Tíminn - 12.03.1957, Blaðsíða 4
4
T í M IN N, þriðjudaginn 12. marz 1957.
Þegar Sígaunabarn fæðist
í heiminn, er það ekki skráð
í kirkjubækur. Enginn veit
með vissu tölu þess landlausa
lýðs, sem tilheyrir þessum
merkilega ættflokki og reik-
ar um álfuna frá Skandinavíu
nyrðra suður til stranda Mið-
jarðarhafsins.
Áfkomendur Faraóanna
Sígaunar eru stoltir af uppruna
sinum. Aðspurðir segjast þeir vera
afkomendur Faraóanna á Egypta-
landi. Kynstofni sínum halda þeir
hreinum og leyfa ekki dætrum sín-
um að blanda blóði við almúga-
menn af öðru sauðahúsi. En eins
og títt er um ættstóra samir þeim
ekki að inna venjuleg störf af
hendi. Þeir eru listamenn, syngja
og dansa og leika á hljóðfæri, eru
fjölkunnugir, sjá örlög manna og
gera magnaða drykki, hafa gott vit
á búfé og enginn stenzt þeim snún-
ing í hrossakaupum, og þeir eru
hnuplóttir og víla hvergi fyrir sér
að betla. Sumir halda því fram,
að tilgangslaust sé að ætla Sígaun-
um bústað í venjulegum húsakynn-
um. Þeir kjósi heldur að lifa und-
ir berum himni og orna sér við
bál, þegar veður kólna. Þetta mun
þó að ýmsu leyti rangt, því að til
eru ríkar fjölskyldur og einstakl-
ingar, sem auðgazt hafa á verzlun
eða náð almennri hylli sem list-
dansarar. Þessar undantekningar
hafa að nokkru tileinkað sér lifn-
aðarhætti venjulegra manna, en
meirihlutinn dæmdur til að búa í
grenjum eða hafast við á flakki.
Fátæklingar, sem ekki vilja vinna,
eru sjaldan velkomnir í nútíma
þjóðfélagi. Adolf sáluga Hitler
fannst þeir vera til óþrifnaðar og
lét útrýma þeim í Þýzkalandi með-
an honum vannst tími og hendur
til. En Sígaunar eru vanir að þola
ónot; þeir eru góðir fyrir sinn hatt
og hlægja að þeim, sem afla brauðs
ins í sveita síns andlitis. Flestum
þykir gaman að sjá þá dansa og
þeir, sem kynnast þeim og fá að
skyggnast inn í ímyndunarafl
þeirra, verða oft heillaðir. Þeir
syngja með lostafullum trega og
konurnar bera sig eins og gyðjur í
dansi'. Augu þeirra eru stórir, svart
ir speglar og tónar gítarsins heit-
ur andardráttur. í Andalúcíu segja
þeir að komi lítill púki upp úr
jörðinni. Hann smýgur upp í fæt-
ur manna, og þegar hann er kom-
inn upp til hnjánna, fara þeir að
dansa. Þá eru Sígaunar í essinu
sínu, þegar þeir gefa sig dansinum
á vald.
Sígaunar á Spáni
Sígaunar eru fjölmennir á Spáni.
Þeir reika um landið frá suðri til
norðurs og halda sínu sérstaka
framferði. Þeir hittast á vegum úti
með asna sína og bikkjur, slá sér
niður í útjaðri borganna og hafast
þar við í nokkra daga; svo eru þeir
horfnir út í buskann. Menn kæra
sig kollótta. Þetta eru bara Sígaun-
ar. Enginn veit hvaðan þeir koma
né hvert þeir ætla. Þeir gegna
ekki herþjónustu og heyra ekki
einu sinni undir landslög. Ef Sí-
gauni drepur Sígauna, þá er það
einkamál Sígauna og er látið af-
skiptalaust. Sumir eru kaþólskir að
nafninu til, en meirihlutinn dýrkar
sína fornu guði eða gefur sig lítt
að trúmálum. Þeir tala sérstakt
mál, „caló“, sín á milli, og er það
mjög frábrugðið spönskunni. Lög-
reglan hefir þá á hornum sér og
óttast þeir hana mjög. Fjölmenn-
astir eru þeir í Andalúcíu og marg
ir hafa þar fasta búsetu. Ættirnar
halda fast saman, og elztu foreldr-
arnir eru höfuð fjölskvldunnar á
hverjum stað. Kóng höfðu þeir líka
en sá er nýdauður og eru því kóng
lausir í bili. Þeir eru skrautgjarnir
og konurnar ganga í síðum, litfögr-
«m kjólum og stinga blómum í hár-
ið, en blóm eru ódýrir skartgripir
á Spáni og fara vel við dökka
lokka. Aðspurðir um hagi sína
barma þeir sér oft af fátækt, en
eiga líka til að svara glettnislega:
„Kóngurinn er dauður og nú eig-
um við engan að nema Franco“.
Sígaunastelpa í Murcia talaði um
svefnhagi þeirra kvenna og ráð-
eldinum og golan þyrlar reyknum
um herðar hans, þar sem hann
stendur álútur og stjórnar dansi.
Nóttin fer köld að. Við erum bú-
in að sjá „fIamenco“, og við erum
ævinlega velkomin. „Þegar ég eign
ast tuttugu og fimm pesetur, skul-
um við fá okkur flösku af víni og
drekka skál“, segir húsbóndinn að
skilnaði. „Við erum vinir“.
Þegar kóngsdóítirin
giíti sig
A Sacromonte
;.
Ekki eru allir Sígaunar fátækir.
Dóttir kóngsins sáluga var að gifta
sig á dögunum efnuðum fjárafla-
manni úr sinni stétt. Brúðkaupið
fór fram suður í Alicante, þar sem
kastalinn Santa Bárbara gnæfir yf-
ir bæinn. Boðsgestir, sem skiptu
hundruðum, voru Sígaunar hvaðan
æva af Spáni. Sagt er, að sumir
hafi komið alla leið frá París.
Hjónaleysin létu pússa sig saman
í kirkjunni, og síðan var slegið upp
veizlu, sem stóð í fjóra daga og
fjórar nætur. Allar skárri venjur
I Sígauna voru í heiðri hafðar og vín
' drukkið og dans stiginn meðan
nokkur stóð uppi. Sagt er, að veizl-
an hafi kostað á annað hundrað
þúsund pesetur og að brúðinni hafi
borizt gjafir, sem metnar eru á
svipaða upphæð eða meira. Meðan
hófið stóð yfir var næstum ómögu
legt að ná í leigubíl í bænum, og
stafanir til varnar næturkuldan-1 ber jörðma með hælunum. Hárið'það var skrafað í búðunum, að
um: „Við breiðum teppi undir okk I sveipast um andlitið í næturgol- i konungsfjölskyldan greiddi vöruna
ur á jörðina og Sígauninn leggst | unni; augun leiftra eins og stórar, i eins og kaupmönnum byði við pð
ofan á“. Oft eru svör þeirra torráð- i svartar perlur og skugginn hennar i horfa. Að hófi loknu stigu þau ný-
Amaya-kona viö hellisdyr á Sacromonte.
I Suður í Granada, þar sem eitt
frægasta Ijóðskáld Spánar, Garcia
Lorca, bjó og reit Sígaunaljóð,
1 „Romancero gitano“, er Helgafell
Sígaunanna, Sacromonte. Fjölskyld
an, sem býr í hellum á sunnan-
verðu fjallinu, hinir svokölluðu
I ,,Amayar“ eru hreinræktaðir
j Sígaunar. Þeir eru góðir handverks
menn og smíða hljóðfæri, gera hag
lega hluti úr kopar og blóm og
veggskreytingar úr járni. Konurn-
ar vefa litsterk sjöl og ábreiður,
! en þekktastir eru þeir fyrir dansa
sína, „sambra“. og söngva, „jondo“.
i Allt, sem þeir gera og segja er
„flamenco". Hugtakið á við orð
og athafnir, hugsunarhátt, söng,
dans og klæðaburð Sígauna. Þeir
eru kaþólskir, en ekki á sama bátt
og aðrir, því að þeir eru Sígaunar.
Og lengst, lengst uppi á fjalli,
„þar sem Kristur týndi gitarnum
sínum“, stendur kapellan hans
Sankti Míkaels, en hann er vernd-
arengili staðarins. Míkael býr í
nokkurs konar turni. Hann er í
hvítum und rkjól. en stundum sýn-
ir hann á sér lærin. Stundum
syngur hann i gluggunum. En það
búa fleiri á fjallinu. Hann Sankti
ÍJósep á þar heima líka, þó að
jmyndin af honum sé í kirkjúnni
! niður í bæ. Það er Sankti Jósep á
j fjalli. Stundum dansar hann við
Maríu mey og hún leikur á kastaní-
ettur. Þau gá oft að Sígauhunum,
og það er alveg satt, að hann Jósep
á heima á fjallinu, en ekkí niður í
kirkjunni. Stundum skrifa þeir
Baíchir Óskarsson:
a
II. SÍGAUNAR
in og undarleg og hugmyndaflugið
brýzt yfir öll takmörk. Og þeir eru
1 hjátrúarfullir og nefna vissa hluti
ýmsum dulnefnum, til að forðast
ógæfu, sem nöfn þeirra hafa í för
með sér.
Víð bálið
Ef við göngum á fund Sigauna,
taka þeir okkur opnum örmum.
Þeir syngja og dansa fyrir nokkra
skildinga, og sé þeim gefin flaska
af víni, fær gleðin hamslausa út-
rás. Fjölskyldan situr flötum bein-
um umhverfis bálið, móðirin í
miðju og krakkahópurinn til
beggja handa, oft níu og tíu tals-
ins og sitt á hverju árinu. Húsbónd
inn er staðinn upp og hefir gætur
á ferðum ókunnugra; reykinn legg
ur upp af gömlum skóræflum, sem
hann hefir tínt saman eða stolið
einhvers staðar. Það er farið að
rökkva og bjaTma frá eldinum slær
á dökkbrún andlitin. Við tölum
frjálslega um daginn og veginn,
klöppum á kollinn á litlu börnun-
um, sem verða að sofa úti berröss-
uð og skólaus og þau segja okkur,
að þeim sé kalt á næturnar. Og
við spyrjum um meðlimatölu fjöl-
skyldunnar og er sagt, að dæturn-
ar séu átta talsins og tveir „barón-
ar“, en það eru synirnir, þeir eru
alltaf kallaðir „barónar“. Þau
spyrja okkur, hvort þau eigi ekki
að dansa, og áður en tími vinnst
til svara eru allir staðnir á fætur.
Þau raða sér hringinn í kring um
bálið og klappa taktfastan rytma
með heitum blæbrigðum. Það er
„flamenco", sígaunadans. Og svo
kemur hann upp úr jörðinni þessi
litli álfur, sem smýgur upp í fæt-
urna og lætur þá fara að dansa.
Eða kom hann út úr eldinum? Það
heyrist snöggur, spyrjandi kliður
og elzta dóttirin stígur fram. Ilún
lyftir örmunum yfir höfuð; kast-
aníetturnar eru fpstar á þumalfing-
ur með böndum, og hún.slær þær
með hinum Jjóruin fingrum hvorr-
ar handar. Líkaminn svignar og
, nemur staðar á víxl meðan hún
dansar langt út yfir sléttuna. Og
svo dansa þau öll. Það yngsta lær-
Sigaunar við tjaidbúð.
giftu á skip og lögðu upp í brúð-
honum bréf og biðja hann um eitt-
hvað smálegt, og hann Jósep er
alltaf viss til að gera það fyrir
ir sporin um leið og það fer að | kaupsferð til Italiu. Veizlugestir
vappa. Faðirinn hrópar þau upp j skildu eftir firnindi af tómum
og áminnir þau um réttar hreyf-1 flöskum og bergmálið af söng jSígaunana.
ingar, en skóræflarnir sviðna á i þeirra hljóðnaði í klettunum. Granada 1. íebrúar 1957.
Kvenpresinr stígnr í stólinn — Engar
anglýsingar í færeyska útvarpinu —
Inn- og ótflutningor Færeyja og Græn
lands — FlugferSir í Grænlandi —
SkipuL fiskveiSar
Kaupmannahöfn, 9. marz: Danska
útvarpið sagði frá því í gær, að
á miðvikudag hefði átt sér stað
sögulegur atburður innan kirkj-
unnar, því að þann dag stóð kven-
prestur í fyrsta sinn í norskum
prédikunarstóli. Hér var um að
ræða danska prestinn, Helgu Jen-
sen, sem flutti kvöldguðsþjónustu
í kirkjunni í Kongsvinger. Prédik-
uninni var veitt mikil athygli, og
söfnuðurinn reis úr sætum, er
Helga kom inn í kirkiima úr skrúð
húsinu í prestshempu, í fylgd með
sóknarprestinum og kapeláninum
báðum í fullum skrúða.
Norska blaðið „Morgenposten"
skrifar: Þetta var sögulegur við-
burður — ekki aðeins fyrir við-
komandi kirkju, hcldur fyrir allan
Noreg. Helga Jensen er prestur
í Skive, sem er vinarbær Kongs-
vinger.
Þegar færeysku útvarpi var kom
ið á fót fyrir skömmu, ákvað lands
stjórnin, að útvarpið myndi flytja
vissar tegundir tilkynninga gegn
borgun, þó ekki beinar. auglýsing-
ar. Utvarpsráðið, serq er skipað
fimm mönnum, en af þeim eru
fjórir starfandi blaðamenn, hefir
samt ákveðið, að alls engar aug-
lýsingar muni fluttar í færeyska
útvarpinu.
Fyrir liggur yfirlit um inn- og
útflutning í Færeyjum og Græn-
landi á þriðja ársfjórðungi 1956.
Innflutningurinn í Færeyjum nam
22,7 miljónum danskra króna, en
var hins vegar ekki nema 17,9
milj. á þriðja ársfjórðungi 1955.
.Útflutningurinn nam 27,2 miljón-
um en 18,4 milj. árið áður. Aukn-
ing innflutnings er aðallega í elds-
neyti, vefnaðarvöru og vélum, en
aukning útflutningsins skapast af
mjög aukinni sölu á saltfiski til
Spánar og Brasilíu.
Innflutningur íil Grænlands nam
27,5 milj. krónum á þriðja árs-
fjórðungi 1955, en árið áður 17
milj. Utflutningurinn var 19,4
milj., en 15 milj. árið áður. Aukn-
ing útflutnings er í blýmálmi og
zinkmálmi til Belgíu og Lúxem-
borgar, en sala krýolíts til Banda-
ríkjanna hefir dregizt saman.
f gær voru samþykktar áætlanir
varðandi flugferðir til Grænlands
í sumar. Áætlanir þær, sem gerð-
ar höfðu verið um reglulegar ferð-
ir til Grænlands, verða ekki við-
teknar í ár, en tveir Katalína flug-
bátar munu verða staðsettir í Græli
landi, annar í austurhluta lands-
ins, hinn í vesturhlutanum, og
munu þeir sjá um farþega- og póst
flug með ströndinni. Einnig eiga
flugvélarnar að aðstoða við úraní-
umleit og mælingar á fjörðunurn
í kringum Meistaravík, en af þeim
^ er verið að gera nákvæm sjókort.
!
! í fyrsta sinn í sögu Austur-Græn
lands kemur nú í ár rannsóknar-
skip til Angmagssalik-strandarinn-
ar, til þess að framkvæma reynslu-
veiðar í þeim tilgangi að koma
| betra skipulagi á veiðar íbúanna.
í lok marzmánaðar mun líka verða
! haldin ráðstefna í Kaupmanna-
höfn, sem á að fjalla um fisk-
veiðimöguleika við Grænland. Þar
verður m. a. rætt hvernig aðstoða
megi íbúana í Angmagssalik og
við Scoresbysund við að tileinka
sér bættar veiðiaðferðir.