 4 og Þjóðvarnar-
flokkurinn 2. En í efri deild
hefir Sjálfstæðisflokkurinn 7,
Framsóknarflokkurinn 6, Al-
þýðuflokkurinn 2, Kommún-
istar 2"og Þjóðvarnarflokkur-
inn engan.
Þegar svcr bárust frá Al-
þýðuflokknum og kommúnist
um, kom í ljós, að ekki var
hægt að koma á samtökum
um listabandalag á þann hátt,
sem þjóðvarnarforystan hafði
hugsað sér. Kommúnistar
lýstu sig að vísu reiðubúna til
þátttöku í bandalagi við Al-
þýðuflokkinn og þjóðvarnar-
menn. — Alþýðuflokkurinn
kvaðst hins vegar vilja gera
kosningabandalag við Þjóð-
varnarmenn, en þverneitaði
að hafa nokkuð saman við
kommúnista að sælda í þess-
um efnum. Þar með var sá
draumurbúinn.
Málin stóðu þá þannig rétt
áður en þing kom saman, að
Þjóðvarnarflokkurinn gat
fengið fulltrúa í nefndum í
neðri deild, þar sem báðir
þingmenn hans eiga sæti,
með því að gera bandalag
annað hvort við Alþýðuflokk-
inn eða kommúnista. Um
þetta tvennt gátu Þjóðvarnar
menn valið.
En nú sannaðist það sem
oftar, að „sá á kvölina, sem á
völina!"
, Hér voru góð ráð dýr. Hinir
skeleggu vinir Fjallkonunnar
lögðu höfuð sín í bleyti og
eggjuðu hver annan lögescgj-
ah, því að svo prúð hjörtu
skelfast ekki við fyrstu at-
rénnu. Svo er sagt, að allir
meðlimir f lokksstj órnar og
fulltrúaráðs svo og ritneíndar
Frjálsrar þjóðar, að ábyrgð-
ar- og af greiðslumönnum
meðtöldum, hafi verið þar til
ráða kvaddir. Því að hér var
uní það að ráða, að taka hina
fyrstu ákvörðun flokksins á
Alþingi. Það varð að velja
milli kommúnista og Alþýðu-
flokksins áður en kosningin
færi fram.
Fyrr eða síðar reynir á það
hjá hverjum nýkjörnum þjóð-
arfulltrúa, að hann^eti tekið
ákvörðun í máli. Vandi ákvörð
unarinnar fer aö sjálfsögðu
, ERLENT YFIRLIT:
SJUFÖR NIXONS
Hanii hefir unnið sér sívaxandi álil síðan
hann var<S varaf orseti
, i
Um þessar mundir er Nixon vara
forseti Bah'daríkjanna að hefja
f erðalag .it'il: 18 Asíulanda sem sér-
stakur luil.trúi Eisenhowers forseta.
Hann miin. flytja þjóðhöfðingjum
þessara '.Janda kveðju forsetans og
ræða vio". þá og aðra f orustumenn
þeirra úrri sambúð þessara landa
og Bandaríkjanna og um alþjóð-
leg máléfni yfirleitt. Tilgangur far
arinnar éi" að' vinna að bættri sam
búð þessara landa og Bandaríkj-
anna og. eyða ýmsri tortryggni í
garð hirmar, nýju stjórnar Banda-
ríkjannaV .'".
Tveir k;unnir Bandaríkjamenn
hafa nýlega farið svipuð ferðalög
á undári'TStixon. Það eru þeir Stev-
enson, föfsétaefni demokrata í sein
ustu kosningum, og Knowland,
hinn nýi f oringi republik. í öldunga
deildinni, Ferð beggja þeirra hefir
vakið mikla athygli. Stevenson
gætti þess. vel í ferðalaginu að
koma fram sem f ulltrúi Banda-
ríkjanná",* en ekki neins ákveðins
flokks eða sérsjónarmiða, og hefir
för .hansr'áréíðanlega aflað honum
aukins ájlts" bæði erlendis og heima
fyrir. Knewland lét hins vegar ekk
ert tækííæri ónotað til að túlka
það sjón&rmið þeirra flokksbræðra
hans, sem. yilja láta Asíumálin
skipa öndvegið í utanríkisstefnu
Bandarílc3anna og sýna hörku og
ósáttfýsi ?i skiptum við kommún-
ista þar.;-?-Nixon mun m. a. ætlað
að draga- úr áhrifum af þessum
opinskáu* yfirlýsingum Knowlands
og láta það koma í ljós, að sjónar-
mið Eisephowers er ekki ósvipað
og Steveíisons í þessum málum.
Fylgjast' vél með málum.
í forsétakosningunum í Banda-
ríkjunurrrá s. 1. hausti var tals-
vert reyrií að" ala a því af -andstæð-
ingum EiSenhowers, að Nixon væri
ungur og'óreyndur og hefði ekki
sýnt neina.' sérstaka ábyrgðartil-
finningu.r:sem stjórnmálamaður.
Frama suin œtti hann því eingöngu
að þakka^.að hann væri slyngur
áróðursmaður. Þetta bæri kjósend
um að gera sér ljóst, því að eitt
óvænt dá'uðsiall gæti gert þennan
óreynda Kiann að forseta, ef Eisen
hower næö'i kosningu.
Á þeim.átta mánuðum, sem liðn-
ir eru síðan Nixon varð varaforseti,
hefir álitiðá honum stórlega breyzt.
Hann þy'kir hafa sannað það á
þessum fíma, að hann sé mikið
mannsefní," og hafi til að bera
marga þgrhæfileika, er nauðsynleg
ir séu fafsæium stjórnanda. Hann
hefir sýnty.að hann á gott með að
gera sér^-grein fyrir málum, og
hefir lag á„því að koma sjónarmið-
um sinum.fram. Eisenhower hefir
líka í síya'xandi mæli falið hon-
um ýms- 'vandasöm verkefnl, er
honum h'efir tekizt að leysa á ákjós
anlegan'hátt.
Hingag-'til hefir það verið venj-
an, að varaforsetinn kæmi lítið ná
lægt stjórnarstöríum, en léti það
vera aðalyerkefni sitt að vera fund
arstjóri" Jöldungadeildarinnar. Þá
hefir og varaforsetinn komið allmik
ið fram:"bpinberlega. Þessu hefir
hins veglr verið hagað á annan
veg nú. N"ixon hefir gert sér far um
að láta Jftið á sér bera opinber-
lega og yfirleitt ekki komið neitt
fram, nema Eisenhower hafi sér-
staklegacjskað þess. Hins vegar hef
ir hann Jgkið þeim mun meira þátt
í vinnunni að tjaldabaki. Hann
hefir mætt á öllum ráðuneytisfund
um hjá Eisenhower og hann á fast
sæti í öryggisráði ríkisins, þar sem
' mörg vandasömustu málin eru oft
Jráðin til lykta. Hann tekur þátt í
öllum ráðstefnum, sem fara fram
milli Eisenhowers og fulltrúa þing
| flokks republikana. Allt þetta veitir
| honum aðstöðu til að hafa fullt yfir
lit um stjórn ríkisins. Það er líka i
talið, að enginn varaforseti áður
hafi fengið aðstöðu til að fylgjast |
' eins vel með gangi málanna og
I Nixon og enginn því verið jafn
vel >undir það búinn að taka við
forsetastörfum, ef atvikin höguðu
því á þá leið. T. d. skorti Truman
þessa aðstöðu alveg, þegar hann
tók við af Roosevelt.
!
Milligöngumaður milli
þingsins og Eisenhowers.
j Vaxandi kynni þeirra Eisenhow-
i ers og Nixons hafa leitt til þess,
að Eisenhower hefir fengið aukið
: álit á þessum varamanni sínum og
i því f álið honum ýms ííandasöm
i störf í sívaxandi mæli. Einkum
jhefir honum verið falið að annast
| ýmsa samninga milli f orsetans og
1 þingflokks republikana, þegar
i árekstrar hafa orðið milli þessara
í aðila. Nixon nýtur þess, að hann í
hefir átt sæti í báðum þingdeild- j
um og veit því betur, hvernig á að
ræða við þingmenn en Eisenhower
og stjórn hans. Yfirleitt hefir hon-
um líka tekizt að fá þingflokkinn
til að fallast á þær tillögur, sem
hann hefir beitt sér fyrir.
Meðal slíkra verkefna, er Nixon
hafa verið falin, er að reyna að
stöðva McCarthy, þegar hann hefir
þótt ganga of langt í yfirheyrslum
sínum. Nixon hefir ráðið frá því, að
Eisenhower tæki upp fulla and-
stöðu við McCarthy, því að það
gæti valdið hættulegum klofningi
í flokknum, en reyna heldur að
draga úr mestu öfgum hans. Pram
til þessa hefir Nixon líka helzt
reynzt sá maður, sem McCarthy
hefir tekið eitthvert tillit til. Ástæð
an er sú, að McCarthy veit, að Nix-
on verður ekki ásakaður fyrir und-
anlátssemi við kommúnista, því að
það var Nixon, sem afhjúpaði þann
eina starfsmann utanríkisráðuneyt
isins, Alger Hiss, er hefir orðið
uppvís að njósnum fyrir kommún-
ista. Sjálfur getur McCarthy ekki
bent á neinn slíkan árangur. Pyrir
McCarthy gæti því orðið enn verra
að f á Nixon andstæðan sér en Eisen
hower. Þess vegna hefir hann viss-
an beyg af honum.
Práfall Tafts mun a3 líkindum
gera það að verkum, að Eisenhower
mun í enn ríkara mæli en áður
þurfa að treysta á milligöngu
Nixons við þingflokk republikana.
Ef Nixon tekst ekki að hafa taum-
hald á hægra armi flokksins, er
ekki annar líklegur til að gera það.
Skoðanir Nixons.
Nixon hefir forðast að láta bera
mikið á því, hver afstaða hans væri
til ýmsra mála, heldur kappkostað
að lýsa yfir fylgi sínu við Eisen-
hower. Þeir, sem fylgjast með að
tjaldabaki, telja hins vegar víst,
að Nixon sé Eisenhower sammála
um utanríkismálastefnuna í öll-
um höfuðatriðum. Á því sviði stend
ur hann með hinum frjálslyndari
armi ixpubliKana. Þá telja KUnnug
Faxaverksmiðjan
og Landsbankinn
Ef atvinnufyrirtæki, t. ð.
frystihús í einhverju af-
skekktu sjávarþorpi, hefir
ekki gcia'ð' staðið í skilum eða
ekki átt nógu öfluga bakhjalla
l fyrir „sunnan", hefir yfirleitt
ekki staðið á bönkunum að
ganga hart eftir greiðslu. All-
mörg slík fyrirtæki hafa verið
gerð gjaldþrota á undanförn
um árum og eignir þeirra aug
lýstar til uppboðs. Af hálfu
bankanna gat þetta vitan-
lega verið vel réttlætanlegt ef
sama reglan var látin gilda
fyrir alla.
En því miður er það nú
ir, að Nixon hafi beitt sér gegn , k0mið í ljós, að Landsbankinn
því, að dregið væri úr framlögum
til vígbúnaðar, því að Bandaríkin
megi ekki draga úr styrk s:num
meðan ástandið í alþjóðamálum sé
jafn óráðið. Að þessu leyti er Nixon
sammála þeim Stevenson og Tru-
man, er hafa
stjórnin hefir
og Útvegsbankinn gera sér
nokkuð mikinn mannamun f
þessum efnum.
Á sama tíma og Landsbank
inn lætur auglýsa lítil frysti-
gagnrýnt það, að . hús úti á landi til sölu vegna
lækkað framlögin minniháttar vanskila, lætur
til vígbúnaðar allverulega frá því:
sem gert hafði verið ráð fyrir í
fjárlagafrumvarpi þyí, sem Tru-
man lagði fram s. 1. vetur.
Af framangreindum ástæðum hef
ir Nixon verið andvígur verulegum
skattalækkunum, eins og ástatt er.
Að öðru leyti þykir hann heldur
íhaldssinnaður í innanlandsmálum.
Talið er, að hann hafi átt megin-
þátt í því, að Eisenhower féllst
ekki á breytingar þær á Taft-
Hartley-lögunum, sem Durkin
verkamálaráðheri'a gerði að skil-
yrði sínu fyrir þátttöku í stjórn-
inni. Álit Nixons var, að þingið
fengist ekki til að samþykkja þær
og þær ættu heldur ekki almennu
fylgi að fagna, þótt þær kynnu að
mælast vel fyrir hiá verkamönn-
um, en fylgi þeirra hefðu republi-
kanar hvort eð er ekki.
Eisenhower er talinn fara eftir
tillögum Nixons í vaxandi mæli,
þar sem þær samrými yfirleitt
ábyrgðartilfinningu og gíöggt mat
á því, sem er pólitískt hyggilegt.
Nixon sé eins konar miðflokks-
maður í hinum klofna flokki repu-
blikana og njóti hæfilegs trausts
beggja armanna. Báð hans séu því
oftast vel ráðin.
Eftirmaður Eisenhowers?
Ef Nixon tekst að halda þeirri
aðstöðu, sem hann hefir nú, eru
vaxandi líkur taldar fyrir því, að
hann verði forsetaefni republikana,
er Eisenhower lætur af störfum
annað hvort 1956 eða 1960. Nixon
væri ekki aldurinn að meini, þótt
hann yrði að bíða til 1960, þar sem
hann er nú ekki nema 39 ára.
Um þetta er hins vegar erfitt að
eftir þvf, hvort þar er um smá
mál eða"stórmál að ræða.
Það skal látið ósagt að þessu
sinni, Hve vandasöm sú á-
kvörðun hafi verið, sem að
þessu sjnni varð inntökupróf
Þjóðvarnarflokksins á Al-
þingi. En á þingfundum s.l.
mánudág kom það í ljós, að
honumhafði reynst um megn
að taká" ákvörðunina. Hann
hafði ekki getað gert það upp
við sig, hvort hann ætti held-
ur að vinna með Alþýðuf lokkn
um eða- kommúnistum við
kosninguna í þingnefndir. —
Þess vegna á hann engan full-
trúa í neinni þingnefnd að
þessu sinni. Hann féll á sínu
fyrsta prófi.
Vera má, að umhugsunar-
fresturinn hafi verið of stutt-
ur — eða málið of erfitt úr-
lausnar. En svona * er líf ið.
Þingmenn og flokkar þurfa
oft að taka ákvarðanir í stór-
málum, jafnvel stærri en
margnefnt prófmál Þjóð-
varnarflokksins var, þótt eng
an veginn skuli lítið úr því
gert. Og oft er fyrirvarinn
ekki lengri en í þetta sinn.
hann ekki aðeins ógert að inn
heimta vexti og afbarganir af
Iánum til Faxaverksmiðjunn-
ar, heldur mun láta sér nægja
að hækka lánin til verksmiðj
unnar í sama hlutfalli og van
skilunum nemur. Orðrómur
gengur um það, að hann hafi
veitt verksmiðjunni stöðugt
ný og ný rekstrarlán, þótt hún
hafi aldrei getað staðið nein
skil á þeim.
Margt bendir til þess, að
skuld verksmiðjunnar við
bankann sé nú farin að nálg-
ast tvo milljónatugi. Alls
munu skuldir verksmiðjunn-
ar komnar yfir 30 millj. kr.
Meðan hvarvetna skortir láns
fé til nauðsynlegra fram-
kvæmda, hefir um 35 millj. kr.
verið varið í þetta fyrirtæki
vegna gróðavonar nokkurra
spekulanta.
Landsbankinn virðist samt
hinn rólegasti vegna Faxa-
verksmiðjunnar. Það virðist
ekki hvarfla neitt að honum,
að heimta nú gjaldþrot og
uppboð eins og gert væri, ef
umkomulítið utanbæjarfyrir-
tæki ætti hlut að máli.
Faxaverksmiðjan á líka
vclduga skjólstæðinga. Ann-
ars vegar er bæjarstjórnar-
meirihlutinn í Reykjavík.-
Hins vegar Kveldúlfur. Sjálf-
stæðisflokkurinn á ekki til
einskis jafn mikil ítök í bank
spá á þessu stigi. Vafalaust munu anum og raun ber vitni um.
ýmsir verða til þess að keppa við , Ef bæjarstjórnarmeirihlut-
hann, eins og t. d Knowland, sem h gem yar . Vestmannaeyj
taimn er hafa mikmn hug a for--
setaembættmu. Thomas Dewey get '.. ,: • ¦ * °
ur einnig komið vel til greina, eink aðgongu að lansfe bankanna.
um, ef hann vinnur ríkisstjórakjör <>g Reykjavíkurbær, hefði
í New York-fylki einu sinni enn á hann ekki lent í eins miklum
næsta ári. Hann mun hafa att kost rekstrarf járskorti með togara
á því nú að verða forseti hæsta- útgerðina og raun ber vitni
réttar, en hafnað því. Gæti það
bent til þess, að hann hefði hug á
enn æðra embætti i framtíðinni.
Sauðfé fjölgar á
Fáskrúðsfirði
um. Það sýnir reynslan varð-
andi Faxaverksmiðjuna.
Hefði líka einhver þingmað
ur Sjálfstæðisflokksins, eins
og Sigurður Ágústsson, haft
með togaraútgerðina í Vest-
mannaeyjum að gera, er
næsta líklegt, að Útvegsbank
inn hefði staðið öðruvísi að
því máli. Þá hefði sú stað-
Slátrun sauðfjár er hafin | reynd komið í Ijós, að Sjálf-
í Fáskrúðsfirði og verður j stæðisflokkurinn getur haft
slátrað þar um sex þúsund tögl og halgdir í Útvegsbank-
fjár, eða svipað og í fyrra. anum, ef honum sýnist svo.
Sauðfjáreign er ekki mjögj Það er staðreynd, sem vert
mikil í kaupstaðnum, en þó . er að gera sér ljósa, að Sjálf-
eru allmargir, sem eiga þar! stæðisflokkurinn hefir náð
fáeinar kindur aðallega til að ; yfirráðum yfir tveimur
fullnægja heimilisþörfum ; stærstu bönkunum og notar
sínum um kindakjöt. Aftur á ' það vald í vaxandi mæli fyrir
móti er margt fé af bæjun- I gæðinga sína. Ein orsök láns-
um í nágrenni kaupstaðarins, f járskortsins er því sú, að f jár
sem rekið er til slátrunar. j magnið er bundið meira og
Heyskapur er í mesta lagLmeira í þjónustu hinna
eftir sumarið og þvi líklegt I „stóru" gæðinga flokksins, f
að margir fjölgi fé og setji á Faxaverksmiðjunni og öðrum
vetur fleira en í fyrra. 1 (Framhald á 7. síðu.)