Tíminn - 21.02.1956, Qupperneq 5

íferlðiujiagihn 21, f«brðar. 1956.
Islendingar eiga að taka olíu-
flutninga í eigin hendur
Síím Rússar gáfnst npp á olíuflutn-
iogem hingað haf a Islendingar neyðst
til aS greiSa geysihá olíuflutn.gjöld
Eitt þeirra atriða varðandi olíu-] þó vafalaust vera hagkvæmar að
sem mest hefir verið deilt. leigja skip til langs tíma, eins og
og gert hefir verið hér á landi með
1 samningum við Shell, Esso og síð-
ast Sovétríkin.
málin
um, eru flutningar á olíum
benzíni til landsins. Er það að von
um, því að flutningur á 250.000
smálestum svo langa leið er ekk-
ert smáverkefni, og þetta er eina
svið skipaflutninga til landsins,
sem íslendingar talca enn engan
þátt x sjálfir.
Leiga á erlendum tankskipum
til olíuflutninga kostaði íslend-
inga á síðastliðnu ári samtals
25 milljónir króna, sem
greiddar voru í erlendum gjald-
eyri. Er því ekki um neiuar smá
upphæðir að ræða.
HvaSan kemur o!ían?
íslendingar kaupa nú nálega
alla olíu og benzín frá Sovéti'íkj-
unum og- eru olíulindirnar við
SvartaHaf. Þarf því að flytja vör-
una sjóleiðis úr Svartahafi, frá
liöfnum eins og Batum og Odessa,
vestur endilangt Miðjarðarhaf og
þaðart noröur til íslands. Áður en
þessi kaup voni flutt til Sovét-
ríkjanha fyrir hálfu þriðja ári,
var olían keypt frá Suður-
Ameríku, annars vegar af amerísk
um olíufélögum, og kom olían þá
frá Aruba, en hins ve gar af brezk-
um félögum og kom olían þá frá
Curacao, sem hvort tveggja eru
hollenzkar eyjar við strendur
Venezuelá. Er leiðin til Svarta-
hafshafna 1000 km. lengri en til
Suðui'rÁmerjku.
Olíuflutningar eru nú orðnir ein
umfangsmésta grein siglinga í
lieiminum og eiga flestar þjóðir
sín eigin ohuskip, enda þótt fáar
séu sjálfum sér nógar á þessu
sviði. Flest olíuskip eiga Banda-
ríkjamenn og Norðmenn.
Hvernig eru skipin leigð?
Olíusjjtip er ýmist hægt að leigja
með fþstum samningum til langs
tíma (5—10 ár) og þá fyrir nokk-
urn vegjnn, en .þó ekki algerlega,
fast verð; eða til skamms tíma,
einnar og einnar ferðar. Farm-
gjöld þessara skipa eru háð mjög
örunv breytingum og valda þeim
ýmsir atburðir heimsmálanna og
fleiri aðstæður. Þá er verulegur
muniir á farmgjöldum að vetri og
sumri fyrir siglingar til landa eins
og íslands, svo sem sjá má á með-
fylgjandi línuriti.
Þegar gerðir eru fastir samn-
ingar um leigu á olíuskipum,
tryggja leigjendur sig að nokkru
leyti gegn miklum verðsveiflum á
hinum frjálsa markaði. Var það
venja íslenzku olíufélaganna að
hafa þennan hátt á, meðan þau
fengu sjálf að ráða, hvar olían
var keypt. Leigðu -íslenzku félögin
þá skip frá hinum erlendu olíu-
félögum, sem íslenzku félögin
hafa umboð fyrir, og var mjög
viðunandi árangur af þeirri að-
ferð, enda voru íslandsflutningar
þá aðeins þáttur í miklu meiri
flutningum, sem félögin skipu-
lögðu. Allir flutningar til íslands
eru, þótt miklir séu, svo litlir á
heirpsmælikvarða, að það er eng-
an vpginn létt fyrir landsmenn
eina að gera hagstæða samninga
eða trygga til langs tíma. Þó kom
að því um tíma, að hinn frjálsi
markaður fór langt niður fyrir
samriirigsverð, og tókst Olíufélag-
inu li.f: þá að losa sig við hina
föstu samninga og spara lands-
rriönnum stórar upphæðir með því
að fá lægri leigu.
Það þarf að skoða olíufarm-
gjöldin yfir langan tíma til þess
að komast að raun um, hvort hent-
ugra sé að leigja eftir föstum
samningum eða frjálsum markaði(
; þogar-. urn það er að velja. Mun
Rússar koma til skjalanna.
Þear samningar voru gerðir við
Rússa um að kaupa olíu og benzín
af þeim, vildu hin erlendu olíufé-
lög ekki taka þátt í flutningunum
frá Svartahafi. Jafnframt óskuðu
Rússar eftir að fá að annast þessa
flutninga sjálfir, enda þótt þeir
eigi ekki nógu mörg skip til að
sinna öllum sínum flutninum og
hafi orðið að leigja skip til þess
að geta staðið við slíka samninga.
Náðist samkomulag um þetta og
var farmgjaldið svipað og íslenzku
olíufélögin gátu þá fengið og mjög
hagkvæmt.
Þetta gerðist á miðju ári 1954,
en samkomulagið stóð þó ekki I , . . . , . . .
lengi. Seint á árinu óskuðu Rúss-! Hvi ekkl 'Slenzk skip?
Þetta m.a. veldur því að ekki hef
ir verið hægt að gera samninga iil
langs tíma um olíuflutningana, eft-
ir að Rússar gengu frá samning-
um sínum. Hafa skip því verið
leigð á frjálsum markaði og ekki
verið um annað að velja en sæta
mai'kaðsverði. Hefir Rússum þó
jafnan verið gefinn kostur á að
taka að sér flutningana, en þeir
liafa ekki getað lagt fram skip fyr-
ir lægra verð en ríkti á markaðin-
um. Virðist því ríkja hjá þeim
nákvæmlega sama viðhorf og á
hinum kapitalistiska frjálsa skipa-
markaði.
Sumarið 1955 lækkuðu farm-
gjöldin aftur um skeið, en síðan
hófst geigvænleg hækkun með
haustinu og hefir staðið til þessa
(sbr. línurit). Hefir það og kom-
ið til skjalanna, að verðlagsyfir-
völdin innanlands hafa ekki vilj-
að íeyfa það, að fullt iillit væri
tekið til farmgjaldanna í verð-
lagsútreikningi olíunnar og hafa
olíufélögin í því sambandi snúið
sér til yfirvaldanna og eðli-
lega tjáð þeim, að þau geti ekki
tekið þessa gífurlegu hækkun á
sig frekar en orðið er.
Kort þetta sýnir flutningaleið olíunnar frá Rússlandi til íslands og
einnig með brotinni línu leiðina frá Suður-Ameríku, þar sem olían
var áður keypt.
ar eftir því að losna undan sanin-
ingum þessum, enda voru þá
horfur á hækkandi farmgjöldum
á heimsmarkaði. Fyrir tilstilli ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar var svo
gert og áttu olíufélögin því ekki
annars kost en að leigja skip á
hinum hraðhækkandi frjálsa
markaði. Kom þetta þegar fram
í stórhækkuðum farmgjöldum til
landsins.
Þessi þróun málanna var mjög
óhagkvæm fyrir íslendinga, því að
það er bæði erfitt og óhyggilegt
að gera sanininga um skipaleigu
til langs tínia, þegar farmgjöldin
eru ört hækkandi. Gefur að skilja,
að við slikar aðstæður semja skipa
eigendur ekki nema um mjög hátt
gjald, sem síðan mundi reynast
óhagstætt leigjendum, þegar verð-
lækkun verður aftur.
Þegar allt þetta er athugað og
línuritið skoðað, hljóta menn að
sjá, að það er ekkert vit í öðru
fyrir íslendinga en að reyna að
eignast sín eigin olíuskip. Er að
vísu líklegt, að íslendingar geti
ekki rekið slíkt skip eins ódýrt
og ódýrast gerist hjá Norðmön-
um, Grikkjum, Panamamönnum
og fleiri siglingaþjóðum, en á
hinn bóginn mundu íslendingar
geta varizt hinum gífurlegu sveifl-
um, sem alltaf verða öðru
hverju á flutningsgjöldum erlend-
is. Er full ástæða til að ætla, og
hefir raunar reynzt svo við ítar-
lega athugun, að það mundi okkur
stórkostleg búbót að eiga slík
skip, reksturinn yrði sambærilegur
við það, sem eðlilegt má teljast
erlendis, og gjaldeyrissparnaður
yrði gífurlegur.
Samvinnumenn vorn fyrstir til
að sjá þetta og hefjast handa.
Sóttu SÍS og Olíufélagið um
leyfi til kaupa á slíku skipi fyrir
nokkrum árum, ítrekuðu þær
umsóknir hvað eftir annað, en
fengu ekki áheyrn. Þá gáfust
ágæt tækifæri til að fá skip
smíðuð á hagkvæmu verði og fá
góð lán, og væri þjóðin þegar
búin að spara sér verulegar fjár-
liæðir, ef leyfi hefði fengizt þá.
En livað sem því Iíður, þá er því
betra sem þjóðin eignast sín eig-
in olíuskip fyrr.
Skipsverðið lánað erlendis.
Það hefir verið fullyrt í Þjóð-
viljanum hvað eftir annað, þrátt
fyrir leiðréttingar, að Olíufélagið
hljóti að eiga geysimikið fé hand-
bært, úr því að það hyggst kaupa
slíkt skip. Olíuskip 18—20 000 lest-
ir, mundi að vísu ekki kosta 80
milljónir, eins og blaðið heldur
fram, heldur um 50—60 milj., en
hvað um það.
Verð þessa skips verður tekið
að láni erlendis. Á annan hátt
geta SÍS og Olíufélagið vart
keypt það, því að fjáröfl-
un innanlands er óliugs-
andi. Það er því ekki merki um
auð þessara aðila, að þeir vilja
leggja í slík skipakaup, heldur
framsýni þeirra og stórliug, svo
og bjargfasta trú á því, að slíkt
skip með íslenzkri áhöfn og und
ir íslenzkum fána mundi ekki
aðeins tryggja olíuaðdrætti þjóð-
arinnar, lieldur og greiða sjálft
sig á viðráðanlegum tíma.
(Næsta grein er um olíudreif-
inguna innanlands).
Þýzkur tækni-
háskóli býður
námsstyrk
Frá menntamálaráðuneytinu.
Tækniháskólinn í Aachen (Rein
isch-Westfálische Technische Hoch
schule Aachen) hefur boðizt til að
veita íslendingi námsstyrk háskóla
árið 1956—1957.
Styrkurinn er að fjárhæð 250
þýzk mörk á mánuði. Umsækjend-
ur verða að hafa stundað tækni-
nám við háskóla að minnsta kósti
í 2 ár eða nýlokið fullnaðarprófi
frá Háskóla. Nægileg þýzkukunn-
átta er áskilin. Eftirtaldar tækni-
greinar er hægt að nema við há-
skólann: húsagerðalist, bygginga-
verkfræði, vélaverkfræði, raf-
magnsverkfræði, námafræði og
málmnámafræði.
Ekki verða teknar til greina um
sóknir frá stúdentum, sem eru við
nám í Þýzkalandi eða hafa verið
við nám þar í landi.
Umsóknareyðublöð og nánari
upplýsingar um styrkinn fást í
menntamálaráðuneytinu. Umsókn-
arfrestur er til 16. marz n.k.
100
95
90
85
80
15
70
65
60
55
50
45
ko
35
30
25
20
15
10
5
Shillingar
pi~. tonrj
Farmgjöld olíusklpa stór-
hækka a helmsmarkaðl.
RÚssum geflnn kostur á
að flytjá olíuna, en þeir
geta það ekki á lægra verði
Russar óska eftir að
flytja olíuna til
íilands.- Fastir samrt-
ingar við þá um svipuð
farmgjöld og félögin
fengu annars staðar
01íufélögunum tekst
aftur að fa skip
fyrir lægri farmgjöld

Fra september
1955 miðaðist
,á fslandi við
Olíttfélögin fá
lækkar.di farmgjöld
á frjálsum markaði
RÍk isstjórnin losar Russa
.undan samningum samkvæmt
ósk þeirra. Olíufélögin
neyðast því fyrirvaralítið
til að leigja skip á
hraðhækkandi markaðsleigu
til november
verðlag olíu
farmgjald 'j>6
shillinga, en síðan þá er
miöað við 51-52 shillinga,
þótt farmgjöldin hafi verið
allt.að 100 shillingum..
J F M
M
<v\ J
N
/95^
1955
M
t?S6
Líuurit þetta sýnir livernig farmgjöld fyrir olíu til íslands liafa breytzt síðustu tvö árin. Tölurnar til vinstri sýna farmgjöldin í
............ nij n Wtgum, eins og þau .eru venjulega reiknuð. .
shill-