Tíminn - 27.05.1956, Page 2

TÍMINN, sunnudaginn 27, maí 1956.
Framboð Framsóknarflokksins
gengið framhjá því, að þetta frum
; I
(Framhald af 1. síðu.)
Alþ'ýðuflokks sé hafnað á þeim
grundvelli.
Kæran styðst ekki
við stjórnarskrá né
En er nú kosningasamstarf eða
tosningabandalag með þeim hætti,
;em Framsóknarflokkur og Alþýðu
lokkur hafa stofnað til óheimilt?
í kosningalögum finnast
sngin ákvæði, sem þvílíku
kosningasamstarfi séu til
fyrirstöðu. Engin slík ákvæði
eru heldur í stjórnarskránni.
í stjórnarskránni, 31. gr. d. lið
;egir aðeins; Allt að 11 þingmenn
il jöfnunar milli þingflokka, svo
ið hver þeirra hafi þingsæti í sem
lyllstu samræmi við atkvæðatölu
úna við almennar kosningar.“ Auð
sætt er, að þarna er átt við þing-
tlokk eftir kosningar og heildarat-
cvæðatölu þá, sem hann hefur
'engið í þeim. Engu skiptir hvaðan
jau atkvæði eru fengin. Kjósendur
;ru algerlega frjálsir að því að
ikipa sér undir merki þess stjórn-
nálaflokks, er þeir vilja. Engu
/arðar þótt svo og svo niargir kjós-
rndur þingfiokks þess, er uppbót-
irsæti á að hljóta, hafi áður fylgt
iðrum stjórnmáiaflokkum að niál-
um. Ekkert ákvæði fyrirfinnst í
aá átt, að þeir þurfi að hafa skilið
tormlega við sinn fyrri flokk eða
skilið við hann ákveðnum tíma
fyrir kosningar. Við ekkert annað
;r að miða en atkvæðatölu þá, sem
pingílokkur fær í kosningum. Það
•;r samkvæmt skýrum bókstaf
jtjórnarskrár og kosningalag.
Því á t. d. Alþýðuflokkurinn að fá
íppbótarþingsæti í samræmi við
ölu þeirra kjósenda, sem greiða
'rambjóðendum hans og framboðs-
istum atkvæði í komandi kosning-
nn.
Það er á einskis manns
færi, hvorki landskjörsstjórn
armanna né annarra, að
draga þá kjósendur í dilka
og segja að svo og svo marg-
ir séu komnir frá öðrum
flokkum, t. d. frá Framsókn
arflokknum. Með því að
greiða Alþýðuflokknum at-
kvæði játast þeir undir merki
hans í þeim kosningum, sem
um er að ræða. Engu varðar
þótt þeir hafi fyrirfram bund
izt um það samtökum, né
þótt t. d. heil flokksfélög
Framsóknarmanna geri hjá
sér samþykktir um að greiða
Alþýðuflokksframbjóðanda
atkvæði, því að frjálsræði
kjósandans er fyrsta boðorð
kosningalaganna.
Sú skoðun, að kosningabandalag
fFramsóknarflokks og Alþýðuflokks
sé óheimilt og eigi að skoðast sem
sinn flokkur, af því t. d. að svo
margir af fyrri kjósendum Fram-
sóknarflokksins greiði nú Alþýðu-
flokknum atkvæði, hlýtur að byggj-
jst áTþví áliti, að kjósendur séu
einskonar eign flokka sinna, — í
þessum flokki eigi þeir að vera,
úr því að þeir hafi eitt sinn í
hann gengið. Slíkur hugsunarhátt-
ur er auðvitað í algerðu ósamræmi
við bókstaf og anda kosningalag-
Við skýr fordæmi er
að styðjasi - m. a.
bandalagið 1937
En hér eru annars langar rök-
ræður óþarfar. Við skýr fordæmi
er að styðjast. Það hefur oft átt
sér stað í undanförnum kosning-
um að nokkur samvinna hafi ver
ið milli flokka í einstökum kjör-
dæmum. Aldrei hefur þó slíkt kosn
ingabandalag verið jafn greinilegt
sem í alþingiskosningunum 1937
á milli Sjálfstæðisflokksins. og
Bændaílokksins. Það kosninga-
bandalag, sem þá átti sér stað,
sýnist i eðli sínu að engu leyti frá
brugðið kosningabandalagi Alþýðu
flokksins. :og F.ramsókngrfiokksins.
Um það kosningabandalag fórust
t. d. Morgunblaðinu orð á þessa
lund, er það skýrði frá framboðum
flokkanna, sbr. Morgunblaðið 20.
maí 1937.
„Eins og kunnúgt-er, hafa Sjálf
stæðisflokkurinn og Bændaflokk-
urinn sainvinnu í ýmsum kjördæm
"uin. Þannig bjóða þeir fram sinn
manninn hvor í 3 tvímennings-
kjördæmum Árnes- Eyjafjarðar-
og N-Múlasýslum. Þá hefir Sjálf-
stæöisflokkurinn engan í kjöri
í; 4 einmenningskjördæmum Dala-
Stranda- V-Húnavatns- og A-
Skaftafellssýslum og rnunu kjós-
endur flokksins í þessutn kjördæm
uni styðja frambjóðendur Bænda-
flokksins. Á sama hátt munu kjós-
endur Bændaflokksins í ýmsum
kjördæmum styðj-a frambjóðendur
Sjálfstæðisílokksiris, eða þar sem
Bændaflokkurinn hefur ekki sjálf
ur íram.bjóðendur."
Svo náið var þetta samstarf, að
í tvímenningskjördæmum þeim,
sem frambjóðendur voru sinn ai
hvorum flokki — Sjálfstæðisflokkn
um og Bændaflokknum — þá voru
þeir valdir á sameiginlegum fundi
,sbr. Morgunblaðið 4. maí 1937.
Á sumum þingmálafundum sýn-
ist hafa verið litið á Sjálfstæðis-
flokk og Bændaílokk sem einn
flokk, að því er ræðutíma varðaði,
sbr. Morgunblaðið 27. maí (Frá-
sögn af Egilstaðafundi).
Við þetta kosningabandalag
hafði landskjörstjórn ekkert að at-
huga. Bændaflokkurinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn höfSu þá hvor
sinn landslista í kjiíri og var út-
híutað uppbótarsætuin. Þáverandi
landskjörstjórn, en í henni munu
tveir af núverandi landskjörstjórn
armönnum hafa átt sæti, var vissu
lega Ijóst að þetta kosningabanda-
átti sér stað. í skýrslu Ilagstofu
íslands um alþingiskosningarnar,
en hún fær skýrslur frá landskjör
stjórn, sbr. 131 gr. kosningalaga,
segir svo á bls. 13 neðst: „Miíli
Sjálftæðisflokksins og Bænda-
flokksins var opinber samvinna í
flestum kjördæmum. I þrem af i
tveggja manna kjördæmum buðu I
því aðeins fram einn af hvorum j
flokki og í 4 kjördæmum, þar
sem Sjálíslæðisflokkurinn hafðí
engan frambjóðenda (í Dala-
Stranda- Vestur-Húnavatns- og
’ Austur-Skaftafellssýslu) studdi
| hann Bændaflokksframbjóðand-
ann.“
Á þessum tíma voru Sjálfstæðis-
menn vissulega ekki þeirrar skoð-
unar, að kosningabandalag ætti að-
eins að hafa einn landslista og fa
1 uppbótarsæti i samræmi við sam-
aniagða atkvæðatölu bandalags-
| flokkanna.
iSkoðunSjáifstæSis-
manna 1953
I Enn voru þeir á sömu skoðun
1953, en þá kom frarri á Alþingi
frumvarp til breýtinga á kosninga-
lögunum nr. 80 frá 1942 og í frum
varpi þessu var gert ráð íyrir sér-
stakri tegund kosningabandalaga.
'Frumvarp þetta varð ekki útrætt,
en okkur þykir rétt að benda á
nokkur atriði, sem komu fram af
• liálfu andmælenda frumvarpsins
j— Sjálfstæðismanna. Jón Pálma-
j son alþm. segir svo: „Það er ekk-
ert því til fyrirstöðu samkvæmt
núgildandi kosningalögum og okk-
ar stjórnarskrá, að einn flokkur
j bjóði eklci fram á móti öðrum,
eins og átti sér stað á ísafirði og
í Vestur-Skaftafellssýslu, og það
j bandalag er í alla staði löglegt og
Igetur staðizt." (Alþt. 1953 C. d.
397.) Magnús Jónsson alþm. segir
svo: „Það hefir verið á það bent
hér og tekið fram t. d. af hv. þing-
m. A-Húnvetninga, að það væri
auðvitað eðlilegt og eklcert við því
að segja, að flokkar hefðu með sér
bandalög við kosningar, ef þeir
ganga hreint til verks og velja á-
kveðinn frambjóðanda hver í sínu
kjördæmi, þeir geta skipzt á um
það. Einn flokkurinn hefir fram-
bjóðanda í þessu kjöídæmi og ann
ar í hinu. Það væri eðlilegur máti
til að fá fólkið til að fylkja sér
um einn ákveðinn frambjóðanda.“
(Alþt. 1953 C. d. 405) Síðar segir
sami maður: „Það verður aldrei
varp er ástæðulaust að því leyti
til, að flokkar geta nú haft með
sér bandalög með því að ganga
hreint tii verks og ákveða fyrir-1
fram skiptingu frambjóðenda í ein
stökum ícjördæmum og styðja þar
báðir eða allir sama manninn. Það
liggur fyrir með þeirri skipan,1
sem nú er, og þar er ekki verið ,
að reyna að beita neinum blekk-
ingum.“ (Alþt. 1953 C. d. 408) Enn :
segir sami maður: „Ég hefi skýrt
frá því, sem allir vita, að það er j
ekkert því til hindrunar nú í dag,,
að flokkar geti gert þetta með
þeim eðlilega hætti að koma sér
saman um ákveðna frambjóðendur
í einstökum kjördæmum." Alþt,
1953 C. d. 442.)
Þessi skoðun talsmanna Sjálf-
stæðismanna, sem enginn andmælti
á þingi sýnir réttilega, hvaða skiln
ing þingmenn hafa haft á þessu
efni. Eins og áður er sagt, verður
ekki séð að kosningabanda])=tgið
1937 sé í nokkru verulegu frá-
brugðið kosningasamstarfi Fram-
sóknarflokksins og Alþýðuflokks-
ins, því að auðvitað gæti það ekki
skipt máli, þótt Alþýðufl. hefði nú
boðið fram í nokkrum kjördæm-
um, sem Framsóknarflokkurinn
býöur íram í.
Framboð í Reykja-
vík og Árnessýslu
Þá er komið að þeirri ástæðu
kæranda, að í Árnessýslu og Rvík
hafi flokkarnir boðið fram sam-
eiginlega lista.
Hcr verður fyrst og fremst rætt
um framboðslista Framsóknar-
flokksins í Árnessýslu, enda býður
Framsóknarflokkurinn ekki fram í
Reykjavík.
Framboðslisti flolcksins í Árnes-
sýslu er borinn fram af Fram-
sóknarmönnum. Fylgir skrifleg
yfirlýsing meðmælenda listans um
það, sbr. 3. mgr. 27. gr. kosninga-
laga.
Ennfremur skrifleg yfirlýsing
allra frambjóðenda á listanum, að
þeir hafi leylt að setja nöfn sín
á hann, sbr. 2. mgr. 27. gr. kosn-
ingalaganna.
Af meðferð kosningalagafrum-
varpsins á Alþingi 1933 er ljóst, að
ekki var til þess ætlazt, að fram-
bjóðendur þyrftu með öðrum
hætti að sanna fylgi sitt við flokk
eða veru í honum, því að niður
var fellt það ákvæði, sem upphaf-
lega var í frumvarpinu, að flokks-
stjórn skyldi um þetta gefa skrif-
lega yfirlýsingu, sbr. Alþt. 1933.
En aulc þess hefir flokksstjórnin
lagt fram landslista þar sém á
eru nöfn allra frambjóðenda flokks
ins, þar á meðal nöfn allra þeirra,
sem eru á framboðslistanum í Ár-
nessýslu og tekið fram, að fram-
boðið sé fyrir Framsóknarflokk-
inn, sbr. ákvæði 1. mgr. 28. gr.
kosningalaganna. Af framansögðu
leiðir, að allir þeir, sem eru á
framboðslista flokksins í Árnes-
sýslu verða í þessum kosningum
að teljast tilheyrandi Framsókn-
axflokknum, enda er hæpið að
landskjörstjórn eigi um það úr-
skurðarvald, sbr. 31. gr. kosninga-
laganna. Samkvæmt þessu teljum
við framboðslista flokksins í Árnes-
sýslu að öllu leyti ógallaðan og
löglegan framboðslista Framsókn-
arfloklcsins.
Ef landskjörstjórn samt sem áð-
ur kynni að líta svo á, að listi
þessi væri gallaður og stæði í vegi
fyrir lögmæti kosningabandalags
eða kynni að valda því, að sá listi
yrði úrskurðaður utanflokka, vilj-
um við óska þess, að landskjör-
stjórn veiti flokknum tækifæri til
að gera nauðsynlegar lagfæringar
á listanum, sbr. 38. gr. kosninga-
laganna.
Ótvíræður réttur til
að hafa landslista
Þegar litið er til framangreindra
raka, þá er augljóst að Fram-
sóknarfloklcurinn á ótvíræðan rétt
til að hafa landslista í kjöri og
krefjumst við því þess að fram-
lagður listi verði úrskurðaður gi!d-
ur og merktur samkvæmt ákvæð-
um 39. gr. kosningalaganna.
Landkjörstjórn hrestur heimild til aö bæta
skilyröum um framboð við kosningalögin
Nokkur afriði úr greinargerð Alþýðu-
flokksins át af kærumálum íhaldsins -
Umboðsmaður Alþýðuflokksins gagnvarf landkjörstjórn.
Guðmundur í. Guðmundsson sýslumaður, lagði í gær fram
greinsrgerð úf af kærumálum Sjálfsfæðisflokksins og er öll-
um afriðum kærunnar andmælt og vísað á bug og þess kraf-
izt, að Alþýðufiokknum verði úthlutað uppbótarþingsætum
samkvæmt samanlögðu atkvæðamagni þeirra manna og
lista, er flokkurinn býður fram, svo sem til er ætlazt í kosn-
ingalögunum. í greinargerðinni eru þessi atriði m. a.
„Því er haldið fram, að á með-
al frambjóðenda Alþýðuflokks-
ins séu Framsóknarmenn og að
á meðal frambjóðenda Framsókn
arflokksins séu Alþýðuflokks-
menn. Auk þess er því haldið
fram, að í 3. sæti lista Alþýðu-
flokksins í Reykjavík hafi verið
skipað eftir úrslitum prófkosn-
inga á meðal Framsóknarmanna
í Reykjavík. Hvað sem sannleiks
gildi þessara fullyrðinga líður,
þá virðist hún enga þýðingu
hafa fyrir máiið. Kosningalögin
gera enga kröfu til þess, að fram-
bjóðendur séu í þeim flokki, er
þeir bjóða sig frani fyrir og þau
hreyfa engum andmælum gegn
því, að frambjóðendur séu í öðr-
um flokki en þeir bjóða sig fram
fyrir. Ekki verffur konii/t hjá
því að líta svo á, að skilyrði þess,
að ákveðið framboð verði talið
ákveðnum flokki og öðrum eklci
séu tæmandi upptalin í kosninga
lögunum. Landkjörstjórn brestur
lieimild til að bæta þar við nýj-
um skilyrðum, en það myndi
hún gera, ef hún gerði athuga-
semdir við framboðin á þessum
grundvelli. Þessi athugasemd
Sjálfstæðisflokksins styðst því
ekki við lög.“
Landkjörstjórn brestur heimild
til að skipa mönnuin í flokka.
„Krafa Sjálfstðisflokksins íil
landkjörstjórnar gengur í raun-
inni út á það, að annað hvort úr-
skurði landkjörstjórn, að allir
frambjóðendur Framsóknarflokks-
ins skuli teljast frambjóðendur Al-
þýðuflokksins eða gagnstætt eða
þá að landkjörstjórnin ákveði, að
frambjóðendur þessara tveggja
flokka tilheyri einhverjum nýjum
flokki. Til alls þessa brestur land-
kjörstjórnina gersamlega heimild.
Það er vitað um alla frambjóð-
endur á landslista Framsólcnar-
flokksins, að þeir og meðmælend-
ur þeirra hafa lýst því yfir, að
þeir bjóði sig fram fyrir Fram-
sóknarflokkinn. Skv. 3. málsgr. 27.
gr. brestur landkjörstjórn alger-
lega heimild til að telja nokkrum
öðrum en Framsóknarflokknum
þessa frambjóðendur og atkvæði
þeirra. Það er og vitað, að ailir
þeir frahibjóðendur, sem eru á
landslista Alþýðuflokksins hafa á-
samt meðmælendum þeirra lýst
því yfir, að framboðin séu fyrir
Alþýðuflolckinn og þess vegna á
Alþýðuflokkurinn heimtingu á, að
honum og honum einum verði tal-
in alkvæði þeirra. Með áritun sinni
á landslista hefir stjórn Alþýðu-
fioklcsins staðfest skv. 28. gr. kosn
ingalaganna hverjir frambjóðend-
ur flokksins séu og með því að
þeir fullnægja allir.ákvæðum 27.
gr. laganna er það ekki á valdi
landkjörstjórnar að breyta neinu
þar um.“
Engar lagagreinar tilfærðar.
„Krafa Sjálfstæðisflokksins til
landkjörstjórnar er því tvímæla-
laust sú, að landkjörstjórn þver-
brjóti ákvæði 27. gr. kosningalag-
anna með því að hafa að engu
yfirlýsingar frambjóðenda og með-
mælenda og ákvæði 28. gr. með
því áð taka á landslista frambjóð-
endur, sem flokksstjórnirnar nelta
að viðurkenna sem sína. Hér er
I til þess ætlazt, að frambjóðendur
Séu sviptir þeim lögverndaða borg-
aralega rétti að ráða sjálfir fyrir
hvaða flokk þeir séu í lcjöri og
flokksstjórnir þeim rétti að ráða,
hvaða frambjóðendur flokkurinn
viðurkennir. Að öllu þessu athug-
uðu e rvel skiljanlegt, að umboðs-
maður Sjálfstæðisflokksins vitnar
elcki í neinar lagagreinar máli sínu
til stuðnings.“
Greinargerðin er miklu ýtarlegri
en rúm brestur til að rekja efni
hennar nánar.
Kjósendafundur
(Framhald af 1. síðu.)
A-listans með því að f|ö!-
menna á fundinn og fylkja
þar lioi gegn íhaldinu, sem
nú beitir öllum hugsanleg-
um ráðum gegn umbótaflokk
unum.
Reykvíkingar, fjöimennið
á fundinn.
Laxness í framboði
— segir danska
kommúnistablaföft
Danska kommúnistablaðið hefur
þær fréttir að færa lesendum sín-
um í fyrradag, að Halldór Kiljan
Laxness sé í framboði fyrir Alþýðu
bandalagið í Reykjavík og taka
önnur blöð þetta upp og birta frétt
ina: Laxness lcandidat til altinget,
og mynd af slcáldinu með. Ekki eru
Danir þó öruggir um að Laxness
verði kosinn og segir eitt danska
blaðið um fréttina í Land og Folk:
Det synes dog at fremgaa af medd-
elelsen at Laxness staar temmiligt
langt nede paa kandidatlisten. Til-
efni fréttarinnar er að Laxuess
er 16. maður á listanum, eða með
öðrum orðum rúsínan í pylsuend
anum.
Bandaríkjastjórn vísar
Sobolev úr landi
New York, 24. maí. — Banda-
ríkjastjórn hefir krafizt þess að
Sobolev aðalfulltrúi Rússa hjá S.
Þ. hverfi úr landi ásamt nokkrum
öðrum starfsmönnum sínum. Or-
sökin sé sú, að hann hafi beitt
hótunum og liaft í frammi annað
ósæmilegt athéefi í sambandi við
rússneska sjómenn, sem dvöldu
um tíma í New York og hugðust
sumir leita um landvist þar, en
flestir þeirra hurfu síðan heim, að
því er Bandaríkjastjórn telur fyrir
hótanir frá Sobolev. Áður hafði
tveim starfsmönnum Rússa við S.
Þ. verið vísað úr iandi fyrir sömu
sakir.