Tíminn - 25.04.1957, Blaðsíða 6

6
TIMIN N, fimmtudaginn 25. apríl 1957,
Útgefandh FramsóknsrflokkurlHK
Ritstjórar: Haukur Snorrason,
Þórarinn Þórarinsson (áb).
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Simar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn).
Auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda hf.
Aðvörmi Schweitzers
í FYRRADAG var lesið
Mpp í norska útvarpinu bréf,
sem hinn frægi mannvinur,
dr. Albert Schweitzer, hafði
skrifað því og beðið það
um að koma á fram-
færi sem víðast um heim.
Efnið í bréfi Schweitzer
er i stuttu máli það að vara
við frekari tilraunum með
kj arnorkusprengj ur.
Schweitzer rekur það ítar
lega hver hætta fylgir til-
raunum með kjarnorku-
vopn, en hún stafar af
geislaverkunum, sem breið-
ist út um hnöttinn, þegar
slík vopn eru sprengd. Nokk-
urt dæmi þess er það, að eft
ir kjarnorkusprengingu í
Síberíu, féll í Japan og víð-
ar regn, sem var svo geisla-
virkt, að mönnum stafaði
hætta af að leggja sér það
til munns. Þar sem regnið
varð svo geisiavirkt, hlýtur
jarðvegurinn að hafa orðið
það frekar. Úr honum hafa
jurtir fengið eiturefni, sem
síðan hafa borizt í dýr, sem
hafa neytt þeirra. í líkama
dýranna safnast þau fyrir í
líffærum eins og lifur, milti
og merg. Þessi efni skaða
síðan frumurnar og valda ó-
læknandi sjúkdómum.
SCHVEITZER telur af
framangreindum ástæðum,
að það sé fífldirfska að
halda áfram tilraunum með
kjarnorkuvopn. Hann hvet-
ur því almenning allra landa
>— og þó ekki sízt í Sovét-
Tíkjunum, Bandaríkjunum
og Bretlandi — til þess að
reyna að koma viti fyrir
rikisstjórnimar og fá þess-
um tilraunum hætt.
Ríkisstjórnir stórveldanna
þriggja virðast hinsvegar síð
ur en svo vera á því að hætta
slíkum tilraunum. Á tæpum
mánuði hafa verið fram-
kvæmdar ekki færri en fimm
kjarnorkusprengingar í Sov-
étríkjunum. Brezka stjórnin
telur sig ekki geta hætt við,
af þeirri ástæðu, að gera til-
Taun með kjarnorku-
sprengiu, sem hún hefur
látið búa til. Bandaríkja-
stjórn hefur ekki gert slíkar
tilraunir nýlega, en telur sig
ekki vilja afsala réttinum
til þess að halda þeim áfram,
nema víðtækt samkomulag
náist um að þeim verði hætt
og öruggt eftirlit fáist með
framkvæmd þess.
I ORÐI kveðnu telja
stjórnir þessara þriggja stór
velda, sem ráða yfir kjarn-
orkuvopnunum, sig því fylgj
andi, að kapphlaupið í fram
leiðslu kj arnorkuvopna verði
stöðvað. Stjórn Sovétrikj-
anna hefur um alllangt
skeið borið fram tillögur um
bann við framleiðslu kjarn-
orkuvopna. Vesturveldin
hafa einnig tjáð sig því
fylgjandi, en jafnframt kraf
izt, að komið yrði á eftir-
liti með því, að slíku banni
yrði fylgt. Rússar hafa hins-
vegar ekki viljað fallast á
slíkt eftirlit. Á því hefur
strandað.
Þar sem ekki hafa verið
taldar horfur á, að samkomu
lag næðist fyrst um sinn
um bann við kjarnorkuvopn
um, hefur þeirri hugmynd
skotið upp, að tilraunir með
kjarnorkuvopn yrðu bannað
ar. Adlai Stevenson, forseta
efni demókrata í Bandaríkj
unum á síðastliðnu ári, lof-
aði að beita sér fyrir slíku
samkomulagi, ef hann yrði
kjörinn forseti. Síðan hefur
margt visindamanna tekið
undir hana vegna þeirrar
hættu, er þeir telja slíkum
tilraunum samfara. Nú sein-
ast hefur Schweitzer bætzt
í þann hóp.
EF ÞESSI hætta er jafn
mikil og Schweitzer telur
hana vera, þá er vissulega
kominn tími til að umrædd-
ar tilraunir séu stöðvaðar.
Það er ekki síður rétt hjá
Schweitzer, að alþýða land-
anna þarf að taka hér í taum
ana og vekja þá öldu, að til-
raunum með þessi vopn
^srði hætt. En jafnframt
verður að sjálfsögðu að gera
sér ljóst, að um það efni
duga ekki pappírssamningar,
heldur verður að fylgja því
víðtækt eftirlit, þar sem vis
indamenn telja, að kjarn-
orkusprengingar megi nú
framkvæma, án þess að
hægt sé að fylgjast með því
í öðrum löndum en þar sem
sprengingin fer frar^,
EF slíkt samstarf næðlst,
gæti það orðið upphaf að
víðtækara samkomulagi um
afvopnun og útrýmingu
kjarnorkuvopna, en það er
að sjálfsögðu það takmark,
sem stefna ber að í fram-
tíðinni.
Heimildarmenn Belairs
í
■f
BJARNI Benediktsson
heldur áfram slúðrinu um
að Bandarikjastjórn hafi
mútað ísl. ríkisstjórninni til
þess að fresta framkvæmd
á ályktun Alþingis frá 28.
marz 1956. Þessu til sönnun-
ar vitnar hann í Mbl. í gær, í
grein eftir Felix nokkurn
Belair, er hafi birzt í New
York Times 26. nóv. s.l. í
grein þessari segir Belair, að
samið hafi verið um lánveit
íngar af hálfu Bandaríkj-
Fögur mannvirki Inka í týidu borgínni Machupijchu.
Vigfús Guðmundsson skrifar frá Perú:
I fornri Inka-borg, sem týndist og
gleymdist um aldir en er nýfimdin
IjLlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllJlj vjg fjallrisana hér. Það er margt
í dag er sumardagurinn fyrsti hér á norðurhveli 1 jstórt ! Suður-Ameríku.
§ jarðar og þá væntanlega fyrsti vetrardagur á suðurhvel- h!Á índíánamarkaði.
= inu
t. d. í Perú, þar sem Vigfús Guðmundsson hefir
s blótað sól og vatn undanfarnar vikur á fornum Inka-
§ slóðum. „Það liggur ágætlega á fjallabúanum gamla
1 núna. Hann kann vel við sig eins og oftast áður upp til
j| | Höfuðborg Inkanna, Cuzco, er
§É ■ 4400 metra yfir sjávarmál, og þó
E' eru Inka-byggðir aílvíða hærra
= ! uppi. Hér á dögunum brá ég mér
= | á Indíánamarkað í þorpi einu, «vo
E fjalla", segir Vigfús í kunningjabréfi, sem hér eru birtir E ,sem 40—50 km. frá borginni.
!§ kaflar úr. Segir hann þar frá þjóðlífi í Perú í dag, forn- §é
H um Inkaborgum, Indíánum og stórbrotnu landslagi. Ef §É
§ Vigfús hefði vitað, að þessir kaflar úr bréfi hans yrðu 1
E birtir í Tímanum á sumardaginn fyrsta, er enginn vafi 1
j§ á, að hann hefði beðið fyrir innilegar sumarkveðjur til
= hinna mörgu vina sinna heima.
Indíánar hafa venjulega slíka mark
aði einu sinni í viku í byggðum
sínum. Þarna voru saman komin
E nokkur hundruð manna — allt
= 1 ndíánar. Kvenfólkið var í áberandi
S meirihluta. Mér finnst Indíánarnir
= hérna talsvert ólíkir beim, sem ég
= kynntist í gamla daga í „villta
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIillllillllllllMlllllllilllllllIlllllllllllllllllllllllíni, vestrinu". Og ekki held ég, að ég
Cuzco, Perú, 3. apríl 1957.
Ferðalagið um Suður-Ameríku
hefir gengið vel eftir ástæðum. Ég
hef dvalizt sinn tímann á hverjum
stað en hvergi lengi, í Brazilíu,
Uruguay, Argentínu og þaðan kom
fari að dansa við Indíánastúikurn-
hennar Callao, og ráða þeir flestu sinn, enda er nú aesku-
í ríkinu ^fjorið fra fyrri dogum tekið ao
jþverra. En það segi ég enn, að
Með súrefnispelann. |betur Seðiast mér að Indíánum
Ég ferðast töluvert loftleiðis, og en svertmgjum yfirleitL
er þá stundum staddur yfir snævi Yfir upplök Amazon-fljóts.
ég til Lima, núverandi höfuðstað- j þöktum fjallatindum, sem eru gn snúum okkur aftur að Inka-
ar í Perú. Ég dvaldi þar fremur
stutt en hélt hingað upp í fjöllin
til hins forna höfuðstaðar Inkanna,
en þangað er um þúsund kílómetra
leið frá Lima. Ég er kominn upp
til fjalla.
Og nú hefi ég „átt heima“ hér
í Cuzco fáeina daga en flakkað
talsvert um nágrennið. Ef til vill
er ég fyrsti íslendingurinn, sem
komið hefir hingað upp á Inka-
slóðirnar fornu. Að minnsta kosti
segja gamlir verðir og skrásetjar-
ar hér, að þeir hafi aldrei orðið
varir við nokkurn mann frá ís-
landi.
meira en 6000 metra háir yfir J^orginni fornu, sem týndist- og
sjávarmái. Þá verð ég að taka pel- gjeyrndist í nokkrar aldir, en er
ann, totta loft- eða súrefnisslöng- n)j nýlega fundin. Ég ætlaði að
una, sem liggur frá súrefnisge.vmi, segja svolítið betur frá því ferða-
því að loftið er mjög þunnt i slíkri lagi Leiðin héðan þangað er á
h06®- |annað hundrað kílómetra, og þá
En úr lofti ber margt fagurt fyr-1 eru ekki eftir nema 70_80 km. að
ir augu hér um slóðir, t. d. hina iandamærum Brazilíu. Mér fannst
fornu Inka-borg Machupijchu, semiþað t d dálitið einkennilegt að
stendur í slakka uppi undir háum'vera af og til að fara vfir smá.
fjallstindi. Þar höfðu Inkar ræktað
og byggt veglega. Frá dalbotninum
upp að borginni er 1700 feta hæð,
snarbrött fjallshiíð, og borgin sést
alls ekki neðan úr dalnum eða frá
neinum öðrum stað í nágrenninu.
kvislar, sem eru upptakakvislar
Amazon-fljótsins, stærsta fljóts
jarðarinnar. Þessar kvíslar voru
orðnar að álika miklu vatnsfalli
og Hvitá í Borgarfirði, þegar ég
hvarf frá þeim í djúpum dal. En
Hún sést aðeins úr lofti, og til auðvitað er slikt vatnsfali ekki
skamms tíma voru það því aðeins
fuglarnir, sem litu hana augum.
Hengiflug er á þrjá vegu að borg-
inni. Þess vegna fundu Spánverj-
ar hana aldrei, þegar þeir fóru hér
um allar jarðir með ránum og spell
nema smálækur í samanburði við
það reginfljót, sem Amazon er,
þegar það kemur niður á siéttur
Brazilíu.
En upp úr dalnum liggur leiðin
1700 feta háan nær þverhníptan
anna í sambandi við vlðtöl
þau um varnarmálin, sem
fóru fram um það leyti.
Bjarni getur þess að sjálf
sögðu ekki, að Belair sendi
þessa frétt sína héðan frá
Reykjavík. Hvorki amerísku
eða íslenzku samningamenn
irnir veittu honum upplýs-
ingar um viðtölin, og helztu
heimildarmenn hans hér
voru blaðamenn Vísis og
Mbl. Af því má bezt ráða,
hve áreiðanleg þessi frétt
Belairs muni vera.
Indíánarnir yfirgnæfandi.
Indíánarnir eru hér mjög fjöl-
mennir og lítið af öðru fólki á þess-
um slóðum, nema helzt í borginni,
sem hefir nærri 80 þús. íbúa. í
henni búa nokkrir hvítir menn og
talsvert af kynblendingum.
tatL" “Sr « d“”p.h“ii “ cí i 3; S,nT„“a SShS! AidTi mi
ymsum farartækjum, meira að . *in M,ms' ,111 0 ? areymi um’
seeia stundum á tveim iafnflintnm ,r hun -eymzt oskernmd fra að her væru til svo dasamleg mann
segja stundum á tveim jafnfljotum ■ . f ð Inkarn;r yfirgáfu hana. og virki frá fornri tíð bótt L seri
efhr gongu- og hlaupavegum Ink-j^ er hún einbver bezta heimild, i!L„ SL.™ _T;Z°v„fí
virkjum. Borgin týndist og gjeymd- klettavegg að inka-borginni. Og
ist alveg, þar til ekki alis fyrir, svo b]asti hún við í dálitlum
anna fornu. Þeir lögðu óralangar
götur og vegi áður en nokkurt hjól
þekktist hér í landi.
Marglitur söfnuður.
íbúar í Perú eru taldir um átta
milljónir. Þar af eru hvítir menn
víst hvergi nærri ein milljón, þótt
kannske séu þeir taldir það, því
að kynblendingar sækja fast á um
að koma sér á manntalsskýrsiur
sem hreinkynja hvítir menn. Kyn-
blendingarnir eru fjölmennir, þ. e.
afkomendur hvítra manna og Indí-
ána. Einnig er hér svolítið af Kín-
verjum, Japönum og svertingjum.
En þó er talið, að hreinkynja
Indíánar séu heldur í meirihluta í
Perú.
Hvítu mennirnir eru langsam-
lega flestir í Lima og hafnarborg
!sem til er um iíf þeirra og menn-
1 ingu og afrek, sem hafa sannarlega
verið mikil, beear tillit er íekið t.il
tæknileysis þeirra
enga tilraun til að lýsa þeim hér.
Af því vildi ég sízt missa.
Og þegar ég renni huganum yfir
allt það, sem ég hefi séð’ hér í
fjöllunum í Perú, vildi ég sízt af
Á tröllavegum. öllu hafa misst af því úr safni þess
Og í gær heimsótti ég þessa sem ég er búinn að sjá og kynnast
borg. Þaneað er á annað hundrað hér í Suður-Ameríku. Er þó margt
kílómetra leið frá Cuzco, og akveg- fagurt, stórbrotið og athyglisvert.
urinn þangað upp var óneitanlega j Margt hefir verið merkilegt um
glæfralegur, en þó varla eins ægi- jlnkana, en þó er það eitt höfuð-
legur og vegirnir yfir Andesfjöllin i einkenni þeirra, hve þeir hafa ver-
sums staðar milíi Argentínu og 1 ið miklir dýrkendur sólar og vatns.
Chile. Hefi ég aldrei áður farið
slíka vegi. En hlíðarnar eru þó
brattar hér, og þegar maður hefir
farið eftir hinum djúpu fjalladöl-
um hérna, finnst manni varla, að
til sé nokkur dalur á íslandi. Og
Óræfajökull sjáifur getur varla
allazt nema hnjúkur í samanburði
í dag var ég t. d. að skoða hof
vatnsins. Það er stór og listilega
gerð bygging á fögrum stað. Þeir
hafa iíka verið snillingar í að nota
vatnið. Vatnsleiðslur þeirra til
ræktunar um snarbrattar hlíðar
eru oft meistaraverk.
(Framhald á 8. eíðu).