Tíminn - 08.10.1953, Blaðsíða 5

227. blað.
TÍMINN, fimmtudaginn 8. október 1953.
8
Fbnmtutl. 8. okt.
Fall við fyrsta próf
Þau tíðindi hafa gerst núí
síðustu dagana, að hinn ný- j
stofnaði Þjóðvarnarflokkur ís'
lands hefir gengið undir próf
og fallið. Má það verða þeim'
til nokkurra vonbrigða, sem'
töldu þennan ungling efnileg- j
an. Nánari atvik eru á þessa
leið.
Þegar að því leið, að hið ný- 1
kjörna Alþingi skyldi kvatt
saman, hugðist stjórn Þjóð- j
varnarflokksins taka í sínar
hendur forystu stjórnarand-,
stöðunnar og gangast fyrir,
því, að andstöðuflokkarnir
þrír hefðu samtök um að
koma einum manni í hverja
þingnefnd í deildum Alþingis. j
Átti þetta að gerast meö því
að bera fram sameiginlegan'
lista við hlutfallskosningu í
nefndirnar. En enginn þessara;
þriggja flokka hafði atkvæöa’
magn til að koma að manni
með því að róa einn á bát, og
því sízt sá, sem minnstur er. j
Til skýringar skal þess get- j
ið, að í neðri deild hefir Sjálf- j
stæðisflokkurinn 14 þing-;
menn, Framsóknarflokkurinn
10, Kommúnistar 5, Alþýðu-!
flokkurinn 4 og Þjóðvarnar-j
flokkurinn 2. En í efri deild
hefir Sjálfstæðisflokkurinn 7,;
Framsóknarflokkurinn 6, Al-j
þýðuflokkurinn 2, Kommún-
ístar 2í~og Þjóðvarnarflokkur- ‘
inn engan.
Þegar svcr bárust frá Al- (
þýðuflokknum og kommúnist
um, kom í ljós, að ekki var
hægt að koma á samtökum
um listabandalag á þann hátt,
sem þjóðvarnarforystan hafði
hugsað sér. Kommúnistar
lýstu sig að vísu reiðubúna til
þátttöku í bandalagi við Al-
þýðuflokkinn og þjóðvarnar-j
menn. — Alþýðuflokkurinn'
kvaðst hins vegar vilja geraj
kosningabandalag við Þjóð~;
varnarmenn, en þverneitaði
að hafa nokkuð saman við
kommúnista að sælda í þess- j
um efnum. Þar með var sá'
draumurbúinn.
Málin stóðu þá þannig rétt'
áður en þing kom saman, að
Þjóðvarnarflokkurinn gat
fengið fulltrúa í nefndum í
neðri deild, þar sem báðir
þingmenn hans eiga sæti,
með því að gera bandalag
annað hvort við Alþýðuflokk-
inn eða kommúnista. Um
þetta tvennt gátu Þjóðvarnar
menn valið.
En nú sannaðist það sem
oftar, að „sá á kvölina, sem á
völina!"
Hér voru góð ráð dýr. Hinir
skeleggu vinir Fjallkonunnar
lögðu höfuð sín í bleyti og
eggjuðu hver annan lögeggj-
an, því að svo prúð hjörtu
skelfast ekki við fyrstu at-
rennu. Svo er sagt, að allir
meðlimir flokksstjórnar og
fulltrúaráðs svo og ritnefndar
Frjálsrar þjóðar, að ábyrgð-
ar- og afgreiðslumönnum
meðtöldum, hafi verið þar til
ráða kvaddir. Því að hér var
um það að ráða, að taka hina
fyrstu ákvörðun flokksins á
Alþingi. Það varð að velja
milli kommúnista og Alþýðu-
flokksins áður en kosningin
færi fram.
Fyrr eða síðar reynir á það
hjá hverjum nýkjörnum þjóð-
arfulltrúa, að hann^eti tekið
ákvörðun í máli. Vandi ákvörð
unarinnar fer að sjálfsögðu
ERLENT YFIRLIT:
0 "
ASÍUFÖR NIXONS
Ilasm hefir unuið sér sxvaxandi sxlit síðan
liarni varð varaforseti
Um þeissar mundir er Nixon vara
forseti Bandaríkjanna að hefja
ferðalag •tii: 18 Asíulanda sem sér-
stakur fulltrúi Eisenhowers forseta.
Hann njan flytja þjóðhöfðingjum
þessara landa kveðju forsetans og
ræða við. þá og aðra forustumenn
þeirra um sambúð þessara landa
og Bandaríkjanna og um alþjóð-
leg málefni yfirleitt. Tilgangur far
arinnar ef að vinna að bættri sam
búð þessara landa og Bandarikj-
anna og eyða ýmsri tortryggni í
garð hinnar nýju stjórnar Banda-
ríkjanná. ...
Tveir kunnir Bandarikjamenn
hafa nýlega farið svipuð ferðalög
á undariTSTixon. Það eru þeir SteV-
enson, föfsétaefni demokrata í sein
ustu kosningum, og Knowland,
hinn nýi foringi republik. í öldunga
deildinni. Ferð beggja þeirra hefir
vakið rrúkla athygli. Stevenson
gætti þess vel í ferðalaginu að
koma frám sem fulltrúi Banda-
ríkjanná, en ekki neins ákveðins
flokks eðá sérsjónarmiða, og hefir
för .hans" áreiðanlega aflað honurn
aukins álits bæði erlendis og heima
fyrir. Knowland lét hins vegar ekk
ert tækífæri ónotað til að túlka
það sjónarmið þeirra flokksbræðra
hans, seui vilja láta Asíumálin
skipa öndvégiö í utanríkisstefnu
Bandtirík'janna og sýna hörku og
ósáttfýsf ðf skiptum við kommún-
ista þary-.=Nixon mun m. a. ætlað
að dragæ úr áhrifum af þessum
opinskáuyfirlýsingum Knowlands
og láta. það koma í ljós, að sjónar-
mið Eiseþhowers er ekki ósvipað
og Steveilsohs í þessum málum.
Fylgjasrt vel með málum.
í forsetakosningunum í Banda-
ríkjunum á s. 1. hausti var tals-
vert reyrit að ala á því af -andstæð-
ingum Eisenhowers, að Nixon væri
ungur og' óreyndur og hefði ekki
sýnt neina. sérstaka ábyrgðartil-
finningu .r' sem stjórnmálamaður.
Prama sitin ætti hann því eingöngu
að þakka, að hann væri slyngur
áróðursmaður. Þetta bæri kjósend
um að gera sér ljóst, því að eitt
óvænt dáúðsfall gæti gert þennan
óreynda hiann að forseta, ef Eisen
hower næói kosningu.
Á þeinv-átta mánuðum, sem liðn-
ir eru síðan Nixon varð varaforseti,
hefir álitið á honum stórlega breyzt.
Hann þýkir hafa sannað það á
þessum íima, að hann sé mikið
mannsefní/ og hafi til að bera
marga þárhæfileika, er nauðsynleg
ir séu farsælum stjórnanda. Hann
hefir sýnt’,; að hann á gott með að
gera sérj-grein fyrir málum, og
hefir lag á,því að koma sjónarmiö-
um sínum fram. Eisenhower hefir
líka í sívaxandi mæli falið hon-
um ýms: vandasöm verkefni, er
honum hefír tekizt að leysa á ákjós
anlegan' hátt.
Hingað'‘til hefir það verið venj-
an, að varaforsetinn kæmi lítið ná
lægt stjórnarstörfum, en léti það
vera aðalyerkefni sitt að vera fund
arstjóri öldungadeildarinnar. Þá
hefir og varaforsetinn komið allmik
ið fram opinberlega. Þessu hefir
hins vegar verið hagað á annan
veg nú. Nlxon hefir gert sér far um
að láta ytið á sér bera opinber-
lega og yfirleitt ekki komið neitt
fram, nema Eisenhower hafi sér-
staklega óskað þess. Hins vegar hef
ir hann tékið þeim mun meira þátt
í vinnunni að tjaldabaki. Hann
hefir mætt á öllum ráðuneytisfund
um hjá Eisenhower og hann á fast
sæti í öryggisráði ríkisins, þar sem
' mörg vandasömustu málin eru oft
| ráðin til lykta. Hann tekur þátt í
(öllum ráðstefnum, sem fara fram
milli Eisenhowers og fulltrúa þing
j flokks republikana. Allt þetta veitir
, honum aðstöðu til að hafa fullt yfil’
lit um stjórn ríkisins. Það er líka I
talið, að enginn varaforseti áður !
hafi fengið aðstöðu til að fylgjast j
' eins vel með gangi málanna og '
I Nixon og enginn því verið jafn
vel undir það búinn að taka við
forsetastörfum, ef atvikin höguðu
því á þá leið. T. d. skorti Truman
þessa aðstöðu alveg, þegar hann
tók við af Roosevelt.
I
Milligöngumaður milli
þingsins og Eisenhowers.
| Vaxandi kynni þeirra Eisenhow-
; ers og Nixons hafa leitt til þess,
að Eisenhower hefir fengið aukið
: álit á þessum varamanni sínum og
i því fálið honum ýms yandasöm
j störf í sívaxandi mæli. Einkum
I hefir honum verið falið að annast
j ýmsa samninga milli forsetans og
i þingflokks republikana, þegar
i árekstrar hafa orðið milli þessara
j aðila. Nixon nýtur þess, að hann
hefir átt sæti í báðum þingdeild-
um og veit því betur, hvernig á að
ræða við þingmenn en Eisenhower
og stjórn hans. Yfirleitt hefir hon-
um líka tekizt að fá þingflokkinn
til að fallast á þær tillögur, sem
hann hefir beitt sér fyrh’.
Meðal slíkra verkefna, er Nixon
hafa verið falin, er að reyna að
stöðva McCarthy, þegar hann hefir
þótt ganga of langt í yfirheyrslum
sínum. Nixon hefir ráðið frá því, að
Eisenhower tæki upp fulla and-
stöðu við McCarthy, því að það
j gæti valdið hættulegum klofningi
j i flokknum, en reyna heldur að
] draga úr mestu öfgum hans. Pram
til þessa hefir Nixon líka helzt
reynzt sá maður, sem McCarthy
hefir tekið eitthvert tillit til. Ástæð
an er sú, að McCarthy veit, að Nix-
on verður ekki ásakaður fyrir und-
anlátssemi við kommúnista, því að
það var Nixon, sem afhjúpaði þann
eina starfsmann utanríkisráðuneyt
isins, Alger Hiss, er hefir orðið
uppvís að njósnum fyrir kommún-
ísta. Sjálfur getur McCarthy ekki
bent á neinn slíkan árangur. Pyrir
McCarthy gæti því orðið enn verra
að fá Nixon andstæðan sér en Eisen
hower. Þess vegna hefir hann viss-
an beyg af honum.
Práfall Tafts mun að líkindum
gera það að verkum, að Eisenhower
mun í enn ríkara mæli en áður
þurfa að treysta á milligöngu
Nixons við þingflokk republikana.
Ef Nixon tekst ekki að hafa taum-
hald á hægra armi' flokksins, er
ekki annar líklegur til að gera það.
Skoðanir Nixons.
Nixon hefir forðast að láta bera
mikið á því, hver afstaða hans væri
til ýmsra mála, heldur kappkostað
að lýsa yfir fylgi sínu við Eisen-
hower. Þeir, sem fylgjast með að
tjaidabaki, telja hins vegar víst,
að Nixon sé Eisenhower sammála
um utanrikismálastefnuna í öll-
um höfuðatriðum. Á því sviði stend
ur hann með hinum frjálslyndari
armi republikana. Þá telja Kunnug
ir, að Nixon hafi beitt sér gegn ]
því, að dregið væri úr framlögum !
til vígbúnaðar, því að Bandaríkin j
megi ekki draga úr styrk sínum
meðan ástandið i alþjóðamálum sé
jafn óráðið. Að þessu leyti er Nixon
sammála þeim Stevenson og Tru-
man, er hafa gagnrýnt það, að
stjórnin hefir lækkað framlögin
til vígbúnaðar allverulega frá því,
sem gert hafði verið ráð fyrir í
fjárlagafrumvarpi þvi, sem Tru-
man lagði fram s. 1. vetur.
Af framangreindum ástæðum hef
ír Nixon verið andvígur verulegum
skattalækkunum, eins og ástatt er.
Að öðru leyti þykir hann heldur
íhaldssinnaður í innanlandsmálum.
Talið er, að hann hafi átt megin-
þátt í því, að Eisenhower féllst
ekki á breytingar þær á Taft-
Hartley-lögunum, sem Durkin
verkamálaráðherra gerði að skil-
yrði sínu fyrir þátttöku í stjórn-
inni. Álit Nixons var, að þingið
fengist ekki til að samþykkja þær
og þær ættu heldur ekki almennu
fylgi að fagna, þótt þær kynnu að
mælast vel fyrir hjá verkamönn-
um, en fylgi þeirra hefðu republi-
kanar hvort eð er ekki.
Eisenhower er talinn fara eftir
tillögum Nixons í vaxandi mæli,
þar sem þær samrými yfirieitt
ábyrgðartilfinningu og glöggt mat
á því, sem er pólitískt hyggilegt.
Nixon sé eins konar miðflokks-
maður í hinum klofna flokki repu-
blikana og njóti hæfilegs trausts
beggja armanna. Ráð hans séu því
oftast vel ráðin.
Eftirmaður Eisenhowers?
Ef Nixon tekst að halda þeirri
aðstöðu, sem hann hefir nú, eru
vaxandi líkur taldar fyrir því, að
hann verði forsetaefni republikana,
er Eisenhower lætur af störfum
annað hvort 1956 eða 1960. Nixon
væri ekki aldurinn að meini, þótt
hann yrði að bíða til 1960, þar sem
hann er nú ekki nema 39 ára.
Um þetta er hins vegar erfitt að
spá á þessu stigi. Vafalaust munu
ýmsir verða til þess að keppa við
hann, eins og t. d. Knowland, sem
talinn er hafa mikinn hug á for-
setaembættinu. Thomas Dewey get
ur einnig komið vel til greina, eink
um, ef hann vinnur ríkisstjórakjör
í New York-fylki einu sinni enn á
næsta ári. Hann mun hafa átt kost
á því nú að verða forseti hæsta-
réttar, en hafnað því. Gæti það
bent til þess, að hann hefði hug á
enn æðra embætti í framtíðinni.
eftir því, hvort þar er um smá
mál eÖETstórmál að ræða.
Það sKal íátið ósagt að þessu
sinni, Kve vandasöm sú á-
kvörðun hafi verið, sem að
þessu sþnni varð inntökupróf
Þjóðvarnarflokksins á Al-
þingi. En á þingfundum s.l.
mánudag kom það í ljós, að
honum hafði reynst um megn
að taka ákvörðunina. Hann
hafði ekki getað gert það upp
við sig, hvort hann ætti held-
ur að vinna með Alþýðuflokkn
um eða kommúnistum við
kosninguna í þingnefndir. —
Þess vegna á hann engan full-
trúa í neinni þingnefnd að
þessu sinni. Hann féll á sínu
fyrsta prófi.
Vera má, að umhugsunar-
fresturinn hafi verið of stutt-
ur — eða málið of erfitt úr-
lausnar. En svona ’ er lífið.
Þingmenn og flokkar þurfa
oft að taka ákvarðanir í stór-
málurn, jafnvel stærri en
margnefnt prófmál Þjóð-
varnarflokksins var, þótt eng
an veginn skuli lítið úr því
gert. Og oft er fyrirvarinn
ekki lengri en í þetta sinn.
Sauðfé fjölgar á
Fáskrúðsfirði
Slátrun sauðfjár er hafin
1 Fáskrúðsfirði og verður
slátrað þar um sex þúsund
fjár, eða svipað og í fyrra.
Sauðfjáreign er ekki mjög
mikil í kaupstaðnum, en þó
eru allmargir, sem eiga þar
fáeinar kindur aðallega til að
fullnægja heimilisþörfum
sínum um kindakjöt. Aftur á
móti er margt fé af bæjun-
um í nágrenni kaupstaðarins,
sem rekið er til slátrunar.
Heyskapur er í mesta lagi
eftir sumarið og því líklegt
að margir fjölgi fé og setji á
vetur fleira en í fyrra.
Faxaverksmiðjan
og Landsbankiim
Ef atvinnufyrirtæki, t. d.
frystihús í einhverju af-
skekktu sjávarþorpi, hefir
ekki getað staðið í skilum eða
ekki átt nógu öfluga bakhjalla
fyrir „sunnan", hefir yfirleitt
ekki staðið á bönkunum að
ganga hart eftir greiðslu. All-
mörg slík fyrirtæki hafa verið
gerð gjaldþrota á undanförn
um árum og eignir þeirra aug
lýstar til uppboðs. Af hálfu
bankanna gat þetta vitan-
lega verið vel réttlætanlegt ef
sama reglan var látin gilda
fyrir alla.
En því miður er það nú
komið í ljós, að Landsbankinn
og Útvegsbankinn gera sér
nokkuð mikinn mannamun í
þessum efnum.
Á sama tíma og Landsbank
inn lætur auglýsa lítil frysti-
hús úti á landi til sölu vegna
minniháttar vanskila, lætur
hann ekki aðeins ógert að inn
heimta vexti og afborganir af
lánum til Faxaverksmiðjunn-
ar, heldur mun láta sér nægja
að liækka lánin til verksmiðj
unnar í sama hlutfalli og van
skilunum nemur. Orðrómur
gengur um það, að hann hafi
veitt verksmiðjunni stöðugrt
ný og ný rekstrarlán, þótt hún
hafi aldrei getað staðið nein
skil á þeim.
Maugt bendir til þess, að
skuld verksmiðjunnar við
bankann sé nú farin að nálg-
ast tvo milljónatugi. Alls
munu skuldir verksmiðjunn-
ar komnai' yfir 30 millj. kr.
Meðan hvarvetna skortir láns
fé til nauðsynlegra fram-
kvæmda, hefir um 35 millj. kr.
verið varið í þetta fyrirtæki
vegna gróðavonar nokkurra
spekulanta.
Landsbankinn virðist samt
hinn rólegasti vegna Faxa-
verksmiðjunnar. Það virðist
ekki hvarfla neitt að honum,
að heimta nú gjaldþrot og
uppboð eins og gert væri, ef
umkomulítið utanbæjarfyrir-
tæki ætti hlut að máli.
Faxaverksmiðjan á líka
vclduga skjólstæðinga. Ann-
ars vegar er bæjarstjórnar-
meirihlutinn í Reykjavík.-
Hins vegar Kveldúlfur. Sjálf-
stæðisflokkurinn á ekki til
feinskis jafn mikil ítök í bank
anum og raun ber vitni um.
| Ef bæjarstjórnarmeirihlut-
. inn, sem var í Vestmannaeyj
um, hefði haft jafn greiða
aðgöngu að lánsfé bankanna.
og Reykjavíkurbær, hefði
hann ekki lent í eins miklum
rekstrarfjárskorti með togara
útgerðina og raun ber vitni
um. Það sýnir reynslan varð-
, andi Faxaverksmiðjuna.
Hefði líka einhver þingmað
ur Sjálfstæðisflokksins, eins
og Sigurður Ágústsson, haft
með togaraútgerðina í Vest-
mannaeyjum að gera, er
næsta líklegt, að Útvegsbank
inn hefði staðið öðruvísi að
því máli. Þá hefði sú stað-
reynd komið í ljós, að Sjálf-
stæðisflokkurinn getur haft
tögl og halgdir í Útvegsbank-
anum, ef honum sýnist svo.
Það er staðreynd, sem vert
! er að gera sér ljósa, að Sjálf-
I stæðisflokkurinn hefir náð
; yfirráðum yfir tveimur
stærstu bönkunum og notar
( það vald í vaxandi mæli fyrir
! gæðinga sína. Ein orsök láns-
; f járskortsins er því sú, að f jár
| magnið er bundið meira og
I meira í þjónustu hinna
j „stóru“ gæðinga flokksins, í
Faxaverksmiðjunni og öðrum
I (Framhald á 7. síðu.)