Tíminn - 21.02.1956, Qupperneq 7

TÍMINN, jhriðjadaghm 21. febrúar 1956.
ViS hv. 1. þm. Eyf. (T.A.) flytj-
um saman frv. það, sem hér ligg-
ur fyrir til 1. umr., um heimild
fyrir rikisstj. til þess aS láta gera
leit að jaröhita til virkjunar.
Báðir höfum við mikinn áhuga
fyrir þessu máli, af því að það er
þýðingarmikið lifsþægindamál fyr
ir fjölda fólks og hagsmunamál
fyrir þjóðarheild na.
Við leyfum okkur líka að vænta
þess, að málið verði áhugamál
allra hv. þingmanna.
Jarðboranir hef jast
hérleadis.
Jarðboranir eftir heitu vatni
munu hafa byrjað hér á landi ár-
ið 1928. Var það Rafmagnsveita
Reykjavíkur, sem þá lét bora við
Laugarnar í Reykjavík. Árið 1932
var hafizt handa um, að bora að;
Reykjum í Mosf ellsssveit. Talið er.
að hitaveita Réykjavíkur öll nái
nú tii 35 þús. a£ íbúum höfuðborg-
arinnar eða þess svæðis, sem sá
mannfjöldi býr á. Séu 62 þús. í-
búa í Reykj.avik, eins og mér skilst
að muhi vera, þá eru enn um 27
þús. manns utan hitaveitusvæðis-
ins hér.
Jarðboranir á vegum
rikísins hefjast.
Jarðboranir á vegum ríkis.ins
byrjuðu árið 1930, Lííið var þó um
framkvæmdir, fyrr en 1943, en þá
hafði rannsóknarráð ríkisins tekið
við þeim verkefr.um. Það hafði
verkefnin með höndum til ársins
1945. Tók þá jarðborunardeild
raforkumáiastjórnarinnar við þeim
og sér um þaú 'enn.
Jarðborunardeildin hefir nú orð
ið jarðeðlisfræðileg mælitæki, sem
hún getur fundið með, hvar likur
eru til, að hægt sé með borunum
að ná til jarðhita Auk þess hefir
hún haft jarðbori, sem hún hefir
látið vinna með að jarðhitaleit,
eftir pöntunum frá hlutaðeigandi
aðilum. Þessir borir eru nú 2 eða
3 Hafa þeir verið að verki vegna
gufuleitar til iðnaðarframleiðslu,
t. d. í Námaskarði við Mývatn, þar
hefir ríkið kostað rannsóknirnar.
Einnig hafa þeir verið í þjónustu
bæjarfélaga, sem hafa fengið þá
til þess að leita að heitu vatni til
híbýlahitunar, fev’o s'e'm Ólaxsfjörð
ur og Sauðárkrókur.
Þessir borir eru ekki djúpborlr.
Með þeim mun vera hægt að bora
200—300 metra, allra mest 500 m.,
og eru þó borirnir varla nægilega
traustir til þess að bora svo djúpt,
nema jarðlög séu sérstaklega auð-
unnin. En bessir horir hafa samt
gert mikið gagn, þnr sem allauð-
velt hefir verið að ná til jarðhit-
ans.
agið verður að sjá ura
i iandsins hagnýtist
<;h
Ákveði'ð að ríki'ð
kaupi djúpbor.
Nú hefir verið ákveðið, aS ríkið
kaupi djúpbor, sem á að vera
hægt að bora með 1500 metra djúp
ar holur, ef með þarf. Fé hcfir
verið veitt á nýafgreiddum fjárl.
til kaupa á þessum bor og til rekst
urs hans seinni hiuta ársins 1 ár.
Kostnaðnr við. jar'ð-
boranir.
Ég hefi séð þess getið í skilríkj-
um frá ‘jarðhprunardeildinni, að
núverandi kóstnhSur vtS jarðbor-
un sé frá 300 kr. og urp í 1000 kr.
á hvern boraðan metra. Eftir því
getur 500 metra borkola koslað
hálfa milljón króna. Það- segir sig
sjálft, að fyrir einstök byggðar-
lög. sc.'u ekki eru því fjölmennari.
hvað þá einstök býli, er það mikil
fjárhagsleg óhætta að leggja í
gaun gæfilega ieit að heitu vatni,
ef til þess harf boraadr í stórum
stíl. Beri ekkí leitin árangur, get-
úr tiikostnaðurinn orðlð dráps-
klyíjar.
Þetta leiðir til þess, að rr.enn
þeir, sem þó búa þar sera hin jarð
eðlisfræðilegu mælitæki jarði>or-
unardeildarinnar gefa vonir, hika
við að ganga út í áhættuna, telja
róttilega, að þeir hafi ekki bol-
magn til þess að rísa undir til-
kostnaði, sem ekki beri árangur,
þótt þeir hins vegar yrou þess vel
megnugir, ef sæmilagur árangur
næðist.
Ræða Karls Kristjánssonar við 1. um-
ræðu frumvarps Framsóknarmanna
Karl Kristjánsson
eru 35 þús. í Reykjavík, eins og ég
gat um áðan. Alls cr þetta um það
bil Vi íbúa landsins. Talið cr, að
jarðhitinn, sem notaður er til hí-
býlahitunar hjá þessu fólki, spari
þjóðinni eins og nú háttar verð-
lagi, 28. millj. kr. í erlcndum
gjaldeyri, ef miðað er við verðlag
á olíu. Það er ekki lítið hagræði
þjóðarheildinni. Slík heimaföng
Jarðeðlisfræðileg mælitæki og djupborinn,
sem rikið kaupif, stórauka likur fyrir ár-
angursríkri leit áð jarðhita, en kostnaður er
einstökum byggðarlögum ofviða.
Hve mikili gjaldeyrir; þarf að auka sem mest engu síður
sparast?
Ég hefi það eftir góSuni he:mild
um, að um 40 þús. landsmanna búi
nú við þau miklu þægindi að hita
híbýli sín með jarðhita. Af þeim
Gufan þeytist upp úr borholunni með ógnarkrafti. Þarna er fyrirheit
um orku og e, t. v. verðmæt efni. Verður þungt vatn framleitt með
* orku jsirðlíita hér á landi í framtíðinni?
en útflutningsframleiðsluna.
Aðstoð ríkisins að
undanförnu.
Ríkið hefir á undanförnum ár-
um stutt menn til leitar að heitu
vatni og til hitaveituframkvæmda
með þrenns konar aðstoð.
í fyrsta lagi með því að fela
fyrst rannsóknarráði og síðan jarð
borunardeildinni að leiðbeina
mönnum í þessum efnum og taka
að sér rannsóknir og jarðboranir
á þeirra kostnað, sem um hafa
beðið.
í öðru lagi með því að greiða
nokkrum sinnum helming kostn-
aðar við boranir, þegar fé var til
þess veitt á fjárl. Þetta var gert
skv. lögum frá 1943, en hefir ekki
átt sér stað á seinustu árum.
í þriðja lagi mcð því að ábyrgj-
ast slofnkostnaðarlán fyrir hita-
veitur, allt að 80% af stofnkostn-
aði. Um það er til heimild í lög-
um frá 1953.
En þetta er ekki nægilegt eftir-
leiðis.
Áliættusamari leit-
irnar eru eftir.
Þeir, sem hafa bezta aðstöðu lil
þess að beizla jarðhitann til hí-
býlahitunar, hafa þegar gert það.
Áhættusamari hitavatnsleitirnar
eru eftir. Ekki má þó láta þær far
ast fyrir. Þar verður ríkið að koma
enn meir til sögunnar en það hef-
ir áður gert. Gæði landsins verð-
ur þjóðfélagið að sjá um að hag-
nýtist. Gjaldeyrissparnaður sá,
sem vinnst með liverri hitaveitu,
er ekki sérstaklega ávinningur
þeirra, sem á hitaveitusvæðinu
búa, heldur allrar þjóðarinnar, eft
ir því sem hún þarf á erlendum
gjaldeyri að halda.
Þjóðfélagið nýtur um
ár og aldir.
Vel má líka hugsa sér, að sums
slaðar geti orðið um iðnaðarfram-
leiðslu að ræða til útflutnings sam
hliða húsahitun. Heitt vatn, sem
næst úr iðrum jarðar í þjónustu
manna til híbýlahitunar og iðn-
aðar, vcrður væntanlega ekki íyr-
ir eina kynslóð heldur líka fyrir
koniandi kynslóðir. Þjóðfélagið
nýtur þeirra framkvæmda, ef að
líkum lætur, um ár og aldir. Með
slíkum framkvæmdum er í raun
og veru verið að nema landið,
gera það eftirsóknarverðara og
byggilegra, breyta jafnvel ókostum
þess í kosti. Það er: láta mikið
gott leiða ár og sið af hinum reiði
gjarna Loga, sem Jónas Hallgríms
son talar um í kvæðinu Skjald-
breiður.
Greiðsia í lilutfalli
við árangur.
í frv., sem hér liggur fyrir, er
ætlazt til, að ríkisstj. fái heimild
til þesS að láta bora eftir heitu
vatni fyrir byggðarlög eða ein-
staka bæi, ef jarðborunardeildin
og rannsóknarráðið telja það væn
legt til ávinnings. Hlutaðeigandi
aðilar, sem eiga að njóta fram-
kvæmdarinnar fyrst og fremst,
greiði kostnaðinn, ef tilætlaður
árangur næst eða í hlutfalli við
hann, ef hann verður ekki metinn
svara öllum kostnaðinum. Annars
greiði ríkið kostnaðinn. Ég tel
þetta miklu heppilegra og e'ðli-
legra en að kostnaður skiptist til
helminga, hvernig sem gengur,
eins og nú er gert ráð fyrir í lög-
um. Þau lög virðast líka vera orð-
inn dauður bókstafur í reyndinni.
Fáist heitt vatn við borunina, geta
hlutaðeigendur eða fyrirtæki það,
er upp rís, undir flestum kring-
umstæðum borgað. Annars er, ef
árangur verður ekki, hlutaðeig-
endum kostnaðurinn venjulega um
megn. Allt hið auðunnasta er bú-
ið, eins og ég tók áðan fram. Hér
eftir verður varla unnið nema með
dýrum og stórvirkum tækjum, dýr
ari og stórvirkari en notuð hafa
verið, og út í kostnaðaráhættu í
leit með slíkum tækjum er tæp-
lega leggjandi nema fyrir ríkið,
enda sanngjarnt eftir ástæðum, að
áhættan hvíli á því og óhjákvæmi
legt, að það sé þannig, til þess að
af athöfnum verði, og ekki bíði ó-
notuð um langa framtíð náttúru-
y
gæði þau, sem hér um ræðir og
hægt cr að hagnýta.
Gert er ráð fyrir, að gera megi
samninga við ríkið um að greiða
borunarkostnað með afborgunum
og ætlazt til, að þá séu einnig
greiddir vextir af slíkum stofn-
kostnaðarlánum.
Alþingi ráði hve
hratt er fariö.
Að sjálfsögðu er ekki ætlazt itl,
að ríkisstj. gangi lengra í fram-
kvæmdum þessum en fé leyíir,
sem á fjárl. er veitt til jarðborana
hverju sinni. Á Alþingi þannig
samkvæmt frv., svo sem einboðið
er iíka, að ráða, hve hratt er farið.
Hliðstæða rafvæðing-
arinnar.
Ég leyfi mér að vænta þess, að
UNNIÐ MEÐ JARÖBOR.
Gömlu borarnir eru of liílir, nú
er ríki'ð að kaupa djúpbor, seim
nær á mikið dýpi. í djúpinu eru
fyrirheit um aukinn kraft.
Alþingi taki frv. þessu vel og
þetta verði almennt áhugamál hv.
þm. Efni málsins er að ýmsu leyti
hliðstæða virkjunar fallvatnanna
og rafvæðingar landsins.
Að lokinni þessari umr. óska ég,
að frumvarpinu verði vísað til 2.
umræðu og háttvirtrar iðnaðar-
málanefndar. Þar hafa víst venju-
lega a'ð undanförnu slík mál sem
þetta, verið athuguð.
New York Times birtir grein um
skáksigra Friðriks Olaíssonar
Segir FritJrik vaxandi skákmeistara
Þann 12. febrúar birtist grein um Friðrik Ólafsson skák-
meistara í bandaríska stórblaðinu New York Times. Það er
heldur sjaldgæft, að birtar séu greinar um íslendinga í því
víðlesna og viðurkennda blaði. Hér fer á eftir hluti greinar-
innar: ,.Friðrik Ólafsson er vaxandi skákmaður. Ungur ís-
lendingur stígur stórt skref í áttina til stórmeistaratignar-
innar.“ Svo hljóðar fyrirsögnin. En síðan segir:
„Þó að hann sé a'ðeins tvítugur—
þessi Friðrik Ólafsson úr Reykja
vík — hefir hann þegar náð undra- j
verðum árangri í skáklistinni, þann!
ig, að hann er farinn að nálgast |
stórmeistaratignina. Enn hefir;
hann ekki komizt í félagsskap
beztu skákmanna heims, en eftirí
afrekum hans að dæma á hann
skýlausan rétt til að ganga í þann
íélagsskap.
Norðurlandameistari.
Árið 1953 var'ð hann þriðji í
röðinni í alþjóðaskákkeppni ung-;
linga og sama ár vann hann
Norðurlandameistaratitilinn. Þessi
glæsilegi árangur var þá aðeins
forleikur fyrir öðru meira. Á skák
mótinu í Hastings varð hann í
fyrsta sæti með Rússanum Korsch-
noi — þar vann hann sigur yfir
(Framhald á 8. síðu.)
Friðrik Olafsson