Tíminn - 19.03.1954, Blaðsíða 2

TÍMINN, föstudaginn 19. marz 1954.
~ SCT
65. blaS.
Fann upp skipaskrúfuna, en fékk
ekki viðurkenningu í lifanda iífi
Á öllum öldum hafa verið uppi menn, sem valdið hafa (
byltingu á einhverju sviði, svo sem á sviði lista, vísinda eða
trúmála. Allir kanuast við Michael Angelo, Leonardo da
Vinci og Charles Darwin, sem segja má að sagan hafi borið
á höndum sér. Úr hópi þeirra manna, sem fleygt hafa vís-
indunum fram um áratugi, verður ein?i gerður að umtals-
efni í þessari grein. Það er John Ericsson.
Hann fæddist í júlí 1803, á þeirri
öld, er sívaxandi kröfur voru gerð-
ar til hraðans. Það hefir ekki orð-
ið þróun, heldur stökk í vísindaleg
um framfönrm og hyllir ekki enn
þá undir endann á því. í upphafi
19. aldarinnar urðu menn að sætta '
sig við að mjakast fram á landi1
með 10 km. hraða á klst. Enda þótt
Fulton væri um þetta leyti kominn
á rekspöl með tilraunir sínar á1
gufuskipum, var það vindurinn, sem
bar menn yfir hafið eins og það
var á dögum Föníkumanna. En við
dauða Ericssons voru menn rétt í
þann veginn að hagnýta sér sigur-
inn á fjarlægðunum, og var það
að þakka framlagi hans til vísind-
anna.
TJndrabarnið.
Ericsson var í heiminn borinn í
Vármalandi í Svíþjóð. Foreldrar
hans lifðu á handiðnaði. Á þeim
árum þegar börn eru vön að leika
sér að gullum, var drengurinn allur
í vélum. Faðir hans starfaði við
undirbúninginn að Gautlandsskurð
inum mikla og var sonurinn tíður
gestur á teiknistofunni þar. Ekki
voru efni á að kaupa teikniáhöld,
svo að hann varð að búa þau til
sjálfur. Þegar Ericsson var 9 ára
gamall, tók hann að gera fyrirmynd
að sögunarmyllu, þótt hann hefði
aldrei séð slíka myllu, en yrði ein-
göngu að notast við lýsingu föður
síns af henni. Búinn einíöldum
tækjum, sveifarnafar og vasahnif,
gerði hann fullkomna fyrirmynd að
myllunni. Ári síðar hafði hann
einnig lokið mjög flóknu móti aí
vatnsdælu, sem nota skyldi til þess
að dæla vatni upp úr námugöngum.
Vindmyliu notaði hann til þess að
knýja dæluna.
Mörgum árum siðar, er vinir
Ericssons hvöttu hann til að gera
skrá yfir verk sín, setti hann þessi
bernskuverk sín efst á listann. Þann
ig leið æska Ericssons við sífelldar
tilraunir og uppfinningar. Hann
gekk aldrei í skóla, en hann frædd-
ist, sem honum var unnt, af öllum,
sem nokkra vitneskju gátu veitt
honum. Hann fékk einkatilsögn í
algebru, efnafræði, rúmmálsfræði
og ensku, en þakkaði hamingjunni
fyrir það, að hann gekk ekki í neinn
þeirrar tíðar skóla, sem voru mjög
Útvarpið
Útvarpið í dag:
Fastir liðir eins og venjulega.
20.20 Lestur fornrita: Njáls saga;
XVIII. (Einar Ól. Sveinsson).
20.50 Dagskrá frá Akureyri: í bað-
stofunni í Lóni — blandað
efni.
21.20 Náttúrlegir hlutir: Spurning-
ar og svör um náttúrufxæði
Sigurður Pétursson gerlafr.).
21,35 Tónleikar (plötur).
22,00 Fréttir og veðurfregnir.
22,10 Passiusálmur (29).
22.20 Útvarpssagan.
22,45 Dans- og dægurlög (plötur).
23,00 Dagskrárlok.
Útvarpið á morgun:
Fastiiyiiðir eins og venjulega.
12.50 Óskalög sjúklinga.
17.30 Útvarpssaga barnanna.
20.30 Tónleikar (plötur).
21,00 Leikrit: „Blátt og rautt í regn
boganum" eftir Walter Bauer,
í þýðingu Tómasar Guðmunds
sonar. Leikstjóri: Indriði
Waage.
22,00 Fréttir og veðurfregnir.
22,10 Passíusálmur (30).
22,20 Danslög, þ. á m. leikur dans-
hljómsveit Þórarins Óskars-
sonar.
02,00 Dagskrárlok.
íhaldssamir í öllum tæknilegum
efnum.
Bjó til eimreið.
Þegar Ericsson var 23 ára gamall
fluttist hann búferlum til Englands |
og settist að í London. Gerði hann
fjölda tilrauna næstu 3 árin og hóf
þar brátt þá tilraun, sem síðar afl-
aði honum heimsfrægðar. 75 árum
eftir tilraun James Watts með gufu
orkuna hafði mönnum tekizt að
framleiða mjög ófullkomnar eim-
reiðar, sem voru aðeins notaðar til
flutr.inga á þungavörum á ctutt- 1
um leiðum. En nú bar svo við, að 1
félag eitt í Englandi efndi til sam- I
keppni um smíði á eimreið, sem
færi 16 km. á klst., vægi ekki yfir
10 smálestir og gæti borið 20 smá- 1
lesta þunga 110 km. vegalengd. Verð
launin, sem heitið var fyrir þessa
uppfinningu, voru 10 þús. kr. Fimm
menn tóku þátt í samkeppninni, en
baráttan stóð á milli Stephenssons
og Ericssons. Hinn síðarnefndi hafði
aldrei gert tilraun með eimreið fvrr
en þessi nýja eimreið hans náði
samt 50 km. hraða á klst. Ekkert
mannlegt sköpunarverk hafði náð
slíkum hraða fyrr.
f fyrstu reynsluferðinni þaut eim
reið Ericssons fram úr hinni eins
og örskot, og á einu andartaki hafði
hann nærri unnið þann sigur, sem
gert hefði hann stórmenni í heimi
tækninnar. En nú vildi óhappið til.
Það hafði ekki unnizt tími til að
reyna gufuketilinn, og í þriðju ferö
inni sprakk hann í loft upp. Það var
afleiðing yfirsjónar, sem auðvelt
hefði verið að koma í veg fyrir. Úr-
skurði dómaranna varð ekki áfrýj- ’
að. Það er Stephenson, en ekki
Ericson, sem er faðir eimreiðarinn-
ar.
Skipsskrúfan kmur til sögunnar.
John Ericson voru vel ljósar tak-
markanir hjólskipa. í sjóorustu var
slíkt skip ákaflega viðkvæmt og
þungt í vöfum. Það gat að vísu
siglt á móti vindi, en til vöruflutn
inga var það alltof hægfara. Á með
an hann braut heilann yfir þessu,
minntist hann þess, að á bernsku-
árunum hafði hann oft hugsað um
það, hvaða orka það væri, er leyst-
ist úr læðingi við hinar skáhöllu
hreyfingar fuglsvængja og fisk-
sporða. Þessar hugmyndir fengu
smámsaman fastmótað form og
leiddu til þess, að hann fann upp
regluna, sem skipsskrúfan byggist
á. Aðrir höfðu velt þessu fyrir sér
á undan honum, en hann var sá
fyrsti, sem hagnýtti regluna í reynd
inni. Árið 1837, er hann var 34 ára
gamall, var hann reiðubúinn að
kunngera uppfinningu sina. Nú var
hann þess fullviss, að hamingjan
veitti honum umbun erfiðisins.
Ericson bauð fulltrúum frá flota-
málaráðuneytinu að vera viðstadda,
er skrúfan skyldi reynd í fyrsta
sinn. Hann hafði komið henni fyrir
í Francis B. Ogde, 14 m. löngu jkipi.
Ferjumenn á Themsfljóti höfðu ver
ið svo forviða að sjá skipið þjóta
upp eftir ánni, að þeir höfðu skírt
það „Djöfulinn fljúgandi". Ogde dró
stóran pramma upp fljótið og til
baka aftur, eins og ekkert væri, en
það vakti engar hræringar hjá þeim
góðu herrum frá ílotamálaráðuneyt
inu, sem stigu á land með þakklæti
á vörum fyrir þssa athyglisverðu
„tilraun". Enginn hafði minnstu
hugmynd um, að þeir hefðu veriö
viðstadair sögulegan atburð. Enn
einu sinni hafði Ericson staðið við
dyr frægðarinnar, en þær lokizt aft
ur að nýju.
Þýzkt knatí-
spyrnulið
(Framhald af 1. síðu.)
nesingum í sumar, en hann
hefir haft allan veg og vanda
að undirbúningi fararinnar,
svo og komu þýzka liðsins
hingað.
Yöllurinn lagaður.
í viStali við blaðamenn í
gær, sagði Guðmundur Svein
björnsson, form. ÍBA, að
þessi heimsókn hefði reynzt
ókleif, nema með góðri sam-
vinnu við Knattspyrnuráð
Reykjavikur, en bandalagið
hefði notið sérstaklega góðr-
ar fyrirgreiðslu þess. Sagði
Guðmundur einnig, að mikill
áhugi væri ríkjandi á Akra-
neiít vegna þessarar heim-
sóknar. Knattspyrnumennirn
ir æfa mjög vel, og völlurinn
hefði verið lagfærður mikið,
m. a. komið fyrir áhorfenda-
pöllum. Þess má geta, að
Ríkarður Jónsson hefir nú
algjörlega náð sér eftir
meiðslin, sem hann hlaut s.
1. sumar.

Húsfreyjur
Haldið elli og þreytu I hæfilegri fjarlægð. —
Látið „Veralon“, þvottalöglnn góða, létta yður
störfin.

jgsssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssa
Sími
7698
NOTA
STAÐGREÍÐSLA
Ver/I. Bísafoss, Grettisgötu 44. Reykjavík
1954
99
Dætur Nílar” flutt
ar í sjúkrahús
Kairó, 18. marz. — Hinar 7
„dætur Nílar“ og ameríska
blaðakonan Charlotte Well-
er, sem undanfarna 6 daga
hafa fastað í blaðamanna-
klúbbnum í Kairó, og krefj-
ast pólitísks jafnréttis fyrir
egypzkar konur, voru í dag
fluttar á sjúkrahús, enda að-
þrengdar orðnar af hungri.
Doria shafik, sagði, er hún
fór á sjúkrahúsið, að þær
mundu halda sveltinu áfram
þar. Egypzkar kynsystur
þeirra gefa baráttu þeirra
lítinn gaum og stjórnmála-
mönnum þar virðast kröfur
þeirra og háttalag ýmist
hlægilegt eða hættulegt
nema hvorttveggja væri.
Heimsmetið í 100
m.jafnaÖ
Sydney, 18. marz. Ástralski
spretthlauparinn Hector Hog-
an hljóp s. 1. laugardag 100 m.
á 10,2 sek., og jafnaði þar með
heimsmet Jesse Owens, en
fleiri hafa einnig hlaupið á
þeim tima.
Ericson fékk aldrei þá viðurkenn-
ingu í lifanda lífi, sem honum bar,
en skipsskrúfan hans ríkir á heims-
höfunum, og sú fræðilega regla, er
liggur henni til grundvallar, er not
uð í hreyflinum, er klýfur loftið
heimsskautanna á milli.
/^s»
Marz 10
Örugg oé ánægð með
tryggingurta hjá oss
An: 2 m. Rayon gabardine,
115 cm. br. @ 23,50
Tölur og Tvinni
Kr. au.
51,00
3,00
54,00
S. E. & O
Þetta er nægilegt efni í eina karlmannsskyrtu með
kraga og löngum ermum. Ef viðkomandi er óvenju
stór er vissara að taka 2y4 m. Til í mörgum litum.
Biðjið um það, sem yður vantar af vefnaðar- og smá-
vöru. Afgreiðslu og verði má treysta. — Póstsendum.
Virðingarfyllst,
Dísafoss.
Jarðir til sölu
á Suðurnesjum, Rangárvallasýslu, Dala-
sýslu og Húnavatnssýslu.
Rannveig I*orsteinsdóttir9
— Fasteigna- og verðbréfasala —•
Tjarnargötu 3. — Sími 82960.
Húnvetningafélagið
heldur dansskemmtun í Skátaheimilinu við Snorra-
braut, laugard. 20. marz n. k. og hefst hún kl. 9 e. h.
Danshljómsveit Bjarna Böðvarssonar leikur.
Aðgöngumiðar seldir við innganginn.
Stjórnin.
’VAAWA.VAW/AWA.’VVWVVWVVWW^WAW.WV1/
? 5
Þau öll, sem sendu mér kveðjur, gjafir og vottuðu mér
I; hlýhug á áttatíu ára afmælinu, þakka ég af hjarta og I;
■; bið Guð aö blessa þau öll og endurgjalda.
■ ■*
í Guðrún Brandsdóttir, Óðinsgötu 14. v
é ■"
rrtWWWWWWH^WMiWWWWWWWWWWWl
;■ .. í
■; Ollum nær og fjær, er sent hafa okkur stórgjafir og
vottað hafa hluttekningu sína á einn eða annan hátt, I;
sendum við hjartans þakkir, og biðjum Guð að launa 5j
í ykkur öllum þegar mest á liggur.
í Sauðárkróki, 14.3. 1954,
í ■:
; Fjölskyldan frá Heiði. |<
í v'
V.W.W.W.W.W.W.V.V.V.WW.WAWWAWWrt
Þökkum hjartanlega .llum þeim, sem sýndu okkur sam
úð og vinarhug og hjálpsemi, við andlát og jarðarför
konu minnar og móður okkar
KRISTJÖNU BJÖRNSDÓTTUR,
Grjóti.
Eiríkur Ólafsson og börn.
I