Alþýðublaðið - 15.08.1927, Side 2

ALP V£iUBL.ii)iti
jALÞÝÐUBLAÐIÐ |
í kemur út á hverjum virkum degi. |
i Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við í
j Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. ►
í til kl. 7 síðd. {
\ Skrifstofa á sama stað opin kl. ►
J 9Vs — lO’/s árd. og kl. 8—9 síðd. [
; Simar: 988 (aigreiðslan) og 1294 ►
< (skrifstofan). *
IVerðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
hver mm. eindáika.
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(í sama húsi, sömu símar).
5___________________________
Þegar vopnin féllu.
Einvaldshugnr íhaldsins.
Engir hafa verið tannhvássari í
garð jafnaðarmanna en „Morgun-
blaðið“ og ,,Vörður“. Pau hafa
borið jafnaðarmönnum margt á
brýn, sem jieim hefir fundist
„passa í kramið" í það og það
sinnið. Meðal annars hafa þau
sagt, að jafnaðarmenn vildu koma
af stað byltingum með blóðsút-
hellingum og böli. Peir vildu ekki
lýðfrelsi, he'.dur fámenna ofbeldis-
og klíku-stjórn.
Þau hafa búist við, að slíkar
kenningar myndu kitla eyru Is-
lendinga og varna því, að þeir að-
hyltust menningarstefnu nútímans
— jafnaðarstefnuna.
En þetta hafa orðið sár von-
brigði fyrir íhaldið.
Islendingar hafa, þrátt fyrir all-
ar rógburðarsögur valdhafanna,
skoðað jafnaðarstefnuna í réttu
ljósi, lesið um hana, kynt sér
hana og aðhylst hana. Peir hafa
fundið og skilið, að það, sem mest
er ofsótt, hlýtur að bera farsæld
fyrir land og lýð í skauti sínu.
Þeir hafa ,séð, að fúasárin, mis-
tökin og óréttlæti núverandi þjóð-
skipulags er gagnstætt framsókn
og framförum menningarinnar, en
að skipu'ag það, sem jafnaðar-
stefnan sýnir fram á, er í fullu
samræmi við þarfir nútímans og
kröfur líðandi dags og komandi
ára.
En það, sem hefir orðið íhald-
inu að fótakefii, og það, sem ein-
kent hefir alla afturhaldsmenn á
Öllum tímum, er það, að þeir
hvorki þekkja sína eigin þjóð eða
þau öfl, sem verka í athafnalífi
þjöðarinnar á hvaða tíma, sem er.
Pess vegna hefir alt snúist öf-
ugt við ætlunum auðvaldsins, og
vopnin, sem það Jhefir notað á
andstæðjinga sína, hafa snuist í
hendi þess og sært það sjálft
slæmu sári, sem seint mun gróa
á svo ellihrumum líkama.
Það hefir sprengt úr pyngjum
sínum ógrynni fjár í þessa starf-
semi sína. Það hefir þózt gera það
af einiægri þrá eftir að gera gott.
Pað befir haldið dýra menn á á-
gætisfóðrum. Svo árum skiftir
hefir það borið á herðum sínum
blöð sin með miklu tapi. Næstum
á hverju ári hefir það' eytt ó-
grynni fjár í kosnin:ar. Arðfyr-
irtæki ýmissa einstaklinga í I-
haldsflokknum hafa orðið að
kaupa fylgismenn fyrir flokkinn,
t..
og orðið svo, meðal annars fyrir
það, að fá eftirgjafir á skuld-
um sínum við bankana. Alþingi
sjálft hefir orðið að kauphöll í
höndum þessara mánna. Bitarnir
fyrir fylgi við íhaldið hafa verið
gefnir margir.
Er nokkur svo skyni skroppinn,
að hann ímyndi sér, að þar hafi
ráðið umhyggja fyrir landi og
íýb?
Vonandi ekki.
Yfirgnæíandi meiri hluti þeirra
manna, sem ráða í Ihaldsflokkn-
um, eru „spekulantar", og þeir
hafa ekki breytt út af venjunni
á stjórnmálasviðinu.
Það er haft eftir Jóni Þorláks-
syni, að síðan hann fór að tala
og starfa öðru vísi en hann á-
lítur rétt vera, þá hafi flest af
því, sem hann hafi komið fram
með, verið framkvæmt, og flest
hafi síðan gengið sér í vil. Ver-
ið getur, að Jón Þorláksson hafi
ekki sagt þetta, en hitt er víst,
að þannig er það um þá marga,
íhaldsmennina.
En nú hafa vopn þeirra fallið.
Þau hafa reynst ónýt, frekar þeim
til ógagns en gagns.
Þjóðin hefir snúið við þeim
baki. Bóndinn og verkamaðurinn
eru að hætta að trúa á víxlara-
vald höfuðstaðarins, en treystir nú
meir samtök sín, og treystir bet-
ur brautryðjendum þeirra til
stjórnmálalegra framkvæmda.
En eftir standa íhaldsmennirnir,
kyrrstöðumenn nútímans, og
kreppa að bökum h-ins vinnandi
Iýðs, til sjávar og lands, silki-
mjúka hnefa víxilmenskunnar.
Og nú er farið að skera og
klippa. •
Þegar árangur peninganna, sem
kastað hefir verið, verður eins öf-
ugur og raun er á, minkar „góð-
gerðafýsn“ þeirra, sem ráða yf-
ir arðberandi tækjum. Þeir hætta
að vinna á þann hátt. Þeir tví-
stiga á tvístringi.
Óregiu nokkra má sjá í herbúðt-
unum.
Kortinu yfir hernaðaráætlunina
er fiett í sundur fyrir augum al-
þjóðar, og er þó víst ekki beint af
vilja gert.
Þegar þannig er ástatt, kem-
ur ýmislegt fram í dagsbirtuna,
sem sumir vissu, að fólst undir
kuflinum, en fjöldinn sá ékki.
Og þeir steyta hnefana að fólk-
inu.
„Morgunbiaðið" befir sagt: Ó-
svífnir þjóðmálmlygarar hafa blekt
þjóðina. Þjóðin veit ekki, hvað
hún er að gera. Það er mátu-
legt, að það komi henni í koll.
Það hefir ymprað á göllum lýð-
ræðisins og ta’að hógværlega um
ýmsa kosti, sem ööru vísi stjóm-
skipulag, reist á einræðisgrund-
velli, hefðd. En það hefir verið
mjög hógvært í þessu. Það má
það eiga, blaðið.
En ,,Vörður“ hefir verið vern,
æstari og tvistigið meira.
Fyrst byrjar Kr. Alb. og viður-
kennir galla kjördæmaskipunar-
innar. En það rnátti ekki — og
því var mótmælt af flokksstjóm
ihaldsins, eins og víð var að bú-
ást.
En ,,Vörður“ tekur nú öðru vísi
á málunum. Ekki eins og ungu
skáidi og hugsjónamanni sæmir,
þó í álögum sé, eins og Kr. Alb„
hieldur eins og feitum og stór-
um og státnum iðjuleysingja sæm-
ir, eins og Árna frá Múla. Hann
bindur með snæri upp í íhalds-
klárana og teymir þá eftir göt-
unni, sem Estrup ruddi í Dan-
mörku, Mussolini á italíu — og
fleiri á ýmsum tímum í öðrum
löndum.
Einhver, sem er hrifinn af stöðu
sinni sem ,,hreppsnefndaroddviti“,
skrifar grein í ,,Vörð“ fyrra laug-
ardag. Þessi grein hefir brotist út
úr dýpstu brjóstfylgsnum íhalds-
ins. 1 henni kemur mjög fram hið
sanna eðli, sem alt af hefir lýst
sér við endimörk ihaldsseminnar
—, líkt og þegar maðkarnir skríða
upp á yfirborðið, þegar dimma
tekur.
Greinin er í fyrsta lagi ákúra
til íslenzku þjóðarinnar. Henni er
þar borið á brýn, að hún vilji
einokun, eins og hiúm áður hafði,
þegar Danir kúguðu hér; hún vi'lji
fjárhagslegt hrun þjóðarbúsins,
gjaldþrot 1930. Hún vilji banna
alt einstaklingsframtak o. s. frv.
I öðru lagi ræðst greinarböf-
undur á lýðræðið og segir, að
síðustu kosningar sýni ljóslega,
á hvílíka glapstigu lýðræðið geti
leitt þjóðina. Þeim munar þarna
auðsjáanlega í einveldisbugmynd-
ina og dreymir um, að einhver
auðvaldsglanni, eins og Jón ÓI-
afsson, leiki íslenzkan Primo de
Rivera. En erfitt myndi hlutverk-
ið það, þó æfingin bak við tjöld-
in hafi verið nægileg.
1 þriðja lagi ræðst greinarhöf-
undur á kjósendur með hrópyrð-
um:
„Lifi ofurvaid heimskrar höfða-
töiu!“ hrópar hann.
Það er lítið í þessu af um-
hyggju fyrir þjóðinni. Það er að
eins tvístig íbaldsins, reiði yfir
ósigri og aðferð götustráks að
hrópa: „Heimskingi!" framan í
mótstöðumanninn. Það er „fram-
tak einstaklingsins“ að koma fram
í dagsljósið með skoðun íhaldsins
á þjóðinni. Þab er „frjáls sam-
keppni" um ósvífnina. Það er að-
ferð „heldri stéttarinnar" að líta
niður á vinnuh:ndurnar.
Einvaldshugur íbaldsins er auð-
sær, og vopnin, sem það þyrfti
að nota, tæki það, bver sem þau
yrðu. Það myndi ekki horfa í
byltingar. Það myndi ekki horfa
í neitt, þegar tefia væri um vald
þess. Þab myndi feta í fótspor
feðra sinna, einvaidsherra annara
landa, og brjótast til valda.
Jafnaðarmenn halda áfram
sömu brautina, fullvissir um sigur.
Þeir halda áfram að fræda ís-
ienzku þjóðina um jafnaðarstefn-
una, og tíminn muii sanna þáð,
að afturhaid og íhald getur eigi
tii iengdar þrifist á voru landi.
Stephan G. Stephansson
látinn.
Sú fregn hefir borist hingað,
að látinn sé Stephan G. Step-
hansson, þjóðskáid vort Islend-
inga vestan hafs. Er þar hnigið í
valinn eitt merkilegasta íslenzka
skáldið og mikilhæfasta — roerki-
legt fyrir margra hluta sakir.
Margt ljöða liggur eftir St. G.
Stephansson, og alt ber þaðóræk,
persónu'.eg merki um séreinkenni
anda hans. Hann stældi engan
viljandi né óviljandi, — ait, sem
hann iét frá sér fara, var — í
andlegri merkingu orðanna —
meb eiginhendi ritað. Að þessu
leyti var hann frumlegur, því að
hver persónuleikur hefir sinn sér-
staka blæ, þó að mikilmennin ein.
geti látið hann koma í ljös nak-
inn og sterkan, óhjúpaðan hvers-
dagstötrum almenningsvenju og
almenríingssanninda. Slíkt mikil-
menni var St. G. Stephansson.
Það er ekki tilætlunin meðþess-
um fáu línum að gagnrýna skáld-
skap St. G. Stephanssonar. Til
þess hefi ég ekki tækifæri nú sem
stendur. Margt má að kvæðum
hans finna, en það er óneitan-
iegt, að í þeim hefir hann num-
ið land, áður óbyggt fyrir íslenzk-
ar bókmentir. En það er antnað,
sem ég vii benda á. Það er að
vísu mikið að vera skáld, en það
er þó meira, að vera madur —
í fegurstu merkingu þess orðs.
Fögur orð eru góð og geta haft
mikil áhrif, en eitthvað verður
hljómur þeirra dýpri og sterkari
í eyrum vorum, ef vér vituirí, að,
persónu'.eiki, beill og óskiftur
maður, drengur góður, stendur á
bak við orðin, —■ áð þau era
sprottin upp af djúpri sannfær-
‘ingu og brennandi áhuga, neistar
af báli sterkrar sálar. Þá fer að
verða lítils vert, hvort niaður hef-
ir sömu skoðanir og höfundurinn
— sannfæringarafi hans og kyngi
hrífur oss með sér, og vér sjá-
um, að frá sjónarmiði hans hlýt-
ur tilveran að líta svona út, —-
þó að vér áskiijum oss rétt til
að líta á hana frá vorum sjón-
arhóli í daglegri baráttu lífsins.
„Þótt þú iangförull legðir
’ sérhvert land undir fót,
bera hpgur og hjarta
samt þíns heimalands mót.“
Þessi orð sjálfs hans sönnuðust
á St. G. Stephanssyni. Þótt hann
œli mestallan aldur sinn i annarri
heimsáifu, fjarri islandi, og þótt
mörg af kvæðum hans lýsi ann-
ariegu landj, eru þau öll með
.{.slenzku marki. En hann var meira
en góður Islendingur, — hann var
góður maður, sem hataði alla
kúgun og rangsieitni, bæöi and-
lega og líkamlega, og djarfur
maður, sem þorði að vera á öðru
máli en fjöldinn. Hann var upp-
reisnarma&ur í fegurstu merkingu
orðsins, gerði uppreisn gegn því,.