Alþýðublaðið - 22.08.1927, Blaðsíða 2

A L P V Ð U B L .a ±) 11)
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA
j ALPÝBUSLAIIISI
! kemur út á hverjum virkum degi.
} Aígreíösla i Alpýðuhúsinu við
j Hvertisgðtu 8 opin írá ki. 9 árd.
! til k). 7 siðd.
í Skrifstoía á sama staö opin kl.
t 912 —101 3 árd. og kl. 8—9 síðd.
< Simars 988 (aigreiðslan) og 1294
} (skriístoían).
< Verðlagt Áskriftarverö kr. 1,50 á |
' mánuði. AuglýsingarVerðkr.0,15 í
< hver mm. eindálka.
) Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan t
j (i sama húsi, sömu simar).
,Hugsjónir‘ íhaldsins.
íhaldsmenn hér á landi hafa oft
haldið því á lofti, að þsir væru
frjáislyndir. Þeir hafa ekki viljað
láta bera sig saman v'ið erlenda
íhaidsflokka, sem staðnir hafa
verið að hinu mesta óréttiæti og
rangindum. Sumir íhaldsmenn hér
hafa jafnvel viljað skifta um nafn
á fiokki sínúm og kenna hann
við umbætur og frjálslyndi.
En þeir, sem öháðir eru og
gefið hafa gaum ísienzkum stjórn-
málum, hafa þózt fejá glögg merki
þess, að stefna íhaidsins ætti ekk-
ert skyít við frjálslyndi eða um-
bætur. Það er og vitað, að í
íhaklsblöðunum gætir sjaldan rétt-
lætis eða umbötaáhuga. Það er
einnig kunnugt, að margir úr hópi
ihaidsmanna, og það Safnvei sum-
ir foringjar þeirra, sem mest be.r
á, hafa rent hýrum augum til
Mussolini ojk ógnastjórnar hans
og þózt þar finna fyrirmynd
flokksstarfsemi sinni hér.
En nú hefir birzt grein í aðal-
flokksblaði íhaldsiuanna, sem tek-
ur af ailan vafa í þessu efni. Er
það ritstjórnargreinin í , Morgun-
blaðinu" 18. þ. m., sem nefnist
„Atvinnufrelsi og vinnufriður“.
Grein þessa verður að álíta
framtíðarstefnu íhaldsins í verk-
iýðsmálum, og er hún þess verð,
að íslenzkir verkamenn gefi henni
fullan gaum, því að þar er greini-
iega tekið af skarið. I grein þess-
ari er það skýrt og ákveðið tekið
fram, að íslenzka löggjafarvaldið
eigi að taka sér til fyrirmyndar
þá afturhaidssömustu og hatröm-
ustu löggjöf í garð verkamanna,
sem sett hafa verið í svo nefndu
lýðfrjáisu landi. Er hér átt við
hin illræmdu brezku „tukthús-
lög".
Eins og kunnugt er, hafa brezk-
ir ihaidsmenn uni tvo þriðju þing-
manna i neðri málstofunni. Á
seinni árum hefir þótt mikið bóia
á því, áð í flokki brezkra íhalds-
manna væri mikiis ráðandi klíka
mjög afturhaidssamra manna, Sem
á ensku er befnd Die Hards.
Þessi afturhaldssama klíka hefir
gersamlega kúgað vjðsýnni í-
haldsmenn til hlýðni við sig, og
meðal annars komið því "til leið-
ar, að „tukthúslögin" voru sam-
þykt í brezka Jnnginu. En jressi
illræmdu lög, sem að vonuín hafa
vakið ákveðna mótspyrnu allra
jafnaðarmanna og verkamanna,
Vanzettl.
Samkvæmt símfregnum var á-
kveðið að fresta aftöku þeirra
Sacco og Vanzetti þar tii í dag,
en aftakan fer þó varla fram í
■dag, ef má’lið er komið
tfyrir hæstarétt Bandaríkjanna.
svifta verkalýðinn að íniklum mun
áhrifum til þess að koma fram
kröfum sinum um betri Iaun og
bætt kjör, auk þess sem lögin
skerða stórlega samtakamátt og
stjórnmálaafskifti verkalýðsins. En
hverjum þeim, sem Öhlýðnast iög-
um þessum, skal miskunnarlaust
•varpað í ,,tukthús“, og er það á-
lit rnargra, að byggja verði fjölda
nýrra „tukthúsa" í Bretiandi, þeg-
ar tekið veröi að framkvæma Iög
þessi tii hlítar.
Fjöldi frjálslyndra manna í
Bretiandi utan jafnaðarmanna-
flokksins og margir beztu leið-
togar frjálsiynda flokksins hafa
drengilega barist gegn þessan
þrælalöggjöf. En afturhaldssöm-
ustu og þröngsýnustu ihaidsmenn-
(irnir í Bretlandi knúðu lög þessi
í gegn um þingið með ofurkappi.
En nú hafa íslenzku íhalds-
mennirnir kastað grímunni og
svarið sig í ætt við afturhalds-
sömustu klíku brezkra auðkýfinga.
Það er gott fyrir íslenzkan verka-
lýð og jafnaðarmenn að þurfa
ekki lengur að vera í vafa um
það, hvers er að vænta af ís-
Ienzka íhaldinu, ef það fær ó-
hindrað að ráða. Óskabarn þess,
ríkislögreglan, kemur þá vafalaust
fljótt t-il sögunnar í annari end-
urbættri útgáfu. Gerðardómur í
vinnudeilum, sem skýjaður verður
að mestu leyti af íhaldsmönnum,
verður þá lögleiddur. Verkföll
verða bönnuð með iögum.
Stjórnmálaþáttlaka verklýðsfélag-
anna verður skert með laga-'
ákvæðum, en flokkur verklýðs-
brjóta verður styrktur til þess að
kúga stéttarbræður sfna.
Þetta er ástandið, sem íhaldið
vill skapa, eftir skýrum yfirlýs-
ingum „Morgunbiaðsins". Þetta
er „vinnufriðurinn", sem íhaldið
vill varðveite.
En aftur á móti finst íhaldinu -
sjálfsagt, að haldið sé í það
skipulag, það „frelsi" og þann
„vinnufríð", sem fóiginn er í því,
að fjöldi verkamánná bjoði fram
Saeeo.
Milljónir manna bíða með eftir-
væntingu eftir öllu þvj, sem ger-
ist í þessu máli.
Myndin hér að ofan er af þeim
félögum.
vinnu sína, en fái ekki að vinna,
— að örfáir atvinnurekendur, sem
oftast líta eingöngu á verkakaup-
ið sem einn þátt af framleiðslu-
kóstnaði, sem nauðsynlegt sé að
lækka sem mest, — að þeir á-
kveði verkalýðnum kaup og kjör
og ráði því, hvort verkamenn fá
að vinna eða ekki.
Þetta eru „hugsjónir“ ihaldsins.
Sjiikrasjéttr i Banmðrka.
I. Sögalegt yfirlit.
Khöfn, í júlí 1927.
Sjúkdömar, eymd og volæði
hefir fylgt mannkyninu frá vöggu
þess, og mun að líkindum fylgja
því til enda veraldar. Lítið vita
menn þó um það, hver kjör verið
hafi volaðra, sjúkra, haltra og
blindra á lieiðnum tíma. Senni-
lega hefir hver orðið að bjarga
sér eftir beztu föngum eða leita
á náðir nánustu ættingja og vina,
og getur vitanlega ekki hafa ver-
ið að tala um neina hjálp í lík-
ingu við það, sem nú á sér stað
og vér þekkjum. En með út-
breiðslu hinnar kristnu kirkju á
Norðurlöndum kemst nokkur
breyting á hagi þessara olnboga-
barna, og Adam af Bremen, er
var uppi á 11. öld, segir að Ans-
gar hafi látið byggja mörg sjúkra-
(hús í 'Danmörku og víðar á Níorð-
urlöndum. Telja menn líklegt, að'
fótur sé fyrir þessu, en engar
sönnur þykjast menn 'þó hafa fyr-
ir því, og fj'rsta sjúkrahús í
Kaupmannahöfn er í sögur fært
1261 og er nefnt Sct. Jörgens
Gaard eða öðru nafni Pesthúsið.
Þessi miðalda sjúkrahús voru
þó að sjálfsögðu ekki í neinni
likingu við sjúkrahús vorra tíma.
Munu þau heldur hafa líkst elli-
heimilum, eins og þau tíðkast nú,
nema vitanlega þó miklu ófull-
komnari. Oft vrnr viðurværi og
vist bágborin í þessum sjúkra-
húsúirt, og oftast voru k'arlmenn
til hjúkrunar í stað hjúkrurvar-
kvenna. Þó er hjúkrunarkvenna
getið á þessum tíma. Hið fyrsta
eiginlega sjúkrahús í Danmörku
var Friðriks Hospital, sem tekið
var til notkunar 31. marz 1757.
ftíftaki þess var ríkissjúkrahúsið
seinna.
Allir stærri kaupstaðir í Dan-
mörku höfðu á miðöldunum fá-
tækraheimili, kölluð Kjerlinge-
gaardei Helligaandshusé og Sct,
Jörgens Gaarde. Hið síðast nefnda
vár aðallega ætlað holdsveikum
mönnum. Stofnanir þessar voru
góðgerðafyrirtæki og lifðu mest
á samskotafé og sníkjum og
höfðu sérréttindi áð því leyti.
Heilagsandahúsið, er var í Kaup-
mannahöfn og einna 'stærst slíkra
sjúkrahúsa eða elliheimila, hafðí
leyfi til þess að biðja gjafa eða
sníkja á öllu landinu. Seinna hafði
það leyfi til þess áð selja synda-
lausnarbréf og hafði af því mikl-
ar tekjur, er fóru til reksturs-
þess. Seinna var þö leyfi þetta'
takmarkað, svo að selja mátti slík
bréf að eins á hvítasunnu, þar
sem páfi nú sjálfur þarfnaðist
þessarar tekjugreinar til þess að
reisa fyrir Péturskirkjuna í Róm,
enda bárust fyrirtæki þessu líka
gjafir úr öllum áttum. Meðal ann-
ara tekjugreina þessara stofnana
má nefna hina Svo nefndu „Hel-
ligaands Bedere" [Heilags-anda-
beiðendur]. Þeir ferðuðust um
Iandið á vegum fátækrastofnan-
anna og báðu öimusu. Þessir
betlarar höfðu í íör með sér svín
og höfðu þau svo nefnda bæna-
klukku til aðgreiningar frá hin-
um „veraldlegu“ svínum, og til
þess að vekja meiri' eftirtekt á
starfsemi þeirra. Menn urðu þó
smóm saman leiðir á þessum si-
feldu sníkjum, og fór svo, að
Kristjón II., sem þó hafði áhuga
á því að bæta hag fátækra og
sjúkra, bannaði _þessar sníkjur.,
Lögðust svo mörg af þessum fá-
tækrahúsum niður, en eignir
þeirra runnu til elliheimilisinsVar-
tov, sem enn starfar í Kaup-
mannahöfn.
Eins og áður er sagt, var vist-
in í þessum Sjúkrahúsum léleg og
eru margar heimildir fyrir því..
Hreinlæti var af skornum skamtí.
og læknishjálp eigi síður. Menn
höfðu á þessum tínrum mikla trú
á vatni til lækninga, er náði há-
marki sínu í lok 18. aldar. Bezta
trú höfðu menn þó á Jónsmessu-
nótt til þessara vatnslækninga.
Einkum voru það þó efnaðri stétt-
írnar í höfuðstaðnum, sem söttu
þær, og var þar þá svall mikið.
Smám saman rénaði þessi trölla-
trú á helgi vatnsins og lækninga-
kraft þess, og áttu hinár viðtæku
framfarir í heilbrigðismólum all-
an þátt í því.
Árið 1863, 19. sept., er Kom-
munehospitalet tekið til notkunar,
og er þá talið eitt af fullkomn-
uslu sjúkrahúsum í Evrópu. Þóttu
það tíðindi þá, að sjúkrahús þetta
hafði vatnssalerni, sém mun hafa
verið sjaldgæft á þeim ttma, —