Tíminn - 05.04.1957, Blaðsíða 3

3
TÍMINN, fustudaginn 5. apríl 1957._
Orðið er frjálst:
Skélaþroski —
Lestrarnám byrjenda í Bana:
nm, nndirbúningnr þess c g fleira
Jón Kristgeirsson
iestrarnámsþroski
Siðari kafli
Lítið eitt hefir verið drepið á
það áður hér í blaðinu. Verður nú
íreistað þess, að gera því nokkru
fyllri skil. Skólinn byrjar í fyrri
liluta septernbermánaðar. Nánar
tiltekið næstu virka daga eftir há-
tíðisdag verkamanna, sem er fyrsti
mánudagur þess mánaðar. Börnum
er skipað í bekkjardeildir t. d. eft-
ir fæðingardögum án tillits til
námsgetu eða kunnáttu, enda hafa
um meðal þeirra um efni, sem
þeim eru hugstæð og eru úr þeirra
barni í bekknum er falið eitthvert
skyldustarf eftir því sem hægt er
að tína til í skólastofunni. Einn er
dyravörður, opnar hurðir, læsir og
lætur lykil á sinn stað, annar gæt-
ir blóma, þriðji fugla í búri, fjórði
gefur fiskum, nokkrir eru áhalda-
og efnisverðir. Þeir hirða og út-
, .. ..... , .. , býta leir, pappa, litum, bréfi,
| vekja hja þeim tilhlokkun og þorf ; kubbum> spýtUm, myndum, skær-
lesturs, aði æfa sjon- og heyrnar- i um> hnífum> penslum, lími og
jskyn o. fl. Það er anðandi, að 1 bókaverðir sjá um bekkjarbóka-
jbörnin verðl ekkl fynr oÞægind- sa{nig Eftjr nokkurn tíma er skipt
| um í fyrstu byrjun ne endranær í um hlutverk
I sambandi við lesnámið. Allt þar að j Starfsdagur er langur. Gnægð
verkefna þarf að vera fyrir hendi.
lútandi þarf að hafa í för með
sér ljúfar endurminningar og þæg-
barnalega heimi, svo sem um leik- indatilfinningu. Flaustur eða fum
íöng, dýr, blóm, kvikmyndir, heim
ilið, eöa hún segir þeim sógu sem
gefur ástæðu til umræðna. Þannig
kynnist hún málvenjum barnanna
og fær um leið tækiiæri til að leið-
rétta þau og kenna þeim hið rétta.
Sum tala enn tæpitungu, slengja
saman orðum, stytta og ljúka ekki
við setningar. Þess háttar umræðu
tímar eru oft daglega upp eftir
öllum skólastiga, en umræðuefni
breytist með þroska barnanna.
má ekki eiga sér stað. Talið er að
tími sá, sem fer í undirbúning,
Börnin eru víðast í skólanum frá
kl. 8,45 að morgni til kl. 3—3,15
e. h., eða í 6—6V2 klukkustund.
Að vím er matarhlé í þessum tíma
yinnist margfaldur síðar á skóla- en skólinn verður víðast hvar að
arinu’ j sjá börnum farborða einnig þá.
byrjun. j Nær undantekningarlaust er siður
Orðaaðferð er notuð í
Fyrsta kennslutæki er þá oft
spjcld eða blöð með mynd og orði
í sambandi við hana. margvísleg
áhöld úr pappa með hreyfanleg-
um skífum, svo að fram komi
mvndir og orð. Kennari notar líka
töfluna og margt fleira. Hann iðk-
á
í Bandaríkjunum, að framreiða
eina heita máltíð fyrir börnin í
skólanum daglega, og víða fá
yngstu börnin einnig eins konar
litlaskatt um tíuleytið, mjólk, á-
vexti, brauð. Framreiðsla matar
gengur mjög umbrotalítið og
greiðlega. Nokkrar deildir eiga
börnin ekkert verið athuguð áður. j Lægurmál blaða og sjónvarps eru ar mjög, að rita á töflu fyrirmæli
Reynt að hafa jafnmarga drengi i gjarnan á dagskrá, þegar til kem- tll barnanna. Þau fá í hendur sund sameiginlega ákveðnar mínútur i
og telpur í deild, ef kynin eru þá ur- Það er talið eftirsóknarvert, að urlaUsa bókstafi á pappaspjöldum matsal. Börnin koma í röð með
ekki aðgreind, en það er sjaldgæft. j börnin tali alveg sjálfstætt um eða kubbum. Er þeim ætlað að kennara Hvert tekur sinn bakka
Systkin eru ekki höfð í sömu deild. jefmð, án þess að hafa lesið um raða þelm sv0 að fram komi orð- geng'ur að matborði og fær þar út-
Börnin eru um 6 ára og fara 30—- j Það eða lært. A þennan hátt æf-
32 í deild. Bekkjarkennari veitir j ast börn á að klæða hugsanir sín-
börnunum móttöku. Það er und-1 ar réttum orðum í mæltu máli, og
antekningarlaust kona. Er það svo 1konla fyrir sig orði í heyranda
föst venja, að þegar rætt er al-: hljóói.
mennt um kennara 3ja—-4ra fyrstu | j fyrsta bekk hefjast umræður
aldursflokka, er kennarinn ætíð ; oft a að kennarinn beinir orðum
kvenkenndur. Kennslukonan þekk-! slnum að þvl barni, sem minnst framan eða aftan orðið.
ir börnin ekkert. Hún veit, að hún i tranar ser fram. Hann spyr t. d.
ið, sem þau eru að fást við. 1 hlutað sínum skammti. Því næst
fyrstu fá þau aðeins stafina í það fer röðin að sínu borði, tekur sér
orð. Síðar verða þau að velja úr , sæti og byrjar snæðing. Við mat-
fleiri stöfum. Þá geta þau líka1 borð mega börnin velja á milli
búið til ný orð með því að taka|2ja—3ja tegunda. Fái þau ekki
burt fyrsta eða síðasta staf, eða j nægju sína í fyrstu, geta þau feng
skipta um þá, eða setja nýjan fyrir' ið viðbæti. En það má ekki slóra.
Næsti flokkur kemur bráðum.
Loks er komið að bókinni. Þvk- Kennari borðar oft með börnum
verður að lifa og deyja með þeim j Er kottur heima hjá þér? Það vill ir það tilkomumikil athöfn, þegar um leið og hann lítur eftir þeim
eitt skólaár, og að það er á henn- j svo tit að þar er kottur> og rnarg- hún er tekin fram í fyrsta sinn. eða hann matast á eftir í matsal
ar ábyrgð, að geta skilað þeim ; ar sogur ma segja um hann. Bráð- Sömu kennsluaðferð er þá beitt kennara, þegar börnin hafa lokið
sæmilega framgengnum upp í lega þurfa fleiri að segja frá dá- í fyrstu þar til barnið getur lesið , og eru komin út á leiksvæði. en þá
næsta bekk til nýs kennara.
samlegri kisu heima hjá þeim. um 50 orð. Þá er gripið til fleiri! er annar kennari þar til eftirlits.
Fyrsta sporið er að kynnast börn Önnur segja, að kettir séu vondir aðferða jafnframt. Eru það hljóð- Nokkuð er að komast í tízku, að
unum og jafnframt að venja þau
viö skólalifið, áður en þeim eru í
hendur fengin beinlínis námsefni.
Fyrstu dagar eru líkastir sem um
leikskóla væri að ræða. Þess er
stranglega gætt, að börnin verði
fyrir ilærgætni og hlýju þegar í
upphafi, svo að þau verði velvilj-
uð skólanum, og allt honum við-
komandi verði hugljúft og aðlað
andi. Kennslukonan leitar til skrif
og veiði fugla og klóri saklaus aðferðir. Útlendingum-finnst það húsgögn í borðsal eru sjáifhreyf-
börn. Einn segir, að mamma sín
vilji ekki hafa kött, því að þeir
séu sóðalegir. Málbeinið gengur
liðugt hjá börnunum, þegar farið
er af stað á annað borð. Umræðu-
efni virðast ótæmandi. t. d. eru
brúður gott efni fyrir telpur og .setningu.
jvenjulega er brúnin fijót að lyft-
ast hjá drengjunum, þegar talið
berst að flugvélum, skipum eða
flókið, vegna þess hve sumir stafir anleg, þannig. að stutt er á hnapp
tákna mörg hljóð, a hefir 7, e 5, og þá hverfa þau inn í vegg, og
lokast fyrir. Á sama hátt koma
þau til baka. Þannig eru samkomu-
salir einnig sums staðar útbúnir.
Sætin, upphækkuð og bólstruð,
renna saman eins og harmóníka
stofu skólans. Þar þær lúin allar: bíTum. Allt þetta leiðir til þess,
þær skýrslur, sem þar eru um ;að börnin segja he'.lar setningar
o 9 og u 6 hljóð eftir aðstöðu.
Stafróf er numið alllöngu síðar,
og þá eru orð stöfuð. Er mikið
gert að því í sambandi við staf-
í daglegu lífi og við-
skiptum þarf oft á stöfun að halda. og hverfa inn í annan gaflinn. Að-
Meðal annars af því að oft er ekki eins þarf að styðja á hnapp. Þetta
hægt að vita rithátt sérnafns af tekur álika tíma og að „sturta“
framburði einum. i af bíl, enda er sami kraftur að
Börn þau, sem talin eru vanbú-' verki. Þannig er auðvelt að nota
börnin. Eru þær aðallega tvenns iira eigin brjósti. Hér er því bein- in til lesnáms til að byrja með, fá húsakynnin einnig til dansleikja
konar. Þær sem skólinn hefir gert|lín’s um íalrefingar að ræða. gnægð verkefna og eru einnig eða annarra leikja.
um leið og hann skrásetti þau. j Þegar lok;5 er fyrstu umferð í önnum kafin. Kennari gætir þess Oft fer kennarinn með börnin
Þær segja til um heimili, ætt og I athugun á börnunum, fer kennari vandlega, að hvergi komi fram að í smáferðalög til að sjá markverða
uppruna barnsins. Hinar skýrslurn 1 smámsaman að skipta þeim í slík börn séu ekki e;ns velkomin. hluti og staði. Kennslukonan hefir
ar eru frá smábarnaskólum, hafi i flokka. Verða flokkar oftast 3 í sjálfsögð og nauðsynleg fyrir skól-
barnið sótt slíkan skóla. En það jbekk. TT-erjum flokki er ætlað ann og hin börnin. Viðfangsefnið
er víðast föst venja í borgum, að starf eff;r ?etu- Þeir flokkar, sem er föndur, handavinna, teikning,
tald:r eru hæfir í lesnám, fá nú litun, samtöl, leikir, söngur, þátt-
síðast.a undirbúning undir það taka í félagsstörfum með öðrum
nám. Er það einkum fóigið í, að börnum í bekknum o, fl. Hverju
þá oftast með í ferðinni fulltrúa
úr hópi foreldra til aðstoðar og
aðgæzlu. Er það að jafnaði móðir
einhvers barns í bekknum og er
liún þá nefnd the Class Mother.
Félagasanuök - foreldra og kenn-
Sex ár síðan SHAPE í París var stofnsett
öll 5 ára börn sækja þá. Þar er
samin yfirgripsmikil skýrsla um
hvert barn á þar til gert eyðublað.
Þessar skýrslur kynnir kennari sér
nákvæmlega um leið og hann at-
hugar börnin við hin frjálsu og
að því er virðist óformlegu störf
og viðfangsefni fyrstu dagana.
Raunar hefir kennarinn skipulagt
það nákvæmlega.
Þegar börnin hafa dálítið vanizt
skólalífinu og gerzt heimakomin
innan veggja kennslustofunnar, er
lagt fyrir þau lestrarnámsþroska-
próf. Þau próf nefnast bar í landi
Reading Readiness-próf, mjög yfir
lætislausu nafni. Börn þau, sem
leysa þessi próf sæmilega eða bet-
ur, eru talin lesnámshæf, og kenn-
ari hættir athugun á þeim í bili.
Hin, sem ekki ná þessu marki, eru
talin sennilega vanbúin til að
byrja á lestri. Þurfa þau áfram-
haldandi athugun og rannsókn.
Það þarf að finna í hverju van-
þroskinn er fólginn. Kennslukon-
an leitar nú til skólastjóra að því
er snertir sum þessi börn. Kemur
þá brátt til kasta sálfræðings og
lækna, sem þá ganga í lið með
kennaranum. Eftir þessa umferð
sýnir sig oft, að nokkur úr hin-
úm síðarnefnda hópi barnanna eru
talin hæf í lesnám. Fáein í aldurs-
flokknum eiga langt í land af mörg
um ástæðum. Þau eru tekin í sér-
deiid eða höfð sérú flokki í bekkn
um. Þar er allt hugsanlegt fyrir
þau gert til að hafa þau upp. Með-
an á þessu stendur er bekkurinn
önnum kafinn við alls konar störf,
sem eru í raun og veru einn þátt-
ur í rannsókn á börnunum, þótt
þau sjálf hafi enga hugmynd um i stefnu ■ aöalstoðvum bandalagsins í París og maettu þar fulltrúar frá æskulýSssamtökum allra aðildari íkjanna.
Aðalstcðvar Atlantshafsbandalagsins eru svo <
hinna 15 aðildarríkja og stjórna þessu volduga
em kunnugt er í París. í Palais de Chaiilot sitja sendiherrar
bandalagi lýðræðisþjóðanna. Á síðastl. sumri var efnt til ráð-
að svo sé.
| Var þar rætt um aukin kynni og samskipti bandalagsríkjanna í ýmsum greinum, sem ekki snerta hernað. —
Kennslukonan talar oft við börn-I Mynd Þessi er tekin við aðalstöðvar herráðs bandalagsins, SHAPE, skammt utan við París. Á miðri myndinni
in og fær þau til að tala, ýmist
eitt eða hún kemur af stað umræð-
er Grunther, fyrrverandi yfirhershöfðingi bandalagsins. — íslenzkir fulltrúar, Kristján Benediktsson, kennari
og stefán Gunnlaugsson, bæjarstjóri, eru yzt til hægri í miðröð.
ara — P.T.A. — velja hana. Venju
lega er mjög gott samstarf milli
kennarans og hennar. Enda mun
kennarinn oft leggja drög að vali
hennar. Hún er kosin til eins árs
í senn og er talin hið mesta þarfa-
þing fyrir bekkinn. Kennslukonan
hefir vakandi auga með, hvenær
þau börn, sem í fyrstu voru talin
vanbúin, verði hæf til að byrja á
lestrarnámi. Og þegar íylling tím-
ans er komin, er hafizt handa við
lestur. Kennari, sem vinnur við
þessi störf ár eftir ár, verður auð-
vitað fljótur að átta sig á þessum
málum. Samt sem áður reisir hann
dóma sína á prófum. Þó koma
íyrir vafamái og álita.
Að loknu skólaári kveður kenn-
ari börnin og færir þau í hendur
kennslukonu í öðrum bekk. Hún
veitir einnig viðtöku öllum skýrsl-
um og upplýsingum um börnin, er
safnazt hafa í fyrsta bekk. Kynnir
hún sér þær og eykur við eftir
þörf. Þannig færast börnin oftast
áfram bekk úr bekk. En kennslu-
kona fyrsta bekkjar fær ný börn
með nýju skólaári, og þannig end-
urtekur sagan sig.
Fyrir um það bil 25 árum urðu
miklar umræður um lestrarnám í
Bandaríkjunum. Tilefnið mun hafa
verið, að árangur kennslunnar
þótti ekki fullnægjandi. Talið var
þá, að eitt barn af sex í fyrsta
bekk og eitt af hverjum átta í öðr-
um bekk barnaskóla hafi algerlega
misheppnazt námið, og voru þau
börn oft látin sitja eftir og endur-
taka bekkinn. Bent var meðal ann
ars á, að þótt gengið væri framhjá
þeim hnekki, sem börnin myndu
sennilega hljóta af þessu ástandi,
þá væri augijóst, að fjárhagslegt
tjón leiði af því, þar eð t. d. þurfi
að fjölga bekkjardeildum vegna
þess. Fyrir því væri eðlilegt, að
fé væri varið til athugunar og end
urbóta.
Fóru nú fram víðtækar rannsókn
ir á öllu, er máli þótti skipta hér
að lútandi. Meðal annars beindust
þær að undirbúningi lestrarnáms,
lestrarnámsþroska og fyrirkomu-
lagi og framkvæmd í því sambandi.
Það kom í ljós, að fólk hafði
almennt haft þá skoðun, að því
fyrr sem barn byrjaði lestrarnám
á bók, því fyrr yrði það læst. Al-
gengt var, að börn settust á skóla-
bekk 4 ára eða yngri. Oft kom
fyrir í litlum skólahverfum, að
smábörn færu í skólann með eldri
systkinum, eiginlega ekki af því,
að þau væru fær til náms, heldur
frekar til að mamma þeirra hefði
starfsfrið heima á meðan. Kenn-
ara varð þá auðvitað fyrst fyrir,
að fá þessum litlu börnum bók í
hönd.
Rannsókn leiddi í Ijós, að skoð-
un almennings var ekki á rökum
reist. Það er síður en svo alltaf
skilyrði til skjóts árangurs í lestri,
að barnið byrji sem fyrst á því
námi. Heldur getur það orðið traf-
ali í námi, ef það byrjar áður en
þar til nauðsynlegum þroska er
náð. Af því leiðir, að miklu varðar,
að gera sér grein fyrir broska og
ásigkomulagi barns áður en lest-
,ur byrjar, og haga framkvæmd
| eftir því. Var talið æskilegt, að
i börnum væri í hendur fengin und-
irbúningsstörf áður en reglulegt
lesnám kemur til greina. Var nokk
urt áiitamál, hversu mikiil þessi
undirbúningur skyldi vera og hve
langan tíma hann skildi vara.
Tóku þá sumir sveifluna nokkuð
langt í þá átt, svo að fyrir kom,
að einkaskólar sýndu ekki bók
fyrstu eitt til tvö árin, en í opin-
beru skólunum komst það aldrei
svo langt. Aftur á móti er rétt, aði
byrja lesnám, þegar er börn eru
orðin þroskuð til þess náms, og
halda náminu áfram viðstöðulaust
þar til takmarki er náð.
| Eftir nokkrar deilur og um-
stang var komizt að niðurstöðu í
málinu, og 1936 er það komið á
fastan rekspöl. Þá er kennurum
gefin fyrirmæli í handbók um
kennsluna og allt, er viðkemur
undirbúningi hennar. Er það í að-
1 alatriðum hið sama og nú er í
gildi.
| Smábarnaskólarnir komust smátt
og smátt undir stjórn skólanefnda,
og eru oft reknir í húsnæði skyldu
skóla, en foreldrar greiða skóla-
gjöld. Enginn lestur er kenndur í
þessum skóladeildum. Þó er talið
að öðru jöfnu, að börn, er sótt
hafa þær, séu fyrr húin til les-
náms en hin.
(Framhald á 8. sfðu).