Tíminn - 27.01.1957, Blaðsíða 9

f i i
<» :»!»<» * »•-
Tl M ÍN Pf, sunnudaginn 27. janúar 1957.
>;* f i í ’ *
»1 l.'rii
V K c ^ tr-.
' i
'J *
. 4 <*,
Oíí ös&t)! V
9
Dr. Jón Duason:
1 i . 4. ■ ■
1
57
,afstaða Charlotte gagnvart
syni sínum þannig að Char-
lotte sjálf tók ekki eftir þess
ari breytingu fyrst í stað. Og
þar sem Joe virtist alls ekki
taka neitt eftir þessu olli það
Charlotte ekki neinum áhyggj
um, þótt henni væri það sjálfri
Ijóst að samband þeirra mæðg
jnanna var nú með öðrum
hæt-ti en verið hafði. En hefði
hún haldið að ást Joe til henn
ar væri í minnstu hættu hefði
það skipt hana mestu máli,
með Chapin-barn. Utanað-
komandi manni hefði virzt
Edith sterkari en nokkur þjón
ustufólksins, en það hafði
samt fengið strangar fyrir-
skipanir um að láta Edith
aldrei gera handtak innan-
húss eða utan, aldrei lyfta
neinu þungu, yfirleitt aldrei
reyna neitt á sig. Og í öllu
þessu hóglífi þyngdist Edith
svo mjög, að það hefði verið
alltof hógværlegt að segja að
hún væri þrifleg, hún stóð í
meira en fullum blóma. Eitt
kvöld þegar hún kom úr bað-
herberginu, sat Joe og horfði
hið ófædda barn hefði gengið1 brosandi á hana og sagði:
næst því. Eri Joe kom nú einn .
— Veiztu hvað, elskan mín,
A einkaframtakið Ioks að fá að hag-
nýta kola- og olíuauðæfi Grænlands?
ig fram eins og barnið, sem
í vændum var, væri hiö fyrsta
sem fæddist í þennan heim, og
framkoma hans gagnvart
konu sinni var bland af ridd
aramennsku og platónskri
ást, allsendis árinað en sú á-
stríða sem var upphaf barns-
ins. Hann kom heim á hádegi
hvern dag ,til að borða og á
hverju kvöldi las hann fyrir
þú ert bara að verða þó nokk-
uð fyrirferðarmikil.
— Þetta var ekki sérstak-
lega elskulega sagt, sagði hún.
— Ég meinti það samt þann
ig, sagði Joe.
— Mér er sama hvað þú
meintir. Ég vil ekki vera feit.
Ég hata það.
— Ég sagði heldur ekki að
Edith áður en þau fóru aðjþú værir feit, ástin mín.
sofa. Aukarúm hafði verið lát j — þú þurftir heldur ekki
ið inn i svefnherbergi þeirrajað segja það, ég veit það vel
og þar svaf hann, eftir að j Sjálf. Eins og ég hefði nokkuö
Edith var. orðin þunguð, en j annað að gera allan liðlangan
hvorki honum né Edith kom! daginn en fylgjast með því
til hugar a'ð leita ráða hjájhvað ég fitna mikið.
Isékni í þessu sambandi. Hvor j _ já, en vina mín . . . Ég
ugt þeirra gaf því sérstakan átti bara við að þú litir ágæt-
gaum að það var Charlotte j lega út.
sem hafði þegjandi og hljóða- j Hún fór upp í rúmiö og hann
laúst látið flytja rúmiö inn í jiaut að henni til að hlú að
svefnherbergi þeirra. henni með ábreiðunum.
Það var álltáf einhver á j .— Komdu hérna, sagði hún.
heimilinu, sem mundi hvern-j — Heldurðu að það væri
ig ástati var fyrir Edith, ogjrétt? Ég held að ég ætti ekki
þessi éinnver var ekki húivag gera það, sagði hann.
sjálf.,- Þegar .meðgöngutíminnj Dálitla stund létu þau sér
var ‘háífnaður var Edith tek- nægja að gæla hvort við ann-
iri aö þreytast á iðjuleysinu, að — en þannig gat það ekki
ekki svo að skilja að henni gengið til lengdar. Hann reis
fyjidist hún búa við of mikil j Upp en hún greip fast um úln-
þægindi, en Edith var sterk ngi hans.
ung kona og henni var hlíft | — þú getur ekki hætt núna,
aljt of nrikið þvort sem um 'sagði hún.
vaf að ræða einhver viðvik : — Vig megum ekki gera það
irinanhúss, heimsóknir kunn'sagði hann.
ingja eða jafnvel smávægileg; — Fíflið þitt, þú getur ekki
óþægindi af einhverju tagi, og.iátið mig liggja svona.
þéás ve'griá várð líf hennar allti Hún hafði aldrei áður ver-
of tilbreytingarlaust oggrátt.iið jafn áköf, kröfur hennar
Charlotté' hvatti Edith til aðjaldrei jafn nærgöngular. Þeg
táka á njóti gestum tvisvar í ar þau hættu lá hún með lokuð
viku en aldrei einum og ein- augu.
um í eiriu, heldur ævinlegaj — Ég skammast mín yfir
nokkrmn saman, því að hún 'sjálfum mér, Edith mín, sagði
hélt því fram, að þá yrði ekki hann.
talað jafn lengi og opinskáttj Hún svaraði ekki, hún virt-
og endranær, og langar heim-jist ekki hafa heyrt til hans.
sóknir og samtöl gætu þreytt! — Ég skal aldrei gera það
Edith langt um of. Charlotte
kom aldrei til hugar að spyrja
Edith hvort hún væri þreytt,
en ef heimsókn stóð yfir leng-
aftur, sagði hann.
Hún opnaði augun og brosti.
— Vertu kyrr, sagði hún.
Ég má þaö ekki. Þú veizt
ur en í stundarfjórðung, batt hvernig það getur farið.
hún venjulega endi á hanal .— Hvernig þaö getur geng-
með því aö koma inn og segja ið?
sakleysislegá, að nú þyrftum
„yiÓ‘‘, pð hvíla okkur. Gestirn-
ir hlustuðú alls ekki á veik-
burða mótmæli Edithar, sem
þeir tóku fyrir venjulega kurt-
eisi og fóru alltaf þegar í
stáð. Fyrir vikið hitti Edith
fáa, sem'-voru ekki af Chapin-
fjölakyldunni eða úr hópi
þjónustufólksins. Og hinir síð
arnefndu gættu þess að Edith
gleymdi því aldrei að hún gekk
— Það getur komið eitthvað
fyrir barnið. Eða fyrir þig.
Kannske ég hafi þegar gert
ykkur eitthvað.
— Það kemur ekkert fyrir.
Mér líður vel og barninu ekki
síður.
— Ég verð að tala um það
við lækni.
— Nei, þú þarft ekki að tala
við lækninn. Aðrar konur gera
slíkt þótt svona standi á.
— Já, vegna þess að menn
þeirra eru tillitslausir.
— Ég myndi skammast mín
ef eitthvað kæmi fyrir, sem ég
gæti kennt mér um.
— Það mun að minnsta
kosti enginn fá að vita, að það
er þér að kenna.
— Jú, ég sjálfur, og það er
nóg, sagði hann.
— En heldur enginn ann-
ar; þú þarft ekki að haf á-
hyggjur af því.
— Nei, ég get það ekki, ekki
fyrr en barnið er fætt og ég
hef fullvissað mig um aö þér
líði vel ,sagði hann.
— Hættu nú þessu. Við er-
um svo sannarlega ekki svo
frábrugðin öðru fólki.
Þetta er erfiður tími.
— Þú hefir ekki hugmynd
um það, svo aö þú skalt ekki
vera aö hafa eftir það, sem
annað fólk segir um þetta
tímabil.
— Góða nótt, elskan mín,
sagði hann.
Hann kyssti hana á ennið.
— Góða nótt, sagði hún.
Hún heyrði hann fara í
rúmið og bylta sér undir á-
breiðunni. Hún hafði ekkert
armbandsúr, og gat því ekki
áætlað tímann nákvæmlega,
en hún var viss um, að hann
var í fasta svefni innan 360
sekúnda. Svo lá hún vakandi
og heyrði klukkuna í kirkju-
turninum slá mörgum sinn-
um.
Þannig liðu margar nætur
og dagar þar til barnið fædd-
ist. Þegar tíminn nálgaöist,
virtist henni.sem meðgöngu-
tíminn hefði liðið mjög fljótt,
og þá fór hún að telja hverja
.klukkustund, seinna hlverj a
mínútu.
Fyrstu einkennin komu
snemma kvölds, en English
læknir hafði litið til hennar
um daginn, og ekki sagt henni
meira en hún þegar vissi.
Hann hafði reynt að hug-
hreysta hana og sagt:
— Maður getur þó sagt með
vissu að þér munið eignast
barn.
— Hvenær?
— Ja, ef þér væruð einn
þeirra sjúklinga, sem ég hefi
í nágrenni járn- og stálverk-
smiðjanna gæti ég sagt næst-
um upp á mínútu hvenær barn
ið kæmi — lika hve fæðing-
in myndi taka langan tíma.
En þegar um fyrstu fæðingu
er aö ræða, vil ég ekki segja
neitt ákveðið. Þér skiljið mig
áreiðanlega, ég vil gjarna
vera læknir yðar áfram, og
aðstoða yður í hvert sinn, sem
þér fæöiö barn, en ég vil ekki
gera skyssu varöandi fyrsta
barnið.
— í hvert sinn, sem ég fæði
barn?
— Já, þér trúið því ef til
vill ekki núna, en ég mun
eiga eftir að líta oft til yðar
í embættiserindum. Þér mun-
ið alls ekki komast hjá að
óska yður fleiri barna. En nú
ætla ég að fela ungfrú Mc
Ilheny aö líta inn til yðar í
fyrramálið.
Danska blaðið „Dagens Nyhet-
cr“ spurði forstöðumann Græn-
landsráðuneytisins, Eske Brun,
hvers vegna Danmörk hagnýtti
ekki kolalögin á Grænlandi meira
cn gert hefði verið. Brun svaraði
að það væru milljónir tonna af
kolum í jörðu á Grænlandi —
hversu margar milljónir, vissi
enginn. Kolin væru þó engan veg-
in eins góð og ensk kol. Og hinn
mikli flutningskostnaður frá Græn
landi til Kaupmannahafnar gerði
þau ósamkeppnisfær. Hann benti
á, að útskipun væri erfið frá nám-
unni á Bjarney, en hafnargerð
þar yrði dýr. Ráðuneytið myndi
líta með samúð á einkaframtak við
rannsókn á kolalögunum.
Eske Brun dró í efa, að græn-
lenzka steinolían ætti framtíð fyr-
ir sér. Of lítið væri af henni og
of dreift, og kuldinn myndi gera
hana asfaltkennda, en einnig á
þessu sviði myndi hann æskja
framtaks einstaklingsins.
Hvað er nú hæft í þessu um stein
olíuna og kolin?
Menn gera ráð fyrir steinolíu á
2 stöðum á Grænlandi: Á norð-
vesturhorni Grænlands í jarðlög-
um, sem ná yfir á eyjarnar fyrir
norðan Kanada, og á Eisunesi
(Nugssuak-skaganum) á um 70°
nbr. á Vestur-Grænlandi. Um
steinolíuna á þessum stöðum vita
menn ekki nokkurn skapaðan hlut
reyklítið. Askan er miklu léttari
í sér en venjuleg steinkolaaska.
Yfirleitt virðast kolin ágætis elds-
neyti, og eru áreiðanlega eins góð
og skozk kol. Eftir þessum 9 sýnis-
hornum að dæma, virðast græn-
lenzku kolin vera mitt á milli á-
gætis brúnkola og steinkola, bæði
hvað útlit og gæði snertir.“
í sambandi við þessi kolalög eru
lög af rauðum járnsandsteini með
38—48% af járni. Þetta járnsam-
band er mjög auðleyst. Eru þá
ekki þarna skilyrði fyrir járn-
vinnslu í risastórum stíl? Menu
skyldu halda það, eða hví ekki
það?
En annað verður alls ekki efað.
Þarna eru risastórir möguleikar til
kolabræðslu og framleiðslu olíu og
benzíns. Allt fram að síðustu
heimsstyrjöld bræddu Þjóðverjar
mikið af brúnkolum sínum og öðr
um feitum kolum, og unnu úr
þeim auk olíu og benzíns um 1000
verðrtjæt efni, sem voru undir-
stáða hins heimskunna efna- og
lyfjaiðnaðar Þýzkalands. í tíð Hitl
crs var þessi kolabræðsla í Þýzka-
landi aukin mjög, og hún er ef-
laust í góðu gengi enn. Nokkru
fyrir síðari heimsstyrjöld leitaði
brezkt syndikat með 100 millj.
gullkróna kapítali hófanna hjá
Dönum um að fá að bræða þessi
kol á Vesttir-Grænlandi, en því
var hafnað. En hvernig mundi slík
umfram það, að hún er þarna íil. I um Dlmælum verða tekið nú?
Venjan er, að það þarf að bora,
og oft að bora djúpt eftir stein-
olíu. En þar sem hún bullar upp
úr jörðunni sem leirhverir á Eisu-
nesi, sýnist ekki að óreyndu úti-
lokað, að' mikið kunni að vera til
af henni þar.
Ef kuldi eyðileggur steinolíuna
á Grænlandi, hvað þá um slein-
olíuna í Kanada, Rússlandi og Síb-
iríu o. s. frv.?
Um kolin á Grænlandi vita
menn þar á móti heilmikið. Þar
eru tvenns konar kol, og ekki
milljónir, heldur milljarðar tonna
af þeim. Á norðanverðri austur-
strönd Grænlands og á norður-
strönd þess eru kol frá sömu tím-
um og af sömu gæðum og á Sval-
barða. Þessi austrænu kol eru eins
og kol allra landa, mismunandi að
gæðum. En yfirleitt eru þetta góð
kol, og sum þeirra þau albeztu,
sem fáanleg eru í gufuvélar, og
þau eru auðunnin og aðstaða til
útflutnings um tíma úr árinu. Þótt
ekki svari kostnaði að flytja vest-
Ur-grænlenzk kol frá hafnlausri
strönd á Bjarney á um 70° nbr. á
Vestur-Grænlandi til Kaupmanna-
hafnar, gæti það víst mæta vel
svarað kostnaði að sækja fyrirtaks
kol frá íslandi 30 danskar mílur
norður fyrir Kolbeinsey, norður
að mynninu á Öllumlengri (Scor-
esby-Sound) um 50 mílur frá ísl.
höfnum. Þar eru mikil og góð kola
lög við Hamlet-fjörðinn, sem þó
eru enn aðeins notuð til heimilis-
þarfa Grænlendinga þar í nýlend-
unni.
Á Vestur-Grænlandi eru kola-
lögin á Bjarney, Eisunesi og
Króksfjarðarheiði, á svæðinu frá
69—72° nbr. Þótt þessi vestur-
grænlenzku kol séu úr pálmaskóg-
urn, eru þetta þó raunveruleg
steinkol, ekki brúnkol. Þau eru
nokkuð mismunandi að gæðurn, en
öll mjög feit. Kolalög þessi eru
víða 2—3 melrar á þykkt, stund-
urn með leirrákum, og er þá leir-
inn milli laganna og undir lögun-
um þrunginn af olíu. Á Eisunesi
og víðar liggja kolalögin út að
sjálfgerðum höfnum. Árið 1919
rannsaka'ði Rannsóknarstofa ís-
lands 9 nýsiskorn af vestur-græn-
lenzkum kolunt frá námu, sem þá
var unnin norðan á Eisunesi.
Nettóhitagildi þeirra reyndist um
5400 liilaeiningar. Og forstöðumað-
ur Rannsóknarstofunnar reit At-
vinnumálaráðuneytinu í Rvík svo
um þau:
„Kolin brenna fremur ört, ef
þau hafa nægilegt loftaðstreymi,
og eru ekki daunill, enda er ör-
lítið um brennisteini í þeim. Fyrst
í stað brenna kolin með löngum
En hví cr Eske Brun einmitt að
láta Dagens Nýhédér einmitt
leggja þessar spurningar fyrir sig
núna?
Vestur-grænlenzku kolin hafa
reynzt ágætavel til brennslu í gufu
vélum á skipum við Grænland og
frá 'og til Grænlands. En hinar
væntanlegu umhleðsluhafnir í
Vestribyggð, og hinar miklu sigl-
ingar frá og til þeirra, munu þarfn
ast óhemju af olíu og kolum. Þess
ar þaffir geta vestur-grænlenzku
kolin liæglega uppfyllt, og skyldi
danski lyfja- og efnaiðnaðurinn
ekki geta hrósað happi, ef hann
fengi nú þessi um 1000 dýrmætu
aukaefni frá kolabræðslunni á V.-
Grænlandi?
Haílberg ritar um ,
Isíendingasögor
Nýlega kom út í Svíþjóð ný
bók eftir Peter Hallberg sem marg
ir þekkja hérlendis síðan hann
var sendikennari hér við háskól
ann. Ilallberg er nú háskólakenn
ari í Uppsölum og kemur bók hans
út í Verðandi-bókaflokknum, sem
stúdentafélag þar gefur út. Hin
nýja bók Ilallbergs fjallar um
íslendingasögur, gerir hann þar
grein fyrir sögulegu baksviði sagn
anna, stíl þeirra og mannlýsingum
og hugsjónurii sagnanna en Hall
berg telur íslenzkar fornbókmennt
ir stærsta og- frumlegasta fram
lag Norðurlanda til heimsbók-
menntanna. Hann fjallar á sér-
staklega athyglisverðan hátt um
hið gamla ágreiningsefni: hvort
sögurnar byggisl að mestu á munn
legri geymd eð'a séu ritaðar þegar
í upphafi, hvort þær séu venju-
leg sagnfræði eða skáldskapur að
mestu .
Peter Ilallberg hefur áður ritað
margt um íslenzkar_bókmenntir en
einkum hefur 'hann lagt mikla
rækt við Halldór Kiljan Laxness
og verk hans og hefur gefið út
mikil rit um þróunarferil skálds
ins.
loga, en hann slokknar brátt, og
Það varð fyrr en hann hafði úr því brenna þau logalítið og