Tíminn - 11.12.1956, Blaðsíða 6

T í MIN N, þriðjudaginn 11. desember 195®»

6
■■ ‘átfo—
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Eitstjórar: Haukur Snorrason
Þórarinn Þórarinsson (áb.).
Skrifstofur i Edduhúsi við Lindargötu.
Simar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Stóra málið stjórnarandstöðumiar
SAMKVÆMT fyrirsögn
fjallar sunnudagsleiðari
Morgunblaðsins, sá síðasti,
um Sameinuðu þjóðirnar og
Ungverjaland. Og víst er í
upphafi máls um þau efni
rætt. En greinarhöfundur er
þó ekki komin nema rösk-
lega aftur fyrir miðju þegar
það, sem heitast býr í brjósti,
brýzt út, og yfirskyggir ger-
samlega hugleiðinguna um
t’ramtíð mannkynsins og
gildi Sameinuðu þjóðanna.
^Henni er sópað á brott eins
og fisi í vorleysingu. Innsta
þrá aðalritstjóra og höfundar
fossar fram eins og beljandi
lækjarstraumur. Það þarf að
koma ríkisstjórninni á ís-
landi frá völdum. Greinar-
korn, sem hefst á almennri
hugleiðingu á breiðum
grunni, er því undir lokin
feilt í stokk eiginhagsmuna
og valdastreitu. Bjarna Bene
diktssyni er innanbrjósts eins
og Kató hinum gamla. Hvað
sem öllu öðru líður á að
brenna Karþagó. Hann virð-
ist nú vera kominn þar í
stjórnarandstöðunni, að jafn
vel greinum, sem fjalla um
alþjóðleg vandamál og sam-
búð þjóða í austur- og vestur
álfu, lýkur hann með orðun-
um: Ríkisstjórnin verður að
fara frá. Það er fyrsta hugs-
un á morgunstund, síðasta
bæn að kvöldi.
ÞESSI ENDURTEKNA til-
ra,un til að tengja saman
hörmungar erlendis og inn-
ienda stjórnmálabaráttu get
ur varla verið geðfeld, jafn-
vel harðsoðnustu Sjálfstæðis
mönnum. Með þessu athæfi
setja þessir foringjar í raun-
inni óverðskuldaðan blett á
einlæga samúð fjölda flokks-
manna með hinni kúguðu
ungversku þjóð. Hvaða leyfi
hafa þeir yfirleitt til þess að
túlka hana svo, að hún sé
bundin valdabaráttunni hér
í Reykjavík og ekki látin úti
svikalaust nema um leið sé
lofað að rísa upp gegn ríkis-
stjórninni?. Bréf upp á slíkt
hafa þeir áreiðanlega ekki.
En hér fer sem oftar, að valda
streitumenn gera of lítið úr
fylgismönnum slnum. Að vísu
eru margir spakir í fylgdinni,
en öllu má ofbjóða. Þarna eru
heiðarleg viðhorf manna
dregin niður í svaðið. Vafa-
laust er fjöldi flokksmanna
andvígur ríkisstjórninni og
stefnu hennar, og fús til að
stuðla að því með öllum lög-
legum og heiðarlegum ráðum
að hún falli fyrr en seinna,
en það er efasamt í meira
lagi, að þeir, sem þannig
hugsa, kæri sig um að eiga
nokkurn þátt í tilraunum for
ingjanna til að klifra upp í
valdastóla á hörmungum og
neyð annarra; eða taka þátt
í þeim skrípaleik, að bera
samúð út á torg og bjóða til
kaups fyrir uppsteit gegn
ríkisstjórn landsins.
ÞAÐ ER VÍST engin til-
viljun að uppboðshaldarinn
í Aðalstræti færist í aukana
á þessu sviði fáum dögum
eftir að kunngerðir eru samn
ingarnir við Bandaríkin. Þeir
sem heyrt hafa þingræður
og lesið Morgunblaðsskrif,
þurfa víst ekki að efast um,
að samkomulagið hefur vald-
ið vonbrigðum meðal valda-
streitumannanna. Þetta sam
komulag gerði að engu í einu
vetfangi allar rógssögur Mbl.
um að íslenzka ríkisstjórn-
in sæti á svikráðum við mál-
stað frjálsra þjóða. Það sýndi
að hinir ágætu forustumenn
Bandaríkjanna tóku ekkert
mark á ófrægingarskeytum
eða áróðursræðum Morgun-
blaðsmanna. Þess verður ekki
vart, að þeir hafi snefil af
áhuga fyrir því að hjálpa
Mbl. í stóra málinu, að koma
ríkisstjórninni frá. í miðjum
Ungverjalandsbylnum, sem
Mbl. þykir tilvalinn til að
sópa stjórnarráðið, er þetta
mikilvæga samkomulag gert.
Ef menn hafa efast um von-
brigði Mbl.manna áður, er
ástæðulaust að gera það leng
ur. Leiðaraskrif, sem hefst
með hugleiðingu um alþjóða-
mál, en lýkur með ákalli von
svikinna manna um hjálp í
vonlítilli valdastreitu, er
himinhrópandi opinberun á
lágkúrulegum hugsunarhætti.
! Mannréttindi og samtímasaga
í GÆR var mannrétt-
Indadagur Sameinuðu þjóð-
anna. Yfirlýsing um helztu
mannréttindi var gerð af al-
þjóðasamtökunum nokkru
eftir stríðslokin, er enn var
uppi veruleg bjartsýni um að
íriðsamlegar samvistar þjóð
anna mundu smátt og snratt
þoka mannkyni nær réttlæti
'Og ævarandi friði. í inngangs
orðum yfirlýsingarinnar er
svo komizt að orði m.a.:
„Það ber að viðurkenna, að
hver maður sé jafnborinn til
virðingar og réttinda, er eigi
verði af honum tekin, og er
þetta undirstaða frelsis, rétt-
lætis og friðar í heiminum.
Hafi mannréttindi verið
iyrir borð borin og lítilsvirt,
þefur slíkt haft í för með sér
siðlausar athafnir, er ofboðið
hafa samvizku mannkynsins,
enda hefur því verið yfir lýst,
að æðsta markmið almenn-
ings um heim allan sé að
skapa veröld, þar sem menn
fái notið málfrelsis, trúfrels-
is og ótta^eysis um einkalíf
og afkomu.
Mannréttindi á að vernda
með lögum. Að öðrum kosti
hljóta menn að grípa til þess
örþrifaráðs að rísa upp gegn
kúgun og ofbeldi.
Það er mikilsvert að efla
vinsamleg samskipti þjóða í
milli.
í stofnskrá sinni hafa Sam
einuðu þjóðirnar lýst yfir trú
sinni á grundvallaratriði
mannréttinda, á göfgi og
gildi mannsins og jafnrétti
Pistlar frá New York:
Er hægt að frelsa leppríkin ?
Draga Rússar her sinn frá A.-Evrópu, ef vesturvéldin bjótSa tilslakanir á móti?
mæri pólitísks frelsis færðust í
austurátt, því lengra gætu vestur-
veldin fært hin hernaðarlegu landa
mæri til vesturs. Með þessu hefir
verið átt við það, að vcsturveidin
ættu að hafa tilbúnar áætlanir um
það undir hvaða skilyröum þau
væru fús til að draga allt erlent
herlið frá meginlandi Evrópu. Nú-
verandi hervæðing Vestur-Þýzka-
lands, sem byggist á árásarhætt-
unni að austan, yrði óþörf, ef þessi
hætta minnkaði. Þessu hefir verið
haldið fram, þótt Ijóst væri, að
Rússar væru ófúsir til að láta yfir-
ráðin yfir leppríkjunum af hendi.
Hitt var nefnilega jafn augljóst,
að fyrr en seinna myndi skapast
upplausnarástand í leppríkjunum, j
og það kynni að skapa tækifæri til
að fá Rússa til að skipta um skoð-j
un. Það tækifæri hefir nú komið. j
Það, sem nú þarf að gera, er að,
semja þá áætlun, sem áður er|
minnst á. Hún getur verið í mörg-j
um áföngum — allt frá því að ná
til Þýzkalands eins og til þess að
ná til Evrópu allrar, sem skap-j
aði þá öryggi, er gerði Atlants-!
hafsbandalagið óþarft. Þetta ger-
ist að sjálfsögðu ekki allt í einu.
Núverandi aðstæður skapa hins
vegar möguleika fyrir því, að brott
flutningi rússneska hersins frá
Þýzkalandi og öllum lepprikjunum
í Austur-Evrópu, verði mætt með
brottflutningi ameríska hersins frá
meginlandi Evrópu. Þetta þarf að
sjálfsögðu vandlega athugun cg
samráð hinna vestrænu þjóða, en
vissulega er það mikilvægt, að
þær sýni einmitt fullan vilja til
alvarlegra viðræðna um öryggis-
mál Evrópu, þegar Rússar standa
á eins konar krossgötum og eru
að ráða það við sig, hvaða stefnu
þeir skuli taka.
Ef til vill myndu Rússar hafna
slíku tilboði. En það gæti samt
haft örlagarikustu áhrif, því að
það sýndi þá óhrekjanlega, að
Rússar kysu heldur að fylgja á-
fram stefnu yfirgangs og kúgun-
ar en að stuðla að öryggi og frelsi
Evrópu.
HIÐ MERKA ameríska blað „The
Washington Post“ hefir tekið i
svipaðan streng. f ritstjórnargrein,
sem blaðið birti 25. nóvember, ræð
ir það um áðurnefnda grein í ,,The
r»bserver“ og snýr sér síðan aðal-
lega að Þýzkalandsmálinu. Sú slcoð
un kemur þar mjög ákveðið fram,
~ð tdvinnandi sé, að Vestur-Þýzka-
land gangi úr Atlantshafsbanda-
1'igínu. ef bað gæti orðið til að
trvggja samkomulag um sameinað,
frjálst Þýzkaland, er væri óháð öll-
um sérbandalögum. Blaðið telur
bað einnig geta komið til greina,
‘-ameining Þýzkalands fari fram
í áföngum og Austur-Þýzkaland
haldi vissri sérstjórn áfram. Slíkt
væri ekki óeðlile.gt. þar sem annað
stiórnarform hafi þróast þar en í
Vestur-Þýzkalandi að undanförnu,
og væri kannske hvorki heppilegt
né vænlegt til samkomulags að
ætla að kollvarpa því öllu í einu.
„The Washington Post“ leggur
áherzlu á, að Þýzkalandsmálið sé
nú hið mikla stórmál, er bíði
lausnar. Menn megi ekki binda sig
um of við gömul sjónarmið, heldur
hafa opin augun fyrir breyttum
viðhorfum, ef sinna eigi lausa
þessa mikla vandamáls.
ÞRÍR MJÖG þekktir blaðamenn I
Bandaríkjunum hafa síðan áður-
nefnd grein birtist í „The Obser-
ver“, gert þessi mál að umtalsefni.
Þessir blaðamenn eru Walter Lipp-
mann og Marguerite Higgins, er
skrifa í „The New York Herald
Tribune" og fleiri blöð, og Joseph
Harsch, sem skrifar í „Christian
Science Monitor" og nýtur mjög
mikils álits.
Lippmann ræðir þetta í grein,
sem hann nefnir „Hungary — Tha
Longer View“. Niðurstaða hans er
sú, að það sé nú hin stóra spurn-
ing, livort vesturveldin geti gert
Sovétríkjunum eitthvert það tilboð,
sem þau teldu gera sér kleift að
draga herlið sitt frá Austur-EvrópU
og fallast á sameiningu Þýzka*
lands. Við vitum ekki, segir Lipp<
(Franihsid á 11. síðu.)
'BéÐsrorAN
New York, 2. des.
í umræðum um Ungverjalands-
málið að undanförnu, hefir að
sjálfsögðu ekki sízt verið rætt um,
hvað vestrænar þjóðir gætu gert
til að leysa hinar kúguðu þjóðir
Austur-Evrópu undan oki Rússa.
Flestum hefir komið saman um,
að þar sé ekki nema um tvær leið-
ir að velja. Önnur leiðin sé sú, að
leysa þessar þjóðir undan oki
Rússa með vopnavaldi, en slíkt
myndi óhjákvæmilega leiða til
þriðju heimsstyrjaldarinnar. Und-
antekningarlítið er þessari leið
því hafnað. Hin leiðin er sú, að
Rússar verði fengnir með öðrum
ráðum til að draga her sinn úr
leppríkjunum, en eftir það myndu
þessar þjóðir fljótt leysa sig und-
an oki kommúnismans af sjálfsdáð-
un.
En eru nokkrir möguleikar fyrir
því, að Rússar séu fáanlegir til að
draga her sinn út leppríkjunum,
án þess að vera beinlínis neyddir
til þess með valdi? Þessu getur að
sjálfsögðu enginn svarað endan-
lega nú. Fyrst verður að athuga,
hvaða möguleikar eru hér fyrir
j hendi.
!þAÐ VAR HIÐ mikilsmetna, ó-
háða blað „The Observer" í Lon-
don, er fyrst hreyfði þessu atriði á
áberandi hátt í skilmerkilegri rit-
stjórnargrein, er birtist í blaðinu
18v fyrra mánaðar.
í grein þessari er komist að
þeirri niðurstöðu, að núv. stjórn
Sovétríkjanna sé stödd í miklum
vanda, þar sem sé upplausn þess
heimsveldis í Austur-Evrópu, er
Stalin hafi byggt á undirokun lepp
ríkjanna. Til viðbótar þessu sé
hún sjálfri sér sundurþykk. Þessu
geti fylgt mikil hætta fyrir frið-
inn, því að veik og sundurþykk
stjórn grípi oft fremur til ævin-
týralegra úrræða en stjórn, sem
er traust í sessi. Hlutverk vestur-
veldanna þurfi að vera það undir
þessum kringumstæðum að leitast
við að beina þróuninni í Sovét-
ríkjunum í rétta átt. Til þess þurfi
í fyrsta lagi, að endurreisa sam-
starf vestrænu þjóðanna og gera
hæfilegar öryggisráðstafanir, eins
og Bandaríkin hafa gert undanfar-
ið. í öðru lagi verði vesturveldiin
að draga herlið sitt alls staðar það-
an, sem það hefir ekki viðurkennd-
an rétt til að dveljast, og er þar
sérstaklega átt við Egyptaland. í
þriðja lagi beri að hefja viðræður
við Rússa um, hvaða tryggingar
þeir vildu fá fyrir það að sleppa
yfirráðum sínum yfir leppríkjun-
um í Austur-Evrópu.
ÞVÍ HEFIR OFT áður verið hald-
ið fram hér í blaðinu, segir enn-
fremur í þessari grein í „The Ob-
server", að því ’engra, sem landa-
karla og kvenna, enda munu
þær beita sér fyrir félagsleg-
um framförum og betri lífs-
afkomu með auknu frelsi
manna.
Aöildarríkin hafa bundizt
samtökum _ um að efla al-
menna virðingu fyrir og
gæzlu hinns mikilsrerðustu
mannréttindí. 1 sanráði við
Sameinuðu þjöðirnar . . . “
ÞAÐ ER fróðlegt að lesa
þetta og bera saman við at-
burðina, sem eru að gerast
í dag. í upphafi var sagt, að
kommúnisminn ætti að færa
mannheimi jafnrétti og vel-
sæld. En hver er reynslan?
Þessi orð úr mannréttinda-
yfirlýsingunni sýna í einu vet
fangi, hvar við erum á vegi
stödd. Svartnætti kúgunar og
ofbeldis grúfir yfir heilum
þjóðum og ógnar tilveru ann-
arra. Þar er árangurinn af
kommúnismanum síðustu
áratugina.
Ljósadýrð i Reykjavík.
ALDREI HEFIR verið önnur eins
ljósadýrð í Reykjavík á jólaföstu
og að þessu sinni. Hver gatan af
annarri er sett undir marglit ljós
og grænar snúrur; þegar litið er
eftir endilangri götunni í skamm-
degismyrkrinu er eins og hún sé
öll tjölduö stjörnudúk. Þetta er
falleg og skemmtileg tilbreyting.
Raddir heyrast um að þetta sé um
of, og „öfgar eins og margt ann-
að hjá okkur íslendingum", en
ekki get ég tekið undir það. Þetta
er yfirleitt einföld ljósaskreyting,
og þótt liún sé vafalaust dýr,
standa að henni margir aðilar,
fyrirtæki og verzlanir við göturn-
ar, og varla er þessum aurum
verr varið en þeim, sem ganga tii
auglýsinga almennt, þvi að auð-
vitað er þetta líka auglýsing.
Kaupsýslumenn vilja gera sína
götu sem fallegasta, og vafalaust
um leið leggja nokkuð fram til
að færa borgina í jólaskrúða. Er
ástæðulaust að vera með ólund
út af því. Margir okkar eru svo
mikil börn ennþá, þótt slitið hafi
barnsskónum fyrir löngu, að jóla-
skreytingar lyfta undir stemning-
una í skammdeginu, og veitir
ekki af. Þetta væri dimmur mán-
uður fyrir okkur öll, ef ekki
væru jólin.
Að ganga undir þessi teikn.
VÍÐS VEGAR UM BÆINN er bú-
ið að reisa jólatré. Þarna standa
þau og bifast í storminum og
maður hugsar sem svo: Skyldu
þau nú standa af sér ofsaveörið
sem Veðurstofan var að lofa okk-
ur í nótt? Og hið sama má raun-
ar segja um allar jólaskreyting-
arnar í miðbænum, sem svífa yf-
ir höfði vegfarenda. Standa þær
af sér útsynningshryðjurnar, eða
kemur allt ciður á götut.a í ein
hverri stormhviðunni? Ég segl
eins og er, mér er um og ó a3
ganga undir þessi teikn. Sumar
bjöllurnar sýnast talsverð mann-
virki, og mundi muna um að fá
þær í kollinn. En ætla má, að
þeir, sem fyrir skreytingunum
standa, hafa haft í liuga veðrátt-
una og séð svo traustlega um frá-
gang allan að festingarnar mundU
halda, jafnvel þótt yfir okkur
gangi veður eins og á Stórhöfða
í Vestmannaeyjum, en þar er
heldur blástursamt að sögn út-
varpsins. ^
Gelgjuskeið góðra fjárráða.
OG SVO LÍÐUR að jólum. Eftir
öllum merkjum að dæma verða
þessir næstu dagar miklir verzl-
unardagar. A. m. k. er mikið á
boðstólum, m. a. allskyns varn-
ingur, sem erlendis er kenndur
við lúxus. Ég hefi samt heyrt
kaupsýslumenn segja, að minna
sé keypt nú en oft áður á jóla-
föstu. Telja þeir að peningaráð
manna séu ekki eins mikil og
stundum áður, eða menn hafi fest
fé sitt í byggingum og fram-
kvæmdum, og hafi minna á lausu
til að kaupa það, sem augað girn-
ist í búðarglugga. Ekki væri að
undra, þótt sæist merki um bygg
ingaframkvæmdirnar í Reykjavík
einhvers staðar í viðskiptalífinu.
Það verður víst reynsla hér sem
annars staðar, að það er ekki
unnt að gera allt í einu. Og f
sannleika sagt, er það engintt
þjóðarvoði, þótt minna fé fari til
jólagjafa að þessu sinni en áður.
Það þarf ekki að merkja annað
en að þjóðin sé að vaxa upp úr
gelgjuskeiði góðra fjárráða, og
komast til ráðdeildar og skyn-
samlegri varðveizlu fjármuna. —<
FrostL