Tíminn - 23.04.1958, Qupperneq 6

6
T í M IN N, miðvikudaginn 23. apríi 1958.
Útgefandl: FramsóknarflokknrtBoe
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn TðrarftlB»OT (ák.)
Skrifstofur í Edduhúsinu við LindírgSte.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, ÍSSM
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusimi
Prentsmiðjan Edda h.í.
ERLENT YFIRLIT:
*
Hvenær talar Olafur?
ÞAÐ er sagt að manndóm
manns megi allvel dæma af
því, hvort hann gerir sömu
kröfur til sjálfs síns og hann
gerír til annarra. Sá maður
sem krefst ekki minna af
sjálfum sér en öðrum, sé
manndómsmaður og hafi
fullan rétt til að gera þær
kröfur til annarra, er hann
ber fram. Hinn, sem gerir
kröfur til annan-a, en krefst
minna af sér sjálfum sé
manndómsleysingi, sem ekki
sé rétt að treysta, og kröf-
ur slíks manns eigi alla jafn-
an að falla dauðar og ómerk-
ar.
EF litið er á starfsemi á-
byrgra stjórnarandstæðinga
í nágrannaiöndunum okkar,
virðist framkoma þeirra ein-
kennast af þessum skilningi.
Þeir krefjast þess af þeim
mönmim, sem fara með völd
in, að þeir leysi þann vanda,
sem við' er að fást á hinum
ýmsit sviðum þjóðfélagsins.
En þeir láta sér ekki nægja
að gera þessar kröfur. Þeir
leggja jafnframt fram á-
kveðnar tillögur um það,
hvernig þeir vilja leysa við-
komandi vandamál.
Olöggt dæmi um þetta, eru
tiHögur þær, sem Truman
fyrrv. forseti lagði nýlega
frarn um það, hvernig hann
vildi láta ráða bug á krepp-
unni í Bandaríkjunum. Tru-
man lét sér ekki nægja að
deiia á stjómina fyrir úr-
ræðaskort og athafnaleysi.
Hann heimtaði ekki aðeins
úrræði af henni. Hann bendi
einnig á þau úrræði, sem
hann áliti bezt.
Sama hefir Gaitskell og
aðrir leiðtogar stjórnarand-
stöðunnar í Bretlandi gert.
Þetta saroa gera líka stjórn-
arandstæðingar á Norður-
löndum.
HÉR á landi hefir stjórnar
andistaðan hins vegar hag-
að sér á alit annan veg. Hún
hefir krafizt. einhliða úrræða
af ríkisstjórninni í efnahags
máJnm, sem nú er mesta
vandamál bióðarinnar. Hún
hefir gagnrvnt og fordæmt
allt, sem stiórnin hefir gert
Frændur, sem brugðust
ISLENDINGUM urðu það
mikil og sár vonbrigði, þeg-
ar Bandaríkjamenn báru
fram á hafréttarráðstefn-
unni í Genf tillögu þá, sem
felur það í sér, að erlend rán
yrkia megi viðgangast á-
fram á íslenzkum fiskimið-
um utan 6 mílna landhelgi.
íslendingar höfðu ekki átt
von á slíkri hnifsstungu úr
þeirri átt.
Önner tíðindi hafa nú bor
izt frá Genf, sem eru ís-
lendingum þó að vissu levti
sárari. Fulltrúar tveggia
frændbióða íslendinga stóðp
fast við hlið Bandaríkjanna
g-egn hagsmunum íslands,
þegar atkvæði voru greidd
í nefnd um tillögu þeirra.
Þessar bjóðir voru Danir og
Norðmenn.
Hefst ætt Asquith til valda
Afkomendur hans eru nú mestir ráftamenn í Frjálslynda flokknum
í þessum efnum. En sjálf hef
ir hún forðazt að benda á
nokkrar aðrar Ieiðir.
Málflutningur Mbl. um
þessar mundir, er næsta öm-
uriegt dæmi um þessa starfs-
hætti. Þar er nú reynt að ó-
frægja alit það, sem líklegt
þykir að stjórnin muni leggja
til í efnahagsmálunum.
Stjórnin er krafin um önn-
ur og betri úrræði. En sjálft
forðast blaðið á að benda
á nokkurt úrræöi.
ÞEGAR talað er um þetta
við Sjálfstæðismenn, er
einna venjulegasta svarið:
Þetta er bara venjuiegt óá-
nægjunöldur í Bjarna. Það
má ekki dæma Sjálfstæðis-
flokkinn af Morgunblaðinu,
sem er séreign fárra gróða-
manna, aðallega heildsala.
Sálfstæðisflokkurinn á eftir
að leggja fram tillögur sín-
ar. Ólafur á eftir að tala.
Þannig hugsa nú áreið-
anlega margir Sjáifstæðis-
menn. Þeir eru orðnir þreytt
ir á nöldrinu í Bjarna. Þeir
vilja, að Ólafur fari að tala.
Þeir vilja, aö formaður
flokksins sýni það í verki, að
flokkurinn heimti ekki að-
eins úrræði af öðrum, heldur
bendi á eigin úrræði. Þeir
vil j a, að flokkurinn geri
sömu kröfur til sjálfs síns og
hann gerir til annarra.
ÞESS VEGNA er nú beð-
ið eftir því, að Ólafur tali.
Flokksmenn hans vænta, a'ð
hann hafi eitthvað meira og
jákvæðara til mála að leggja
en hið neikvæða geðvonsku-
nöldur, sem daglega hirtist í
Mbl.
Ólafur Thors hefir nú tæki
færi til að sýna, að hann sé
slíkur manndómsmaður og
hann álítur sig vera. Það
er beöið eftir því, að hann
sýni í verki, að hann geri
ekki minni kröfur til sjálfs
sín og flokks síns og til ann-
arra. Það verður hlustað, þeg
ar Ólafur talar næst. Og eft-
ir því munu dómarnir fara
um réttmæti þess, hvort
Sj álf stæðisf lokkurinn eigi
nokkurt erindi í ríkisstjórn
á nýjan leik.
íslendingar eiga erfitt með
að skilja þessa afstöðu full-
trúa Dana og Norðmanna.
Hvaða nauður rak þá til að
reka hér rýtinginn í bak ís-
lendinga? Hvað er að marka
allar skálaræðurnar, sem
æðstu menn þessara þjóða-
hafa flutt um vinsemd í
garð íslendinga? Hvaða
mynd veitir þetta af hinni
marg umtöluðu norrænu
samvinnu?
Það er trú íslendinga, að
ríkisstjómir Noregs og Dan-
merkur hafi hér breytt gegn
vilja þjóða sinna, sem áreið-
anlega vilja ekki láta níðast
á íslendingum. Hitt er svo
annað mál, hver þau annar-
legu sjónarmið eru sem hafa
hér ráðið gerðum umræddra
rikisstjórna.
Á TVEIMUR fyrstu áratugum
þessarar aldar, var Frjálslyndi
flokkurinn 'áhrifamesti stjórnmála
flokkur Bretlands cg hafði stjórn-
arforustuna samfleytt um langt
skeið eða frá 1904—22. Á þessu
tímabili bar hæst tvo leiðtoga bans,
þá Asquith og Lloyd George, en
sá fyrrnefndi var forsætisráðherra
frá 1908—16, en s:á síðari frá
1916—1922. Framan af var sam-
vinna þeirra góð og eru árin 1908
—14 ein hin glæsilegustu í sögu
Frjálslynda flokksins, en Lloyd
George var þá fjármáiaráðherra
og beitti sér fyrir margvíslegum
félagslegum og fjármálalegum
umhótum í samvinnu við Asquith.
Eftir að styrjöidin hófst 1914,
byrjuðu leiðir þeirra að liggja
sundur og lauk samskiptu n þeirra.
með því, að Lloyd George tók;
hönduni saman við íhaldsmenn í j
árslok 1916 og hrakti Asquilh og ,
félaga hans úr stjórninni. Eftir
striðslokin 1918 gekk Lloyd George !
til kosninga í samvinnu við íhalds
menn, en Asquith og félagar hans
buðu sig fram sem óháða fylgis-
menn Frjálslynda flokksins. Árið
1922 sögðu íhaldsmenn upp sam-
starfinu við Lloyd George og tóku
st.iórnartaumana í sínar hendur.
í kosningunum, sem fram fóru
þá rétt á eftir, gekk Frjálslyndi
flokkurinn raunverulega tvíkiofinn
til kosninganna undir merkjum
þessara tveggja leiðtoga sinna.
Flokksrot Asquith fékk þá 60
þingsæti, en flokksbrot Lioyd
George 57.
ÞESSI klofningur rnilli þeirra
Asquith og Lloyd George varð
raunverulega banabiti Frjálslynda
flokksins. Vegna hans náði Verka-
mannaflokkurinn miklu skjótar
fótfestu en ella. Það tókst að
vísu að sameina Frjálslynda flokk
inn aftur og í kosningunum 1923
fékk hann 158 þingsæti, en i kosn-
ingum ári síðar fór þingmannatala
hans niður í 40. Eftir það hefir,
hann ekki borið sitt barr.
Eftir að þeir Asquith og Lloyd
George hurfu af sjónarsviðinu,
var merki Frjólslynda flokksins
borið mest uppi af afkomendur
þeirra. Tvö börn Lloyd George
voru kjörin til þings í Wales, þau
Geoffrey og Megan. Megan þótti
þeirra fremri og er taiinn einn
mesti kvenskörungur, sem ótt
hefir sæti á þingi Breta. Dóttir
! Asquith, Violet, giftist einkarit-
I ara hans, Bonham Carter, og hefir
! jafnan haft mikil afskipti af stjórn
málum, þótt aldrei hafi hún setið
á þingi. Um nokkurt 'áraskeið
settu þær Megan Lloyd George
og frú Bonham Carter einna mest
an svip á starfsemi Frjálslynda
flokksins. Báðar flúggáfaðar og vel
máli farnar, en frú Bonham Cart
er enn glæsilegri í sjón og áhrifa
meiri í kynningu.
Svo er nú komið, að frú Bon-
ham Carter ber ein þessara þriggja
upp merki Frj'álslynda flokksins.
Geoífrey Lloyd George gerðist í-
h'aldsmaður og hlaut ráðherratign
að iaunum. Megan Lloyd George
gekk fyrir nokkru í Verkamanna
flokkinn og er nú þingmaður hans
og fær sennilega sæti í næstu
istjórn hans.
ÞAÐ hefir verið sagt um frú
Bonham Carter, að hún ætlaði sér
að vera seinasti leiðtogi Frjáls
lynda flokksins í Bretlandi. Hún
hefir mótmælt því og aldrei vik-
ið frá þeirri trú sinni, að Frjáls-
lyndi flokkurinn ætti viðreisn fyr-
ir höndum. Ýmislegt bendir nú til
þess, að þessi Irú hennar kunni
að geta ra^zt. Ef svo fer, þiá verð
ur það ótrvírætt undir merki Asq
uith. Dóttir frú Bonham Carter,
Laura, sem einnig hefir mikinn á-

;
Hin svokallaða „Ættartafla" Frjálslynda flokksins.
huga fyrir stjórnmálum, er gift
Jo Grimond, þingmanni Orkneyja
og aðalleiðtoga Frjálslynda flokks
ins á þingi. Sonur frú Bonham
Carter, Mark, vann nýlega hinn
glæsilega kosningasigur í Torring
tonkjördæminu. Bróðir frú Bon-
ham Carter, Anthony, er nú einn
aðall'eiðtog'tr.n í landssamtökum
Frjálslynda flokksins en annars er
hann meira þekktur fyrir kvilc-
myndagerð, en á vegum hans hafa
m. a. verið gerðar hinar þekktu
kvikmyndir Pygmalion og Win-
slow Boy.
ÞAÐ mun f'alla í hlut þeirra
Jo Grimond og Mark Bonham Cart
er að marka þá stefnu, sem sé væn
leg til Sigurs, fyrir Frjálslynda
flokkinn í næstu þingkosningum.
í því sambandi er bent á, að þeir
hafi að ýmsu leyti ekki ólíka eigin
leika og Asquith gamli. Hann var
fágaður og virðulegur ræðumað-
ur,. sem gat þó vel talað til tilfinn-
inganna, sérlega mikill starfsmað
ur og gat brugðið því fyrir sig að
vera skjótráður tækifærissinni,
þótt hann væri fremur íhaldssam-
ur að upplagi. Þótt hann virtist
jafnan rólyndur og hæglátur, gat
hann verið vel fastur fyrir og þrant
seigur, er á reyndi.
! Fyrir þá Jo Grimond og Mark
Bonham Carterer það mikill styrk
ur, að margir hinna yngri og fram-
gjarnari menntamanna og ýmsra
annara gáfumanna, virðast nú
helzt halla •sér að Frjálslynda
flokknum. Þeim finnst ofþröngt
um sig í stóru flokkunum. Um
Frjálsiynd-a flokkinn er sagt, að
hann byggist nú aðallega á trygg-
um fylgjendum úr gömlu kynsióð
inni og ungum mönnum, sem gera
vonir til hans (Old Faithtuls og
Young Hopefuls). Ef flokknum
tekst að sameina vei hið bezta úr
því gamla og nýja, getur ætt
Asquith át.t eftir að verða mikils
ráðandi að nýju í brezkum sljórn
málum. Þ.Þ.
VAÐSrOMAt
íslendingar munu hins
vegar ekki þola margar fleiri
stungur úr þessari átt,
án þess að endurskoða mat
sitt á liinni svonefndu nor-
rænu samvinnu.
PÉTUR SKRIFAR þennan pistil:
,Nú þykir það tnerki um ógurleg-
an fjandskap við höfuðstaðinn,
að benda á, að Keykjavík sé ó-
snyrtileg borg. Þetta um fjand-
skapinn las maður í Mogganum,
og auðvitað eru það þið hjá Tím-
anum, sem eruð úthrópaðir sem
,Jjandmenn Reykjavíkur". Mbl.
þekkir vist ekki sannleikann sem
felst í þvi, að „sá er vinur, er
til vamms segir“. En fullyrðingar
Mbl. um snyrtimennskuna á ytra
borði höfuðstaðarins sýna ein'
mitt það, sem þið voruð að benda
á hér á dögunum, að augun venj
ast svo umhverfinu á löngum
tíma, að þau hætta að taka eftir
þvi, sem aflaga fer. En við
hverja er Mbl'. að tala? Við íbú
ana í húsunum við Miklubraut?
Við það fólk, sem hefir búið við
ófullgerðar götur í áratug eða
lengur? Við þá sem þurfa að
klöngrast yfir moldarhauga við
tröppurnar hjá sér sumar eftir
sumar? Við fólk, sem meðtekur
ilminn og bréfaruslið frá ösku-
haugunum? Við þá sem hafa ekki
við að tina óhroðann úr haugun
um aí girðingum sínum eða trjá
runnum? Við þá, sem horía á
lóðir bæjarins við höfnina þakt-
ar rusli og drasli meðan bílarn-
ir nýju og fínu standa upp við
stöðumæli fyrir krónu kortérið í
nokkur hundruð metra fjarlægð?
Þetta heitir allt snyrtimennska
á máli Moggans. Manninum, sem
heyrði kunningja sinn tala upp
úr svefnmuni. þótti það líka dá-
samleg sönnun um annað líf.“ .
Trúin og sálarróin.
„Höfuðstaðnum er enginn greiði
gerður með því að reyna að
breiða yfir það, sem áfátt er.
Eitt af því er seinagangur að
ganga frá götum og lóðum. svo
að árum skiptir. Umhverfi sumra
meiri hátt.ar bygginga, sem stað
ið hafa. í áratugi, er ömurleg
mynd af trassamennsku . og
skorti á skyni fyrir 'fögru um-
hverfi. Form og göturykið er hér
miklu meira en góðu hófi gegn-
ir. Brak og óhroði fær að liggja
hreyfingarlaust mánuðum og
jafnvel árum saman. Jafnvel
brotnir og ryðgaðir bússkrokkar
fá að standa við alfaraleið í bæn
um mánuðum saman sbr. húsið
við Kópavogslækinn, án þess að
yfirvöldin hreyfi hönd né fót til
varnar borginni. Þetta er orðið
hluti'landslagsins áður en varir.
En — uss — uss ekki að tala um
þetta. Það er tjótt. Það er fjand-
skapur við Reykjavik. Horfðil
bara í aðra átt. Kyrjum svo í
kór með Mbl. Hér er al'lt ákaf-
lega fint og fágað og pússað eins
og borgarstjóri að morgni dags.
Líklega er sálarstyrkur að 'hinni
btindu trú. Hún veitir frið og ró
og áhyggju)eysi.“
Þar lýkur þessum pistli PétUrs
sem ekki er myrkur 1 máli frek-
ar en fyrri daginn. Baðslofu-
spjalli er iokið í dág. —Fhinur.