Tíminn - 30.09.1955, Blaðsíða 3
221. blað.
TÍMINN, föstudaginn 30. september 1955.
3
/ slendingajpættir
Dánarminning: Rannveig Nikulásdóttir,
Refstað
Það eru kannske nútíma
þjóðsögur á íslandi, að bezt
menntar konur, kurteisastar
og háttprúðastar hafi búið úti l
í afskekktum sveitum, látið
sér nægja miðstöðvarlausan
sveitabæ undir torfi og tróði,
tekið hestinn sinn og vippað
sér í söðulinn, ferðast veg-
leysur vfir meiri og minni
vatnsföll, farið léttan og sköru
lega og flutt með sér líf og
gleði fyrir góðlyndi og velvilia
og frábæra háttvísi til allra
orðskipta og framkomu. Slík
kona var Rannveig á Refstað.
Hún var Nikulá-dóttir, Jaf-
ets^onar, og systir Karls dýra-
læknis, sem margir kannast
við, og upprunninn hér í
Rpvkjavík. Ekki verður hér
rakin ætt hennar, en Jafet afi
hennar var bróðir Ingibjargar
konu Jóns Sigurðssonar for-
seta, og ætti það fólk ekki að
þurfa að kynna fyrir íslend-
ingum.
Rannveig ólst upp á Hjarð-
arholti í Dölum hjá Jóni
presti Guttormssyni, en hann
var sonur Guttorms prófasts
Pálssonar í Vallanesi, en það
er stór ætthringur gáfu- og
menntamanna, og mun heim-
ilið í Hjarðarholti hafa borið
svipmót mennta og háttvísi,
eins og bezt gerðist hér á
landi á þeim tímum. Rannveig
féll inn í þetta svipmót. Hún
var gáfuð og fíngerð að eðlis-
fari, og átti því létt með að
samlagast þessu fólki. Hún
varð í rauninni eitt af Hjarð-
arholtssvstkinunum, en þaiu
voru gáfað fólk og hugsióna-
auðugt, og átti bindindishug-
siónin þar góða liðsmenn, og
siálfstæðishugs.iónin ósyikna
íslendinga. Rannveig mennt-
aðist á bessu heimili, svo langt
bar af menntun albýðu-
kvenna, og gekk auk þess í
kvennaskólann í Ytriey.
Jón fósturbróðir hennar
gerðist lækr'r á Austurlandi
stuttu fvrir aldamótin og
fluttist bá sumt af svstkinum
hans austur og fylgdi Rann-
veig beim. Hún kom fyrst til
Seyðisfiarðar og var kennslu-
kona á heimili Friðriks Wat-
hne, sonar Ottós Wathne hins
mikla athafnamanns á Seyð-
isfirði. Var Seyðisfiörður þá
í uppgangi og mennta- og at-
hafnalíf í blóma. Tók Rann-
veig þátt í kvenfrelsisöldunni,
sem þá hafði risið á Seyðis-
firði, og hvergi 'hærra í land-
ihu en þar, að undanteknu
vígi þeirra kvenna hér í
Revkjavík, sem forgönguna
höfðu. Var háttvísi og fram-
ganga kvenna á Seyðisfirði
víða rómuð, enda um stíl að
ræða. áhrifamikinn.
Árið 1897 gerðist Jón frá
Hjarðarholti læknir í Vopna-
firði og um líkt leyti fluttist
Ránnveig til Vopnafjarðar á-
samt Margrétu fóstursystur
sinni. Var hin mesta liðsemd
að þessu unga, gáfaða fólki
frá Hjarðarholti í félagslífi
sveitarinnar, þótt hér sé ekki
rúm til að rekja. Leið svo yfir
aldamót og var margt gott að
frétta af Vopnfirðingum á
þessum tíma.
Árið 1903 giftist Rannveig
Birni Pálssyni gullsmið, sem
þá bjó á Vakursstöðum og
var ekkjumaður. Hafði hann
átt Margrétu Björnsdóttur frá
Eyjólfsstöðum, Skúlasonar,
systur Ragnhildar er Páll átti,
l Ólafsson skáld. Björn var
og þá um fimmtugsaldur. Átti
mikið glæsimenni og höfðingi,
hann tvær dætur á ferming-
araldri meö konu sinni. Við
þessu heimili tók hin unga vel
mennta kona frá Hjarðar-
holti. Var heimili þeirra með
glæsibrag og virðingar um-
fram flesta menn í sveitinni.
Voru þau þó fáskiptin um al-
menn mál, enda mátti Björn
varla líta upp úr smíðunum,
svo voru smíðisgripir hans
eftirsóttir og viða um héröð,
nærliggjandi. Vorið 1910
fluttust þau að Refsstað í
Vopnafirði, og festu brátt
kaup á þeirri jörð, sem þá var
kirkjujörð, en hafði um marg
ar aldir verið prestssetur.
Höfðu þau áður búið í leigu-
ábúð á parti af Vakursstöð-
um. Tóku þau samstundis til
nokkurra húsabóta í viðbót
við lítið timburhús, sem þau
keyptu og ekki fylgdi jarðar-
húsum. Varð heimili þeirra
þar strax í fremstu röð um
allan búnað og umgengni, og
heimilisbragur sterkur og fág-
aður. Var Björn svo slyngur
maður til allra verkbragða og
mikilvirkur, að margt mátti af
læra, en húsfreyja svo kurteis
og snoturvirk, að af mátti hríf
ast. Þau bjuggu eigi stórt, en
héldu alla gripi vel, og var
bú þeirra gagnmikið og fall-
egt. Hestarnir áttu kyn að
rekja til Stjörnu Páls Ólafs-
sonar, og höfðu meðlæti í hlut
falli við ætterni og hétu í ætt
ina. Þannig bjuggu þau Björn
og Rannveig á Refsstað fram
undir 20 ár við jafna hagsæld
og virðingar. Var Björn þá
kominn hátt á áttræðisaldur
og hafði alla stund stundað
smíðarnar af frábærri elju.
Árið 1929 brugðu þau búi og
fluttust að Víðikeri í Bárðar-
dal til Margrétar dóttur sinn-
ar, er þar var gift Kára bónda
og skáldi Tryggvasyni, en eigi
varð dvöl þeirra þar til lang-
frama, og fluttust þau stuttu
síðar til Reykjavíkur og áttu
þar heima síðan. Björn and-
aðist þar 1944, nálega 89 ái’a
gamall, en Rannveig dvaldi
hjá Gunnari syni sínum, bíla-
smið, og konu hans Margrétu
Björnsdóttur, á Langholtsvegi
186, en hún er dóttir Mar-
grétar Jónsdóttur frá Hjarð-
arholti, fóstursystur Rann-
veigar. Auk þeirra banxa, sem
hér hefur getið verið, er Karl
gullsmiður, kvæntur Júlíönu
Jónsdóttur. Búa þau einnig
hér í Reykjavík, en Kári og
Margrét búa nú í Hveragei'ði.
■>annveig dó 9. júlí s. 1., litlu
miður en áttræö að aldri, því
fædd var hún hér í Reykja-
'úk hinn 26. nóv. 1875.
Ég, sem þessar línur rita.
átti heima í næstu grennd við
þau Refsstaðahjón nálega alla
stund, sem þau bjuggu á
Refsstað. Ég hef því kunnug-
leika til vitnisburðar um þau,
óg mér er óhætt að segja það,
að í öll þessi ár hevrði ég Rann
veigu aldrei hrjóta misjafnt
orð af munni, og það var ekki
■>ægt að vita hvort henni lík-
vði betur eða ver nema eftir
(Framhald á 6. siffu).'
Þess skal getið
sem gert er
Svo sem kunnugt er starfar
Húsmæðrakennaraskóli ís-
lands hér á Laugarvatni ann
að hvert sumar undir stjórn
hins ágæta og áhugasama
skólastjóra, Helgu Sigurðar-
dóttur og samkennara henn-
ar. Fyrir utan hin miklu dag
legu störf þsirra stúlknanna,
sem alloft sýnast fara þeim
mjög vel úr hendi, hafa þær
sem nú eru í skólanum, farið
fleiri og færri í heyskap til
bænda hér í þessum þremur
glýjudögum, sem komið hafa
hér í Laugardal á þessu sól
arlausa sumri, og hjálpað
bændum við heyskapinn og
nú síðast í gær, 31. ágúst, sem
er bezti dagurinn á þessu
sumri fóru 9 tú þeirra bænda,
sem verst voru staddir og
unnu hjá þeim fram í myrk
ur, fyrir engin laun, en mikið
þakklæti og þóttu með ágæt
um duglegar, og hjálpuðu þar
með að burrka fyrstu heyhest
ana sem þornað hafa á þessu
sumri. Fyrir þessa óeigin-
gjörnu fórnfýsi og skilning,
sem kennarar og námsmeyjar
hafa sýnt, eiga þær fyllsta
þakklæti skilið. Ég óska þess,
að öll störf þeirra í framtíð
inni verði þeim og þeim, sem
þær vmna fyrir, eins gæfurík
og störf stúlknanna voru í
gærdag vð hevskapinn. —
Vinnan var eóð, en skilning
urinn á þörfinni var þó enn
betri.
1. sept. 1955.
Böðvar Magnússon.
•iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiniiiuiiiiiiiiiiiiiiniiiiinK
{ Ó. JOHNSON
& KAABERHFÍ
Brautryðjandi
Nýlega átti einn af vor-1
mönnum okkar 85 ára af-
mæli. Hann er enn svo ungur
í anda, með sívakandi áhuga
á vandamálum einstakUnga
og þjóðar, að menn hrifast
með lífsorkú hans og mann-
viti.
Þessi aldni æskumaður er
Jónas Kristjánsson læknir.
Jónas var um langt árabil
héraðslæknir í erfiðum lækn
ishéruðum, þar sem hann
naut mikilla vinsæida. Þótti
hann dugandi læknir og
heppnaðist skurðaðgerðir á-
gætlega. En þess gætti, að
læknirinn á Sauðárkróki
hafði alltakmairkaða trú á
almætti lyfjanna.
Á þessum árum gerðist
Jónas alþingismaður, en festi
ekki rætur í stjórnmálunum.
Nokkru seinna lét hann af
héraðslæknisembætti. En ekki
tú að taka sér hvíld frá
störfum. Heldur gerðist nú
forgöngumaður, að stofnun
Náttúrulækningafélags ís-
lands og b.rautryðj andi að
nýjum lifnaðarháttum þjóðar
innar.
Boðskapur hans er, að
menn skuli borða lífræna
fæðu úr jurtaríkinu, en hafna
að mestu neyslu dýra og fiska
og jarðargróðri ems og hveit
is og sykurs, sem er sviptur
lífrænum samböndum náttúr
unnar, þegar hann er borinn
á borð.
En megin kjarninn í braut
ryðjendastarfi Jónasar er:
að efla hreysti gegn sjúkdóm
um.
að maðurinn lifi svo eðlilegu
lífi samkv. lögmálum náttúr-
unnar, að líkaminn sé ómót'-
tækilegur fyrir sjúkdóma.
að meira sé um vert, að fyrir-
byggja sjúkdóma, en lækna
þá.
Til að vinna þessu máli
gagn, leggur læknirinn fram
alla orku sína, lífsreyslu og
þekkingu, og fémuni sína.
Nú hefir málum þokast svo
áfram, að NLFÍ er búið að
reisa allstóra byggingu í
Hveragerði, sem tekin var í
nokun á öndverðu sumri. —
Rekur félagið þar hressingar
hæli og getur tekið um 30
dvalargesti. Auk þess selur
] það einstakar máltíðir og er
allur matur gerður eftir fyrir
sögn læknisins. Geta 80—100
manns borðað samtímis í mat
stofunni.
Borðstofan er bæði björt og
snyrtileg svo að af ber og öll
bíður byggingin hinn bezta
þokka. Og umgengnin er eftir
því.
Öldruð kona, dvaiargestur,
kvað aðbúðina svo góða, sem
á yrði kosið. Einlægnin í
svipnum sagði þó meira en
orðin.
í ráði er að stækka bygg-
inguna verulega. En fjárhag
urinn er þröngur. Jónas lækn
ir seldi húseign sína í Rvik
til að geta lagt fram veru-
legt fjármagn sjálfur til
hælisbyggingarinnar. Bera
einstök herbergi nöfn konu
hans og látinna barna. Hann
er sjálfur læknir hælisins og
býr þar. Þættu kröfur hans tU
búnaðar fyrir sjálfan sig ekki
alstaðar miklar.
Læknirinn gengur um allt
teinréttur og kvikur á fæti.
Hann er sá göngugarpur, að
á níræðisaldri gekk hann
tvisvar á Baulu með stuttu
millibili og sama sumarið
einu sinni á Eiríksjökul og 1
fyrra synti hann tvisvar sinn
um 200 m. í norrænu sund-
keppninni.
Hann lifir eftir þeim lífs-
reglum, sem hann telur giftu
drýgstar til heilbrigði. Hann
(Framiiald a B. Sl5u).
Frá íþróttaskóla
Jóns Þorsteinssonar
Vetrarstarfsemi skólans hefst 1. okt.
Leikfimi fyrir stúlkur á mánudögum og fimmtu-
dögum kl. 7—8 síðdegis. — Innritun er hafin.
Kennari: Ástbjörg Gunnarsdóttir, sími 3764.
Baðstofan verður til afnota frá kl. 10 árdegis til
kl. 10 síðdegis. Hún er opin fyrir almenning, sem hér
segir:
Á mánudögum kl. 4—6 síðd. fyrir konur,
laugardögum kl 6—9 síðdegis fyrir karla.
Eldri baðflokkar mæta á venjulegum tímum. —
Nokkrir nýir baðflokkar geta fengið ákveðinn baðtíma
á morgnana eða um miðjan daginn.
Nánari upplýsingar í skólanum Lindargötu 7,
sími 3738.
Jón Þorsteinsson.
I Námsflokkar Reykjavíkur
Innritun hefst mánudaginn 3. október. ii:
i: Innritað verður í Miðbæjarbarnaskólanum 1. stofu ;i;
:i| (gengið inn frá norðurálmu frá Lækjargötu), kl. 5—7 ij;
;í; og 8—9 síðdegis. j;]:
Kennsla hefst mánudaginn 17. október. Upplýs- jij
i: ingar um stundaskrá og námsgreinar verða gefnar við jij
jj: innritun. Kennslan fer fram kl. 7,45—10,20 á kvöldin. jij
jjij Þátttakendur velj asjálfir eina eða fleiri námsgreinar. jjj
||j Nánari uppl. í auglýsingu síðar í þessari viku. j|: