Tíminn - 19.03.1954, Blaðsíða 5

■65. blað.
TÍMINN, föstudaginn 19. marz 1954.
5
Föstud. 19. marz
Aldrei meira á
dagskrá en nú
Næsta furðuleg tíðindi bár
nst hingað frá Danmörku í
fyrradag. Efni þeirra var á
þá leið, að í tilefni af synjun
íslenzku stjórnarinnar á
tillögum dönsku stjórnarinn
ar um sameign handritanna,
hafi Hedtoft forstætisráð-
herra lýst yfir því á
fundi utanríkismálanefndar
danska þingsins, að ríkis-
stjórn hans liti svo á, að
„sþurningin um afhendingu
hinna íslenzku handrita
væri ekki lengur á dagskrá“.
Það fylgdi svo, að fulltrúar
stjórnmálaflokkanna hafi
lýst sig samþykka þessari
stefnu rikisstjórnarinnar.
Svo virðist af þessu, að
danskir ráðamenn álíti, að
þeir geti þannig með ein-
hliða yfirlýslingu ráðið því,
hvort handritamálið sé á
dagskrá eða ekki. Það sé al-
veg á valdi þeirra einna að
ákveða það.
Sú var að vísu tíðin, að
Danir gátu svarað íslanding
um því, að ýmsar réttlætis-
kröfur, sem þeir gerðu, væru
ekki á dagskrá. Þá höfðu
Danir vald til að láta kné
fylgja kviði í þeim efnum.
Reyndin varð samt sú, að
aldrei tókst Dönum alveg að
fá þessi mál tekin af dag-
skrá, heldur voru þau tekin
upp á nýjan og nýjan leik
af íslenzkum forustumönn-
um, unz Danir urðu ekki að-
eins að taka þau á dagskrá,
heldur að láta undan siga.
Eftir þessari reynslu virð-
ast danskir ráðamenn ekki
muna, heldur lifa enn í end
urminningum um það, þegar
Danir gátu fyrirskipað ís-
lendingum, hvaða mál væru
á dagskrá og hver ekki. Það
er sorglegt að vita til þess,
áð enn skuli danskir ráða-
menn haldnir þessum stór-
danska hugsunarhætti.
Danir eiga hinsvegar eftir
að sjá það, að það er ekki
á þeirra valdi einna að á-
kveða það, hvort handrita-
málið sé á dagskrá eða ekki.
íslendingar munu fylgja
fram kröfum sínum um af-
hendíngu handritanna með
sömu festu og þeir hafa gert
um önnur hliðstæð mál í
skiptum sínum við Dani. Þeir
munu hamra á handritamál
inu við hvert tækifæri, sem
gefst, og ekki hætta fyrr en
Danir hætta að beita þá
þeim siðferðilega órétti að
halda fyrir þeim mestu þjóö
ardýrgripum þeirra.
Sú ósvífna yfirlýsing
danskra stjórnmálamanna,
að handritamálið sé ekki á
dagskrá lengur, gefur því
miður glöggt til kynna, hve
skammt ná skálaræður
sumra manna, þegar þeir
eru að tala um norræna
samvinnu og norrænan
bróðurhug. Sumir þeirra
manna, sem að þessari yfir-
lýsingu standa, þykjast alveg
sérstatV’r fylgjfendur nor-
rænnar samvinnu, en í verki
birtist sú stefna þeirra þann
ig', að þeir neita minnstu
norrænu þjóðinni um rétt-
mætt tilkall til helgustu þjóð
ardýrgripa sinna og telja
það alls ekki á dagskrá að
ræða þaö mál.
ERLENT YFIRLIT:
Stjórnmálin í Bretlandi
Klofiiiiig'uriiin í Yerkaiiiaiinaflokkmim
síyrkir stjórn ílialdsmanna
Það virðist ljóst af aukakosn-
ingunum, sem nýlega hafa farið
fram í Bretlandi, að íhaldsflokkur-
inn hafi mun meiri hylli kjósenda
en Verkamannaflokkurinn. í einum
6—7 aukakosningum til þingsins,
sem hafa fram farið að undan-
förnu, hefir íhaldsflokkurinn fengið
hlutfallslega meira fylgi en í aðal-
kosningunum 1951. Þátttakan hefir
hins vegar verið minni í aukakosn-
ingunum en aðalkosningunum, svo
að þessi samanburöur er því ekki
að öllu leyti sambærilegur. Þess
ber hins vegar að gæta, að það er
yfirleitt venja í þingkosningum í
Bretlandi, að stjórnarflokkurinn
fái verri útkomu í aukakosningum
en aðalkosningum. Þá hefir það og
oftast verið svo, að íhaldsflokkur-
inn hefir grætt tiltölulega meira á
aukinni kjörsókn en Verkamanna-
flokkurinn, því að áhugaliö þess
síðarnefnda viröist vera mun fjöl-
mennara.
Af forustumönnum Verkamanna-
flokksins er það nú líka yfirleitt
viðurkennt, að flokkur þeirra
myndi standa fremur höllum fæti,
ef til kosninga kæmi að sinni. Af
þeim ástæðum hafa þeir verið öllu
hófsamari í stjórnarandstöðu sinni
á þinginu að undanförnu og ekki
stofnað til neinna meiriháttar á-
taka þar.
Churchill og Eden treyst
bezt í utanríkismálunum.
Sitthvað er talið valda því, að
íhaldsflokkurinn hefir byr _ meö
sér, eins og stendur. Ríkisstjórn
flokksins, sem nú er búin að fara
með völd í 2 ár, hefir hagað fjár-
málastefnu sinni þannig, að hún
hefir ekki aflað sér verulegra óvin-
sælda verkamanna, en hins vegar
bætt fyrir sér hjá millistéttun-
um. Flestar þær umbætur, sem
jafnaðarmenn komu fram í stjórn-
artíð sinni, hafa verið látnar hald
ast. Eina löggjöf jafnaöarmanna,
sem íhaldsmenn hafa num-
ið úr gildi, er löggjöfin um þjóð-
nýtingu stáliðnaðarins. Afnám
þessarar þjóðnýtingar virðist hins
vegar síður en svo hafa spillt fyrir
stjórninni og virðist það m. a. leiða
í ljós; að þjóðnýtingarstefnan á
miklu minna fylgi en atkvæða-
magn Verkamannaflokksins r.æti
bent til. Þannig virðast t .d. verka-
menn hafa takmarkaðan áhuga fyr-
ir henni. Þeir láta sér mestu skipta,
að atvinnan sé næg og komið sé
fram ýmsum félgslegum umbótum,
en hirða minna um, hvort það er
gert á grundvelli þjóðnýtingar eða
einkareksturs.
Þá er það áreiðanlega mikill
styrkur fyrir íhaldsmenn, að al-
menningur virðist yfirleitt treysta
handleiðslu þeirra Churchills og
Edens í utanrikismálunum. Forusta
Verkamannaflokksins nýtur minna
trausts í þeim efnum, m. a. vegna
átakanna í flokknum um þau mál.
Stefna hans í þeim málum er því
nokkuð á reiki og jafnvel stundum
erfitt að sjá, hvað er.danlega verö-
ur ofan á hjá flokknum í þeim efn-
um. Þetta sést m. a. á afstöðu hans
til endurvopnunar Þjóðverja.
Sennilegt er, að hér sé þá líka
komið að því atriði, sem veldur
mestu um það, að Verkamannaflokk
urinn nýtur nú minni hylli kjósenda
en íhaldsflokkurinn. Átökin í flokkn
um veikja tiltrú hans, en litlar lík-
ur virðast til þess, að þeim ljúki
fyrst um sinn.
Klofningin í
Verkamannaflokknum.
i Astandið í Verkamannaflokknum
hefir litlum breytingum tekið að
undanförnu. Attlee og Morrison og
fylgismenn þeirra hafa enn
| traustan meirihluta í þingflokknum
og í verkalýðshreyfingunni, en hún
l kýs meiri hluta flokksstjórnarinnar.
* Meðal kjósendahóps Verkamanna-
flokksins hafa þeir líka meira fylgi.
Hins vegar hafa Bevan og fylgis-
menn hans meira fylgi í mörgum
\ flokksfélögunum, en í þeim er ekki
nema litill hluti af kjósendum
flokksins. Þetta gefur Bevanistum
hins vegar mikinn styrk.
Af átökum þeim, sem nýlega áttu
sér stað i þingflokknum um endur-
vopnun Þjóðverja, drógu ýmsir þá
ályktun, að fylgi Bevanista þar væri
að aukast. Sú stefna, sem Attlee og
Morrison beittu sér fyrir, að ílokk-
urinn léti af andstöðunni gegn end
urvopnun Þjóðverja, sigraði með ör-
litlum meirihluta. Ástæðan var r,ú,
‘ að miklu fleiri þingmenn flokksins
1 en Bevanistar eru andvigir endur-
vopnuninni, þar á meðal sumir ein-
dregnustu andstæðingar Bevans. Af
þeirri atkvæðagreiosiu verður því
ekkert dæmt um fylgi Bevans.
1 í málum þingflokksins hefir það
annars gerzt sögulegast nýverið, að
þingmenn þeir, sem eru í tengslum
við verkalýöshreyfinguna, hafa end
urskipulagt samtök sín innan flokks
ins og valið sér nýjan leiðtoga,
George Brown að nafni. Hann er
fertugur að aldri og þykir vænlegt
foringjaefni. Margir spá því, að þessi
samtök geti í framtíðinni orðið' lóðið
á vogarskálinni í þingflokknum.
Brown er andstæöingur Bevans, en
fylgismaður Hugh Gaitskell, fyrrv.
fjármálaráðherra, en hann þykir
líklegastur til að' keppa við Bevan
um formennsku flokksins, þegar
Attlee dregur sig í hlé eða fellur
frá.
í greln, sem elnn af þingmönnum
Verkamannaflokksins, Denis Hea-
ley, hefir nýlega skrifati um þessi
mál, heldur hann því fram, að
Verkamannaflokkurinn hafi ekki
von um að vinna þingkosningar í
náinni framtíð, nema honum takist
að verð'a samhentari og geti gert
kjósendum það' ljóst, að hverju þeir
ganga, ef þeir fela honum umboö
sitt. Hjá ýmsum hlutlausum biaða-
mönnum gætir sömu skoð'unar. Þeir
telja, að Bevanisminn valdi flokkn-
um miklu tjóni. Hann afli flokkn-
um ekki neins fylgis, er hann hefði
ekki hvort eö er, en hins vegar skapi
Við því mátti aö vísu allt-
af búast, að Danir yrðu nokk
uð tregir til að afhenda öll
handritin strax og íslending
ar þyrftu að sýna nokkra þol
inmæði í þeim efnum. Vin-
samlegar yfirlýsingar tveggja
danskra ríkisstjórna (fyrver
andi stjórnar Eriks Eriksens
og .núverandi stjórnar Hans
Hedtofts), gáfu hinsvegar til
kynna, að vilji væri fyrir
hendi til aö vinna að lausn
málsins. Þessvegna kemur
það eins og þruma úr heið-
skíru lofti, þegar danskir
ráðamenn lýsa því yfir, aö
máliö sé ekki á dagskrá leng
ur eða m. ö. o. að þeir ræði
það ekki við íslendinga
vegna þess, að vissum tillög
um frá þeim hafi verið hafn
að.
Slík framkoma á ekki að
þekkjast í samskiptum milli
vinaþjóða. Hún þekkist hins
vegar í skiptum yfirráðaþjóð
ar við nýlenduþjóðir. Með
henni færa danskir ráða-
menn sambúð íslendinga og
Dana á svipaðan grundvöll
og hún var á fyrir 1918.
íslendingum er þessi fram
koma danskra stjórnmála-
manna hin mesta vonbrigöi.
Vel má þó vera, að þrátt fyr
ir allt veröi hún samt til
góSs. Handritamállð mun
hér eftir verða eitt helzta
dagskrármál íslendinga og
í sambúð íslendinga og
Dana mun það verða meira
á dagskrá en nokkru sinni
fyr. Þeirri baráttu mun ekki
linnt fyrr en sá lausn er
fengin, sem ein samrýmist
sambúö sannra vinaþjóöa og
hún er heimflutningur allra
íslenzku handritanna.
CHURCHILL
hann ágreining og sundurlyndi, er
fæli frá flokknum kjósendur til
íhaldsflokksins.
Hvenær hættir Churchill?
Meðal ýmsra ráð'amanna hjá
Verkamannaflokknum virðist ríkja
nokkur von um það, að það kunni
að geta bætt aðstæð'ur flokksins
nokkuð, ef Churchill léti af stjórn-
arforustunni og drægi sig í hié.
Churchill er nú orð'inn 79 ára og
varð fyrir nokkru áfalli s. 1. sum-
ar, svo að heilsu hans er talið hætt.
Talsvert umtal er um það, að hann
ætti að draga sig í hlé íljótlega og
hafa sum blöðin gert kröfur um
það, þar sem hann sé ekki fær um
að' gegna því starfi. Önnur blöð,
eins og „Manchester Guardian"
hafa eindregið mótmælt þessu, þar
sem Bretar hefðu ekki öðrum hæf-
ari forystumanni á að skipa en
Churchill, þrátt fyrir aldur hans.
Flest bendir líka til, að andlegum
þrótti Churchills sé ekki tekið að
hraka, þótt líkamlega sé hann far-
inn að láta á sjá. Nú í vetur hefir
hann sizt reynzt óslyngari í um-
ræðum í brezka þinginu en áð'ur
fyrr.
Ýmsir telja, að það’ kunni nokkuð
að veikja íhaldsflokkinn, ef Churc-
hill lætur af forustu hans, því að
hann hafi fylgi allmargra kjósenda,
er eingöngu sé bundið' við hann per-
sónulega. Þess er þó að gæta, að'
Anthony Eden, sem er talinn sjálf-
kjörinn eftirmaður hans, er einnig
mjög vinsæll. Vafasamt er því, að
þessi foringjaskipti breyttu miklu
um fyigi flokkanna.
Fram aö þessu mun Churchill ekk
ert hafa látið uppi um, hvort hann
hugsar sér til þess að fara að draga
sig í hlé eða ekki. Þeir, sem bezt
þekkja hann, telja hann óliklegan
til þess að' leggja niður forustuna
fyrr en í seinustu lög.
Nokkur áhrif kann það að hafa
á þetta, hvort efnt verð'ur til þing-
kosninga fljótlega eða ekki. Þrjú ár
eru enn eftir af kjörtímabilinu, en
stjórnin hefir hins vegar aðstæður
til að efna til kosninga hvenær,
sem hún telur það nauðsynlegt. Fyr
ir íhaldsflokkinn getur það verið
girnilegt að efna til kosninga með-
an fylgi hans virðist traust, en eitt-
hvert tilefni verður hann þó að'
hafa. Þess vegna rej^iir Verka-
mannaflokkurinn nú að hafa stjórn
arandstöð'u sína sem mildasta, svo
að hún skapi ihaldsmönnum ekki
slíkt tilefni.
Ef eínt yrð’i til kosninga, telja
ýmsir það’ sterkara fyrir íhalds-
flokkinn að skipta um foringja áð-
(Framhald á 7. síðu.)
Knattleikanámskeið
í mörgura skólum
Axel Andrésson sendikenn-
ari Í.S.Í. og fræöslumálastjórn
ar hefir haldið námskeið í vet
ur í eftirtöldum skólum:
Gagnfræða- og barnaskóla
Sauðárkróks, Hólaskóla,
Hvanneyrarskóla, Reykholts-
skóla og Reykjaskóla í Hrúta
firði. Alls voru nemendur í
þessum skólum 457 piltar og
stúlkur. Kennslan fór fram
bæði úti og inni. Árangur var
með ágætum. Næsta námskeiö
sem Axel heldur veröur í Núps
skóla í Dýrafirði.
Hugvekja um
húsnæðísmál
Grein Guðmundar Þor-
steinssonar frá Lundi, sem
birtist hér í blaðinu 13. þ. m.
er athyglisverð hugvekja um
húsnæðlismálin hér á landi
a. m. k. um einn þátt þeirra.
Vera má, að einhverjum þyki
Guðmundur kveða full fast
að orði sumstaðar, en aðal-
atriðið er, að hann hefir hér
hvatt sér hljóðs um efni,
sem flestir, er um húsnæðis
mál f jalla, veigra sér við að
ræða, eða fara í lcringum,
þegar húsnæðismál bera á
góma.
Meginefnið í grein Guð-
mundar er að sýna fram á
það, að allt of mikið hafi ver
ið byggt af stórum íbúðum,
og að íbúðir við hæfi fjöl-
skyldu með venjulegar vinnu
tekjur hafi af þessum ástæð
um setið á hakanum. Guð-
mundur kallar þetta „of-
læti“ Hann segir m. a. í
þessu sambandi: „Ég full-
yrði, að ef ekki hefði verið
byggt strerra en nauðsyn
krefði á undanförnum árum,
.væru mjög fáir eftir nú, sem
hefðu haft möguleika á að
jbyggja, en vantar húsnæði
enn án þess að þjóðin hefði
þurft nokkru meir til að
kosta en gert var. Er ekki
mál til komið að gera eitt-
hvað við svo heimskulegri
öfugþróun“.
Urn þetta segir Guðmund-
ur ennfremur í sömu grein:
„MkiII áróður hefir verið
meðal alþýðu um útþennslu
iíbúða og hefir þá óspart ver
ið hampað slagorðinu „mann
sæmandi“ o. fl. slíku í and-
stæðu við „kotungsbrag“ —
|—. Þessa óhófsstefnu tel ég
verulega orsök þess, hversu
seint gengur að rnæta vax-
andi íbúðaþörf“.
| Höfundur bendir á, að í
I stórar íbúðir þurfi mikið af
húsgögnum og öðrum innan
stokksmunum, eða að fólki
finnist svo a. m. k. Hús og
húsbúnaður verði því mörg-
um ofviða fjárhagslega, jafn
vel þeim, sem séu í sæmileg-
1 um efnum hvað þá hinum,
sem af fjárhagslegum van-
efnum ráðist í að halda heim
ili í alltof stórri íbúð. Um
hinar stóríu íbúðir segir
hann m. a:
„Ekk'j eru þessar nýtízku
íbúðir innbyggðar með þeim
hætti, að komið geti til
mála, að hægt sé að koma þar
fyrir þeim börnum, sem alin
hafa verið upp við óhófshús
rými, þegar þau fara að gift
ast. — Skjóta má því hér inn
aðj því mið’ur eru þess tíð
dæmi, þráfit -fyrír óhóflega
stærð íbúða, að þar sé eng-
inn krókur inni, sem börnin
megi dvelja í hVersdags-
lega með sín viðfangsefni og
hugðarmál — svo rúmfrek
eru þessi skurðgoð nútím-
ans, sem húsgögn heita, að
börnin' verður vægðarlaust
að reka út á götuna þeirra
vegna og húsmóðirin að
fórna þeim óhóflegum hluta
tíma síns og orku“.
G. Þ. telur ástæðulaust, að
gefa 520 rúmmetra íbúðir
,,frjálsar“. Nóg hefði verið að
miða við 60 flatarmetra „en
lofa hinum ríku um að bít-
ast um leyfin fyrir óhófs-
íbúðunum“ eins og hann
kemst að orði. Hvað sem
þessu líöur, þá er það víst,
(að í Reykjavík og víðar í
^kaupstöðum er eins og sakir
standa nóg til af stórum í-
1 (Fr.'inhald á 7. síðu> .