Alþýðublaðið - 31.08.1927, Blaðsíða 2

k ALP\ÐOJöJ-.At)lÚ
ÍALÞÝÐUBLAÐIÐj
> kemur út á hverjum virkum degi. |
{ Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu við }
| Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. i
| til kl. 7 síðri. \
; Skrifstofa á sama stað opin ki. í
1 9', — fOV'j árd. og kl. 8 — 9 síðd. t
I* Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 |
(skrifstofan). [
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á »
mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 |
hver mm. eindálka. t
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan j
(\ Qamíi hiÍQi smnn simar^
Varnarbkð
ddmsmorðanna.
Við flestum ósóma var hægft ab
búast af „Mgbl.“ Pað hefir haldið
uppí vörnum fyrir kosuingasvik-
um og þingsætisþjófnaði. Pví hef-
ir ekki flökrað við að verja
hverja óhæfuna á fætur onnari.
Það er sannarlega ekki livítt að
velkja, þar sem er þstta stærsta
málgagn íhalds og afturhalds hér
á Islandi. f>ó fór svo, að margir
ráku upp stór augu, þegar það
fullkomnaði svívirðingaferil sinn
og beit höfuðið af öllum skamm-
arstrikunum, með því að gerast
málsvari réttarmorða, með þvi að
reyna að bera í bætifláka fyrir
hin svivirðilegu dómsmorð am-
eríska auðvaldsir.s á verkamömi-
unum Sacco og Vanzetti. Til
flestra óþokkabragða var því trú-
andi. Tet'a var þó meira, — sví-
virðilegra en marga hafði grun-
að.^em þekt höfðu þó fyrri feril
þess.
Ad verja opinb- r dómsmorc', —
það er kóróna „Mgbi.“ íivað getur
svívi; ði’egra? Ef skrifari r'tstjórn-
ergreinarinnar var svo viti sínu
fjær, þegar hann skrifaði hana,
annað hvort áf ergi út af falli
íhaldsstjórnarinnar, sem virðist
5rafa svift „Morgunblaðs“-ritarana
siðusiu vitglorunní, eða af öðr-
um orsoiKum, að Tiann vissí ekki,
hverja svívirðu hann var að verja,
þá mátti sannarlega ekki minna
vera, e;i að lesendurnir og all-
ir aðrir væru beðnir inargfaldlega
afsökunar í næsta blaði og þá
reynt að sýna fram á, að þetta
heföi verið skriíað í ,ögáti“, en
væri etkki meining blaðsins. En
það er síður en svo, að „Mgbl.“
hafi gert neina yfirbót. Og stjórn-
endur Ihaldsflokksins !áta sér
sæn;a að pegja, en hafa ekki möt-
mæií xéí.tarmorðavö'rn blaðsins
síns.
Rétt er að geta þess, aö Krist-
ján Albertsson hefir reynst nægi-
lega heiðarlegur ti! þsss að taka
undir á'it allra sanngjarnra
manna á hinurn svívirðilegu
dómsmorðum. Mjög er þó vafa-
samt, hvort ummæli hans þar um
eru betur þegin me"bal ráðandi
ma'nna ihaidsflokksins, heldur en
vörn „Mgbl.“ fyrir morðunum. Og
rneðan Árni frá Múla krotaði
,,Vörð“, þagöi hann eins og'þorsft-
ur um þet'a fádæma hnevksii am-.
eríska auðvaldsins. E. t. v. 'ftef-
ír nann viíað; hvað bezt kom sér
meðal svartasta íhaldsiiðsins hér
á íslandi.
Það er Tíka langt frá því að
vera nægilegt fyrir ílialdsflokk-
inn, ef hann vill heldur réttlæti
én réttarmoft, að ummæli nðal-
bfft'ða hans um málið vegi salt.
Svo miklu sjálfsagðara væri
hverjum heiðcirlegum flokki að
vera tvímælalaust réttarins meg-
in. Getur miðstjórn hans þagað
öllu lengur um dómsmorðavörn
„Mgbl.“, án þess að reynast sek
um að samþykkja hana með
þögninni ?
Getur iiokkrum heiðarlegum
manni dulist héðan af, hve sví-
virðilegt blað „Mgbl.“ er? ’Réttar-
mordamáhgzignid hlýtur að sæta
almennri fyrirlitningu. Getur
nokkur fjölskylda, sem ant er um
börnin sín, látið halda áfram að
senda eða bera inn á heimili
sitt blað, sem ver dómsmorð?
Hver kærir sig um, að börnunum
hans s(; kend „siðfræði" réttar-
morðingja? Hvor áhrif getur efni
þvíiiks blaðs haft á óþroskaða
unglinga? Er það ekki meira en
varhugavert að láta börnin sín
bera út og selja dómsmorðavarn-
if (
Flokki, sem ■ heldur áfram að
hafa þvílíkt blað að málgagni
sínu, án þess að það geri full-
komna yfirbót, er ekki anT um
söma sinn. Geta þingmenn Ihalds-
flokksins sætt sig við, að sama
málgag-nið sé fyrir hvort tveggja,
fyrir s alfa þá og ílokk þeirra og
fyrir réttarmorð? Reynslan sker
bráðlega úr því, hvort svo er
eða ekki. Og á reynslmmi verð-
ur dómur sögunhctr reistur.
Islaið oð stóriðjaa.
eftir
Earl Hanson,
(Grcin þessi birtist seinni hluta
júlimánaðar i ameriska tim.-ritinu
„The Nation", Höfundur hennar,
Earl Hanson, dvaldist hér í hálfan
annan mánuð i sumar og áður sum-
arið 1920. Hanson er hámentaður
maður og ágætur rithöfund ,r. Hann
veitti þjóðarhögum vorum mjög at-
hygli, meðan bann dvaldist hér, og
má með sanni segja, að pessi grein
beri þess Ijós merki, og fanst Alþýðu-
blaðinu þvi rútt að birta hana. Hún
var þýdd i „Heimskringlu" og kemur
hér í þeirri þýðingu ofurJifið stytt.
Earl Hanson er ákveöinn jafnaðar-
maður.)
Kunningi minn í Washington
skiifar:
„Ég heyri, að norskt félag hafi
fcngið leyfi fyrir stórfenglegri
fosravirkjun á Islandi. Ég vona,
að það sé ekki satt. Það yrði
upphafið að lokaþætti íslendinga
Stóiiðju fylgir auður, og auðnum
fylgir örbirgð. Með stóriðju hefj-
ast atvinnudeilur." .
Þetta er rétí í aðaiafnðum, en
erfit- að heimfæra. Ætti þjóo að
glata framgirni sinni t;l þess að
geta varðveizt sein 'mannlegur og
sögulegur kynjagripur, leikvöllur
rómantískra ferðamanna og lax-
\'eiðimanna?
„Upphafið . að lokaþættinum"
hófst fyrir nokkru. Fyrir fimmtíu
árurn var lítil örbirgð á íslandi,
af því að þá var lítið um auð-
safn. Þegar ég kom .þangað fyrst,
árið 1920, skildi þjóðin tæplega
hugtakið atvinnudeilur. Fyrir
mánuði var ég viðstaddur kröfu-
gönguna í Reykjavík 1. maí.
Mörg hundruð manna og kvenna
gengu um strætin undir rauðum
fánum og jafnaðarmannamerkjum,
en ekki einum eirasta þjóðfána, og
sungu alþjóðasöngirn (, Internatio-
na!e“). Öflugur jafnaðarmanna-
flokkur, samtaka verkamenn með
nokkurra ára verlífallsæfingu,
standa reiðubúnir og bíða þess,
að stóriðjan haldi innreið sína.
Fyrir hverju eru þeir að berjast?
Ég ieitaði frétta hjá einum verka-
mannaleiðtoganum. Markmið
þeirra er þjöðnýting fiskveiða,
landbúnaðar og annara iðngreina.
Sem stendm- vilja þeir fá kosn-
ingalögunum breytt, hækkuð laun
verkamanna og fiskimanna og átta
stunda svefntíma á togurunum,
átta stunda svefn, sextán stunda
vinnu, eta, þegar færi gefst.
Hið gatnla, friðsæla ísland með
æfintýrablænum er að hverfa.
Framþróunin er komin. Stóriðju
fylgja meiri framfarir. Ætti þjðð
að siS'övs- proska sinn tfi þess
ab haiöa æilntýrabænum ? Jaín-
vel kunningi minn í Washington
nýtur þess að rerðast í bifreiðum
os; Pullman-vöonum.
Vnnss Konar störiðja hlýtur að
koma til íslands. Þar veltur ait
of mikið á fiskinu. Fyrir þrjátíu
árum áttu íslendingar engan tog-
aia. Nú eiga þeir þrjátíu og fimm.
Ofyrkju gætir, sem eykst við harð-
snúna samkeppni frá Noregi og
Færeyjum. Fiskurinn fellur í
verði, og þá kreppir að óllum á
tslandi. Þetta eru erfiðir tímar.
Ætti þjóð aö eiga alt sitt undir
náð fiskkaupmanna á Spámi? Þeg-
ar of mikið flyit a’f saftfiski til
Spánar, harðnax um peninga á Is-
landi. Ge.ngið 'fellur; viðskifti
dvína; lánstraust dvínar. Þetta
verður ekki bætt rneð þeim efn-
um, sem hendi eru næst, — með
því að fiska meira.
Newloundlandi var eitt sinn
bjargað út úr sama öngþveiti með
vatnsafli og pappírsmylnum. Is-
lándi verður að bjarga 'með vatns-
afli, áburðarefni, almíni.
Á endauum verður landjnu
b'a gað með eflingu landbúnaðar-
fns.
Jarðvegur er frjósamur á ís-
landi. Heyið er kjarngott og fínt.
Kindakjötið er gott. Ullin er góð.
Bæði kindakjöt og ull má selja
á Englandi. Englendingar segja,
að kindákjöt frá fslandi sé ódýr-
ara og betra en frá ’Nýja Sjá-
Jandi. En nokkur ár hljóta að iíða
enn, unz útflulnings landbúnaðar-
Z'
afurða tekur að gæta Svo, að um
rnunar í fjármálum landsins.
Á íslandi eru 100 000 íbúar. Af
landbúnaði lifa 40 000. Að meðal-
tali búa 2,5 manns ó enskri fer-
míTu, í Bandaríkjunum 36, á Stór-
bretlandi 469. Laidbúnaður getur
boríð nær hálfa milljón manna á
Islandi. Þegar svo fólksmargt er
orðlB, lætur nærri, að .landbúnað-
arafurðir eyjarinnar nægi Eng-
lendingum til lífsviðurværis.
Fiskveiðar íslands geta borið
aðra hálfa milljón, ef markaður
fæst fyrir fiskinn. Með því að lifa
eins og þjóðin geriir 1 dfag;, á land-
búnaði og fiskveiðum, getur land-
ib borið eina milljón íbúa. En
fjárhagurinn yrði valtui', — ijafn-
vel enn valtari en nú. Amerískir
bændur geta borið um það, að
þeir, sem eiga alt 'sitt undir fram-
leiðslu helztu Hfsnauðsynjar
mannkynsins, mata’ins, lifa jalnan
í tvísýnu. Þjóð eins og Islendingar
verða að tryggja tilveru sína með
öðrum iðngreinum.
Sem stendur er Iandið strjál-
bygg't. Svo er og Kanada. Kana-
da æskir eftir innflytjendum. ís-
land verst þeim. Innflytjendum
fylgja þjóðernisörðugleikar. Is-
lendingar eru óblönduð þjóð með
fjölgunarhraða, sem nemur rúm-
lega einum af hundraði árlega.
Eftir sjötíu ár verður íbáatalan
tvöfölduð. Landið verður að
geyma og halda því tilbúnu handa
þessum framtíðaríbúum. Það verð-
ur að vera heiisteypt og sjálfu
sér nógt og framieiða bæði iðn-
vörur og fæðutegundir.
Island hefir fáar náttúruauðs-
uppsprettur eftir þeirri merkingu,-
sem við venjuiega leggjum í það
orð.
Þar eru engin kol, engir skóg-
ar, engir málmar í jörðu svo að
vitað sé, sem vinnanlegir ^éu með
fjárhagslegum á: óða. En þar er
kvaftur, — ótakmarkaður kraftur,
méirí vatnskraftur í tiltölu við
íbúafjölda en í nokkru öðru landi
í Evropu. Og ótölufjökla af sjóð-
andi uppsprettum og goshverum
mætti beizla til kraftframleiðslu,
svo sem ef í LaýrTðrollo, Tus-
kana. Efunarpostulamir geta.
spurt, til hvers vatnsáflið sé, þeg-
ar engin hráefni eru til staðar.
En efunarpostularnir ættu að líta í
kring um sig. EnglaiW vefur bóm-
uilardúka, svo nemur milljónum
ólna, en ræktar ekki hnefafylli
bómullar. Þar, sem ódýrt áfl er til
síaðar, borgar sig innflutuingur
hráefna. Og á íslandi mætti engu
sfður en í Noregi vinna áburð-
arefni beint úr loftinu.
Það er hverju orði sannara, að
stóriðju fylgja verkamannaerjur,
— þangað til að þeim tíma rekur,
að við skiljum, hvaða öskapa-fiá-
vizka það er af okkur að iáta það
tvent fylgjast að. En stóriðju
fylgja líka framfarir. En framfar-
ir er hált orð, sem má útskýra á
marga vegu. Sein vélfræðingur
get ég útskýrt og afmarkað það
— . i upphæðum vi "kjaðra hesrt--
1