Alþýðublaðið - 29.07.1927, Blaðsíða 2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
2
i A'LÞÝBUBLABI'B [
1 Keniur út á hverjum virkum degi. í
5 Afgreiðsla í Alþýðuhúsinu við t
j Hverfisgötu 8 opin Erá kl. 9 árd. ►
; til kl. 7 síðd. t
J Skrifstofa á sama stað opin kl. j
Í 9»/s—lOVa árd. og kl. 8-9 síðd. j
j Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 »
5 (skrifstoian). t
j Verðlág: Áskriftarverð kr. 1,50 á ►
j mánuði. Augfýsingaverð kr. 0,15 t
] hver mm, eindálka. \
i PrertísmiSja: Aiþýðuprentsmiðjan t
j (í sama husi, sömu símar). ►
SaMIWÍMMIlfélH®
I Sirfpféilo
Khöfn, í júlí.
,,Kooperative Förbundet" sænska
hefir aðalbækistöð sína í Stokk-
hólmi; hús peirra — 9 hæðir —
gnæfir við himin ekki langt frá
höfninni í Stokkhólmi. 'Hér er mið-
stöð samvinnufélaganna sænsku;
þeim má skifta í fjórar deildir:
1. iðnaðardeiklina, er nær yfir
hin ýmsu iðnfyrirtæki, er sam-
bandið rekur, 2. vörudeild, 3.
fjárhirzlu og reikningsfærslu, sem
auk sambandsins hefir eftirlit með.
xekstri og reikningsfærslu allra
deilda innan sambandsins, alls
staðar á landinu, og 4. útbreiðslu-
deíid.
Það Ieiðir af sjálfu sér, að
þrjár hinar fyrstu deildir eru
sjálfsagðar, en hin fjórða mun
þó engu síður nauðsynleg fyrir
vöxt félagsskaparins.
Sambandið er stofnað fyrir 28
árum með 30 félögum, er í voru
5 600 félagdr. Stofnfé sambands-
ins var 345 kr. 10 árum síðar var
tala fékiga innan sambandsins 394
með 66 500 félögum, og i lok árs-
ins 1925 var tala félaga 883 og
316 000 félagar; þar af höfðu ekki
færri en 23 500 gengið í félögin
árið 1925.
Tölur þessar sýna ljós'ega vöxt
félagsins, en til nánari skýringar
má geta þess, að á efstu hæð
hyggingar sambandsins sitja ekki
færri en 23 byggingameistarar,
sem hafa það eítt með höndum
að gera teikningar að nýjum hús-
um, er félögin láta reisa víðs veg-
;ar á landinu; þeir hafa einnig
með höndum allar teikningar að
innanstokksmunum í húsum fé-
laganna; þau vírðast þannig ekki
"byggð af handahóli, heldur að
vei hugsuðu ráði og í föstum
stíl.
Verzlunarvelta félaga þeirra, er
heyra undir sambandiði, var árið
1925 357 360 775 kr. eða 39534 775
kr. meiri en árið 1924. Þessi aukn-
íng á árinu var meir en öll velta
félaganna fyrir 15 árum. Tekjuaf-
gangur var árið 1925 14 112 838 kr.
Þó að þessar tölur virðist næg-
ar til þess að sýna stærð og
velmegun félagsins, eru þær þó
eldri állur sannleikurinn, því að
eignir sambandsins og sambands-
féiaganna voru í peningum árið
1925 50 753548 kr. Hér í eru þó
ekki taldar 24 millj. kr., sem
tryggingarfélög innan sambands-
ins eiga.
Sambandið ræður auðsjáanlega
yfir miklu fé, og því er skiljanlegt,
að því mun hafa verið leikur að
koma upp hinum mörgu spari-
sjóðum, er það ræður yfir og
hefir komið á fót. Sparisjóðir
sambandsins ráða ,yfir 33g.,mil]j.
króna.
Innan félagsskapar s.m þessa,
sem hefir svo mörg félög innan
sinna vébanda á ýmsum stöðum í
landinu, er ekkert eðlilegra en
það, að fyrir einhverju félaganna
sé svo ástatt, að það beri sig illa
eða ekki. Ástæðurnar til þess geta
verið margar, skilningsleysi al-
þýðu á samvinnufélagsskapnum,
ill stjórn deildarinnar, fjárþröng
o. s. frv. Svo öflugur og full-
kominn félagsskapur sem sam-
vinnufélögin sænsku hara lika
vitanlí ga gert ráð fyrir, að slík
óhöpp geti komið fyrir, og hafa
því stofnað deild, „Svenska Hus-
hállsforeningen“, er þegar tekur
til málanna, sé um siíka „sjúk-
dóma“ að ræða meðal einhverra
deikla innan sambandsins. Þetta
sést fljóít, því að nákvæmt eftir-
lit er með fjárhag og reiknings-
færslu hverrar deildar. Sé um
slíkt að ræða, tekur sambandið að
sér rekstur slíkrar deildar, en
ski'ar henni þó af sér aftur í
hendur stjórnaiinnar á staðnum,
þegar búið er að rétta misféll-
urnar við reksturinn. Þetta f\Tir-
konmlag hefir reynst prýðilega,
oftast orðið að fullu liði.
Á, lítilli eyju á hafnarslóðinni
í Stokkhólmi — Hastholmen heit-
ir hún — lig'g'ur stór og mikil
kornmylna. Þegar brauðgerðarhús
samvinnufélaganna hóf starfsemi
sína, keypti það korn í mylnu
þessari. Kaupmanninum hefir víst
ekki vhrið sérlega vel óið fyrir-
tæki þetta, og brauðgerðarhúsið
át i að greiða mjölið við móttöku.
Eitt sinn stóð svo á, er mjöl-
sending kom til brauðgerðarhúss-
ins, að forstjóri þess var ekki
við og því engir peningar til að
greiða með mjölið. Kaupmaður
krafðist því að fá það aftur. —
Árið 1922 keypti sambandið eyju
þessa með mylnu og öllu ti’heyr-
andi. Mylna þessi var ein hin
stærsta á Norðurlöndum og er
það enn; og félagið færir stöð-
ugt út kvíarnar. Korngeymslur
mylnanra rúma 11 000 smálestir
korns, og nú á að auka við rúmi
fyrir 5 700 smálestir. Stór korn-
flutningaskip leggjast að bólvirki
við mylnurnar. Áhald, til þess
lagað, sýgur korrið úr skipinu inn
í geymslur mylnunnar; síðan taka
við 50 kvarnir og mala mjölið, og
enn fer það gegnum 30 sigti.
Mylnan er að verki dag og nótt
og hefir 130 manns a'ð vinnu;
íramlf'iðslan er dag’.ega 23—2400
mjölsekkir. Það er ætlun sam-
bandsins, þegar fram í sækir, að
hafa hér miðstöð iðnfyrirtækja
þess. Sambandið hefir einnig
stóra kornmylnu í Gautaborg, sem
■er í miklum uppgangi.
Sambandið á einnig smjöríikis-.
verksmíðju í Nordköping. Tildrög
verksmiðjunnar eru þassi: Árið
1908 ákváðu smjörlíkisverksmiðj-
urnar eftir tillögum frá félögum
kaupmanna áð selja ekkí smjör-
líki til sambandsins og deilda
þess. Sambandinu tókst þó að
fá smjörlíki hjá lítiili verksmiðju,
sem ekki var í fé’agi kaupmanna,
og hætii öllum kaupum hjá með-
limum smjörlíkishringsins. Þetta
leiddi af sér harða baráttu milii
hringsins og sambandsins, og nú
keptust hvorir um sig við að
lækka verð smjörlí'-is. Á þessu
stóð ti! 1911, að smjörlíkishring-
urinn klofnaði, og 1913 ákvað
sambandið að stofna eigin verk-
smiðju, en af völdum ófiýðarins
komst verksmiðjan fyrst á fót
1921. Siðan h ;fir hún færst mjög í
aukana og ei' nú ei.i af hinum
stærstu í Svíþjóö. Verksmiðjan
hefir kostað 4 miilj. kr. og fram-
leiðir 10 millj. kg. smjörlíkis á
ári. Ekkert hefir verið sparað tii
þess að gera verksmiðjuna sem
fullkomnasta úr garði að öilum
tækjum. — Eftír að verksmiðjan
var tekin til starfa, komu þús-
undir manna úr öllum Iands-
hlutum Svíþjóðar að skoða hana,
— árangurlnn af fyrirskipunum
’ kaupmannafélaganna.
Sambandið á einnig skófatnað-
arverksmiðju, fjórlyft hús, 100 st.
á lengd og 14 á breidd. Verk-
smiðja þessi er á góðum vegi að
verða hin stærsta i Svíþjóð. Það
vinna þar 200 karlmenn og 100
stúlkur og framleiða daglega 1000
pör skóa og stígvéla, og allar
vélar af nýjustu gerð; þannig er
þar ein vél, er setur daglega
1200 hæ’a undir skó. Aðra verk-
smiðju á samhandið einnig, sem
aðallega vinnur að grófari skó-
gerð og framleiðir daglega 300
pör. Skóhlífaverksmiðju á sam-
bandið einnig.
Auk þessa á sambandið stærri
og minni sölubúðir að heita má
í öllum kaupstöðum í Sviþjóð.
Sambandsmenn hafa að ein-
kunnarorðum: „Sliksom enighcten
ger oss styrka, sá skulle sönd-
ringen s'ánka oss i svaghet och
vanmakt“ („Eins og einingin ger-
ir oss sterka, eins myndi sundr-
ungin sökkva oss í veikleika og
vanmætti").
Saga þessa félagsskapar ‘ér enn
litið dæmi þess, hvers samtökin
og samvinnan mega sín. Þau öfí
flytja fjöl!. Geíi það guð og góð-
ar vættir, að íslenzk áljiýða
megi læra af stéttarbræðrum sín-
um erlendis á þessum sviðum,
eins og svo mörgum öðrum,
hverja þýðingu samvinna og sam-
tök hafa fyrir viðreisn íslenzkrar
alþýðu.
Samtök og samvinna lifi!
Þorf. Kr.
„Mikil álagning.44
Heiðraði ritstjóri! Ég þakka hið
vingjarnlega boð yðar, sem gef-
ur mér leyfi til að leiðrétta mis-
sagnir í samnefndri grein, sem
’birtist í blaði yðar s. 1. laugardag,
undirritaðri af „Barnakar]i“.
„Earnakarl" telur okkur kaup-
menn selja hveiti með 50 'Vo á-
lagningu og kartöflur með 300°/o
álagningu, og á þetta eðliiega, ef
rétt væri, að sýna okur okkar
kaupmanna.
Ég vil nú gefa ,,Barnakarli“ og
öðrum lesendum Alþýðublaðsins
skýrslu yfir innkaup mín og á-
lagningu, og geri ráð fyrir, að
aðrir kaupmenn hafi svipaða sögu
að segja.
Ég fékk fyrst á þessu sumri
nýjar ítalskar kartöflur 26. júní
s. 1. um Kaupmannahöfn, og kost-
uðu þær frítt á höfn í Reykjavík
danskar kr. 46,00 pr. 100 kg. Með
gengismun verður þetta kr. 56,12
íslenzkar. Við þetta bætist: upp-
skipun, hafnargjald, vörutollur,
bankakostnaður og heimakstur,
alls kr. 3,08 eða samtals kr. 59,20.
Þessar kartöflur eru seldar í
minni verzlun í pundavísi á kr.
0,70 kg., og ef tekin voru 5 kg.
í einu, að eins á kr. 0,64, eða
með öðrum orðum: röskri tveggja
aura álagningu á pund.
10. júlí fékk ég hollenzkar kart-
öflur. Þær kostuðu kr. 41,00
danskar frítt á höfn hér pr. 100
kg. Með gengismun og öðrum'
kostnaði nam jretta kr. 52,27 kom-
ið í hús. Þessar kartöflur seldi
ég á 0,50 pr. kg. í pundavísi, og
ef tekin voru 5 kg, á kr. 0,56 eða
með tæpra tveggja aura álagn-
ingu á pulnd.
Nú með þessari ferð komu
skozkar kartöflur, sem kostuðu 9/6:
sh. pokinn, 50 kg„ frítt um borð
á enska höfn. Með gengisniun
.verður það í íslenzkum gjaldeyri
kr. 10,65. Þar við bætist flutn-
ingsgjald og annar kostnaður hér,
kr. 4,01, samtals kr. 14,66 50 kg.
Þessar kartöflur eru seldar í
minni verzlun í pundavis á 0,40
kg. og í 5 kg. á 0,17 pr. i/2 hg.
eða með röskri tveggja aura á-
iagningu á pundið.
Hveiti, bezta tegund, kostar nú
í innkaupi ekki kr. 0,40, heldur
kr. 0,47V2 pr. kg. Það er selt í
verzlun miuni, ef tekin eru 5 kg.
í einu, á kr. 0,52 kg. eða með um
tveggja aura álagningu á pund.
Ég hefi haft þann sið, eins og
fleiri kaupmennn, að selja heldur
ódýrara, ef tekin eru 5 líg. í einu,
og tel ég mér ekkert meiri gróða:
að því, að selja í pundavísi með
hærra verðinu, en með lægra
verðinu, ef tekin eru 5 kg„ sök-
um rýmunar við útviktun, og býst
ég við, að „Barnakarl" kæmist
á sömu skoðun, ef hann væri
kaupmaður.
Ég veit ekki, hvar „Bamakarl“
kaupir vörur sínar, en slysinn
finst mér hann vera, að gera svo
slæm innkaup, þegar þau feng-