Tíminn - 29.05.1956, Blaðsíða 5

T í ftj IN N, þriðjudaginn 29. maí 1956.
Sönaður, sem hefur stutt
þá mörgu, er hafa byggt sér
hús á undanförnum árum
VerðSaunaritgerð gagnfræðaskólanemenda
um Ofnasmiðjuna, sem hefir starfað i 20 ár
Framkvæmdastjóri Ofnasmiðjunnar í Reykjavík bauS einni
deild Gagnfræðaskólans við Hringbraut í stutta heimsókn í
verksmiðjuna í vetur til að kynnast þar vinnuháttum og fram-
leiðslu. Skólastjóri og smíðakennari skólans voru í fylgd með
nemendum. Heimsókn þessi þótti takast vel og vera nemend-
unum holl og kærkomin tilbreytni frá hversdagsleikanum.
Allt var athugað með sér-1
stakri athygli og sýnilegum ]
áhuga, e. t. v. enn frekar
vegna þess, að allir áttu að
g'era ritgeró um fyrirtækið og
l^eimsóknina. Hafði forstjór-
irtn heitið verðlaunum fyrir
beztu ritgerðirna. Þegar þar
að kom, reyndust nær allar
frásagnirnar glöggar og skil-
merkilegar og bentu til, að vel
hefði verið tekið eftir. Hlutu
týeir nemendur verðlaun og
fíeiri þó viðurkenningu. Til
gamans birtist hér önnur
verðlaunaritgeröin, efti Karl
H. Proppé.
Ofnasmiðjan
íslenzkur iðnaður hefir eflzt
mjög á undanförnum árum.
Áþreifánlegt og ánægjulegt
dæmi þess, er Ofnasmiðjan
h.f. Hún hefir verið stafrækt
í tæp 20 ár, (verður 20 ára í
haust) og þó hún hafi átt við
ýmsa örðugleika að striða á
köflum, t. d. vegna gjaldeyr-
ishafta, þá virðist mér hún
nú starfa með miklum blóma,
og má nefna, að hún fullnæg-
ir t. d. eltki eftirspurn á vösk-
um, en þeir eru eitt af því
f jölmarga, sem framleitt er í'
verksmiðjunni. 1
Hægt er að koma með
teikningu af vöskum, sem
einstaklingar óska eftir að fá
eftir síhu höfði, og eru þeir
svo smiðaðir eftir henni. Eru
þeir úr ryðfríu stáli, og eftir
sænskri fyrirmynd. Stundum
hefir sjálfur vaskurinn verið
fluttur inn tilbúinn, en um-
gjörðin, (vaskborðið) smíðuð
í Ofnasmiðjunni h.f. Persónu-
legt álit mitt er það, að smíða
eigi alla hluta vasksins hér
heima, því að bæði skapar það
aukna atvinnu, og sparar
gjaldeyri fyrir utan, hvað það
er skemmtilegra, þegar öll
vinnan er íslenzk. Ég held
einnig, að vaskarnir yrðu ekki
síður góðir framleiddir hér,
ef dæma mætti eftir þeim,
sem ég sá í verksmiðjunni,
þegar nemendur bekkjar þess,
sem ég er í, skoðuðu hana
fyrir nokkru.
Eiginlega hefði ég átt að
byrja á því að tala um mið-
stöðvarofnana, sem verk-
smiðjan dregur nafn sitt af,
en ég byrjaði á að tala um
stálvaskana vist vegna þess,
hvað þeir eru gljáandi og á-
berandi á.að sjá, þegar komið
er inn í verksmiðjuna.
Norsk fyrirmynd
Ofnarnir eru smíðaðir eftir
norskri fyrirmynd, og er stór-
fenglegt að sjá framleiðslu
þeirra stig af stigi. Plöturnar
eru settar í þrýstivél, sem
beygir þær á þrjá vegu. Vélin
er þannig, að það er stórt
járnblað sem gengur upp og
niður í rauf og beygir plöt-
urnar eins og þær væru blikk,
enda er það hvorki meira né
minna en 100 smálesta þungi,
er blaðið fer niður i raufina.
Svo er þarna önnur þrýstivél,
sem býr til fallega kanta á
ofnhliðarnar. Sú vél hefur
mikinn þrýsting. Síðan fara
ofnarnir í nokkurs konar
þvingu, og úr henni í afar
sniðuga rafmagnsvél, sem
„punktar“ hliðarnar fastar
með rafmagnsstraum. Næst
eru svo „stútarnir1 logsoðnir
á, og ofninn settur í vatn. í
vatninu eru ofnarni fyiltir
með lofti, og merkt við þau
göt, sem finnast kunna, og
sem síðan eru rækilega soð-
in saman. Ég er hræddur um,
að húseigendum þætti það
ekki sérlega skemmtilegt, ef
það yrði nú allt í einu vatns-
flóð í „fínu stofunni“, vegna
leka á miðstöðvarofninum,
blautir gólfdúkar og teppi, svo
að ekki sé fleira nefnt, en
þeir þyftu ekki að vera
hræddir um það, ef þeir vissu
um þær varúðarráðstafanir,
sem ég gat um. En þetta er nú
útúrdúr. Að lokum eru svo
ofnarnir málaðir með þeim
hætti, að þeim, er dýft ofan í
ker fullt af málningu, og
látnir þorna. — Þess má geta,
að Ofnasmiðjan h.f. fram-
leiðir allt gas sjálf með kem-
iskum efnum.
Þó ég hafi nú gert ofnum
og vöskum nokkur skil, þá er
hægt að segja margt fleira
um famleiðsluna, t. d. að
Ofnasmiðjan h.f. getur fram-
leitt 20—30 ofna á dag eða í
stórt hús. Hver fermetri veg-
ur um 11 kg. og kostar 120—
130 krónur. Eitt árið komst
framleiðslan á ofnum niður
í 25000 m2, en nú eru fram-
leiddir um 550 m2 á viku, eða
um 270 smálestir á ári. Fram-
leiðslugeta á ári hverju er um
40.000 m2 af ofnum, og 1500
stykki af vöskum, og auk þess
ýmislegt fyrir sjúkrahús. Öll
framleiðslan á síðasta ári
nam 4 x/2 milljón króna.
Ofnar og vaskar hafa nú
verið nefndir, en þar með er
ekki sagt, að ekki sé fram-
leitt fleira, nei, síður en svo
því fyrir utan þá eru fram-
leiddir millihitarar, upp-
þvottavélar, þveglar úr ryð-
fríu stáli, með elementi í botn-
inum, mjög svo álitlegir, og
því engin furða, þótt þeir líki
vel. Sniðugasti hluturinn var,
frá mínu sjónarmiði, skóla-
borð og stóll, sem hægt var að
hækka og lækka eftir vild.
Starfsmenn eru 34, sá elzti
þeirra búinn að vera þar í 13
ár, en auk þeirra eru 6 manns
á skrifstofunni. Fram
kvæmdastjóri er Sveinbjörn
Jónsson, en verkstjóri er
norskur maður, Leif Sanni.
Gosull
Nokkurs konar systurfyrir-
tæki eru, Vefarinn h.f., og
einangrunarverksmiðja sem
framleiðir gosull. Vefarinn h.
f., framleiðir úr íslenzkri ull,
jútgarni, sem vex í Indlandi
og Belgísku Congo, og baðm-
ull, dregla 70 cm. breiða, sem
mikil eftirspurn er eftir, og
víða má sjá í þekktum bygg-
ingum bæjarins. Á síðasta ári
voru framleiddir 16.000 metr-
ar af 70 cm. breiðum dregli,
eða álíka vegalengd eins og
frá Reykjavík til Reykja-
lundar.
Aðal hráefni gosullarinnar
Laxnessum Gerplu í Tékkóslóvakíii:
„Á yfirborðbu er efnið sótt til víkinga
aldar, en verkið er beizk ádeila
á fáránleika stríðsins"
Halldór Kiljan Laxness rithöfundur var nýlega í Tékkp-
slóvakíu og sótti rithöfundaþing landsins. Nýlega birti blaS
tékknesku samvinnufélaganna stutt viðtal við Laxness eftir
dr. Veetvicka, en hann kom hingað til lands á s. I. vori ásamt
fleiri fulltrúum tékkneskra samvinnumanna til viðræðna við
íslenzka samvinnumenn. í viðtalinu við Laxness er m. a. kom«
izt svo að orði:
Svo vel vildi til að ég átti þess
kost að hitta Halldór Kiljan Lax-
ness snöggvast heima í föðurlandi
hans. Þegar fundum okkar bar nú
saman á ný í gistihúsi í Prag, bað
ég hinn mikla rithöfund að svara
nokkrum spurningum mínum um
starf sitt og um rithöfundaþingið.
er hraungjall, sem með ýms-
um aðfgerðum er breytt í
gosull, sem er mjög góð ein-
angrun vegna loftsins, sem
hún inniheldur.
Margt fleira mætti segja
um hina merku starfsemi
Ofnasmiðjunnar h.f. og syst-
urfyrirtækja hennar, sem hér
verður ekki rakið frekar. Lýk
ég því þessari frásögn minni
með því, að óska henni góðs
gehgis og langra starfsdaga,
því að neyddist hún til að
hætta starfsemi sinnf, væri
mjög stórt skarð rofið í ís-
lenzkan iðnað.
Karl H. Proppé.
"RAÐSrorAN
Við ræddum um tékkneskar bók-
menntir og þá fulltrúa þeirra, sem
kunnir eru á íslandi, Capek og
Hasek. Við ræddum um bækur
hans, sem svo margir lesendur hér
í Tékkóslavíu þekkja. Vert er að
veita því athygli að ein fyrsta
þýðning hinnar frægu skáldsögu
Sölku Völku á erlent mál var ein-
mitt á tékknesku. Hér hafa einnig
komið út aðrar bækur Laxness, svo
sem íslandsklukkan, Sjálfstætt
fólk, Atómstöðin og leikritið Silf-
urtunglið var frumsýnt hér eftir
| páskana, en áður hafði það verið
sýnt í Helsingfors og Moskvu.
Eg ræddi við Laxness um nýj-
ustu bók hans, Gerplu, sem hann
vann að í fjögur ár. Það lifnar yfir
Laxness. Hann kvaðst gleðjast yfir
því að lesendur gerðu sér ljóst
að í þeirri bók tali hann til nú-
! tímans enda þótt atburðirnir ger-
ist á elleftu öld. „Allan tímann
meðan ég var að skrifa bókina stóð
tuttugasta öldin mér fyrir hug-
skotssjónum“, sagði skáldið. Á
yfirborðinu er efni þessa verks
sótt í sögu víkingaaldarinnar, en
í raun og veru er það beizk ádeila
og napurt háð um fáránleik stríðs-
ins. Menn sem eyða ævinni í það
að berjast langt frá ættlandi sínu
fyrir framandi konung komast loks
að raun um að konungurinn bregst
þeim, að stríðið sem átti að gefa
lífi þeirra þýðingu er sjálft út x
hött.
Sfúturinn „soðinn" á ofninum. — Höf. ritgerðarinnar tók myndina.
Fiskur fyrir útlendinga
og okkur sjálf
HÚSMÓÐIR IIEFIR komið að
máli við blaðið og rætt fisksölu-
mál. Henni fórust orð á þessa
leið:
„Böðin hafa birt myndir frá
fiskiðnaðarsýningunni í Forum í
Kaupmannahöfn, þar sem sýning-
argestir eru að skoða allskonar
lostætt fiskmeti í fallegum og að-
laðandi umbúðum. Og þetta eru
íslenzkar sýningarvörur. Skraut-
legir palckar, í hæfilegri stærð,
eru þar teknir upp úr kæliköss-
um, tilbúnir að fara á pönnuna
að kalla má. Þessa vöru seljum
við til annarra landa og þykir
hún hið mesta hnossgæti. Hefir
líka orðið mikil framför í verk-
un og pökkun fisks á undanförn
um árum. Það er að segja að því
er varðar útlendan markaö. En á
innlendum markaði'situr við hið
sama.
Er varan of góð
fyrir íslenzkar húsmæSur.
Við erum mikil fiskveiðiþjóð,
veiðum meira af fiski en aðrir og
borðum líka mikið af fiski, kunn-1
um vel til að verka hann og mat-
reiða. En það er engu líkara en
þróunin í fiskverkun og innpökk-
un líafi alveg farið fram hjá fisk
verzlununum íslenzku. Þar sjást
ekki þessir fallegu pakkar, sem
gleðja augu erlendra kaupenda.
Hér er á boðstólnum saltfiskur,
sem útendingar vilja ekki o. s.
frv. Hvað á þetta að þýða? Er
þessi vara of góð fyrir íslenzkar
húsmæður? Auðvitað er hún það
ekki. Þessi vara á líka að vera á
boðstólum í fiskbúðum, og hún
ætti einnig að vera til í almenn-
um matarbúður, sem kælikerfi
hafa. Það er ekkert meira að
verzla með hraðfrysta fiskpakka
í almennri matvörubúð en hvað
annað. Mér finnst til dæmis að
SÍS ætti að fara að verzla í kjör-
búðinni með fallegu fiskpakkana,
sem voru sýndir á dönsku sýning-
unni í Kaupmannahöfn.
Fiskbúðir á eftir tímanum
FlSKBÚÐIRNAR sjálfar eru
sérstak Umtalsefni. Eg ætla ekki
að leggja þar orð í belg að sinni
nema að lýsa þeirri skoðun að
þær eru langt á eftir tímanum
um aðstöðu og þjónustu við fólk-
ið. Þá má undarlegt kallast, að
ekki skuli vera hægt að skipu-
leggja fisksöluna hér í borginni
betur en gert er..
Gefst e. t. v. tækifæri til að
minnast á það frekar síðar.“
Sjávarútvegsmál
(Framhald af 4. síðu.)
við öðru að búast, þar sem aðeins
lítill hluti fiskibátanna er búinn.
umræddum tækjum. Útgerð síld-
veiðiskips er ekki hefir4eitartæki,
er ólíkt áhættusamari en þess
skips, er tækið hefir. Markið 'er
því, að hvert eitt og einasta siíd-
veiðiskip verði útbúið góðum léit
artækjum. Tæki er reynst hafa vel
kosta niðursett um kr. 50.000,007
MARGAR IIUGMYNDIR háfa kcjm
ið fram varðandi það, spursmáL á
hvern hátt bezt væri, hð. ijá $i|d-
inni úr djúpinu. ; . - !ú “}ýý
Ég tel, að allt bdndí til þess,:;að
bezta veiðarfærið sé súurpunót;þg
hringnót að líkri gerð og þier; • er
nú eru almennt notaðar. Þó ber
brýna nauðsyn til að stækka Jiær
allverulega, dýpka og lengja. ®iað
er gefið að stór nót hlýtur- að gefa
belri raun en lítil.
Síldarútgerð landsmanna er það
stór liður í þjóðarbúskapnum, að
það má einskis láta ófreistað til að
efla og treysta útgerðina.
Steindór Hjaltalín.