Tíminn - 11.12.1956, Blaðsíða 9

TfMINN, þriSjtidag!iin 11. desember 195«.
21
•— Þetta er námuhöfuðstað-
ur eins og Scranton.
— Jújú. En fjölmargar af
hinum svokölluðu betri fjöl-
skyldum hafa ekkert með nám
ur að gera. Sumar þeirra eiga
stóra búgarða, aðrar mikið
skóglendi. Og sumar hluti í
verksmiðjunum; Stálsmiðj-
unni, silkiframleiðslunni, —
skyrtuverksmiðjunum. Bæjar
búar eru líka vel menntaðir.
Nýlega sá ég lista yfir þá menn
með háskólapróf, sem hafa
sezt hér að, og þar var hægt
að finna fulltrúa frá hverjum
einasta meiri háttar háskóla
í Austur- og Miðvesturríkjun-
um — með einni undantekn-
ingu. Og veizt þú hver hún
var?
— Yale?
— Guð minn góður, nei.
Hér úir og grúir af Yale- •
mönnum, en ég gat ekki fund- ,
ið einn einasta frá Harvard. J
— Og enginn frá Illinois? í
— Jú, það sagði ég. Frá öll- '
um Austur- og Miðvesturríkj-1
unum. 1
— Hver er frá Illinois?
— Einhver náungi, sem heit
ir Sanders; vinnur hjá raf-
veitunni. Árgangur 1922. Eg
hefi ekki hitt hann ennþá.
— Hver var tilgangur þessa
lista?
— Ja, þeir eru að hugsa um
að stofna háskólaklúbb. Þeir
hafa reynt það áður, en tókst
ekki, bví að hver sá, sem hafði
efni á að vera í klúbb vildi
heldur vera áfram í Gibbsville
klúbbnum. En nú hafa umsókn
ir um upptöku í Gibbsville-
klúbbinn borizt í stórum stíl.
Umsækjendur vantar eitt-
hvað hæli . . .
•— Til þess að komast burt
frá konum sínum?
— Mjög sennilegt; meðal
annars.
— Og þú hefir ef til vill
hugsað þér að ganga í klúbb-
inn?
— Eg hefi hvorki sagt já
eða nei ennþá. Á vissan hátt
myndi Gibbsville klúbburinn
vera heppilegur fyrir mig, en
hinn nýi hefir einnig sína yfir
buröi.
— Sem fræðslufulltrúi ættir
þú að ganga í Gibbsvelle-
klúbbinn, en sem „ágætis ná-
ungi“ í klúbbinn, ekki
rétt?
— Eg hefi frétt, að ég get
fengið sérlega undanþágu til
að ganga í Gibbsville-klúbb-
inn þegar í stað.
— Einmitt?
— Já, sagði hann, — en ég
get fengið inngöngu í nýja
klúbbinn endurgjaldslaust.
— Ertu þá að hugsa um að
ganga í hann, sagði Amy.
— Nei, í sannleika sagt ekki.
— En það er þó öllu heppi-
legra fyrir þig að fara í klúbb,
sem þú hefir ráð á að vera í,
heldur en gerast meðlimur í
öðrum, sem allir vita að er
of dýr fyrir þig.
— Já, þú hefir rétt fyrir
þér, sagði Carl. — Og ég get
sagt þeim í Gibbsville-klúbbn
um . . .
— . . . að þú fáir ókeypis
meðlimakort í nýja klúbbnum.
— Nei, þá halda þeir bara
að ég sé að reyna að fá sömu
kjör í Gibbsville-klúbbnum.
— Og hvað svo?
— Eg neitaði.
— Ef Gibbsville-klúbburinn
vill auðvelda þér inngöngu, er
það ef til vill vegna þess, að
þeir vilja fá þig í klúbbinn. En
það er of dýrt fyrir þig.
—- En ef til vill er það of
dýrt fyrir mig, að vera ekki
meðlimur.
—■ Þú varst ekki meðlimur,
þegar þeir réðu þig. Alltaf
skulu ný vandamál skjóta upp
kollinum. En ég get ekki látið
mér falla þetta sérlega þungt.
Hvað er annars meðlimagjaíd
ið í Gibbsville-klúbbnum?
— Áreiðanlega tvö hundruð
dollara inntökugjald, og svo
hundrað á ári.
— Ágætt, þá er það vandá-
mál leyst. Ef þú getur fyrst
haldið nokkra fyrirlestra fyrix
borgun, skaltu gerast meðlim
ur.
— Þeir biðja mig áreiðan-
lega um að halda fyrirlestrana
þegar ég er orðinn meðlimur.
— Og borga þér ekkert. Þeir
vilja með öðrum orðum láta
þig snara út þrem hundruð-
um dollara, og ræna þig svo
á eftir möguleikunum á að
vinna þér inn dálítla aukaþeri
inga. Því meira, sem ég heyri
um Gibbsville-klúbbinn, því
ver fellur mér við hann. Hvað
ætlaðir þú þér annars, þegar
við fórum að ræða um Gibbs-
ville?
— Ja, látum okkur sjá. Allra
fyrst, átt þú við?
— Já, áður en við byrjuð-
um á þessu klúbbatali, sem ég
alls ekki kæri mig um. Þrjú
hundruð dollara! Við skúíum
gera lista yfir þá hluti, sem
við þurfum að nota þrjú hundr
uð dollara til, og sjá svo, hve
neðarlega á listanum klúbbur-
inn verður. Tryggingar, tann-
læknir, sjúkrasamlag, föt á
börnin, sem vaxa upp úr þeim
gömlu, sumarleyfispeningar,
tíu kjólar handa mér, fern föt
handa þér, tekjuskattur,
stríðsskattur, ný þvottavél,
þegar stríðið er búið. Því leng-
ur sem ég tel, því neðar verður
klúbburinn.
— Þeir vilja líka, að við
göngum í frístundaklúbbinn.
— Ef við verðum hér enn,
þegar stríðinu lýkur, getum
ívið farið að tala um frí-
stundaklúbb. Það gæti verið
nokkur heilbrigð skynsemi
fólgin í því. Börnin geta synt
þar og leikið tennis. En fyrst
skulum við bíða og sjá, hvort
við dveljum áfram í Gibbs-
ville, þessum mjög svo athygl-
isverða bæ.
— Það var einmitt það, sem
ég sagði.
— Ég veit það. Loks erum
við komin að aðalatriðinu. Þú
varst í þann veginn að trúa
mér fyrir því, að íbúar þessa
bæjar væru sérlega vel mennt
að fólk.
— Þeir eru það líka, sagði
Carl. — Sennilega hefir þó
bærinn Schenectady í New
York-fylki þó á að skipa ámóta
miklu af sérmenntuöu fólki . .
öllum þessum rafmagnsverk-
fræðingum, á ég við. En þessi
staður er eftirtektarveröur,
vegna þess að hann hefir svo
margbreytilegar hliðar, og
slíku höfum við alls ekki
kynnzt. Veizt þú til dæmis hve
margar ölgerðir eru í bænum?
-— Heill hópur.
— Fimm.
— Það er heill hópur, ekki
rétt?
— Það má segja svo. Það
sem mér hefir komið til hug-
ar er, að staðurinn getur náð
langt eftir stríðið. Það verður
áreiðanlega stöðnun. Siíkt
hendir alltaf eftir styrjaldir.
En hún verður ekki jafn slæm
og hún yrði, ef kolanámurnar
væru hið eina, sem bærinn
byggi á, Það verður mikið
bruggað um allt landið, lika
hér. Og hvað þýðir það? Fyrir
okkur, á ég við? Skólar. Stærri
skólar og betri skólar, og staða
fræðslufulltrúans verður að
sama skapi umfangsmeiri og
betri. Okkar afkoma verður
þannig betri, því að í bæ, þar
sem hlutfallstala sérmenntaðs
fólks ér svo há, verður upp-
eldið ávallt mikilsvert atriði.
Ef við byggjum í venjulegum
verksmiðjubæ, þar sem meiri
hluti fólksins ynni fyrir sér
með berum höndunum . . .
ja, þú sérð sjálf hvernig það
myndi vera. Minni áhugi fyrir
skólalærdómi. En háskólaborg
arar vilja hins vegar alltaf
láta börn sín ganga mennta
véginn og það er ekki hægt að
koma þeim ofan af því. Þeir
munu alltaf sýna fræðslumál-
unum áhuga i verki . . .
— . . . og munu áreiðanlega
álíta sig geta skipulagt betur
’en þú.
; — Þeir um það, ef þeir láta
mig samt um það, sagði Carl.
| — Þetta er í fyrsta sinn, sem
jþú hefir æst þig upp í slíka
' hrifningu af Gibbsville, Hver
getur nú verið orsökin? Hefir
það búið í þér lengi, eöa kom
það skyndilega?
— Líklega hvort tveggja. Ég
hefi horft í kring um mig,
snuðrað hér og þar, farið víða
og talað við fólk. En ég held
að það hafi verið jarðarförin,
sem kom mér af stað. Þetta
var náungi, sem aldrei gerði
— Líklega hvort tveggja.
Ég hefi horft í kring um mig,
snuðrað hér og þar, farið víða
og talað við fólk. En ég held,
að það hafi verið jarðarförin,
sem kom mér af stað. Þetta
var náungi, sem aldrei gerði
neitt sérstakt, aldrei sýndi hið
óvenjulega, og sem, eftir því
sem ég kemst næst var alls
ekkert vinsæll — samt sást þú
hvernig jarðarförin var. Sér-
lega áhrifarík. Og ég sagði við
sjálfan mig: „Ef ég tæki nú
upp á því að deyja? Hvemig
myndi mér þá verða holað út
úr heiminum?" Án tillits til
nokkurra sjúklegra hugsana í
þessu > sambandi, var þetta
ÁNS G.
Andvökur, III. bindi,
kcmnar í bókaverzlanir.
BRÉF OG RITFREGNIR I,—IV.
Á óranum 1933—1943 komu út hjá Bókaútgáfu Menningarsjóðs
og Þjóbvinafélagsins Bréf og ritgerðir Stephans G. Stephans-
sónar. Þorkell Jóhannesson sá um útgáfuna. Þetta er heildar-
útgála af ritum skáldsins í óbundnu máli, alls 1471 bls. nieð
sérprentuðum myndum. — Bréf og ritgerðir kosta samtals kr. (,
140,00 heft, kr. 300,00 í skinnbandi.
AMPVÖKUR I —01.
Nv heildarútgáfa á kvæðum skáldsins, í sama broti og „Bréf
og ritgerðir“. Verður alls 4 bindi. Þorkell Jóhannesson býr til
prentunar.
Þr.iú bindi eru þegar komin út.
I. bindi, stærð 592 bls. Verð kr. 82,00 heft, kr. 110,00
í bandi, kr. 135,00 í skinnbandi.
II. bindi, stærð 538 bls. Verð kr. 85,00 heft, kr. 112,00
í bandi, kr. 140,00 í skinnbandi.
III. bindk stærð 610 bls. Verð kr. 95,00 heft, kr. 125,00
í bandi, kr. 160,00 í skinnbandi.
Eriginn íslendingur, sem bera vill það nafn með fullri
sæmd, má láta undir höfuð leggjast að eignast og lesa
rit Síephans G. Stephanssonar.
0
Bréí og ritger'ðir og Andvökur Stepkans G.
Halldór Kiljan Laxness um Stephan G.:
„Norræn tunga á einn sinna sterkustu máttarviða í
Stephani G. Stephanssyni. Mun ýkjulaust að enginn ein-
stakur höfundur hafi auðgað tungu vora í svipuðum
mæli sem liann.... Hefir málminni Stephans ekki að-
eins verið með afbrigðum sterkt, heldur má svo segja
að íslenzk tunga hafi lifað í honum sem einn þáttur
persónu hans. Hann var Mídas konungur íslenzkra nú-
tíðarbókmennta. Hvert hugtak verður að gullaldarís-
lenzku í penna hans. Nánara sarnlíf er eigi hægt að
eiga við mál en ljóð hans hin beztu bera vott um. Sköp
un nýgervinga fellur honum jafn eðlilega og notkun
ritaldannálsins eða hins rammþióðlegasta í máli alþýðu.
Þekking hans á smágervasta ilmgróðri alþýðumálsins
gegnir furðu, þegar tekið er tillit til þess að skáldið
dvelur langvistum í framandi landi . . .
Hann var mikið fyrirbrigði þessi íslenzki vökumaður,
þessi norræni landnemi í óbyggðum Vesturálfu, og er
það oss 1 senn stolt mikið og upphefð að hafa átt hann.
Lúður hans sem langspil túlka hið æðsta og háleitasta
í eðlisfari hins norræna manns“.
Félagsmenn í Bókaútgáfu Menningarsjóðs:
Minnizt þess, að þér fáið aukabækur útgáfunnar með
afslætti. Eflið yðar eigið bókmenntafélag með því að
kaupa Menningarsjóðsbækur til jólagjafa. ■— Reykvík-
ingar' Vitjið félagsbókanna að Hverfisgötu 21.
BGKAÚTGÁFA
MENNINGARSJÓÐS 0G ÞJÓÐVINAFllAGSINS
Q