Tíminn - 16.05.1956, Blaðsíða 5

T í MIN N, miSvikudagurinn 16. maí 1956.
Norðmaður hugsar til „Ein-
búans í Atlantshafi"
Rifjmð upp orð ór bók Svens Brun
Sven Brun, hinn norski íslands-
vínur, skrifaði á stríðsárunum
og eftir þau, bók um fsland, sem
liann nefndi „Einbúinn í Atlants
liafi.“ Formálinn er dagsettur
1949 og þess getið, að prófessor-
arnir Magnús Olsen og Ólafur
Lárusson hafi „farið yfir hand-
ritið og komið í veg fyrir mis-
skilning og ónákvæmni.“
Bókin kom út í Osló 1951. Höf-
undur byggir hana á tveim ferða-
minningum frá íslandi og kemur
víða við.
Hvað segir hann svo um sjálf-
stæði íslands og væntanlega her-
setu hér? Frá ásælni Ólafs kon-
ungs hins norska fyrir 930 árum,
gegir hann á þessa leið:
„Ósk Ólafs konungs um Grímsey
var svarað á Alþingi 1024. Á
þeim árum hafði ekki myndast
reglulegt íslenzkt þjóðfélag, sem
skapað gæti ættjarðarást eða
gæfi ástæðu til ákæru fyrir land-
ráð. íslendingar og Norðmenn
bjuggu í eins konar ættarsam-
bandi, og á íslandi átti frænd-
ræknin dýpri rætur og sterkari
en í Noregi. Þar hafði konungs-
stjórn hafið göngu sína.“
„fslendingar gátu ekki haft þegn
skap og því síður þjóðfélagsskyld
ur Við norskan konung. Ólafur
konungur hélt heldur ekki slíku
fram ,þegar hann bað um Gríms-
ey. Einar Þveræingur bjó hættu
lega nálægt eyjunni. Það er skýr-
ingin á mótmælum hans og af-
stöðu. Orð hans eru skynsamleg
frá sjónarmiði sjálfstrausts ætta-
samfélagsins. — Bróðir Einars,
Guðmundur ríki á Möðruvöllum
og margir aðrir þjóðhöfðingjar,
vildu eftirláta Ólafi konungi
Grímsey, og enginn mundi kalla
þá lélega fslendinga eða land-
ráðamenn. En landar Einars Þver
æings, voru réttsýnir, þegar hann
hafði lokið máli sínu. Þeir sögðu:
Ókkur finnst að hann sjái flesta
hluti gleggst. — Svo endurtók
sagan sig 1946, þegar U.S.A., eft-
ir stríðslokin, óskaði eftir að fá
aðstöðu til flug- og flotahafna á
íslandi. Raunsæ og eggjandi
ræða Einars Þveræings endur-
ómaði á fjölmennum stúdenta-
fundi í Reykjavík 31. marz í
ræðu Sigurbjörns Einarssonar,
dósents, með þessum orðum:
„Sjálfan sig selur enginn nema
með tapi. Ég veit hvað við miss-
um, ef við gerum þetta. Við glöt-
um allra þjóða trausti og virð-
ingu, fyrst og fremst þeirrar dug
legu þjóðar, sem biður um sér-
réttindi í landi voru. Við eigum
þetta land ein. Það hefir fóstrað
okkur á góðum og erfiðum tím-
um. Enginn hefir elskað það sem
við. Þess vegna verðum við að
verja það nú og að eilífu.“
Með því að birta þennan ræðu-
kafla í bók sinni, tekur höfund-
urinn undir þessi alvöruþrungnu
orð Sigurbjarnar Einarssonar, pró
fessors, sem hann mælti á þeirri
örlagastundu er æðimargir „Guð-
mundar ríku“ hér í Reykjavík
vildu orðalaust selja Bandaríkja-
mönnum á leigu aðstöðu til her-
bækistöðva. Þetta var gert síðar í
nafni Atlantshafsbandalagsins, og
við höfum fengið reynsluna. Munu
ekki raunsæir vinir okkar á Norð-
urlöndum, eins og Sven Brun,
telja eðlilegt og sjálfsagt að segja
„leigunni" upp? Eða eiga „Guð-
mundarnir ríku“ á íslandi að ráða,
og leigan að standa um alla eilífð?
Á síðustu blaðsíðum bókar Sven
Bruns eru þessar setningar.
„ísland mun ekki sem fyrr verða
„Einljúinn í Atlantshafi". Hvort
heldur sem maður lítur á ísland
sem skjöld Ameríku mót austri
eða Evrópu gegn vestri, verður
landið miðdepill loftferða yfir At-
lantshaf. Efnisleg og menningar-
leg þróun íslands er á fljúgandi
íerð.
Ég er þess fullviss að allir þeir,
sem hafa haft þá ánægju að heim (
sækja ísland, og komast í snert-
ingu við þjóðina, menningarleg
verðmæti hennar og náttúru
landsins, hugsa vonglaðir til ís-
lands. Þeir munu óska þess að
fáni þess aldrei falli, en svífi sí
og æ yfir frjálsri þjóð, sem fæð-
ir nútíð sína af ódauðlegri for-
tíð sinni, er ætíð mun svala hug-
um íslendinga og veita „Einþú-
anum“ draumsýnir og þrár eftir
göfugum og lýsandi takmörkum
í framtíðinni.“
Hvað mundi sá erlendur maður,
sem þannig endar bók sína um ís-
lenzku þjóðina og land hennar,
ráðleggja henni að gera, er taka
skal ákvörðun um: Erlendur her
eða ekki her í landinu? — S.
Víkingur sigraði Val 2-1
V estmannaeyjabréf:
Nú er bærinn af tur á fá á sig kyrrlátan
blæ eftir annir vertíðarinnar
Áthafnasöm bæjarstjórn í Eyjum
Vestmannaeyjum, 6. maí 1956.
ALLUR FJÖLDINN af aðkomufólk
inu er nú farinn úr bænum og
smám saman fær bæjarfélagið okk
ar á sig þann svip, sem það hefir
í rauninni 8—9 mánuði ársins,
þennan fasta, kyrrláta blæ, sem
minnir á einstakling, er gengur
með föstum, einbeittum vilja að
VAÐSromA/
FrumkvæSi kaupfélaganna.
TVÖ KAUPFÉLÖG hafa nýlega
gert ályktun um æsi- og sorprit-
in og hafa ákveðið að hafa ekki
rit þessi til sölu í bókabúðum sín-
um. Auk þess samþykkti aðal-
fundur annars félagsins almenna
áskorun til bóksala um Jand allt
að taka upp sömu stefnu. Það er
eftirtektarvert, að þessi hreyf-
ing kemur að neðan, frá fóikinu
sjálfu, en ekki að ofan, frá stjórn
arvöldum. Almenningur í landinu
— ekki sízt úti um byggðir lands
ins — sér og skilur, hvert er
stefnt með sorpritaútgáfunni.
Fólkið samþykkir ekki neina
kröfu á hendur stjórnarvöldum
heldur ákveður að vinna gegn
meinsemdinni í sinni byggð og
skorar á aðra að gera slíkt hið
sama.
„Sjoppurnar" eru drýgstar.
HER SKAL ENGU um það spáð
hver verður árangurinn af áskor-
uninni til bóksalanna að stífla
óþverralind þessa við upptökin.
En samþykktirnar hafa þegar
þau áhrif að vekja sérstaka at-
hygli á vandamáli, sem er nýlegt
hér hjá okkur, en er gamalt
vandræðamál með erlendum þjóð
um. En það er rétt að minna á,
að bóksalar eru hér hvergi nærri
einráðir. Þeir annast ekki dreif-
ingti sorpritanna nema að litlu
leyti. Það eru hin nýmóðins fyr-
irtæki „sjoppur" kaupstaðanna,
sem þar eru drýgstar. Út úr þeim
liggur stöðugur straumur sorp-
rita, ekki aðeins á venjulegum
búðatíma heldur langt fram á
kvöld og nætur. Ekki mun þykja
. líklegt að sjoppueigendur leggi
eyru við áskorun kaupfélaganna,
þótt ýmsir gamalreyndir bóksai-
ar væru vafalaust ásáttir með að
útiloka verstu sorpritin.
Almenningsálitið mun að
lokum ráða.
ÉG ER ANDVÍGUR höftum og
bönnum og vissulega verður að
umgangast bönn á prentuðu máli
með mikilli varúð svo að ekki
leiði til óeðlilegra hindrana í lýð
ræðisþjóðfélagi, eða stefni til rit-
skoðunar. En frelsið er komið út
í öfgar þegar búðir, sem hafa
söluleyfi fram á nætur á sælgæti
og gosdrykkjum og öðru, sem
menn leggja sér til munns, mega
ástunda nokkurs konar bóksölu
að auki og stuðla þar með að
dreifingu sorpritanna umfram
það sem eðlilegt er, og einkum
meðal æskufólks. Á bak við sorp-
ritin stendur fjárafiafíknin og
ekkert annað. Þau gegna engu
hlutverki öðru en því að fá út-
gefendunum gróða, og dreifa stð-
spillandi frásögnum út í meðal
fólks í leiðinni. „Sjoppurnar" eru
engir sérstakir þrifastaðir í bæj-
unum, en hefir fjölgað ótrúlega
síðustu árin. Og alltaf er maður
að reka sig á nýjar „sjoppur".
Svo mikil gróðabæli virðast þær
vera, að það getur borgað sig að
setja þær í dýrasta húsnæði, sem
völ mun vera á í landi hér, við
aðalgötu höfuðstaðarins þar sem
hver fermetri í lóð og gólfplássi
kostar ótrúlegar fjárhæðir. Þeir,
sem þar búa, telja sig líklega
eiiki þurfa að leggja eyru við sam
þykktum kaupfélagsfunda úti á
landsbyggðinni. En fólkið í iand-
inu tekur eftir samþykktunum.
Þar mun koma, að jafnvel vell-
ríkir sjoppueigendur og skjól-
stæðingar peningakónga og gróða
afla þurfa líka að heyra almenn-
ingsálitið. Að lokum mun það
ráða. — Frosti.
daglegum skyldustörfum án alls
hávaða. Sífellt fjölgar þeim bát-
um, sem taka upp net sín að fullu
og hætta róðrum eða reyna annað
veiðarfæri. Einstaka bátar hitta
enn í fisk, og ennþá er næg at-
vinna í hraðfrystihúsunum hjá því
fólki, sem enn vinnur þa'r, en það
er orðinn fámennur hópur móts
við það, sem var á vertíðinni, þeg-
ar bezt blés.
EF TIL VILL má segja, að Gagn-
fræðaskóli kaupstaðarins eigi dag-
inn í dag. Hann heldur nú almenna
sýningu á saumaskap stúlknanna,
smíðum piltanna og teikningum
alls nemendaskarans. Einnig er
byggðarsafn kaupstaðarins nú til
sýnis í skólatyggingunni. Það er
í annað skiptið, sem almenningi
er gefinn kostur á að sjá það. Þar
eru nú um 300 hlutir, að mér er
tjáð, og elzti hluturinn sé frá dög
um kristnitökunnar. Það er blý-
plata af kirkju Iljalta Skeggjason-
ar í Þjórsárdal. Sú plata fannst við
kirkjugarðinn á Skeljastöðum árið
1942. Nú munu um 10 ár síðan
hér var hafizt handa um að koma
byggðarsafni á laggirnar. Frá upp-
hafi hefir það þróazt undir vernd-
arvæng Gagnfræðaskólans og hef-
ir húsrúm í skólabyggingunni. Vest
mannaeyingum vex stöðugt skiln-
ingur á gildi safnsins í framtíð-
inni, og hafa margir gefið því
gamla gripi, sem minna okkur
eldra fólkið á æskuárin. „Minning
jfeðranna er framhvöt niðjanna,"
virðist vera kjörorð þeirra, sem
að byggðarsafninu standa.
í 17 ÁR HEFIR Gagnfræðaskólipn
hér gefið út ársrit sitt, Blik. Það
hefir verið selt á götum bæjarins
undanfarna daga. Þetta er orðin
þó nokkur bók, alls 120 bls., og fjöl
breytt að efni. Þar er sameinað
efni frá gömlum tíma og líðandi
stundu, ef svo mætti að orði
kveða. Mesta athygli mína vekur
smágrein um Jón bónda í Gvend-
arhúsi, sem margir kannast við, þó
að ekki væri nema frá bragnum,
sem einu sinni var sunginn um
mestan hluta landsins, að ég held.
Þar standa þessar ljóðlínur:
„Gamli Jón í Gvendarhúsum gekk
þar fyrstur inn“, o. s. frv. Mér er
tjáð, að yfir 600 eintölc seljist af
ritinu hér í bænum, svo að það
í sjötta leik Reykjavíkurmóts-
ins urðu þau óvæntu úrslit, að
Víkingur sigraði Val með 2:1, en
éftir sigur Vals yfir KR var fél-
agið talið npkkuð öruggt.með að
sigra í mótinUj en nú liefir
staðan breytzt svo, að fjögur fé-
Iög liafa möguleika til að sigra í
mótinu. Sigur Víkings var fylli-
lega verðskuldaður og þéir voru
nær því að skora fleiri mörk, en
Valur að jafna.
Aðstaða til knattspyrnu var afar
erfið, ausandi rigning og völlur-
inn því blautur og háll, er leikur-
inn fór fram og mótaðist hann því
mjög af því, *vo og að dómaranum,
Guðbirni Jónssyni, urðu á mis-
tök, en að því verður vikið síðar.
Víkingum tókst betur en Vals-
mönnum að leika á hinum blauta
velli, enda liafa þeir ,,léttari“ leik-
mönnum á að skipa en Valur, eink-
um var það áberandi hjá hinum
„þungu“ leikmönnum varnar Vals,
Einari og Jóni Þórarinssyni, hve
þeir áttu erfitt með að fóta sig.
í þessum leik var vörn Víkings
traust, og framverðirnir, Björn,
Jens og Konráð Adolfsson, réðu
yfir miðju vallarins, og náðu oft
sæmilegu spili. Víkingsmarkið
komst sjaldan í verulega hættu, en
hins vegar var oft mikið rót við
Valsmarkið, þótt Víkingar skoruðú
ekki fleiri mörk en þessi tvö mörk,
en eitt mark var dæmt af vegna
rangstöðu. Víkingur hafði eitt
mark yfir í hléi og skoraði Pétur
Bjarnason það. Fyrst í síðari hálf-
leik tókst Val að jafna úr víta-
spyrnu, sem Einar Halldórsson
skoraði óverjandi úr, en þessi dóm
ur Guðbjarnar var svo fjarri lagi,
að það tók leikmenn beggja liða
langan tíma að átta sig á því, að
hann var að dæma vítaspyrnu, svo
ekki sé talað um áhorfendur. Leik
urinn harðnaði mjög við þetta, og
komu fyrir gróf brot hjá báðum.
Um miðjan hálflíík tókst Gissuri
Gissurarsyni að skora sigurmarkið,
eftir að Valsvörnin hafði verið
leikinn sundur. Valsmenn reyndu
mjög að jafna en vörn Víkings
gaf aldrei eftir.
Af hinum 23 mönnum á leik-
velli getur einn öðrum fremur, þ.
e. dómarinn, haft áhrif á leikinn.
Ef góður dómari dæmir leik verð
ur hann sjaldan lélegur, eins og
það er hins vegar staðreynd að
lélegur dómari getur gjöreyðilagt
leik. Starf dómarans er því- hið
þýðingarmesta. í þessum leik
missti dómarinn tök á leikmönn-
um, sumir dómar hans voru hrein-
asta ráðgáta og hleyptu illu blóði
í leikmenn, og er líða tók á dæmdi
hann ekki á grófustu brot, og not
færði einstaka leikmaður sér það.
Að vísu hefir Guðbjörn eina af-
sökun og hún er sú, að aðstoð
línuvarða þeirra, sem hann hafði
á að skipa, var verri en engin.
Reykjavíkurmótið er nú rúmlega
hálfnað og næsti leikur þess verð
ur milli KR og Víkings næstkom-
andi mánudagskvöld. Staðan í mót
inu er nú þannig:
Víkingur
Valur
KR
Fram
Þróttur
3 2 0 1 6:3 4
3 2 0 1 5:3 4
2 10 1 5:3 2
2 1012:2 2
2 0 0 2 2:9 0
KR vann Þrótt 5-1
Fimmti leikur Reykjavíkur móts
ins milli KR og Þróttar var háður
á sunnudag. Sigruðu KR-ingar með
fimm mörkum gegn einu. Leikur;
inn var frekar lélegur í heild. f
hálfleik stóð 2:1, en yfirhurðir KR
voru miklir í síðari hálfleik og
skoraði liðið þá þrjú mörk, sem
Gunnar Guðmannsson átti allan
heiður af. Dómari var Guðmundur
Sigurðsson.
Kári Guðmundsson, mjóIkureftirlitsmaSur ríkisins:
Fullkomin kæling * 1 2 3 4 5
mjólkur mjög áríðandi yfir sumarmánuðina
Að stöðva vöxt og viðgang gerla,
sem komizt hafa í mjólkina, er í
því fólgið að kæla mjólkina full-
komlega, því að tímgun gerla er
mjög ör í volgri mjólk.
Þar eð spenvolg mjólk drekkur
í sig hvers konar lykt eða daun, er
áríðandi mjög að kæla mjólkina
ekki í fjósinu, heldur í sérstöku
mjólkurhúsi. Bezt er að kæla
mjólkina í sírennandi vatni þegar
að mjöltum loknum, og nauðsyn-
legt er að hitastig kælivatnsins sé
undir 10°C. Þess ber og að gæta,
að yfirborð vatnsins sé hærra en
fer svona næstum því inn á hvert
heimili.
AÐ ÞESSU SINNI hefst ritið á
því, að minnzt ér heimsóknar for-
setahjónanna hingað til Eyja í
fyrrasumar. Birtar eru myndir af
fórsetahjóiiunum ög móttökunum.
Við Vestmannaeyingar höfðum
gaman af að mega veita forseta-
hjónunum góðar og virðulegar mót
tökur. Það mun rétt hjá Bliki, að
heimsókn þeirra til Eyja var merk
asti viðburður ársins hér í bæ, að
margra dómi.
ÞAÐ LEIKUR ekki á tveim tung-
um, að sá bæjarstjórnarmeirihluti
sem nú ber hér ábyrgð á stjórn
bæjarins, er athafnasamur. Þetta
leikur ekki á tveim tungum, segi
ég, og það er þannig að skilja, að
andstæðingarnir segja ekkert þar
(Framhald á 8. síðu).
mjólkurinnar, og einnig að þétt-
loka ekki ílátunum, meðan kæling
fer fram.
Rétt er að benda á, að loftkæl-
ing mjólkur er ófullnægjandi, jafn
vel þótt hitastig kæliloftsins sé viS
frostmark.
Eftirfarandi tafla sýnir glöggt,
live áríðandi er að kæla mjólkina
vel strax eftir mjaltir, ef koma á’
í veg fyrir, að gerlafjöldi nái að
aukast í mjólkinni:
•
1. Sé mjólk kæld niður í 5°C,
helzt gerlaf jöldinn nokkurn
veginn hinn sami fyrstu 12 klst
2. í 10 stiga heitri mjólk fimm-
faldast gerlafjöldinn á 12 klst.
3. í 15 stiga heitri mjólk 15:fald-
ast gerlafjöldinn á 12 klst.
4. í 20 stiga heitri mjólk 700-fald-
ast gerlaf jöldinn á 12 klst.
5. í 25 stiga heitri mjólk 3000-
faldast gerlafjöldinn á 12 klst.
Skulu því allir mjólkurframleið-
endur hvattir til þess að kæla
mjólkina vel og gæta þess sérstak-
lega, að sól nái ekki að skína á
mjólkurbrúsana, hvorki heirha á
hlaði, úti við þjóðvegi né á flutn-
ingatækjum. Er mjög áríðandi, að
mjólkurframleiðendur komi upp
hið fyrsta við þjóðvegina litlum,
snotrum skýlum yfir mjólkurbrús-
ana og firri þá þannig sólskini og
ryki.