Tíminn - 30.07.1957, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, þríðjudaginn 30. júlí 1957.
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn.
Eitríjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson (áb)
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304,
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasímn 19523, afgreiðslusími 12323
Prentsmiðjan EDDA hf.
Einföld
f
NÚ ER ÞAR komið á
síidarvertíðinni, að heildar-
aflinn er minni — og þó eink
um verðminni — en í fyrra.
Miklu minna er búið að salta
en þá; bræðslusíldin er líka
minni, og fitumagn rýrara
en þá. Heildarverðmætið því
sennilega all-langt neðan við
það, sem var á sama tíma í
fyrra. Vertíð stendur að vísu
enn, og vel má gifta okkar
verða svo mikil, að úr rætist,
en um það verða ekki hafðar
neinar spár, sem reistar eru
á líkum.
Þetta viðhorf á ofanverðri
síldarvertíð ber nú við lok
vetrar- og vorvertíðar sunn
anlands. Samkvæmt frásögn
þjóðkunnra útgerðarmanna
skorti verulega á, að bátar
næðu meðaltalsafla þeim,
sem reiknað var með í upp-
hafi, er áætlanir voru gerð-
ar um afkomuhorfur. Mun
skorta rösklega 30% upp á
meðalafla síðastliðinna fimm
ára, á bát. Margir útvegs-
menn munu hafa vænzt þess,
að rétta hlut sinn á síldar-
vertíð, en það tafl stendur
enn, og er óráðiö. Togaraflot
inn átti viff mikla erfiðleika
að etja mestan hluta fyrra
misseris, en aflabrögð hafa
allvel glæðst nú alveg síðustu
vikurnar. Hver niðurstaðan
verður að lokum, er enn
óséð.
TIL LANDSINS hefur
framleiðslan gengið betur.
Bú standa með blóma í flest-
um sveitum, heyfengur er
mikili og góður og bændur
verða vafalaust vel undir
vetur búnir. Framleiðsla bús
afurða hefur víst aldrei ver-
ið meiri. Mjólkurbúin hafa
varia undan að vinna úr
mjólkinni, bæði hér sunnan
lands og eins á Norðurlandi.
Sala neyzlumjólkur er ekki
nema brot af framleiðslunni.
Mikill meirihluti mjólkurinn
ar gengur beint til vinnslu
afurða, og sumar þarf að
flytja út í allstórum stil. —
Bændur búa við sömu að-
Stöffu og fiskimenn að því
leyti, að framleiðsla þeirra
nýtur sambærilegrar fyrir-
greiðslu ríkisheildarinnar. —
Þeirri réttarbót var komið á
fyrir atbeina núverandi ríkis
stjórnar, En með auknum
tilkostnaði raskast það jafn
vægi, sem ætlunin var að ná.
ÞA3Ð ER VIÐ þessar að-
stæður, eem háð er harðvit-
ugt verkfall um kaup og
kjör. Þftð ©r við þessar að-
stæður, sem foringjar fjöl-
menns Stjör nmálaflokks espa
stöðugt til þess að stéttar-
félög og aðrir hagsmunahóp-
ar krefjast hærra kaups og
meiri fríðinda. Á hvaða
grunni eru þessar kröfur
reistar? Þær eru ekki reist-
ar á auknu afli atvinnuveg-
anna. Þeir standa höllum
fæti. Aukinn tilkostnaður
kallar á meiri álögur í
einni eða annarri mynd,
skýring
ellegar stöðvun. Það virðist
vera orðin almenn stefna
Sjálfstæðisforingjanna, að
hleypa af stað nýrri verð-
bólguskriðu. — „Kjósið“
gegn vísitölubindingu“, hróp
aði Morgunblaðið í vor. Þar
kom það auga á fyrirstöðu,
sem það vildi fyrir hvern
mun ryðja úr vegi. Áróðurs-
menn frá forustuliði flokks-
ins hafa haldið uppi harðri
baráttu innan margra verka
lýðsfélaga til að ýta undir
skriðuna. Er skemmst að
minnast ræðunnar frægu,
sem Bjarni Benediktsson lét
handlangara sinn lesa upp
á Dagsbrúnarfundi, þar sem
reynt var að vinna að því,
að stærsta verkalýðsfélag
landsins hæfist handa um
að reka kröfupólitík á hend-
ur atvinnuvegum og ríki.
Þetta tilræði tókst ekki, og
félög verkamanna og þeirra
launþega, sem minnst bera
úr býtum, hafa hrint
skemmdaverkamönnum i-
haldsins frá sér. Það er að-
eins innan samtaka hæst-
launuðustu starfshópanna,
sem áróður íhaldsins hefur
haft áhrif. Meðal flugmanna
og yfirmanna á kaupskipum
náðist tilætlaður árangur,
enda hafði forustulið Sjálf-
stæðisflokksins þar þetri að
stöðu en í Dagsbrún. f verka
mannafélaginu var Jóhann
nokkur Sigurðsson krosstré
Bjarna Benediktssonar; í
flugmannadeilunni var m.a.
hægt að styðja sig við náinn
venzlamenni foringjanna, og
í yfirmannadeilunni við trún
aðarmenn flokksins, m. a.
einn af varaþingmönnum
hans.
MEÐAN Morgunblaðs-
liðið núverandi sat í stjórnar
ráðinu, var ekki skorað á
menn að „kjósa gegn vísi-
tölubindingu“. Þá var því
lýst yfir margsinnis, að kaup
hækkanir, sem ekki hvíldu á
getu atvinnuveganna, væru
í rauninni engar kjarabæt-
ur, heldur beinlínis „bölv-
un fyrir launþegana."
Hefur eðli málsins breytzt
síðan? Vissulega hefur það
ekki breytzt. Ekkert hefur
breytzt nema það, að þessir
íhaldsforingjar eru oltnir út
úr stjórnarráðshúsinu, og
óttast um forréttindi og að-
stöðu til auðsöfnunar. —
Stjórnmálabarátta Sjálf-
stæðisforingjanna um þessar
mundir er því sannkallað
„þjóðskemmdarstarf“. Þeir
berjast gegn því, sem áður
var skárst í stefnuskrá
þeirra. Af langri reynslu
þykir þeim augljóst, að það
er ekki nóg að eiga peninga.
Þeim þurfa að fylgja völd.
í þessari einföldu hugsun er
skýringin á aðförum Morg-
unblaðsmanna nú á þessu
sumri.
Sól, vindar, sjávarföll og sjávar-
hiti „nýir“ orkugjafar mannkynsins
Fróí)leg skýrsia, sem verður til umræíu á þingi
Efnahags- og íélagsmálaráðs S. Þ.
Þa3 gengur stöðugt meira og
meíra á eldneytisbirgðir heims
ins — aðallega kol og olíu —
og menn reyna því að finua ný
ráð til þess að framleiða orku.
Þeíta vandamál hefir verið rætt
innan Sameinuðu þjóðanna,
sem hafa látið semja ítarlega
skýrslu um málið. Skýrslan, sem
nýlega er koinin út, verður til
umræðu á síðari liluta ársþings
Efnahags- og félagsmálaráðs
Sameinuðu þjóðanna, sem hald-
ið verður í Genf í sumar.
Ráðið ræddi þossi mál nokkuð í
fyrra og var samþykkt, að lata
rannsaka að hvað miklu leyti,
„nýir“ orkugjafar gætu komið í:
stað þess eldneytis, sem nú er1
almennt notað. Nefndi ráðið fimm
orkugjafa: sólina, vinda loftsins,
jarðhitan, sjávarhita og sjávarföll
in, Ráðið lagði áherzlu á, að ef
takast mætti að framleiða orku
og hagnýta hana úr þessum fimm
orkjugjöfum, gæti það haft hina
mestu þýðingu fyrir bætta lifnað-
arhætti í hinum svonefndu van-
yrktu löndum heimsins.
( Fjöldi sérfræðinga hefir unnið!
að samningu skýrslunnar. í for-
mála hennar er bent á að af þeim
fimm orkugjöfum sem skýrslan
ræði um sé aðeins einn „nýr“,
þ.e. sjávarhitinn. Þegar orðið ,nýr‘
er notað í sambandi við hina fjóra
aflgjafa er fyrst og fremst átt við ;
nýjar aðferðir tii þess að notfæra
sér orkuna á hagkvæman hátt.
SÓLARORKAN.
Maðurinn hefir löngum notfært
sér sólarhitann á margvíslegan
hátt, t.d. til þess að hita upp gróð
urhús og til þess að láta sjó gufa
upp við saltvinnslu. Orkufram-
leiðsla úr sólarhita er hinsvegar
enn á tilraunastígi. Sólarhiti er
nú notaður til upphitunar eða kæl
ingar — ibúðarhúsa með góðum
árangri. Þá hefir tekizt að fram-
leiða rafmagn með sólarhita og í
notkun er að minnsta kosti einn
málmbræðsluofn, sem fær orku
sína frá sólinni. Þessi bræðsluofn
er í Mont Louis í Pyrenafjöllum.
Tii þess að safna sólargeislunum
eru notaðir 3,500 speglar og er
geislasafnsflöturinn 12 metrar að
ummáli. Þessi sólarofn getur fram
leitt talsvert meiri hita en venju-
legir bræðsluofnar, sem kyntir eru
t.d. með kolum. Það hefir tekizt
að láta ofnin borga sig með 100
stunda vinnu. Ofnin framleiðir 75
kílóvött rafmagns. Nú hafa Frakk
ar í hyggju að byggja annan ofn,
sem á að geta framleitt 1000 kw.
Þá gera menn sér vonir um
almennari not minni sólarofna, seg
ir í skýrslunni, sem eru svo ódýrir
í framleiðslu (um 250 ísl. kr.), að
gera má ráð fyrir að þeir komi
að miklu gagni í hitabeltislöndun-
um og annarsstaðar, þar sem menn
nota enn tað til eldneytis og þar
sem meira gagn væri að taðinu
sem áburði.
En höfundar skýrslunnar benda
á, að það sé ekki nóg, að fram-
leiða slík verkfæri, það verði líka
að fá fólkið til að nota þau og að
það geti reynst erfitt, einkum
meðal frumstæðra þjóða, þar sem
allskonar hindurvitni eru í al-
gleymingi.
AFL VINDANNA.
Vindmyllur eru ekkert nýtt fyrir
bæri eins og kunnugt er. Öldum
saman hafa menn notað afl vind-
anna til þess að létta sér erfiði.
Straumlínu vindmyllur vorra daga
eru að mörgu leyti óh'kar hinum
gömlu mylum, sem enn má sjá
víða um lönd. Hinar nýju vind-
myllur líkjast stundum gríðarstór
um flugvélahreyfli. Áður fyrr voru
vindmyllur notaðar til þess að
reka vélar, kvarnir eða vatnsdæl-
ur. Nú eru þær nær eingöngu
notaðar til þess að framleiða raf-
magn. Er hér um tiltölulega auð
velda orkuframleiðslu að ræða,
sem óþarfi er að fara mörgum
orðum um, svo algeng sem hún
er.
í skýrslunni er þess getið, að
vindmyllur til rafmagnsfram-
leiðslu séu algengastar í eftirfar-
andi löndum: Danmörku, Bret-
landseyjum, Frakklandi, Sovétríkj
iinum,. Bandaríkjunum, Kanada,
Ástralíu og Suður-Afríku.
KRAFTUR SJÁVAR-
AFLANNA.
Sumstaðar í heiminum er mis-;
munur vatnshæðarinnar milli
fjöruborðs og flóðs 12—14 metrar.
Á slíkum stöðum má nota hið
óhemjumikla afl sjávarfallanna til j
þess að framleiða rafmagn. Að-1
ferðin er mjög svipúð og tíðkast J
við fossa og vatnsvirkjanir yfir-;
leitt. Á flóðum er sjó safnað í
stíflur og síðan er hleypt úr þeim
á útfallinu.
í Frakklandi er verið að hyggja
fyrsta sjávarfallavirkjunina í La j
Rance. Þessi virkjun verður byggð
í áföngum frá því nú og til 1963 j
að virkjuninni á að verða lokið. I
Er reiknað með að þegar La Rance !
virkjunin er fullgerð geti hún i
framleitt 342,000 kw.
Aðrar þjóðir, sem hafa áhuga
fyrir sjávarfallavirkjunum eru
Bretar, Þjóðverjar, Hollendingar,
Spánverjar, Sovétríkin, Bandarík-
in, Kanadamenn, Nýja Sjáland,
Argentína og Brasilía.
JARDHITINN.
Víða i heiminum er nú farið að (
nota jarðhita til framleiðslu raf- j
magns. Auk þess bendir skýrsla j
Sameinúðu þjóðanna á, að jarð-
hiti sé notaður til upphitunar í-
buðarhúsa og til þess að hita gróð
urhús. Segir skýrslan ennfremur,
að fjórði hluti allra íslendinga
búi í húsum, sem séu hituð með
hverahita.
í lok 1954 framleiddu ítalir
274.000 kw. rafmagns með jarð-
hita, fyrst og fremst jarðgufu.
Ársframleiðslan nam nærri 2000
milljónum kw.stundum, en það
svarar til vinnuafkasta þriggja
milljóna múlasna í eitt ár. Búizt
er við, að rafmagnsframleiðslan
úr jarðhita í Ítalíu muni hafa tvö-
faldast á við það sem hún er nú
árið 1965.
Áætlanir um jarðhitavirkjanir
eru á prjónunum í Bandaríkjun-
um, Japan, Chile, Belgísku Kongó
og á Nýja Sjálandi.
SJÁVARHITINN.
Tilraunir til þess að nota sjávar
hita f.il orkuframleiðslu hafa að-
eins staðið yfir í s.l. 30 ár. Hafa
þær tilraunir aðallega farið fram
í Frakklandi. Orkuframleiðsla úr
sjávarhita byggist á því, að hægt
er að framleiða orku þegar tvö
andstæð hitastig eru fyrir hendi.
1 hitabeltislöndum má t.d. nota
heita sjóinn á yfirborðinu og kalda
sjóinn á miklu dýpi til orkufram-
leiðslu.
Við þessa aðferð færst auk þess
ferskt vatn, sem aukafr.amleiðsla
og er það mikilvægt í hitabeltis-
löndum, þar sem vatn er víða af
skornum skammti.
Fyrsta virkjunin af þessu tagi
verður reist við Abidjan á Fíla
beinsströndinni. Á hún að fram-
leiða 7000 kw. rafmagns og auk
þess 15.000 rúmmetra vatns á dag.
Frestur um frimerkja
tillögur framSengdur
Póst- og símamála'stjórnin hefir
ákveðið að framlengja frestinn til
að skila á tillögum uan gerð frí-
merkja með mynd af íslenzkum
blómum, til 15. ágúist 1957.
Hverjum þátttakanda er heim-
ilt að senda allt að 4 tillögur, sem
skulu sendar póst- og s&namála-
stjórninni fyrir ofangreindan
tíma. Tvenn verðlaun, að upphæð
kr. 1500,00 og kr. 1000,00 verða
veítt fyrir tillögur, sem taldar
verða hezt hæfar fyrir fyrirhuguð
frímerki. — (Frá póst- og síma-
málastjórninni).
Viðskiptasamningur
framfengdur
Viðskiptasamningurinn milli ís-
Iands og Sambandslýðveldisins
Þýzkalands, sem féll úr gildi hinn
30. júní 1957, hefur verið fram-
lengchir óbreyttur til 30. júní
1958.
Bókunin um framlenginguna
var nndirrituð í Bonn hinn 15.
júlí 1957 af Helga P. Briem, am-
bassador, og prófessor Hallstein,
ráðun ey ti sstj óir a; untanrík isr áðu-
neytis Sambandslýðveldisins Þýzka
Keppni af nýju fagi.
S. E. úr Skagaíirði heldur úfram
að spjalla um tóbaksnotkun, þar
sem frá var horfið í vikunni sem
leið. Hann segir:
„Eg hefi áður stungið upp á því
opinberlega að t. d. ungmenna-
félögin (eða einliver önnur sam-
tök) tækju upp á stefnuskrá
sína, að beitast fyrir samkeppni
í milli héraða eða annarra af-
markaðra svæða um sem
- minnsta tóbaksnotkunn, og þá
fyrst og fremst reykingar. Hing
að til hefir flest keppni gengið
út á það, að stökkva sem hæst,
hlaupa sem hraðast eða gera sem
flest mörk í knattleik, o. s. frv.
og er nú á sumum sviðum komið
nær því eins langt og mannleg
orka leyfir ,eins og hún er í dag,
en ekki hefir þótt koma til
greina að hefja keppni með
smækkun fyrir augum. En er
það fjarstæða? Sé of mikið af
einhverju, hlýtur að vera rétt-
mætt að vinna að minnkun, og
því þá ekki að nota sanvkeppnis-
leiðina þar einnig, sem svo vel
hefir gefist til aukinna afreka?“
Verkefni ungmennafélaga.
,JEr ekki einmitt núna að skap-
ast tækifæri fyrir ungmennafé-
lögin sérstaklega til þess að taka
inn á stefnu skrá sína í fullri
alvöni, viðleitni í einhverri mynd
til þess að vinna á móti hvim-
leiðum lesti, og þó ekki væri
meira í byrjun, en að draga úr
því sem fyrir er, og sporna á
móti uppvexti nýrrar reykinga-
kynslóðar og ennfremur stuðia
að því, að fólk, sem illa þolir
i'eyk í almenningsvögiium og í
samkomuhúsum, sé ekki með
öllu réttlaust gagnvart reykjend-
um. Bönn og bindindi samfara
þátttöku í einhverjum félagsskap
eru ill neyðarúrræði, sem gefast
misjafnlega, en heilbrigð skyn-
semi og sómatilfinning, sé þeim
beitt ,er það ákjósaxilegasta og
mundi nægja.“
Frjálst framtak.
„Meginþorri fólks viðurkennir
skaðsemi áfengis og að ofnautn
þess sé fullkomin ómenning,
enda hefir löggjaftnn lagt þar
nokkuð til mála þó hvergi nærri
sé einhiítt á meðan almennings-
álitið lætur ekki meira til sín
taka. Hvað tóbakið snertir, fylgir
því hliðstæð almenn viðurkenn-
ing, en þar hefir löggjafarvaldið
ekki koinið verulega við sögu og
vonandi að aldrei þurfi til þess
að koma, enda ólíkt æskilegra og
iieilbrigðara að annarra ráða sé
neytt til skaplegrar meðferðar á
tóbaki og sem Hka eru tiltæk,
ef vilji er fyrir hendi. S. E."