Tíminn - 19.05.1957, Blaðsíða 4

r
T í MIN N, sunnuðaginn 19. mai 1957.
Veðurskipin á Atlantshafi vinna mikilvægt Bœkur 09 höfunbar
starf í þágu samgangna í lofti og á legi
Milli lækjar og ár
Eftir Gunnar Leistikow
Hinn 4. maí 1957 bjargaði
bartdaríska strandgæzluskút-
an Duane 28 manna áhöfn
finnska flutningaskipsins
Bornholms í mikiu óveðri 8
mínútum áður en finnska
skipið sökk. Duane er veður- Starf veðursk.panna
skip á stöðinni „Echo" milli Björgun sem þessí er tilbreyt-
En Preston B. Travor skipstjóri
var einnig ánægður með þá hjálp,
sem menn hans höfðu veitt Skeyti
hans endar á þessa leið: „Áhöfnin
á Duane á þakkir skildar fyrir
ágætt starf“.
ing frá erfiðu og fábreytilegu
starfi á strandgæzluskútu eins og
Bermuda og Azoreyja. Búizt
er við að skútan komi með j)uane en þvj fer fjarri, að slíkir
finnsku skipbrotsmennina til atburðir séu óvenjulegir. Veður-
Bosfon 13. eða 14. maí.
albúin til að annast
j skipin eru
björgunarstörf, og jafnvel lítið skip
Bornholm, 5700 tonna skip, var e‘ns °S Duane er gert með það
á leið frá Spáni til Wilmington í f>'rir auSum að Það Setl teklð a
Delavvare í Bandaríkjunum og var i mðti aiit að ðt) skipbrotsmonnum
koii'ið um það bil hálfa leið. Að-; <>g.yeitt Þeim aðhlynningu þar txl
faranótt 2. maí brast á óveður. Isnuið er heim íil hafnar. A siðustu
Öldurnar riðu yfir skipið, og að,6 mánuðum hefir það áður konnð
iokum kom leki að lest nr. 1. Á-'fyrir að amerískt veðurskip hafi
fitandið var alvarlegt, því að skipið J hjargað heilli áhöfn úr sjavar-
■flutti fluorit, sem verður að þungri háska.
-leðju, er það blandast vatni, og En Það ,er ekki fyrst °S fremst
streymir af miklum þunga um lest- af Þessari astæðu að skip amensku
4na, er skipið veltur. Svona fór.1 stnmdgæzlimrmr halda sig a At-
Að morgni 4. maí brast skilrúm I lantshafinu allan arsins hring an
milli lestanna nr. 1 og 2; þá var 1 fiilits fii veðurs og vinda. Þau eru
ekki lengur von um að bjarga skip Þar til að veita skipum og flugvel-
inu. En þegar kl. 8,40 3. maí hafði
Bjorkás skipstjóri sent svohljóð-
andi neyðarkall: Skipið alvarlega
lekt. Ástandið getur orðið hættu-
legt. Staðan er 37’13 norður, 48’00
ve itur.
Sjávarháski og björgun
Ameríska strandgæzluskútan
um nauðsynlegar upplýsingar um
veður og veðurhorfur.
í þessu skyni er hópur veður-
fræðinga á skipunum auk ca. 200
manna áhafnar. Þeir senda daglega
p 14 tilkynningar íil Veðurfræðistofn
unarinnar í Washington og flug-
véla og skipa er leið eiga hjá. 3
af þessum skeytuin fjalla um veðr-
ið á hafinu, 4 um vindinn og 2 um
Duane heyrði neyðarkallið. Skútan veðrið ofar j i0ftinu. Til þeirra
var þá stödd því sem næst miðja rannsókna eru notaðir loftbelgir,
vegu milli Bermuda og Azoreyja, 2 m. í þvermál, sem sendir eru
þar ,sem hún annaðist veðurþjón- upp með útvarpssendi, sem skráir
ustu fvrir flug- og sjóferðir. Duane j0ftþrýsting, rakastig og hita í allt
tilkynnti neyðarkallið og fékk skip- að miina hæð. Annar minni loft-
un um að fara að norðurtakmörk- helgur er notaður til rannsókna á
um stöðvarinnar og veila hjálp, vinc)átt og vindstyrk.
ef nauðsyn krefði. „Stöð“ sem En strandgæzluskipin hafa fleiri
þessi er 100 fermílna svæði þar skyldum að gegna. Þau start’a sem
sern varðskipið hefir .gæzlu þrjár radíóvitar og senda út kaHmerki
Víkur í senn og má aðeins yfirgefa aiian sólarhringinn, 4 sinnum á
það, ef mikla hættu ber að liönd- hverjum klukkutíma. í kallmcrk-
urn. Nú var ekki ástæða til þess, inu er greint frá nafni skipsins og
því að kl. 9,55 barst skeyti um að sföðu þess miðað við miðja stöð
Bornholm þyrfti ekki á hjálp að þess, og geta skip og flugvélar
halda fyrst um sinn. | reiknað stöðu sína út frá þessu.
En um daginn versnaði ástandið, ship, sem staðsett eru suður af
og kl. 18 símaði Bornholm, að það Grænlandi, eiga einnig að tilkynna
hefði tekið stefnu í átt til Duane um isreh á siglingaleiðum.
Síðast en ekki sízt er þess að
geta að veðurskipin sinna einnig
mikilvægum verkefnum í þágu haf
rannsókna. Þau mæla dýpið með
bergmálsdýptarmælum og rann-
saka hitastig sjávarins í mismun-
andi dýpi með sérstökum hitamæli,
sem sökkt er í rakettulöguðu hylki.
Þessar athuganir eru framkvæmd-
ar fjórða hvern tíma, og í óveðr-
um er það bæði erfitt og hættu-
legt starf.
Upphaf á stríðsárunum
Saga veðurskipanna hefst á
stríðsárunum.
Fram að sumrinu 1939 höfðu
hin stóru farþegaskip, sem sigldu
yfir Atlantshafið verið eins konar
til vonar og vara. Duane svaraði
um hæl að það stefndi til móts við
Bornholm og fór af stöð sinni kl.
18,15. Þremur og hálfri klukku-
stund síðar mættust skipin og eft-
ir það fylgdust þau að upp í vind-
inn með 4 hnúta hraða, en vind-
hæðin var þá 30—40 hnútar.
Kl. 22 tilkynnti Bornholm, að
mikið vatn væri komið í lest nr. 1,
en skilrúmið milli lestanna héldi
ennþá. Ef veður versnaði væri úti
lim skipið.
Um nóttina versnaði veðrið. Kl.
0,53 cilkynnti Bornholm að áhöfn-
in byggi sig undir að yfirgefa skip-
ið, en kl. 6,18 skipti skipstjórinn
aftur um skoðun. Tveimur tímum
'síðar brast skilrúmið milli lestanna
og nú var öll von úti. Kl. 8,48 var
tekið að setja bátana í vatnið. Du-|óopinber veðurskip og skipzt á
an - :endi vélbát til hjálpar. Kl. 101 veðurfræðilegum upplýsingum. En
Gunnar Leistikow
orðið fyrir miklu tjóni, var sú á-
kvörðun telcin að fljúga hir.um
stóru sprengjuflugvélum, sem
byggðar voru í Ameríku fyrir Eng-
lendinga til Englands í stað þess
að senda þær sjóleiðis. Vegna
þessa var nýrri veðurskipssstöð
komið á fót 800 km. norðauslur af
Nýfundnalandi. Og 1942, þegar
byrjað var að fljúga orrustuflugvél |
um til Englands með viðkomu á'
; flugvöllum í Labrador, Grænlandi
■ og íslandi var komið upp tveimur
stöðvum til viðbótar. Að tilhlutan |
! hersins var þremur bætt við í
I miðju Atlantshafi skömmu áður en
^gengið var á land í Normandie.
I Þegar styriöldinni lauk, voru stöðv
arnar alls orðnar 32.
Eftir styrjöldina var ekki leng-
ur þörf fvrir svo margar stöðvar.
I Þeim "ar fækkað niður í 6. En nú
, tóku loftferðir að aukast að mikl-
j um mun og þar með skapaðist þörf
fyrir veðurskipin á nýjan leik. Að
frumkvæði alþjóða flugsamtakanna
; (ICAO) var ákveðið á árunum
j 1946—49 að setia 10 nýjar stöðvar
í Norður-Atlantshafi. Bretland
leggur til skip á 2 þeirra, Frakk-
land á 1. Noregur og Svíþjóð á 1
í sameiningu, Bandaríkin og Hol-
land á 1, Bandaríkin og Kanada á
II og Bandaríkin sjá um þær 4,
'Sem þá eru eftir. Fyrir nokkrum
1 árum var tilraun gerð til þess á
þingi að skera framlag Bandaríkj-
anna til þessarar þjónustu niður að
I mildu levti. Þessi tilraun vakti svo
j mikla reiði heima og erlendis, að
hinir sparsömu þingraenn hurfu
skjótlega frá áformum sínum.
Þegar blóm spretta
á bakka lækjar
og hlusta
á blátt vatn
sem ilmar,
ilmar og streymir
yfir grær.t engi
út i á,
þá er vor.
Þegar hvít blóm vakna
með dögg í auga
uffi ótlu
viö þyt
hvítra skýja,
er sól rís
við bláan fjallstind,
þá er vor.
Ilmandi vor
hvítra blóma
stjörnusteinbrjóta
á engjum.
Þegar friður
fer yfir lönd
og fuglar í mjúkum dúni
bera ung fræ
yfir úthöf,
og börn
fleyta steinum,
flötum steinum
á lygnu vatni
og vaða
mjúkan sand
við bláan ál.
— þá er vor,
vor blíðvinda
og hvítra skýja
í góðum heimi.
Þetta vil ég segja að sé gott
ljóð um vorið, enda heitir það
„Þá er vor“ og er í ljóðabók Sig
ríðar Einars frá Munaðarnesi.
Það er hlýlegt tungutak á þessu
ljóði og sú kona, sem þannig yrk
ir er skáld. Mér finnst aðeins
tvennt að Ijóðinu. Það
er síðasta línan „í góðum heimi“
og á öðrum stað línurnar „Þegar
friður fer yfir lönd“. Út af fyrir
sig eru þetta góðar hendingar og
ég er ekki persónulega á móti því
að friður fari yfir löndin, né heim
urinn sé góður. En ég er persónu
lega á móti þessum línum af því
að þær standa þarna; innanum
annars fallegan gróður. Þannig fer
manni við lestur ljóða Sigríðar;
gott tungutak; ljóðrænt og fínt
og tilfinningaríkt, með stöku orð
um innanum og jafnvel línum, er
trufla myndina. Þess ber þó að
gæta, að það sem truflar mig í
þessum ljóðum er velflest gam-
algróið og viðurkennt og kannske
ekkert við það að athuga, en mér
finnst orð eins og gullvoð og lilju
vor fara illa og vera dálítið skrúf
uð í Ijóðhugsun, sem annars er
var öil áhöfn Bornholm, 28 manns,
■kor.iin um borð í Duane, og 8 mín-
úlum síðar, kl. 10,11, sökk Born-
holm. Það seig hægt fyrst í stað,
stakk svo skyndilega stafni og
hvarf í djúpið. Bátarnir frá Born-
hobn voru síðan skotnir í kaf með
fallbyssum, þar sem þeir hefðu
ella getað orðið til trafala á sigl-
iiigaleiðinni. Áhöfnin var öll heil
á liúfi en hafði ekki tekizt að
bji.ga neinu af eigum sínum með
sér. Þar sem Duane gat ekki yfir-
gefið varðstöð sína fyrr en systur-
skipið íngham leysti það af 11.
niaí, varð áhöfn Bornholm þar um
borð þar til skipið sneri áleiðis
til Boston milli 13. og 15. maí.
Amerísku sjómennirnir dáðust
að áhöfn hins finnska skips vegna
þetta starf lagðist niður í stríðinu,
þar sem þá var nauðsynlegt að
hætta að nota útvarp vegna kaf-
bátanna þýzku. Þetta olli Banda-
ríkjunum, sem þá voru enn hlut-
laus, miklum óþægindum, einkum
vegna flugsamgangna yfir Atlants-
haf, sem þá voru á byrjunarstigi.
í janúar 1940 lét Roosevelt for-
seti fimm strandgæzluskútur — og
þar á meðal Duane, sem byggð var
1936 — hætta varðgæzlu og hverfa
að veðurþjónustu milli Bermuda
og Azorevja, en þar yfir lögðu ílug
vélar helzt leið sína á þessum ár-
um. Þessi störf voru þá enn á til-
raunastigi, höfðu fyrst hafizt tæpu
ári áður á hinum stóra Nýfundna-
lands-banka.
En hinar friðsamlegu loftferðir
sjómennsku þeirra. í tilkynningu ■ nutu ekki einar góðs af þessu
frá Duane segir svo: „Það er sjó- starfi. Þar sem kafbátahernaður-
-«iönnunum á Bornholm mest að
þakka, hversu vel björgunin tókst“.
inn var að ná hámarki um þessar
mundir og floti Englendinga hafði
Æskulýðsráð Reykjavíkur efnir til
myndatökuferðar í Kaldársel
Æskulvðsráð Reykjavíkur er um þessar mundir að hefja
ljósmyndagerð fyrir æskufólk í tómstundaheimilinu að Lind-
argötu 50. Hafa þegar fjölmargir unglingar skráð sig til þátt-
töku. Æskuiýðsráðið hefir í þessum efnum samvinnu við Fé-
lag áhugaljósmyndara og munu menn úr því félagi verða til
leiðbeiningar við ljósmyndagerðina.
í sambandi við þessa tómstunda
iðju er ákveðið að efna til sér
staks ferðalags, þar sem ungling
ar geta tekið ljósmyndavélar sínar
með sér og fengið tilsögn og leið
beiningar um meðferð vélanna og
tölcu mynda við ýmsar aðstæður.
Ferðalag þetta er skipulagt í sam
vinnu við Farfugla og Félag áhuga
ljósmyndara og munu ljósmyndar-
ar verða með í ferðinni og veita til
sögn.
Ferðalag þetta er ákveðið sunnu
daginn 26. maí kl. 10,30 árdegis
og verður farið frá Lindargötu
50 og íþróttahúsinu við Háloga
land. Þátttakendur eru beðnir að
kaupa farmiða að Lindargötu 50
á miðvikudagskvöld frá kl. 8.30
—10 eða á föstudagskvöld á sama
tíma. Verð farmiðanna verður kr.
15,00. Farið verður í Kaldársel
Fólk er beðið að hafa með sér
matarbita, mjólk og drykkjarílát,
en Farfuglar munu hafa heitt kakó
í skála sínum. Þá er fólk áminnt
um að hafa góð hlífðarföt meðferð
is. Fari svo, að veður verði óhag
stætt með öllu, stöðug rigning
eða hvassvirði, mun ferðalaginu
verða frestað um eina viku. Það
skal tekið fram, að allt áhugafólk
er velkomið að taka þátt í för
þessari.
SigríSur Einars
ung og fersk og falleg og þarf
ekki nema einföldustu orð til að
ná tilætluðum árangri og skáld-
skapargildi. Þá rekst ég á orð
eins og litblómatraf. Skáld ættu
að vara sig á orðum eins og trafi.
Þetta er að vísu skáldskap-
armál eða orð, en það er einmitt
nokkur galli. Það skáld er gott
sem lítur upp úr önn sinni með
kveik ljóðsins á vörum en ef það
sækir orð, sem ber keim hallar
skrúðs, er það komið úr tengslum
við líf og starf og hljómurinn
verður ósannur. Mér finnst löngum
sá iskáldskapur bera af, sem
bindur almennum orðum sannar
myndir og hlýja hugsun, og það
er einmitt sterkt einkenni ljóða
Sigríðar og þess vegna er verið
að minnast á orðatrafið. Þar sem
mikið væri af þessu myndi maður
þegja af því það væri ekki kurteisi
að nefna snöru í hengds manns
húsi. Lok ljóðs sem skáldkonan
nefnir: Komið af Kaldadal, er
svona:
Hvítan jökul
hátt við himinn ber. 1
Grænn dalur
gróðri vafinn
brosir móti mér.
Þetta er mjög einfalt; þess
vegna er myndin skýr. Einhver
hefði kannski sagt að sunna hefði
vafið dalinn í geislatrafi og mynd
in hefði glatast í skáldskapnum.
Kúnstin er að lofa myndinni, yrk
isefninu, að draga andann fyrir
skáldskapnum. Afbargðsgott kvæði
I er „Ljósin við vatnið“, en þar er
brugðið upp myndum, sem tákna
trega og söknuð. Ljóðið er allfc
ein eftirsjá og endar svo:
En ljósin við vatnið varpa Ijóma
og friði
á viðkvæmnar, góðar minning-
ar liðins sumars,
— haustgulnuð laufblöð, sem
hverfa í dimma nótt.
Eftir því sem líður á lesturinn
í ljóðabók Sigríðar, fellur manni
betur við hana og frá blaðsíðu
tuttugu og átta og aftur til fimm
tíu og fimm er röð ljóða, sem er
góður skáldskapur. Þá kem-
ur nokkru síðar ljóðið „Ungar
stúlkur", sem er alveg fyrirtak,
og hefði farið vel í stuttri sögu,
en ljóðið er upp á einar tuttugu
og þrjár ferhendur. Síðast eru
nokkur prósaljóð, skemmtileg,
eins og ljóðið „Þá var brú yfir
lækinn“ og 'harmsögur, eins og
ljóðið „Drengurinn". Yfirleitt er
mikil stemning yfir prósaljóðum
Sigríðar, og undirritaður, sem
annars er á móti prósaljóðum
vegna þess að hin íþróttin er enn
í góðu gildi og vegna þess að
skáldmenni taka oft prósaljóðið
eins og heimboð og skemma þann
ig fyrir þeim sem góðir eru í
þessari grein villukenningarinn-
ar, hefur haft gaman af að lesa
þau eftir Sigríði og þakkar fyrir
þau. Þá má heyra í einu ljóða
Sigríðar, að hún er á móti atóm
(Framhald á 8. síðu). ,