Tíminn - 19.05.1957, Blaðsíða 7
T f M I N N, sunnudaginn 19. maí 1957.
SKRIFAÐ OG SKRAFAÐ -
Fmmvörpin nm bankamáíin — Enn gerast forkólfar Sjálfstæðisflokksins berir aS því
vilja halda í éeðlileg sérréttindi — Biskupssetur í Skálhoíti — Efling Menningarsjóðs og
FélagsheimiIasjóSs — Langt þing, en athafnasamt — Róguiinn gegn Sogslánunum — Hin
„önnur ráSu, sem Ingólfur bolaSi — Herför SjáífstæSisflol ksins gegn framleiSslunni i
í fyrradag voru lög'ð fram ó Al-
þingi þrjú frumvörp frá ríkisstjórn
jnni um bankamálin og hefir
etjórnin þá lagt fram öll þau mál, I
er hún mun leggja fyrir þingið að
þessu sinni. Frumvörp þessi fjalla
um breytingar á lögum um Lands- j
bankann, Útvegsbankann og Fram
kvæmdabankann.
I frumvarpinu um Landsbank-
ann er stefnt að því, að aðskilja
Beðlabankann meira frá sparisjóðs
deild Landsbankans og tryggja
það að hann geti haft meiri ó-
Sirif en nú á þróun efnahagsmál-
anna og stutt þannig að jafnvægii
í peningamálum landsins. Með
frumvarpinu wm Útvegsbankann
er stefnt að því að gera hann að
hreinum ríkisbanka, en hann er nú
hlutafélag og á ríkið mikinn meiri
hluta hlutabréfa. Oft liefir verið
rætt um nauðsyn þessarar breyt-
ingar og hún talin til bóta. Með
frv. um Framkvæmdabankann er
stefnt að því, að bankaráð hans
verði kosið á líkan hátt og banka-
ráð Landsbankans og Útvegsbank-
ans.
Með þeirri tiihögun, sem frum-
vörpin gera á yfirstjórn bankanna,'
eru auknar skorður reistar gegn |
því frá þvi sem nú er, að minni-1
hlutaflokkur geti náð yfirráðum
yfir helztu viðskiptabönkunum og
jnisnotað þá aðstöðu sina pólitískt
eða fjölskyldulega. Slík breyting,
er vissulega til bóta.
Af skrifum Morgunblaðsins virð
ist mega ráða, að forkólfar Sjálf-
Btæðisflokksins ætla að taka upp
hatrama baráttu gegn fruinvörp-
um þessum. Sú barátta er þó ber-
sýnilega ekki sprottinn af áhuga á
heilbrigðu bankakerfi, heldur af
ótta við að hin nýja skipan, sem
frumvörpin gera ráð fyrir, skerði
eitthvað yfirráð Sjálfstæðisflokks-
ins í umræddum bönkum. Barátta,
sem er sprottin af slíkum rótum,
mun ekki verða forkólfum Sjálf-
stæðisflokksins til sæmdar. Hún er
ný sönnun þess, hvernig forkólfar
SjáJfstæðisflokksins reyna á allan
hátt að halda í völd og sérréttindi,
sem þeir geta ekki gert neitt sið-
ferðilegt tilkall til. Öllum má vera
augljóst, að flokkur, sem bæði er
í minnihluta á þingi og hjá þjóð-
inni, getur ekki gert tilkall til þess
að hafa meirihluta í stjórn aðal-
banka landsins. Það er hreint rétt
lætismál, að slík sérréttindi séu
brotin á bak aftur. Forkólfar Sjálf
Btæðisflokksins auka ekki hróður
sinn með því að reyna að sporna
gegn svo sjálfsögðu máli.
Endurreisn Skáiholts
Merkileg tillaga var lögð fyrir
Alþingi í síðastliðinni viku, þar
Eem var tillagan um, að biskup
landsins skuli framvegis hafa að-
setur sitt í Skálholti. Aðalflutn-
ingsmaður hennar er séra Svein-
björn Högnason, en flutningsmenn
eru alls átta og skiptast milli allra
flokka þingsins. Viðleitnin til þess
að endurreisa Skálholt, sem er góð
og þjóðleg hugmynd, virðist and-
vana fædd, nema Skálholt verði
biskupssetur að nýju, enda mæla
engin rök gegn því, að það sé ekki
vel framkvæmanlegt
í greinargerð þeirri, sem fylgir
tiJlögunni, segir m. a. á þessa leið:
„Það er heppileg ráðstöfun. að
æðsta manni þjóðarinnar skyldu
fengnir Bessastaðir til ábúðar. Og
hið mikla endurreisnarstarf í Skál
holti gerir það kleift að búa að
öðru mesta og elzta virðingaremb-
aetti þjóðarinnar þar á viðeigandi
hátt. Ýmsum kann að finnast, að
óhyggilegt sé að setja biskup ís-
lands niður í sveit. Svo er ekki.
Það er ein liður í því að gera kirkj
Una óháðari ríkisvaldinu (enda ligg
ur annar liður hér fyrir í frum-
yarpi því um kirkjuþing og kirkju
Líkan af kirkju og biskupshúsi í Skálholti.
ráð, sem Alþingi fjallar um þessa
dagana). Það er óhyggilegt, hættu-
legt og vart viðeigandi að binda
allar menningarmiðstöðvar við
Reykjavík. Styrkur hefir það verið
Svíum að halda Uppsölum og Eng
lendingum Kantaraborg sem höf-
uðstöðvum kirkna sinna. Og fyrir
biskupsstólinn hér á landi mundi
flutningur hans að þeim stað, er
Alþingi á sínum tíma ákvað sem
stólsetur, merka aukna virðingu og
aukið sjálf'stæði. Með þeim flutn-
ingi er bætt fyrir fornar syndir og
mistök og biskupnum sköpuð við-
eigandi aðstaða og aukin virðing.“
Undir þessi ummæli, er vissu-
lega óhætt að taka eindregið.
Efling menningarsjóSs
og FélagsheimilasjóSs
Þá voru lögð fram á Alþingi í
seinustu viku þrjú frumvörp frá
menntamálaráðherra, er fjalla um
skemmtanaskatt, Menningarsjóð
og Vísindasjóð. Aðalefni þessara
frumvarpa er að skipta skemmt-
anaskattinum hér eftir til helm-
inga milli Þjóðleikhússins og Fé-
lagsheimilasjóðs og að leggja
nýtt skemmtanagjald á kvikmynda
sýningar og dansskemmtanir, er
renni í Menningarsjóð. Menning-
arsjóður verji aftur nokkrum hluta
af tekjum sínum til Vísindasjóðs,
sem á að styrkja sérstakar vísinda-
legar rannsóknir.
Ef frumvörp þessi verða að
lögum, munu tekjur Menningar-
sjóð aukast um tvær milljónir
króna árlega, en þær eru nú 500
til 600 þús. kr., aðallega áfengis
sektir. Þetta mu stórbæta að-
stöðu Menningarsjóðs til að
gegna núverandi hlutvcrki sínu,
sem er aðallega bókaútgáfa og
listaverkakaup, og jafnframt gera
honum mögulegt að sinna fleiri
verkefnum. Menningarsjóður, er
var stofnaður fyrir tæpum 30
árum að frumkvæði Jónasar
Jónssonar, hefir gegnt merku
hlutverki með góðum árangri.
Því ber vissulega að fagna að
lionum skuli nú séð fyrir auknu
fjármagni til þess að geta fært
út starfsvið sitt.
Sama gildir um Félagsheimila-
sjóðinn. Samkvæmt framannefnd
um frumvörpum munu árlegar
tekjur hans aukast úr 1,9 millj.
kr. í 2,8 milij. kr., miðað við tekj
ur af skemmtanaskatti á síðast-
liðnu ári. Mikil eftirspurn er eft
ir aðstoð sjóðsins og er því vel,
að honum skuli séð fyrir auknum
tckjuin.
f stefnuskrá þeirri, sem banda
lag umbótaflokkanna birti fyrir
síðustu kosningar, var því Iofað
að vinna bæði að eflingu Menn-
ingarsjóðs og Félagsheimila-
sjóðs. Menntamálaráðherra lief-
ir þegar gert sitt til, að staðið
verði við þessi fyrirheit, og mun
Alþingi vafalaust ekki láta sinn
lilut eftir liggja.
Lengd þingsins
og afköst þess
Öll mál, sem ríkisstjórnin ætlar
að leggja fyrir þingið að þessu
sinni, eru nú komin fram, flest
vel á veg komin, og sum orðin að
lögum, eins og t.d. lögin um togar-
ana og endurbætur á fiskverzlun-
inni. Fastlega ætti að mega
vænta þess, að störfum Alþingis
geti orðið lokið fyrir mánaðamót.
Stjórnarandstæðingar munu að
sjálfsögðu gera veður út af því,
hve langt þinghaldið er orðið. Því
er heldur ekki að neita, að þing-
haldið er orðið langt, þótt finna
megi dæmi um álíka löng þing.
í þessu sambandi má þó ekki
líta á lengd þinghaldsins eina,
heldur jafnframt á þau störf, er
leyst verða af höndum. Niður-
staðan mun vissulega verða sú,
þegar upp verður staðið, að þetta
verður með allra afkastamestu
þingum og margt, sem það hefir
gert, mun síðar meir talið meðal
þess merkasta, er eftir Alþingi
liggur fyrr og síðar. í sjávarút-
vegsmálum má nefna lögin um
stórfellda aukningu skipastólsins
og eflingu Fiskveiðasjóðs. í land
búnaðarmálum eflingu veðdeild-
ar Búnaðarbankans og aukna að-
stoð við stækkun minni býla og
frumbýlinga. í félagsmálum má
nefna hina nýju húsnæðismála-
löggjöf og aðildina að jafnlauna-
sáttmálanum. I menningarmálum
má nefna eflingu Menningarsjóðs
og Félagsheimilasjóðs. Með þess
ari upptalningu eru aðeins nokk
ur merkileg mál nefnd af handa-
hófi, þar sem af mörgu er að
taka. Síðast en ekki síst, er svo
að nefna Iöggjöfina, er sett var
til styrktar útflutningsframleiðsl
unni um áramótin, og líkleg er
til þess að skapa tímamót í efna
hagsmálum, nema íhaldinu tak-
ist að koma fram vcrulegri verð-
hækkun og kauphækkun, er út-
heimti nýjar ráðstafanir og enn
fastari tök síðar.
Þegar á þetta er litið, er ástæðu-
laust að óttast þau eftirmæli, er
þetta þing mun síðar hljóta, þótt
ekki muni vanta viðleitni ihalds-
ins til að ófrægja það.
Vitnið í Wall Street
Undirbúningi þess að hafist
verði handa um byggingu hinnar
fyrirhuguðu Sogsvirkjunar miðar
vel áfram. Ef lán til virkjunarinn-
hefði ekki fengist, myndi slíkur
undirbúningur nú liggja niðri. Þá
myndi ríkja vonleysi um það, að
hægt yrði að koma fram þessu
nauðsynjamáli, eins og ríkti í tíð
fyrrverandi stjórnar, þegar lán til
þessarar framkvæmdar reyndust
hvergi fáanleg.
Þegar menn hugleiða þetta, má
þeim bezt vera ljóst, hve mikið
fólskuverk leiðtogar Sjálfstæðis-
manna hafa reynt að vinna, þeg-
ar þcir voru að reyna að koma
í veg fyrir að lán fengist í Banda
ríkjunum til Sogsvirkjunarinnar.
Fyrir því liggja nú ótvíræðar
heimildir og þá ekki síst frétta-
greinin fræga, sem „Wall Street
Journal“ birti og Mbl. endur-
birti án athugasemda. Sú grein
upplýsti, að forkólfar Sjálfstæðis
flokksins hefðu haldið því fram
við Bandaríkjamenn meðan verið
var að vinna að lántökunum
vestra, að lán til íslands væru
borgun á „aðgöngumiða komnuin
ista að ráðherrastólunum“. —
Sama grein upplýsti einnig, að
Bandaríkjamönnum hafði verið
hótað með því, að þeir myndu
missa „vini“ hér, ef þeir veittu
íslandi lán, og liggur í auguni
uppi við hvaða „vini“ er þar átt.
Þegar forkólfar Sjálfstæðisflokks
ins hika ekki við að láta þetta
koma fram opinberlega, þarf
vissulega ekki að efast um,
hvernig þeir hafa liagað sér bak
við tjöldin.*
Sá verknaður, sem forkólfar
Sjálfstæðisflokksins hafa unnið
hér, er sem betur fer einstæður.
Sú stjórnarandstaða, sem reynir að
eyðileggja lánstraust þjóðarinnar
og skaða nauðsynlegustu fram-
kvæmdir á þann hátt, til þess eins
að ná sér niðri á ríkisstjórninni,
getur ekki skorið annað upp en
andúð og tiltrúleysi þjóðarinnar.
nóvember síðastliðinn. Honum fár
ust þá orðrétt ummæli á þessa
ltið: »
„Það verður að finna önnur ráð
til þess að koma hæstvirtri ríkis-
stjórn frá völdum, en það eitt að
hún fái hvergi lán.“
Þessi önnur ráð eru nú vissu-
lega komin til sögunnar. Þau eru
viðleitni forkólfa Sjálfstæðis-
flokksins til þess að koma af stað
nýrri skriðu verðbólgu og kaup-
hækkana. í þeim tilgangi voru
iðnrekendur Iátnir veita starfs-
fólki sínu óumbeðna kauphækk-
un á sama tíma, og þeir biðja
verðlagsyfirvöldin að leyfa sér
að hækka álagningu vegna lé-
legrar afkomu. f þeim tilgangí
voru erindrekar Sjálfstæðisflokks
ins sendir á fundi í Dagsbrún og
öðrum verkalýðsfélögum og látnir
ir reka þar áróður fyrir uppsögn
kaupsamninga, verkfalli og kaup
hækkunum. f þeim sama tilgangi
hefir Mbl. verið látið reka hin
liatramasta kauphækkunaráróður
um Iangt skeið.
Af fyrri ummælum og yfirlýs-
ingum forkólfa Sjálfstæðisflokks-
ins má vel ráða, að þeir gera þetta
ekki af umhyggju fyrir launþegun
um, svo ákaft og eindregið hafa
þeir varað við ótímabærum kaup-
hækkunum og sýnt fram á, að þær
væru launþegum meira til tjóns en
gagns. Vel er þeim líka ljóst, að
eflir aflabrestin í vetur, þolir út-
gerðin nú ver aukín rekstrarkostn
að en nokkru sinni áður.
Forkólfar Sjálfstæðisflokksina
eru hér vitandi vits að reyna að
koma framleiðslunni á kné í þeirri
von, að þannig verði ríkis-
stjórnin felld og vígi braskaranna
elft og treyst að nýju. En þeim
mun ekki verða að ósk sinni. Ef til
vill geta þeir áorkað því, að við-
reisnarráðstafanirnar, sem gerðar
voru um áramótin, missi að ein-
hverju leyti marks og frekari að-
gerða verði því þörf. En þær verða
þá því auðveldari og skiljanlegri
sem íhaldið lætur verr, og því bat-
ur mun þjóðinni verða ljóst að nú-
verandi stjórnarsamstarf þarf að
efla og styrkja. Úrbætur munu
ekki fást með því að auka að nýiu
völd þess flokks, sem er svo ó-
þjóðhollur og ábyrgðarlaus, að
hann hikar ekki við að reyna að
koma framleiðslunni á kné, ef það
gæti orðið honum til stuðnings í
valdabaráttunni.
Yfirlýsing Ingóffs
Mönnum kom það hins vegar
ekki á óvart, að leiðtogar Sjálf-
'stæðisflokksins myndu ekki aðeins
reyna þetta, heldur fleira af slíku
tagi. Ingólfur Jónsson hafði glapr-
að þessu út úr sér í þingræðu 1.
Moskvuskákir
skýrðar
f dag munu þátttakendur ís-
lands í Ólympíuförinni í skák til
Moskvu útskýra skákir sínar á tafl-
fundi hjá Taflfélagi Reykjavíkur
að Þórskaffi kl. 1,30 eftir hádegi.
Þeir Friðrik Ólafsson og Ingi R.
Jóhannsson munu byrja, en síðari
taflfundum félagsins munu Baldur
Möller, Sigurgeir Gíslason, Frey-
steinn Þorbergsson og Arinbjörn
Guðmundsson skýra skákir sínar á
mótinu.
Þá er í ráði bæjarkeppni milli
Hafnarfjarðar og Reykjavíkur.
Teflt verður á tíu borðum. Á 1.
borði teflir fyrir Reykjavík skák-
meistari Reykjavíkur, Ingi R. Jó-
hannsson, og gegn honum skák-
meistari Hafnarfjarðar, Stígur Her-
lufssen. í