Tíminn - 23.04.1958, Qupperneq 5

f Í MI NN, miðvikudaginn 23. apríl 1958.
5
Guðm. Jósafatsson: Orðið er frjálst
Ungmennin og vélarnar
SJÖTUGUR:
Jón Pálsson Leví
Alþingi það, sem nú situr, hefir
undanfarið haft í athugun frum-
varp til umferðarlaga. Trauðla
verður með rétti sagt, ef litið er
til þeirrar umferðar, sem nú er á
vegum vorum, aö til eadurskoð-
unar á þeim hafa verið efnt. að
raunalaUsu. Hitt er-annað mál 'tð
nijög ósýnt. er, 1;1 hyerra bóta ail-
■ ár þær'hreytíngar verði, sem þar
eru nú. í ,mi-um.
fveah-t e? þaö, $em öinkir.n: eiri-
kennir það: frunrvarp, sera þegar
■ cr fram' komið. Hið fýrra er hi;m
mj’ög ankni • hraði; sem, nú á að
heimila i-þé'Ubý)i.; Nú er aimennt
ýrðurkauat að mýög niikill! hluti
þeteá -iysa,- scm hsfa hiotizt af-
untferð stafi af af hröðurn akstri,
9g mun crfitt að naæla gegn því.
' En- almenningsálitið heimtar hrað
ári 'akatur, óg við því virðist ekki
ástæða.til.þess að segja néitt. Hitt
ér aukaatriði að þess dómi, þóit
ýíst sc að með þ.essum viður-
kenndia hraða sé lifi og limum ein'
. stafelinga tefit í enn nteiri tvisými.
Hvort rétt, er að sækja löggjafann
svo mjög tjl saka fyri-r. þennan
undanslá.tt er aftur á móti vafa-
riiál. Iíann bognar þarna fyrir
þunga. a'lmenningsáli'ts og alínenn-
ingfkröfum. Og sv-o nrun um fleíri
hvál. Það sem Alþingi og
ráðamenn þjóðarinnar eru mest
sóttir t'il saka fyrir, eru oft af-
glöp alþjóðar, — kröfur háttvrrtra
kjósenda, sem svo eru goldnar
sem gámlar skuidir. Eina siíka
skuld e,r Alþingi að greiða með
viðurkenningu hins mjög aukna
hraða í þéttbýli, jafnvel þótt full
ljóst megi vera, að sú skuld vérði
að nokskru heimt í blóðpeningum
þótt síðar 'láti.
Hið annað, seni vert er að
staldra við, og meir má telja íil
nýmæia eru ákvæði 28. greinar
frumvarpsins er hljóða svo í
þeirri mynd, seni mun vera yngst:
„Enginn má stýra dráttarvél,
nerna hann hafi fengið skírteini til
bifreiðaaksturs, eða sérstakt skír-
teini til aksturs dráttarvéla. Slíkt
skírieini má ekki veita yngri mönn
um e.n 16 ára. Til aksturs dráttar-
vé]a. þegar þær eru notaðar yið
jarðyrkju- eða heyskaparstprf,
þarf hæfiskírteini. Enginn má
stýra vinnuvél fyrr en hann er
orðiun 17 ára. Sc vinnuvél ekið
um vegi, skal öku.maður þó hafa
skír.tcini •til hifreiðaa.ksturs.
Enginn má stýra reiðhjóli með
hjálparvél, nema hann só orðinn
15 ára.“
Víst er að þessurn þætti er beint
í garð okfcar búandaliða, og þó að
vægt sé að orði kveðið, fært fram
okkur til saka fyrir ógætni í um-
hygg.ju fyrir börnum. Nú er það á
alira vitorðið, — og ástæðulaust
að draga fjöður yfir það, ■— ao
heimilisdráUarvélar er.u fengnar i
hendur miklum mun. yngri ein-
staklingum en hér er gert ráð fyr-
ir. Er þar athöfn eða ógaetni, sem
framvegis skal varða við lög?
Um það er ekki að deila að á
bak við þessar umræður sem fram
hafa farið og þær tillögur, sem
fram hafa komið, liggur longun til
að forða slysum, og er hún virð-
ingar- og þakkarverð. En sé það
athugað, að enginn má stýra
vinnuvél, fyrr en bann er orðinn
17 ára, þó að á sléttu túni sé, en
í sömu lögum er hcimilað að stýra
reiðhjóli með hjálparvél hvar sem
vera skal þegar náðst hefir 15 ára
aldur, virðast höfundar frumvarps
ins hafa reynzt misvitrir. Ef aug-
um er rennt yfir umferð þéttbýlis,
t. d. í Beykjavík, og auga haft sér-
staklega á þessum farartækjum,
vérður það hreint undrunarefni,
að nekkrum manni með viti skttli
hugkvæmast sú fjarstæða, að heim
ila unglingum ótakmörkuð urnráð
þessara farartækja í hvaða þétt-
býli sem cr, en banna hinum söniu
ungiingurn að hreyfa dráttarvél á
Sléttu túni. — Þar virðist þó um
drjúgan hættumiin áð ræða, jafn-
vel hvernig sem m'álið er skuoað.
Á hinum vclknúnu tækjum remb-
ast stjórnendurnir — einkunt þó
á l>essu aidursskeiði — eins og
rjúpan við staur, við að ná sem
mestum hraða. Um hliðstæðan
hr.aða getur aldrei orðið að ræða
á dráttarvél. Enn má bcnda á:
Drjúgur hluti þeirrar umferðar,
sem bundln er hinum velknúnu
reiðiyóium, er farinn af ævintýra-
þrá einni, -— farinn af því að eig-
.and-Bu þarf að svaia ævintýraþrá
sinni- og fargi-rni-, — teiur sig
þurfa að fara eitthvað cg helzt
sem hraðayt, án alls tillits tii er-
indis. Um. vclin.a er öðru rr.áli að
gegna. Með stjórn hennar er ung-
lingurinn orðinn þátttakandi - í
önn heimilBÍns, öan umhverfis og
sa m íiðar, að eigin d ómi, en-da ofb
í fuilri raun, ábyrgur þ.átttakandi,
og munu fiettir þeirra. vaxá. af.
En hér kcœur enri fléirr; ti! á-
lita. B3rn eru böra. Um þao raun
enginn della. En «é það játað af-
fullri hreinskilrri, verður líka að
horfast i augu við þá staðrey.nd
að barnssál verffur ekki fuiMægt
með b.mni e.imi, með þó-fullri vir®
ingu fyrir ■ því. An þess verður-
fiest unnaldi iau't i- re;uum. Hcr
er á það.að líta að sá draumur aó'
eigna-st fullkamið drottvnvaid ■ yfir
slíkum ævintýragrip, sem dráttar-
■véi cr frá sjónarmiði harnsins, læt
ur ekki barnssálina ósnerta. Sá
draumur verður engu óáleitnari
þó að nún sé unglingnum fofboð-
ið epli. Þau hafa löngum angað
ljúft í mannheimum og g-era það
víst fyrst um sinn, enda oft til
þeirra seilzt. Sú mundi því verða
raunin á, að væru véíarnar ekkl
leyfðar yrði þeim stolið, og yrði
sú iausn engu hollari né hættu-
minni. Þá kýs ég unglingum held-
ur þao hlutskipti að fá að svala
þessari þrá sinni undir handar-
jaðri þess, er leggur sig fram um
að kanna honum það, sem til þess
þarf að ná þar fullu valdi á. Ætla
má og að honum mundi vænlegra
til mannræktar, að fá þessári þrá
sinni svalað sem algildur þátttak-
andi í nauðsynjastörfum, en ala í
brjósti sér sífellda leit til að svala
þeirri þrá bak við tjöld, og þá að
sjálfsögðu tilsagnarlaust.
Því ef ekki að neita, að marg-
visleg hætta er fyrir hendi í sam-
bandi við dráttarvélar. Má ekki
loka augum fyrir því. En hætt-
unni verður ekki varizt aueð banni
einu saman. Við henni verður bezt
brugðizt með fræðslu, — þekk-
ingu. Það er einn þáttur almensns
uppeldis að kenna að varast haptt-
ur og þó að horfast í augu við
þær.
Þegar um sveitaheirríili er að
ræða, blasir við a.ð misfærir munu
forráðamenn þeirra til slíkrar
fræðslu. En svo. mun um fleiri
fræðara. Þar munu fieiri kallaðir
en útvaldir. Hitt er víst. hvað sém
alþingismen vcrir segja, sð drátt-
arvól er engu hættulegri ungling-
um. sé fulls öryggis gætt um uni-
búnað hpnnar allan frá hendi þess
er. hana selur, en ýmis önnur. tæki,
sem ekki eru bannfærð á' hliðs-tæðr
an háít. Má þar nefna s:em dæmi
he.vthrífu, sem vissuiega getur orð
ið hinn mesti háskagripur, sé efcki
fulls öryggis gætt um tamningu,
hestsins, sem fyrir h?.na er'settur,-
Og íslendingum hefir lengi. verið
ljóst, að hætta getur stafað af að
fara á hestbak, ekki sizt börnum
og unglingum. Mun þó engum
hafa hugkvæmst að setja lögbann
við því, enda trúlegt að það ýrði
haft að litlu. Sú mun og reyndin
um þetta bann. Það muri verða
lítils virt þó að að lögum verði.
Sé augurn renut .yfir þann laga-
bálk, sem hér er um rætt, virðist
hin eina hætta, sem nokkurs sé
um vert vsra bundin stjórn og
hémlum vélanna, og að Ijósum við
bættum þegar um bifréið er að
ræða. Það er víst að þessir þættir
verða aldrei ofbrýndir fyrir þeimj
er með stjór.n þeirra fara. En hér
keráur fleira til álita. Slysahættá
af Vélum er ekki nema að nokkrú
leyti bundin þessurn þáttum'. Hún.
er mjög bundin tengslum milli
dráttarvélar og ækis. Séu bau óvar
in eða illa gerð á einhvern hátt-
eru þau hinir mestu háskagripir.
En þeirra gætir iítt í íslenzkum
lögum og áreiðanlega hvergi í
þeim lagabálki, sem hér 'um. ræðir.
Þar mundi þó ærin þorf sam-
ræmdrar varúðar. Til munu. vera
tiMgur um slík tengsl, er fram
hafa komið á vegum norræns sam
starfs, sem mundu mj.ög til örygg
is. Enn munu.þær lítinn stuðning
• eíga í i-slenzkri lögvernd pg mundi
þess þó ærin þörf:
Á þáð má enn bénda að ’ýmís-
Iegt getur verið hættuefni j- sam-
ban-d-i' við- þessi mál,' serff- að engu
er metið. í hir.u tröllefkla kapp-
ulaupi um vélvæðingu atvimuiveg
ariná, og í- því máli’ sem. hér um
ræðir landbúnaðarins sérstaklega,
er fjö'imargt sém sést yfir, sem
hættuéfffi er. Vélvæð.ingin , heimt-
ar annáð umhverfi en sú. tækni,
Og dráttarvélar exu í þsssu efni
sem tiltækt var íyrir ■ man-risaldri,
rúmfrekar.. Þær heimta. sitt um-
hverfi, sína aðstöðu til" þess að
geta hvort tveggja unnið það, sem
af þeim er krafizt og þó fúlis ör-
yggis- gætt. Hin nýja tæ&ni. heimt-
ar að meira eða minna ieyti nýja
aðstöðu til þeirra starfshátta, sem
hún skapar. í þessu. c-fni væri ær-
in ástæða til samræmingar og ör-
yg'gis.
Blöðm hafa flutt. dálítinn út-
drátt úr ræðum þingmanna við um
ræður þessa máls í neðri .deild.
Við það tækifæri flutti Gunnar .Tó
hannsson svohljóðandi breytingar-
tiHögu: „Þeir ungHngar, scni náð
hafa 14 ára aldri mega þó án öku
stórteinis aka dráttarvél, þcgar
hún er notuð við jarðyrkju utan
alfaravegar.“ Eg- hygg að engum,
sem 'td þekkir blandist; hugur itm,
að hér er farið miklum muii nær
sanni en í frumvarpsgrein þeirri
er áður getur. En af blaðafrétlum
að dærna virðist auðsætt, að þessi
tillaga hefir átt lítinn hljómgrunn
þar á þingi. Er ekki annáð að sjá
en að allsherjarnefnd hafi snúizt
einhuga gegn þessu og þau rök
færð fram að þarna rækjust á ör-
yggissjónarmið og hags'muriir iand
búnaðar, og er þá' tnálið vissulega
komið inn á allathyglisverðr braut.
Jafnframt er það haft eftir Ein-
ari Olgeirssyni að unglingar, sem
stýra stritandi og titrandi dráttar-
vél, ættu á hættu að taugakerfi
þeirra laskaðist. Þarna cr. um at-
riði að ræða, sem vissulega væri
þess vert að því væri' fulíur gaum-
ur géfinn. Fár mundi horfa á það
með köldu blóði að taugakerfi
barna þeirra væri teflt í slíka tví-
sýnit. En eru einhverjar athugan-
ir fyrir hendi, sem be.nda í þessa
átt? Er eitthvað þekkt, sem bend-
ir í þá átt að börn og ungiingai’
komi með bilaðar taugar eftir dvöl
sína á sveitaheimilum? Hér er
ekki um neibt smámál að ræða,
og ekki ótrúlegt að Alþingi hafa
á stundum haft smærra í smíðum
en sæmilega örugga athugun á því
hvort þetta hefir við rök að styðj-
ast. Jafnframt virðist ástæöa 1:1
þess að spyrja: Er skellinaðran
þeim mun hollari að titringur
hennar sé unglingum skaðíaus
tveim árum fyrr en hliðstæða frá
dráttarvél. sem gengur á ræktuðu
laridi? Ekki er það trúlegt.
í sama blaði segir og: Eiriar 01-
geirssson sagði einnig, að verðlag
á landhúnaðarvörum væri miðað
við vinnu fullorðins fólks,. og ekki
ástæða til.að'leyfa, að bændur not'
uðú ódýran vinnukraft.“ Hér virð-
ist kaina fleira til en hættan ein
og væri v.ert að staldra við það.
Eitt af.vandamálum þéltbýlisins
er hinn sivaxandi skortur á við-
fangsefni fyrir unglinga. Sá skorb
ur fer mjög vaxandi mcð auknu
þéttbýli. Þetta er foreldrum 'mjög
ljóst, og lýsir sér bezt i hinni geysi
lég'U ásókn þeirra að köma börn-
urn sinum í sveit. Engu foreldri
dettiu’ i hug að ætl.ast til þess að
barn þess, sem í sveit fer, inni
ekki af höndum.þau verkefni, sem.
það veldúr, hverju nafni sern þau
nefriást, Og því neitar cnginn að
raargt ’.vikið .gera þau til gagns.
Víst er og að svo tekst um það
samstarf, að , margt barnanna er
aufúsugest'ur, enda til að þau eign--
ist þar nokkurn foreldrahug og
uraliy'ggju. En mundi sú gagrisem
(F’ amh. á 8. síðu >
Jón Pálsson Leví bóndi á Ilegg
'Stöðum í Miðfirði varð sjötugu:
sl. mánudag, 21. þ. m. Foreldrar
hans voru Páll Leví Jónsson hrepr
stjóri og Ingibjörg Halldórsdóttii
köna hans, er bjuggu á Heggsstöff
'Um 1884—1922. Páll Levi var son-
ur hjónanna Jóns bónda á Sönd
um (d. 1355) Jónssonar o-g-Ingi-
bjargar Pálsdóttur frá Syðri-Völl
'um Árnásonar. En lngíbjörg
kona Páls Leví var ættuð af Álft'
nesi í Gullbringusýslu, dóttir Hall
dórs bónda Jörundssonar í Haugs-
húsum og Sigríðar Áradóttur konu
hans.
- Páll Leví og fngibjörg kona
hans bjuggu myndarbúi á Heggs-
stöðúm. Páll stundaði sjó um
mörg ár samhliða búskapnum, því
að á þeim tíma og áður var út-
ræði af Heggsstaðanesi. Einnig
vann hann að söðlasmíði. Páll
lézt vorið 1922 en Ingibjörg árið
1935.
Jón ólst upp hjá foreldrum sín
um á Heggsstöðum og vai’ hann
næstelztur af fimm systkinum, er
upp kpmust. Átján ái’a gamall fór
hann til náms i gagnfræðaskólan-
um í Flensborg, og lauk þaðan
'góðu prófi vorið 1908. Ekki fór
hann lengra út á þá braut, þó að
-námshæfileikar hans væru góðir,
en hvarf heim aftur og vann að
bústörfum. Árið líA4 kvæntist
hann Sigurjóu Guðmannsdóttur
frá Krossanesi á Vatnsnesi. Næstu
árin bjuggu þau á Heggsstöðum
í sambýli við foreldra Jóns. En
árið 1918 flufctu þau sig til
Hvammstanga og voru þar í sex
ár. Auk annara starfa sótti Jón
sjó á þeim árum, þegar aðstæður
ileyfðu og aflavon var. Hann var
laginn stjórnari og farsæll í sjó-
ferðum. Árið 1924 fluttist hann aft
ur að Heggsstöðum með fjölskyMu
sína og hefir húið þar síðan.
Á Heggstöðum hefir Jón ler.gi
rekið allstórt fjárbú, en jörðin ‘er
vel til þess fallin, því að hún er
landstór og sauðíjárbeit er þar
góð.
Þar hefir á síðari árum veri'ð
unnið mikið að landþurrkun, óig
aðrar jarðarbæfur gerðar. Einn af
sonum þeirra Heggsstaðahjóna,
PáH, er þar hoima, og aðstoðar
foreldra -sina. af dugnaði við bú-
reksiturinn og framkvæmdir til uw
'bóta á jö'FJinni.
Jón á Heggstöðum og Siguriea
kona hans eiga þrjá syni. Pá!i er
áður nefndur. en hinir eru Agnáu
skrifstöfúmaður hjá Skipaútgeré
ríkisins í Beykjavík og Ármann,
iögfræðingur, fulltrúi í Skattstofu.
Reykjavikur.
Góðar óskir sendi ég Jóni á
Heggstöðum og fjölskyldu har, - %
tilefni af sjötugsafmælinu.
Skúli Gu'd'numdsson
p
1
Dregið
ríkissjóðs 15. apríl
75.000 krónur 109854 110547 112491 11251r
42637 112524 11503Q 115320 115979
117581 118008 118479 11926’:
40.000 króiiur 119325 119314 120916 121850
92172 122931 124720 125155 126987
129231 129504 130475 132407
15.000 krónur 135713 133585 139795 14162“
75828 142537 143188 144972 145587
147682 148922
10.000 krónur
95603 109690 128888 250 krónur
190 237 1613 1700
5.000 krónur 1981 2234 2396 242 7
3193 33274 45986 60029 2802 3114 3222 435£
119503 4496 5107 5826 6582
2.000 irónur 6718 3140 8193 9875
4:11 5185 12087 18775 10324 11336 11672 11755
18822 37233 44215 59245 11894 11924 12460 13355
69901 86378 92809 114849 13758 13805 14254 15375
133897 143737 146402 15827 15880 16168 ■ .16227
16350 16556 16562 16810
1.000 srómu' 19276 20424 23262 23506'
1690 3495 10450 13241 - 24396 24553 25179 27362
24801 26275 32977 35353 28180 28341 29172 3018f
38445 41583 51559 53510 3Ö647 31263 31363 3175(7
56975 59740 65425 70145 32255 32446 32722 33606
77931 ' 88458 90557 100908 35164 35256 35465 35526
104266 113630 129189 132472 35753 35940 37027 37039
132538 39175 39575 39744 41151
500 krónur 41992 42037 42655 4275E
1045 1756 1986 3786 43730 43959 44531 44614
4800 4907 5108 7300 44891 45057 45269 45922
8252 8512 8987 9296 48053 46248 46758 47541:
9949 10578 11819 12331 48175 48520 49798 50872
12523 16097 19825 19981 50874 51172 52336 51837
20823 22720 26179 27121 51912 52634 52677 5334.
28705 23993 31295 32777 53375 53682 54736 55405
36045 36788 38427 38501 55425 55866 57142 58286
41987 42708 43287 43326 58536 59062 59831 6001-7
43610 44984 47419 51551 61535 61682 61689 62447
51632 52293 52497 52633 63211 63450 64176 64987
53495 54063 54542 55685 65936 66310 66551 67520
58767 59027 59143 59585 67549 67610 67896 68347
64478 64502 64510 63949 68963 70118 70416 70506
68280 G8680 72530 72870 70328 71338 71475 7166“
73685 75528 77573 80529 72238 73110 73820 7433
80885 31113 81341 82706 74974 75012 75085 75282
83069 83837 87172 87543 . 78555 76987 77416 77727
87799 88209 88384 90042 79209 81565 81727 8174'
90085 93556 94161 95597 81977 82032 82256 84277
95820 98419 97000 97190 84290 84350 84703 8436
97746 98815 99133 100841 85218 85556 37311 89017
101508 103950 104639 106324 89941 90126 90385 9039
106987 107186 107616 108510 (Framb'UÚ á B. síðu?