Tíminn - 07.06.1957, Blaðsíða 4
4
TÍMINN, föstudaginn 7. júní 1957.
3ir\
Ötgefandl: Framiókurfl*kkarlBa
Ritstjórar: Haukur Snorrasua,
Þórarinn Þórarinssou (áfe).
Skrifstofur í Edduhúsinu viö LisdarfiötB
Simsr: 81300, 81301, 81302 (ritstj. ofi blaöamoxx).
Auglýsingar 82523, afgreiösla 2221
Prentsmiðjan Edda hf.
Framkvæmdin skiptir mestu
BREYTINGAR þær, sem
nýlokið Alþingi gerði á skipu
lagi bankanna, eru nú komn
ar til framkvæmda. Skipun
bankaráða og bankastjóra
hefur nú farið fram sam-
kvæmt þeim.
Yfirleitt hafa skipulags-
breytingarnar sjálfar, þ. e.
að auka sjálfstæði seðla-
bankans og að gera Útvegs-
bankann að ríkisbanka,
mælst vel fyrir. Jafnvel
stjórnarandstæðingar hafa
talið þær stefna í rétta átt.
Um einstök fyrirkomulags
atriði má að sjálfsögðu deila,
eins og t. d. það, hvort þörf
sé fyrir marga banka og
bankastjóra. Þar koma mörg
sjónarmið til greina, og
munu niðurstöður fara mjög
eftir því, hvaða sjónarmið
menn hafa helzt í huga. Þeir,
sem hugsa mest um sparn-
að, munu telja bankana og
bankastjórana of marga.
Hinir, sem telja miklu skipta,
að bankavaldið dragist ekki
um of í fáar hendur, telja
hinsvegar aukna tryggingu í
því að hafa fleiri banka og
bankastjóra. Milli þessara
sjónarmiða þarf að þræða
meðalveg.
FORSPRAKKAR Sjálf-
stæðisflokksins eru bersýni-
lega mjög gramir yfir breyt-
ingunum á bankakerfinu,
þótt Mbl. reyni að stilla sig.
Ritstjórum þess er ljóst, að
bæði stefna breytingarnar í
rétta átt og við skipun banka
ráða og bankastjóra er sýnd
full sanngirni og stjórnarand
staðan látin halda eðlilegum
rétti sínum. Slíkt hefði á-
reiðanlega ekki verið gert,
ef forsprakkar Sjálfstæðis-
flokksins hefðu einir fjallað
um mannaráðningar við
bankana.
Forsprakkar Sjálfstæðis-
flokksins vita líka, að fortíð
in er þeim helsi um fót. Mis
notkun þeirra á þeim óeðli-
legu yfirráðum, sem þeir
höfðu náð yfir aðalbönkun-
um, hefur mjög ýtt undir
þær breytingar, sem nú hafa
verið gerðar. Um þetta atriði
segir réttilega í forustugrein
Alþýðublaðsins í gær á þessa
leið:
„Það er bágt að láta mik-
ið, þegar fortíðin æpir gegn
manni. Þær breytingar, er
gerðar hafa verið á stjórn
bankanna, hefðu aldrei verið
gerðar, ef íhaldið hefði ekki
sýnt og sannað í verkum sín
um, lánveitingum og fyrir-
greiðslum, að það beitti
hinni ósvífnustu hlutdrægni.
Sömuleiðis getur það á engan
hátt talizt lýðræðislegt, vit-
urlegt né sjórnmálalega heil
brigt, að meiri hluti banka
stjóra sé tengdur fjölskyldu-
böndum formanni stærsta
stj órnmál.laflokksins, jafn-
vel þótt ætt hans kunni öll
að vera hin merkasta. Oft-
lega „hefur verið á það bent,
að sú braut sé mjög hæpin,
svo ekki sé dýpra tekið í ár-
inni“. Enda hefur það kom-
ið á daginn. Því var að
nokkru skipt um stjórn í
bönkunum.“
MEÐ breytingum þeim,
sem gerðar hafa verið á
bankakerfinu, hefur verið
stefnt í rétta átt, hvað form
ið sjálft snertir. Það eru
hinsvegar fullkomin sann-
indi, sem forsætisráðherra
sagði á fundi fulltrúaráðs
Framsóknarfélaganna í Rvík
á þriðjudagskvöldið, að form
ið sjálft skiptir ekki mestu
máli. Það er framkvæmdin,
sem er aðalatriði. Sú end-
urskipun, sem hefur verið
gerð á bankakerfinu, munu
fyrst og fremst verða dæmd
eftir því, hvernig fram-
kvæmdin fer úr hendi. _____
Mikið verkefni og vanda-
samt bíður nú þeirra manna,
sem hafa valist til forustu í
bönkunum. Þjóðin gerir sér
vonir um miklar breytingar
til bóta frá því, sem var með
an íhaldið stjórnaði bönkun
um. Lánveitingum til óreiðu-
og sukkfyrirtækja verður að
hætta og tryggja verður eðli
legan forgangsrétt fram-
leiðslunnar og heilbrigðra
verzlunarfyrirtækja. Þannig
verður að sjást í verki, að
raunveruleg breyting hafi
átt sér stað í stjórnarhátt-
um bankanna.
Þá verður að tryggja, að
dreifbýlið, sveitir og sjávar-
þorp, beri ekki eins skarð-
an hlut frá borði við ráð-
stöfun lánsfjárins og átt hef
ur sér stað að undanförnu.
Marshallhjálpin 10 ára
UM þessar mundir er
minnst tíu ára afmælis
Marshallh j álparinnar svo -
nefndu. Óhætt má telja hana
til merkilegustu atburða sög-
unnar. Aldrei áður hafði auð
ugt stórveldi veitt óumbeð-
ið og endurgj aldslaust stór-
felda hjálp til viðreisnar lak-
ar stöddum þjóðum. Hinum
góða tilgangi varð einnig náð
því að endurreisn Vestur-
Evrópu eftir styrjöldina var
mjög Marshallhjálpinni að
þakka.
Marshallhjálpin reyndist
íslendingum mjög gagnleg.
Henni var það að þakka að
hægt var að byggja Áburðar
verksmiðjuna, nýju orkunver
in við Sogið og Laxá, auka
framlög til ræktunar, fisk-
iðnaðar o. fl. Af þeim ástæð-
um standa íslendingar nú
miklu betur að vígi en ella.
í útvarpsræðu, sem Gylfi
Þ. Gíslason hélt í tilefni af
framangreindu afmæli, sagði
hann m. a.:
„En Marshalláætlunarinn-
ar verður ekki aðeins minnzt
hér á íslandi og annars stað-
ERLENT YFIRLIT:
Kosningahorfurnar í Kanada
Líklegt talicS' a<S Ihaldsmenn vinni á, en Frjálslyndir haldi þó meirihlutanum
Á ANNAN í hvítasunnu fara
fram þingkosn. í Kanada. Utan
Kanada hafa þessar kosningar vak
ið litla athygli, þangað til seinustu
dagana. Svo öruggt var það talið,
að Frjálslyndi flokkurinn myndi
halda mcirihluta sínum, enda þótt
hann sé búinn að vera einn við
völd í 21 ár samfleytt. Nú er
þetta hinsvegar ekki talið jafn
öruggt og áður. Ástæðan er sú,
að íhaldsflokkurinn hefur hlotið
miklu meiri byr í kosningabarátt
unni en búist hafði verið við. Lík
legt þykir því, að hann muni vinna
verulega á, en mikið þarf hins-
vegar að breytast til þess, að
Frjálslyndi flokkurinn missi meiri
hlutann. Ilann hefur nú 167 þing
menn af 256 alls. íhaldsflokkur-
inn hefur 55 þingmenn, Samvinnu-1
og jafnaðarmannafl. (Cooperative
Commonwealth Federation) 22
þingsæti og Social Credit-flokkur-
inn 15 þingsæti.
Ef Frjálslyndi flokkurinn tapaði
nú, þyrfti að verða enn meiri
breyting á- afstöðu kjósenda en
varð 1911, en þá urðu mestu um
skipti, sem orðið hafa í kosning-
um í Kanada til þessa. Frjálslyndi
flokkurinn fékk 86 þingsæti í stað
135 áður, en íhaldsflokkurinn jók
þingsætatölu sína úr 85 í 133.
SIGURHORFUR Frjálslynda-
flokksins hafa verið byggðar á
tvennu. Annað er það, að afkoma
manna hefur verið góð í Kanada
að undanförnu og framfarir mikl
ar. Hitt er það, að Laurent forsætis
ráðherra nýtur mikilla vinsælda.
Afkoma ríkisins hefur verið góð
og stjórnin traust og röggsöm á
flestan hátt. Öll skilyrði virtust
þannig fyrir hendi til þess, að
Frjálslyndi flokkurinn ynni mik-
inn kosningasigur að vanda.
Þetta þykir nú hinsvegar ekki
eins öruggt og áður. Ástæðan til
þess er sú, að íhaldsflokkurtnn
kaus sér á síðastl. hausti nýjan
formann, sem hefur vakið á sér
mikla athygli. Hann heitir John
Diefenbaker og er mælskumaður
mikill. Áður en hann hóf afskipti
af stjórnmálum hafði hann unnið
sér mikið orð sem snjall málflutn
ingsmaður í Saskatchewan. Hann
er 62 ára gamall.
Diefenbaker hefir deilt mjög
hart á stjórnina á kosningafundum
sínum. Hann hefir lagt megin-
áherzlu á þá hættu að láta sama
flokkinn vera of lengi við völd. Þá
hefir hann talið skatta of háa og
stjórnina fylgja of íhaldssamri
stefnu í peningamálum, þar sem
hún hafi seðlaveltuna of nauma,
og leiði af því, að vextir séu of
háir og óeðlilegur skortur á láns-
fé. Stjórnin hefir talið heppilegra
ar, einungis vegna þeirrar
fjárhagslegu þýðingar, sem
hún hefur haft. Hennar verð
ur ekki síður minnzt vegna
hins, aö á bak við hana lá
það hugarfar samhyggðar
og bræðraþels, sem eitt megn
ar að laöa þjóðir heims til
þess samstarfs, sem er öllu
mannkyni lífsnauðsyn, ef
það vill varðveita frið og far
sæld.“
Vissulega er þetta rétt.
Því ber að vænta, að haldið
verði áfram því starfi, sem
byrjað var með Marshall-
hjálpinni, og hinar ríkari
þjóðir miðli þeim, sem ver
eru staddar meðan þær eru
að koma fótum undir efna-
hag sinn. Slíkt myndi öllum
til góðs og auka frið og far-
sæld í heiminum.
Bandaríkin hafa vissu-
lega með Marshallhjálpinni
skráð einn glæsilegasta þátt
sem til er í sögu nokkurs
stórveldis.
LOUIS ST. LAURENT
JOHN DIEFENBAKER
að taka heldur erlend lán en auka
seðlaveltuna, því að það myndi
auka verðbólgu. Fjárfesting er
mjög mikil í Kanada eða áætluð
um 27% af þjóðartekjunum á
þessu ári. Verulegur hluti hennar
byggist á erlendum lánum.
Til viðbótar þessu hafa svo
íhaldsmenn bent á, að Laurent
forsætisráðherra sé orðinn 75 ára
gamall og hljóti því brátt að verða
að draga sig í hlé. Óvíst er hver
eftirmaður hans verður, en þó er
Pearson utanríkisráðherra oftast
nefndur í því sambandi. íhalds-
menn hafa alið talsvert á því, að
Kátína í Þjóðleikhúsinu.
Þjóðleikhúsið er að Ijúka starfs
ári sínu, og eftir nokkra daga
heldur hópur leikara þess til
Norðurlanda, þar sem hann sýn
ir Gullna hliðið í Kauprnanna-
höfn og Ósló. En jafnframt býð
ur Þjóðleikhúsið Reykvíkingum
og öðrum, sem geta komið þvi við
gestum í langa skemmtiferð, sem
tekur stuttan tíma, suður í aust
urrísku Alpana. Óperettan Sumar
í Týról ber nafn með rentu. Yf
ir henni er léttur og ósvikinn
Týrói-blær. Músíkin er létt Vín-
ariög, og þau svíkja mann ekki
um að iétta skapiö. Efni óperett
unnar er að vísu ekki stórbrotið
enda er það ekki venja í síkum
verkum. Það er hins vegar mjög
léttur og spaugsamur gamanieik-
ur, sem á stundum verður spreng
hlægilegur.
Vantar jóðl.
í leiknum eru nokkur jóðllög
ekta Týról-lög, einkum þau sem
póstþernan syngur. Er það lítið
en skemmtilegt lilutverk en á-
kafiega vel með farið, en það
skortir á, að hún jóðlar ekki, þótt
hún fari allvei með lögin að öðru
leyti. Sömuieiðis er það nokkur
galli, að Bessi skuli ekki vera
söngmaður góður. Hlutverk yfir-
hann hafi verið of fylgisamur
Bandaríkjunum í utanríkismálum.
Það rétta er þó, að Pearson hefir
, reynt að skapa Kanada nokkra sér-
í stöðu á þeim vettvangi.
FRAMAN AF kosningabarátt-
unni voru forustumenn Frjáls-
lynda flokksins mjög sigurvissir og
fóru sér því mjög hóflega. Laur-
ent forsætisráðherra deildi mjög
lítið á andstæðingana og kom
nánast sagt fram eins og ópóli-
tískur þjóðhöfðingi. Þetta breytt-
ist hins vegar eftir að bað kom í
ljós, að aðsókn var mun meiri að
kosningafundum Diefenbakers.
Síðan hefir Laurent verið stórum
skeleggari í málflutningi og fjölg-
að kosningafundum sínum frá því,
sem upphaflega var ráðgert.
Auk Frjálslynda flokksins og f-
haldsflokksins kepþa tveir aðrir
flokkar um fylgi kjósenda. Annar
þeirra er Samvinnuflokkurinn
(Cooperative Commonwealth Fed-
eration), sem hefir sambland af
samvinnustefnu og jafnaðarstefnu
á stefnuskrá sinni, og svipar á viss-
an hátt til sósíaldemókrata á Norð-
urlöndum. Þessi flokkur hefir
lengi farið með fylkisstjórnina í
Saskatchewan. Hinn er Sósíal
Credit-flokkurinn, sem er algert
kanadískt fyrirbæri, og hefir lengi
haft fylkisstjórnina í Alberta. Ný-
lega fékk hann einnig meirihluta
á fylkisþinginu í British Colum-
bía. Vafasamt er talið, að þessir
flokkar auki verulega fylgi sitt,
þar sem aðalátökin eru meðal
Frjálslynda flokksins og íhalds-
flokksins á landsmálasviðinu. Hins
vegar njóta þeir sín miklu betur
í fylkiskosningunum, en þar geng-
ur Frjálslynda flokknum yfirleitt
illa og hefir hann ekki meirihluta
nema á einu fylkisþingi, í Mani-
toba. í Ontario og New Bruns-
wick hafa íhaldsmenn meirihluta
á fylkisþingunum, en í Quebec
þjóðernissinnar, sem ekki taka
þátt í kosningum til sambands-
þingsins.
Vinni Samvinnuflokkurinn og
Sócial Credit-flokkurinn eitthvað
á, skaðar það sennilega meira
Frjálslynda flokkinn en íhalds-
flokkinn og getur því stuðlað að
meiri framgangi þess síðarnefnda.
þjónsins er þannig, að í það
þarf í senn afbragðsleikara og
góðan söngvara, en slíkir menn
eru því miður ekki margir í ís-
lenzkum leikarahópi. Sá kostur
hefir verið valin að bjarga við
leikhlið hlutverksins, og skilar
Bessi því með miklum ágætum,
svo að ósvikið gaman er að. Leik
ur og söngur hinnar sænsku leik
konu er hins vegar meðmiklum
ágætum hvort tveggja svo að ó-
blandin unun er að.
Léttir skapið.
Það veitir ekki af að létta skap
ið eftir vetrardrungann hér á
norðurhjara, og satt að segja veit
ég ekki ,hvað gæti gert það bet
ur en fjörug óperetta í Týról-
umhverfi með Vínarlögum, enda
má sjá bros á hverri vör, þegar
litið er yfir sætaraðirnar í Þjóö-
leikhúsinu, sem er þéttsetnar á
hverri sýningu.
Stjórnandi hljómsveitarinnar er
dr. Urbancic, og þarf ekki um
að spyrja, að í heimi Vínarlag-
anna er hann heima hjá sér, enda
er meðferð hljómsveitarinnar öl!
hin bezta, og borgar sig eingöngu
vel hennar vegna að fara í sumar
ferðina til Týról í Þjóðleikhús-
inu. —Hárbarður.
Þ.Þ.
'BAÐsromN