Tíminn - 01.05.1956, Blaðsíða 8

T í MIN N, þriðjudaginn 1. maí 1958.
8
:□ DDDDaDoDöDcjDonciDDnoOoQoDaOonononDDDOoOaDoDaDD □
o □
a □
o
□
o
□
□
Q
o
□
□
□
D
o
□
lO
O
/ slendingcilDættir
DDDDDOaDD0DDDD0
DoDonoDoDoaoDoj-|
Minning-. Jón Björnsson, Miðbæ
f Um síöi'stu aldamót var ísland
eins of; úB ir á yztu mörkum hins
byggileen heims og margt benti
til þesí. aö landið væri kaldara
og kosir 'vrara en það var á land-
námstíc. Di nmar aldir ísa og á-
J)jánar íiefðti. sett sitt mark á gróð
nrinn, fcnaðinn og fólkið. Þrátt
fyrir aí : sendi risandi vorsól sína
fyrstu geis a á Austurland, á risa-
•vaxna tinc.a þess, eyjar og útskaga,
og fyl ; síðan hina fögru fjarðar-
dali biri og yl. Þar var þá líka
líf og í iör vorsins. Byggð í hverri
vík og vofi — fiskurinn og síld-
in óð 1 uppi við landsteina, ár
eftir á Of; stórhveli fylgdu göng-
unni. Tápmikið fólk var í hverj-
um firí i. oc; Færeyingar og Norð-
menn bættust árlega við til að
taka þáí; hagnýtingu gæðanna. |
Hér vf. si fur, sem allir vildu
eignasv Austfirzka æskumenn
dreym síóra drauma á þessum
árum e> a damótakvæði þjóðskáld j
anna hi< • ptu eldmóði í þá, sem |
stóðu ; morgni nýrrar aldar —
öld umi >c tanna á öllum sviðum
jþjóðlíisins var að renna upp.
Einr; eeirra æskumanna var Jón
Börnssor, síðar bjóndi í Neðri-
Miðbæ. fæddur 29. marz 1883 —
dáinn t, ágúst 1954. Hann var af
hinni m ku Viðfjarðarætt, alinn
upp viö mikla vinnu og lítil efni,
en átti þrek móti hverjum tveim
og eld áhugans, sem entist honum
til hinztr stundar. í hinum mikla
fiskifirði. Norðfirði, ólst hann upp
og fór ;. sjóinn ungur að aldri.
Har va hann vel virtur og hafði
oft góðan hlut, en valdi þó bónda
stöðuna í hinni fögru sveit.
Vorici 1905 kvæntist hann Sig-
ríði Björnsdóttur, bónda á Þver-
felli í I.iindarreykjadal, sem reynd
ist honum ágætur lífsförunautur.
Þau hófu búskap í Neðri-Miðbæ
vorið 1906 og bjuggu þar til ævi-
loka. Eignuðust átta börn, sem öll
eru á lífi, nema einn sonur, Frið-
jón, sem dó um tvítugt. Fráfall
hans var mesti harmur þeirra
hjóna á Iangri ævi. Sigríður hús-
freyja andaðist vorið 1950. Börn
þeirra, sem lifa, eru þessi: Björn,
bóndi í Miðbæ, Guðröður kaup-
félagsstjóri í Neskaupstað, Ástrún
gift í Keflavík, Sveinbjörg gift í
Beykjavík, Júlíus starfsmaður hjá
Áfengisverzlun ríkisins, Sigfús
starfsmaður hjá S. í. S. í Reykja-
vík og Skúli bóndi í Miðbæ.
Jörðin Neðri-Miðbær var vel í
Bveit setí í hinni grösugu byggð
inn af botni Norðfjarðar, en öll
hús vorr. forn og að falli komin,
túnið var þýft og umhverfi þess
óslótt. Eér beið mikið verkefni
hinna framtakssömu ungu hjóna.
Hér var viðreisnarstarfið hafið og
unnið af atorku og hagsýni. Bónd
inn sótti sjóinn um vertíðir og
var í fiskvinnu, en húsmóðirin
bætti á sig uppeldi ungbarna á-
samt gripahirðu. Nýr bær var
reistur, túnið sléttað og fært út,
árin liðu og hinn mannvænlegi
barnahópur stækkaði. Undirritað-
ur átti því láni að fagna að kynn-
ast Jóni Björnssyni á efri árum
hans. Við urðum fyrst samferða
á sjó og síðar á landi. Ég drógst
að honum óafvitandi sökum þess
straums dugnaðar og dáða, sem
fylgdi honum og vegna hans hóf-
sama glaðlyndis. Hann hafði gam-
an af því að ferðast og var um
áratugi póstur innan sveitar, um
suðurbyggðina, afskekkta innfirði
og út í víkur.
Fólkið, sem þarna bjó, mun
minnast þessa góða gests meðan
ævi þess endist, sem auk þess að
flytja því fréttir í blöðum og bréf-
um, var hann sjálfur ímynd þess
þróttar og þeirrar lífsgleði, sem
það þráði. Til lengri ferða var
naumast tími frá stóru búi. Þá
lá leiðin nokkrum sinnum til
Reykjavíkur og stundum á sjúkra
hús, en vistin þar endaði vel og
heimkoman til Austurlands var á-
nægjuleg.
Hjól tímans snerist ótrúlega
hratt, fyrri helmingur hinnar nýju
aldar var að líða hjá. Þá skeði
nokkuð nýtt. Búnaðarfélag íslands
gekkst fyrir bændaför til Norður
landa, þeirra landa, sem feðurnir
frægu komu frá. Þátttaka í þess-
ari för stóð öllum bændum opin.
Bændaförin heppnaðist vel og for-
maður félagsins, Þorsteinn Sig-
Áttræð: Sigríður Tómasdóttir
Þú gamla vina, jafnan hraust í huga,
ég hefi oft og löngum sótt þinn fund,
þú hefir aldrei látið böl þig buga
við blíðu jafnt og mótgang hress í lund.
En hver sem lifði átta tugi ára
við önn og fátækt, bæði hregg og skin,
að minnast hlýtur bæði brosa og ára,
sem blandazt hafa tímans þunga dyn.
Hér eru komnir vinir, margs að minnast
og margir heilla árna þér í dag;
það gleður alla góðu fólki að kynnast
og geði blanda léttir æfi-hag.
Þú aldrei hina ófullkomnu grýttir
svo oft var gestkvæmt fyrr í bæinn þinn,
þú eftir föngum sérhvert sólbros nýttir
— því svelja breytti ei, né élin stinn.
Þó löngum hafi gengið margt á móti
þú minning góðra stunda líka átt;
hér næði áttu í nýja tímans róti
og niðjatal þitt gjörist ærið hátt.
Þú heiðruð ert í hópi margra niðja
— í heiði skarta aftanroðans tjöld.
Þér árs og friðar ótal vinir biðja
svo öðlist milt og friðsælt æfikvöld.
Guðmundur Þorkeisson frá
Lundi.
urðsson, bóndi á Vatnsleysu, sagði
alþjóð ferðasöguna. Þar á meðal
þetta. Af Austurlandi var aðeins
einn bóndi 1 þessari för; hann
Var elztur okkar og einnig sá kát-
asti — hrókur alls fagnaðar. Það
var Jón Björnsson, bóndi í Miðbæ,
Norðfirði. Nú hafði vélamenning-
in einnig náð til austfirzkra
bænda, svo sumir þeirra áttu heim
ilisvélar til bústarfa og fjölskyldu
ferðalaga. í slíkum bíl fór undir-
ritaður með fólki sínu vorið 1954
í skemmtiferð um Austurland.
Þegar ekið hafði verið um hið
fræga Fljótsdalshérað, var beygt
til fjarða og ekið á hinn bratta
Oddskarðsveg frá Eskifirði til
Norðfarðar. Sól skein í heiði, feg-
urð og tign rismikillar náttúru
heillaði, hvert sem litið var. Bíll-
inn nam staðar á hlaðinu í Miðbæ.
Jón bóndi gekk móti geslum og
tók okkur opnum örmum. Nú
bjuggu þarna einnig tveir synir
hans og tvær tengdadætur. Litast
nú gestir um og sjá bústofn mik-
iiin og góðan. Tún slétt og svo
stórt að heita mátti að allt heima-
Irnd væri véltækur teigur. Hús
öll endurbætt og uppbyggð yfir
fólk og fénað, eftir nútíma kröf-
um. Veitingar og viðmót fólksin?
svo sem bezt verður á kosið með
hjartahlýju og höfðingsskap. Hér
gat að líta nokkuð af hinu mikla
ævistarfi Miðbæjarhjónanna. Það
var sjón, sem seint mun gleymast.
Að sex vikum liðnum var hinn
hrautlegi heiðursmaður Jón
Björnsson liðið lík.
Dáinn mun hann lengi lifa í
sinni sveit og einnig í hjörtum
hinna mörgu vina fjær og nær.
Sigurður Jónsson,
Stafafelli.
LEIKHÚSMÁL
(Framhald af 4. slðu.)
TRE KVINNER nefnist nýjasta
leikritið eftir Ernst Orvil. Það var
frumsýnt um miðjan marz og þótti
skemmtilegt eins og fyrri leikrit
þessa höfundar. Orvil er nú hátt
á sextugs aldri. Ifann var orðinn
fullþroska maður er hann skrif-
aði fyrstu skáldsögu sína, Birgir.
Fyrsta leikrit Orvils nefndist Rödt
lys. Það er fullt af skemmtilegu
gamni um hvernig hinn kostum
búni maður snýst við erfiðieikum
líðandi stundar Önnur leikrit Orv-
ils eru Fru Silvia, sem National-
theatret sýndi fyrir nokkrum ár-
um og Uskyld, sem er að milclu
leyti umritun á skáldsögunni Siri
og hennes bror.
VI SPILLER PÁ LIRE OG TRIL-
LER PÁ FIRE. Yngstu leikhús-
gestir Oslóar áttu um jólaleytið
kost á ferðalagi til Danmerkur, yf
ir Alpana, suður um Ítalíu og
heim aftur með dálítilli hjálp í-
myndunaraflsins í stað benzíns.
Fararstjórinn, höfundur leikrits-
ins, heitir Odd Bang-Hansen, og
er kunnur í Noregi og reyndar
víðar um Norðurlönd fyrir barna-
bækur sínar. Bækur hans um
Mettu og Tom hafa hlotið fleiri en
ein verðlaun í Noregi og árið 1952
vann hann fyrstu verðlaun í nor-
rænni samkeppni um beztu barna-
bókina. Sú bók heitir á norsku
Trap með ni trinn og er um þess-
ar mundir lesin sem framhalds-
saga í danska útvarpið. Bang-Han-
sen hefir mikinn áhuga á börnum
og næma tilfinningu fyrir því,
sem við þeirra hæfi er. Hann er
blaðamaður við Arbeiderbladet og
skrifar þar oft um útvarpsleikrii
og stöku hinnum leikgagnrýni frá
leiksýningum höfuðborgarinnar.
Min kvinne heitir leikrit eftir
blaðamanninn og rithöfundinn
Odd Eidens, sem ráðgert var að
frumsýna nú um sumarmálin. Leik
ritið mun fjalla um lægni konunn
ar til að haga gjörðum sínum eftir
geðþótta og hag eiginmannsins.
Det lienunelige regnskap heitir
fjórða nýja leikritið, sem leikhús-
ið ætlar að frumsýna í vor. Höf-
undur þess er Solveig Christovs.
Leikritið gerist eftir að Noregur
endurheimti frelsi sitt við lok síð-
ari heimsstyrjaldarinnar og fjallar
um vandamál, sem þá sköpuðust.
Erlendu viðfangsefnin.
Leikárið hófst með sýningum á
gamanleik Shaw’s Man and Super-
man. Á norsku nefndist það Manu-
Úr skýrslu alþjóðlegrar nefndar gegn þrælahaldi:
efnahagur hvílir á þrælahaldi
Kommúnistaflokkur Kíná hefír ekki ver -
ið flokkur verkamanna síðan 1927
Brussel, 27. apríl. — Alþjóðlegur féla^sskaþuí*, sem vinn
ur gegn þrælahaldi, hefir komizt á snp|ir úm jiað, að í Kína
beita kommúnistar hinum herfilegustU: andlegu. pyntingum,
sem hafa orðið hundruðum þúsunda að--sálartjóni. Ennfrem-
ur er það upplýst eftir áreiðanlegutn heihíildlim, að efna-
hagur landsins byggist á þrælahaldi. í sicýrslum, sem borizt
hafa til nefndarinnar, segir, að í Kína sé,.lögregluríki og
einræði í verstu mynd. ; ’ ^ .
Það er franskur lögfræðingur,
Rousset að nafni, sem safnað hefir
gögnum um mál þessi. Hann seg-
ir, að kommúnistaflokkur Kína
hafi ekki síðan 1927 verið flokkur
verkamanna í nokkrum skilningi.
Efnahagur landsins sé mjög háðui
efnahagi Ráðstjórnarríkjanna svo
og réttarfarið, sem sé algjörlega
eftir rússneskri fyrirmynd.
Þrælahald í stórum stíl.
Rousset sagði, að Kína væri
ekki verkamannaríki, heldur
ríki, þar sem efnahagur þjóðar-
innar livílir á þrælkun verka-
inannanna. Peking-stjórnin hefði
nú svikið þá bændur, sem veittu
[þróttir
(Framhald af 4. síða.)
en hún hefst að sumrinu og stend-
ur til haust, en síðari hlutinn fer
svo fram að vorinu. Allsvenskan: Malmö FF 13 10 1 2 Stig: 51-18 21
Norrköping 13 9 2 2 34-17 20
Göteborg 15 7 2 6 24-26 16
Hammarb 13 7 2 4 18-20 16
AIK 13 7 1 5 36-28 15
Sandviken 13 6 2 5 31-24 14
Halsingb. 15 7 0 8 23-23 14
Djurgard. 13 6 1 6 28-26 13
Halmstad 14 5 3 6 34-35 13
Degerfors 15 2 6 7 17-29 10
Norrby 13 1 4 8 18-32 6
Vesteras 14 2 2 10 16-52 6
Hovedserien A: Larvik T. 6 5 0 1 21- 4 10
Sandefjord 6 3 1 2 16- 9 7
Varegg 6 2 3 1 11-19 7
Valerengen 7 2 2 3 12-17 6
Odd 7 2 2 3 8-11 6
Rapid 5 2 1 2 11-11 5
Viking 5 0 4 1 6- 9 4
Brann 6 1 1 4 9-14 3
Hovedserien B: Frederikst. 5 4 1 0 22- 9 9
Asker 5 4 1 0 11- 5 7
Skeid 5 3 1 1 12- 5 7
Sarpsborg 6 2 3 1 16-11 7
Lilleström 5 2 0 3 8-12 4
Frigg 7 2 0 5 14-23 4
Kvikk 6 1 1 4 6-16 3
Ranheim 5 0 1 4 3-11 1
Kerfi 48 raðir.
Fram—KR . x2
Valur—KR 1 2
Birmingh.—Manch. Sity 1 2
A. I. K.—Degerfors 1
Göteborg—Halsingborg 1
Ilalmstad—Hammarby x
Malmö FF—Djurgarden 1
Vesteras—-Sadnviken I. F. 2
Larvik Turn—Odd 1
Rapid—Valerengen x2
Viking—Sandefjord 1x2
Asker—Lilleström 1
en og hans overman. Þetta er 13.
leikrit þessa höfundar, sem Nati-
onaltheatret sýnir. Aðeins Shake-
speari, með 18 leikrit, hefir kom-
ist hærra af erlendum leikritahöf-
undum.
En kvinne er overflödig eftir
Knud Sönderby, er leikrit, sem
margir kannast við hér heima. Það
var leikið í Þjóðleikhúsinu haust-
ið 1950. Cat on a Hot Tin Roof
eftir Tennessee Williams hét á
norsku Katten pá det varinc blikk-
taket. Leikritið verður væntanlega
sýnt hér í Þjóðleikhúsinu á næsta
leikári. — Sbj.
henni lið r; borgarastyrjöldinni.
Til þess að lialda þjóðinni í
skefjum myndi hún nú senda
hundruð þúsundir þeirra í þræla-
búðir. Þessari alþjóðanefnd gegm
þrælahaldi hafa borizt margvís-
leg gqgn og sannauir um fjöida-
aftökur hinna svonefndu „al-
þýðudónistóla“ j, Kína, þar sem
menn hafa verið teknir af lífi i
stóruni'; stíl fyrir andstöðu við
stjórli konnnúnista.
Frá bónda í Suðursveit
(Framhald af .5. síðu.)
verr farið en heima setið, ef allt
lendir í sama svaðinu, atvinnuveg-
irnir og’fóHciðir’sem að þeim stend-
ur. HéP þarf að finna varanlegra
bjargráð' eh upp hefir verið tekið,
ef vel 'á að fara.
'Jjuk~ Srxi...
Byggðilt
Byggðin; heldur sér nokkuð
í sveitinrff, þótt býli liafi lagzt í
eyði, hafa ný komið í staðinn. Þeg-
ar ég var aö alast upp, voru 24
býli í býggð, nú eru þau 27. Þá
var yfirléftt fléira fólk á hverju
heimili, og þar af leiðandi fleira
fólk í hreþþnúm: Happ má það
teljast, að: enrr halda fjölskyldur
nokkuð sáihán Um búskapinn, börn
in hjálpá foreldrunum heima á
sumrin, err á vetrum fer eitthvað
aí þeim að affa sér fjár, en fátt
um fólk, sem fer á skóla, nema
barna- og unglingaskóla hreppsins,
sem þar er skólaskylt. Víða er þvi
fámennt á hérmilum yfir vetur-
inn, þykiPþá mörgum lífið dauf-
legt, og félágslíf atkvæðalítið.
Þykjast þá' eldri menn muna fífil
sinn fegri, þegár ungmennafélags-
fundir vórú einu sinni í mánuði
og einatt skénimtun á eftir. Oftast
er þó leikihrt einn sjónleikur á
hverjum ''vétri, er það ungt fólk,
karlar og korfur, sem taka sig sam
an um það. liýlega er búið að
leika sjóniéikirih' „Tárið“, og var
góður rómur gerður að.
Fátt af heimassétum
Mér er nokkuð áhyggjuefni, hve
lítið er hér um heimasætur, sam-
anborið við ógefna pilta. Það kann
ekki góðri lukku að stýra, sagði ég
við kunningja minn um daginn.
Við töpum piltunum, nema við
getum flutt stúlkur inn í sveit-
ina handa þeim. Kunningi minn
hélt að það væri hægara sagt en
gert, það gengi nú ekki svo greitt
að fá stúlkur til sveitavinnu. Það
viðurkenndi ég, en sagði að þá
færu piltarnir í leit, sem ekki
væri nema mannlegt, og ættum
við á hættu, að þeir kæmu ekki
aftur. Þetta stefnir til ógæfu fyrir
sveitirnar. Piltarnir eldast fyrri
en þá varir, mæður þeirra, sem
hafa verið önnur heimilisstoðin,
eru komnar á fallandi fót, þá sjá
allir, að hverju stefnir. Þetta er
meira alvörumál en margur hygg-
ur. Það var ekki um skör fram,
sem ég sagði fyrir mörgum árum,
þó meira í spaugi en alvöru, að
hreppsnefndir ættu að ráða nokkr
ar kaupakonur árlega í hreppinn,
og ábyrgjast kaup þeirra, sjá svo
til, hvort ekki sætu einhverjar
eftir sem húsfreyjuefni, til að
leysa þær eldri af hólmi. Síðan
þetta var sagt hafa áratugir liðið
og margt gerzt.
S. Þ. !