Tíminn - 10.10.1958, Blaðsíða 8
8
T í RII N N,
Ræða Guðm. L Guðmundss.
{Framhald aí 7. sí&uj
ingum væri kleift og æskilegt.
Þetta ætti að geta gefið auða leið
fram á við. Annað atriði er það, að
stórveldin hafa orðið sammála um
að koma saman í Genf hinn 31..
októher til þess að ræða um frest'-
un á kjarnorkusprengingum. Þess
er að vænta, að enginn póliíískur
hráskinnaleikur verði látinn
hindra það, að þessi ráðstefna fari
fram, nó það, að samningsmenn
irnir nái viðunandi árangri.
Vonarstjörnur
Þriðja vonarglæt'an er sú, að
stórveldin hafa ennfremur ákveð
ið að senda sérfræðinga til Genf
hinn 10. nóvember til þess að
ræða um leið til að fyrirbyggja
skyndilega hernaðarárás. Allt
þetta eru spor í rétta átt og visa
veginn fram á við. Það virðist
svo, að heppilegasta leiðin til þess
að koma á samvinnu og ryðja úr
vegi pólitískum hindrunum sé sú,
ag vísindamenn heimsins og sér-
fræðingar kryfji málefnið fyrst til
mergjar sjálfir og undirbúi grund
völlinn fyrir stjórnmálamennina
til að koma saman og halda við
ræðunum áfram. Það var leitt að
síðasta allsherjarþingi skyldi ljúka
svo, að afvopnunarnefnd þingsins
var óstarfhæf. Við ættum að
reyne á allan faátt að ná samkomu
lagi um meðferð Ihins þyðingar-
mikla máls um afvopnun nú á
þessru þingi, og gjöra ráðstafanir
til þess að afvopnunarnefndin gæti
hafið fundi sína að nýju, en slíkir
fundir væru gagnslausir og til-
gangslausir nema öll stórveldin
væru þar viðstödd, og væri þá
heppilegt að fleiri ríki sæt.M slíka
fundi til aðstoðar og væntanlega
til leiðbeiningar. Allur þessi und
iilbúningur afvopnunarnefndarinn
ar gæti s\ro einhverntíma síðar
leitt til funda hinna æðstu manna
heimsins, og jafnvel komið frá
elíkum fundi einhver trygging um
friðsamlega framtíð og vinsam-
lega sambúð allra þjóða heims. ís-
lenzka sendinefndin fylgist með
óskiptri athygli með öllum samn-
ingum um afvopnun, og hún hefur
aðeins eina ósk fram að bera í
þessu máli, og það er, að stig af
stigi og eins fljótt og auðið er
megi mannkynið frelsast út úr
víglbúnaðarkapphlaupinu og búa
sér framtíð öryggis og frelsis án
ótta og kvíðboga.
Hlufverk
gæziuliðsins
Hvað það snertir að koma á
friðsamlegu viðhorfi í heiminum,
þá álítum við að gæzlulið Samein-
uðu þjóðanna gæti baft miklu hlut-
verki að gegna. Við álítum það
ekki nauðsynlegt, að sérstakt
gædulið innan Sameinuðu þjóð-
anna sé sett á laggirnar sem föst
alþjóðleg stofnun, heldur teljum
vig nægilegt, að ákveðnar hersveit
ir séu hafðar til taks hjá ýmsum
þjóðum, og unnt' sé að kalla til
þeirra, er vanda ber að höndum,
og þörf er á, að áliti Sameinúðu
Þjóðanna. Á þennan hátt mundi
hið nýja gæzlulið Sameinuðu Þjóð
anna vera einskonar aiþjóðlegt
slMckvilið, sem ætti að koma í veg
fyrir, að smákærur og innanlands
deilur brjótist út og yrðu að al-
þjóðlegri baráttu, eða jafnvel
leiddu til styrjaldar ófarnaðar. Við
verðum alltaf að hafa það í huga,
að hvaða skærur sem brjótasf út,
og hvar sem er á hnettinum, geta
í okkar samanþjappaða heimi orð
ið að mikilli styrjöld. í viðleitni
okkar til að komast hjá bardögum
megum við ekki gleyma þvl, að
mörgum fyrri styrjöldum 1 heim-
inum hefði verið hægt að komast
hjá með þolinmæði, umhurðar-
lyndi og stöðugri samningavið-
leitni, og ennfremur skulum við
minnast þess, að allar þjóðir eru
foundnar af ákvæðum sáttmála S.
Þ., en þar segir í 2. grein, málslið
um 3 og 4, að öll riki verði að
heita því „að jafna alþjó'ðlegar
deilur á friðsamlegan hátt“ og „að
forðast í sambúðinni við aðrar
þjóðir að beita valdi eða hóta því,
gegn friðhelgi lands eða stjórn-
málalegu sjálf3tæði nokkurs
lands.“
Bætt lífskjör
íÞað virðist því, að þegar
þessi hátíðlegu loforð eru athug-
uð verði talsvert ósamræmi í þvi,
að stóru þjóðirnar og svo margar
aðrar skuli eyða mestum hluta
fjármagns síns árlega til þess að
byggja upp hervald og leggja á
herðar sér hin stórfelldustu hern
aðarútgjöld, sem nú á timum miða
aðallega að því að finna hin geig
vænlegustu tæki til eyðileggingar
og útrýmingar. Það er vissulega
svo augljóst hversu st'órkostlegar
kjarabætur mætti veita öllu mann
kyninu ef byrðum vígbúnaðarins
væri létf af að einhverju leyíi,
þótt ekki nema litlum hluta af
hernaðarútgjöldunum væri foeint'
til friðsamlegra og mannúðlegrá
framkvæmda víðsvegar um heim-
inn. Á þann veg væri únnt að
bæta lífskjörin, sérstaklcga I hin
um fátækari löndum, þar sem fólk
ið 'hefur orðið að fara á mis við
svo mikið af lífsins gæðum. At-
vinnu mætti stórauka, menntun
og menningu mundi fleyta fram,.
og velfarnaður fólksins mundi
tvyggður. Sendinefnd íslands héf
ur œtíð hér á þinginu, látið í ljós
tryggð við slíka hugsjón, enda þótt
við kunnum að hafa lítið öðrum að
miðla. En sérhver þjóð, hvort §cm
hún er stór eða lít'il, hefur fyrst
og fremst þá skyldu á hérðum sér
að skapa traust þjóðfélag heima
fyrir og að tryggja hverjum þegni
sinum viðunandi lífskjör, ðg á
þann veg geta einnig smáþjóðirn
ar, hver í sínu lagi, stuðlað að vel
ferðarmálum heimsins í heild. Við
skiljum það einnig, að smáþjóðirn
ar ihafa sínar skyldur, og geta ekki
komið sér undan ábyrgð á vett-
vangi alheimsmála, enda er það
svo, að framferði þeirra getur
leitt til hinna stærstu viðburða,
bæði til góðs eða til ills.
Hvað snerir hin einstöku mál-
efni á dagskrá þessa þings, vil ég
leyfa mér að víkja að nokkrum
þeirra.
Aukaþingið
Sérstakf aukaþing . var kallað
saman í síðasta mánuði vegna
hins hættulega útlits í uálægum
Austurlöndum. Gó.ðu heilli, lánað
ist því þingi að fá samþykkta sam
hljóða, ályktun, er má að miklu
leyti þakka skilningi og skynsam
legri framkomu allra Arabarikj-
anna. Vig bíðum nú skýrsiu for-
í stjóra Sameinuðu Þjóðanna, sem
I þett'a aukaiþing fól að reyna að
! gera ráðstafanir til skjótrar lausn
ar á vandamálinu. í hinum ná-
lægari Austurlöndum hafa undan
farið skapazt mörg og margvísleg
vandamál, og flest þeirra eru enn
þá óleyst. Sum þeirra eru mjög
pólitísk. Önnur eru fjárhagsleg
eða mannúðleg, og það er víst, að
þangað til að málefni nálægra
Austurlanda eru tekin til meðferg
ar sem ein heild, og á víðtækum
grundvelli, þá munu nýir og nýir
erfiðleikar verða á vegi okkar, og
ógnarský svífa áfram yfir höfðum
okkar.
Aisírmálið
Hvað snertir Alsírmálið, þá mun
sendinefnd íslands halda fram
sjálfsákvörðunarrétti, og höfum
við allíaf staðið á þeim grundvelli
hér um meðferð málsins hjá Sam-
einuðu þjóðúnum. Þessvegna vor-
um við ákveðnir sluðningsmenn
sjálfstæðiskrafna Tunis og Mar-
occo, en hvort tveggja var mikið
deilumál um tíma meðan þau mál
voru til meðferðar hér á þinginu.
Ef mikill meiri hluti fólksins í
Alsír þráir og krefst sjálfstæðis,
þá er víst ag ekkert vopnavald
getur til lengdar haldið þeim kröf
um niðri. Fyrsta nauðsynlega spor
ið er.það að koma á vopnahléi og
taka upp samninga að nýju. í
þessu máli eins pg svo mörgum
öðrum, þar sem viðsjár og barátta
'hafa átt sér stað, þá er það vitur
legt ag láta nokkurn tíma líða hjá
áður en þess er unnt að vænta,
að samningaviðræður beri árang
ur. Það er einnig gott að minnast
þess, að það er ekki endilega nauð
synlegt, að fullkomið sjálfstæði
leomi allt í einu, og jafnvel þó
fólkið óski þess, þá verður að
Minningarorð: Samúel Guðmundsson
Hrafnabjörgum
I dag verður Samúel Guðmunds
son á Hrafnabjörgum í Ögurhreppi
fluttur til hinztu hvíldar í Ögur-
kirkjugarði. Ögurhreppur á þar á
bak að sjá eínum .dugmesta bónda
sveitarinnar, er féll langt um aldur
fram, en ástvinir hans eiga um
sárt að binda, eins og jafnan er,
þegar dauðinn er ú ferð, ekki sízt
þegar hann nemur á brott föður
margra barna og elskulegan eigin-
mann.
En hér verður engu um þokað,
hvort sem okkur líkar betur eða
verr, eftir lifir þó minningin um
dugnaðarmann og góðan dreng.
Samúel er fæddur í Efradal í
Ögurhreppi fyrir rúmlega 52 ár-
um, {>ann 9. júlí 1906.
Foreldrar hans voru Sigríður
Þorsteinsdóttir og Guðmundur
Samúelsson, er þá bjuggu þar, en
síðar að Laugabóli og loks að
Hrafnabjörgum í sömu sveit.
Ólst Samúel upp með foreldr-
um sínum og í hópi mannvæn-
legya systkina.
Árið 1930 hóf Samúel búskap að
Hrafnabjörgum, fyrst með móðui
sinni er þá var orðin ckkja, er
árið 1935 kvæntist hann Hild
Hjaltadóttur Einarssonar, hinn.
mestu ágætis og myndarkonu.
Þegar Samúel hóf búskap að
Hrafnabjörgum var það lítil jört
og húslaus að kalla en hins vegai
miklir möguleikar fyrir hendi.
Samúel hófst þegar handa um
margvíslegar framkvæmdir á jörð
sinni, Árið 1936 byggði hann á-
gætt íbúðarhús úr steini og i kjöl
far þess fylgdu miklar ræktunar-
framkvæmdir, því að Samúel var
bæði dugmikill ræktunarmaður og
stórhuga, Hefði þó meira áunnizt
„Djúp nú heggur dauðinn skörð,
úimmir yfir landi.“ S.J.
Mér koma svo margar myndir í hug
minning; um liðinn tíma.
Þú áttir svo sterka hugsjón og dug,
sem verkin þín heima sína.
ViS áttum svo sterka móður.
Orð hennar voru okkur lög.
Hún sagði við þig bróðir:
„Hér starfar þín höndin hög“.
Sjómennskan var þitt æskustarf.
Þú lékst þér við sjávarins öldur.
Frá föður, þú tókst þetta hugrekki í arf
og leiðst engum háseta nöldur.
„Sérðu þetta sonur minn“,
sagði hún mamma við þig.
„Þúfnakraginn þessi er þinn,
því nú er búið með mig.“
Já; orð hennar voru lög.
Þúfum og tóftum þú breyttir fljótt,
allt gat þín höndin hög.
Nú er brostin þín vörn.
F.ftir þíg skilur þú arfinn,
átta mannvænleg börn.
Á ströndinr.i björtu hún bíður,
móðirin okkar kær.
Til hennar nú andinn þinn líður,
hún biður þig koma sér nær.
Þinn bróðir,
Benedikt Guðmundsson.
aihuga að það tekur tíma að
byggja upp nýtt ríki og allar þess
grundvallastofnanir, og koma ör-
ugglega á öllum nauðsynlegum
breytingum.
Kýpur
Ennþá einu sinni höfum við hið
mikla vandamál um Kýpur, sem
reynzt hefur óleysanlegt. Einnig
í þessu máli hefur sendinefnd ís
lands alltaf haldið fram sjálfsá-
kvörðunarréttinum, en við erum
einnig þeirrar skoðunar, að það
séu um 400 þúsund manns af
grískri ætt á Kýpur, þá er þar
einnig hinn mikli minni hluti fólks
jns af tyrknesku bergi brotinn,
sem samtals er allt að því 100 þús
und.
Þýzkaland
Leyfið mér, herra forseti, að
minnast á mál, sem er mikið á-
hyggjuefni fyrir rikisstjórn mína
eins og allar aðrar rikisstjórnir
Vestur-Evrópu, og þag er samein
ing Þýzkalands. Á meðan Þýzka-
land er klofið, þá verður það allt
af hættulegt ástand fyrir öryggi
Evrópu og fyrir aiheimsfriðinn í
heild. Við álítum, að hér eigi einn
íg áð beita reglunni um sjálfsá-
kvörðunarrétt, og að þýzku þjóð
inni beri ag öðlást tækifæri til
að lýsa hug sínum við frjálsar
kosningar í báðum hlutum lands
ins. Þýzkaland verður að fá rétt
til sjálfsákvörðunar, og til að á-
kveða í frjálsum kosningum fram
tíð og örlög þessarar þroskuðu og
gáfuðu þjóðar. Eg segi þett'a án
andúðar gegn nokkrum aðila, en
aðeins í vitund og sannfæringu
þess, að þýzka þjóðin er ein þjóð,
sem er sterklega sameinuð i
bræðralagi og blóðtengslum. Það
væri ánægjulegt að bjóða hina
þýzku þjóð velkomna í samtök
hinna Sameinuðu Þjóða.
Eins og ég gaf um áðan, þá get
■um við aldrei vænzt þess að
byggja upp friðsamlegan og ör-
uggan heim nema við höldum a-
fram og mögnum baráttu okkar
gegn fátækt, hungri og sjúkdóm
um á stórum svæðum hnattarins.
Sérhvert spor í þá átt er okkur þvl
fagnaðarefni, og við erum sann
færðir um það, ag stofnun hins
Sérstaka sjóðs Sameinuðu Þjóð-
anna markar áfanga í þá átt, og
að sjóðurinn getur haft mjög
heillavænleg álirif í ýmsum lönd
um heimsins. Tæknihjálpin hefur
breitt út blessun sína og náð
miklum árangri í mörgum löndum,
og það ber að auka hana og
styrkja. |
Á dagskrá okkar er nú í fyrsta
sinn hvernig mönnum beri að not-
færa sér himingeiminn, enda er nú
innris mannanna inn á það svið ag
verða að veruleika. Vegni hinna
síðustu afreka vfsindanna, þá er
það nú orðið geysilega þýðmgar
mikið að tryggja alþjóðlega sam-
vinnu um friðsamlega notlvin him
ingeimsins, og það ber að vinna
að ráðstöfunum í því skyni sem
fyrst til þess að tryggja það, að
■notkun geimsins sé aðeins leyfi
leg íil hagsbóta fyrir mannkynið.
föstudaginn 10. október 1958.
og fvrr, ef hann hefði ekki skort
nauðsynleg jarðræktartæki í mörg
ár, en þá sögu þekkja margir bænd
ur v.ið Djúp, þó að hún verði ekki
rakin hér.
En nú eru Hrafnabjörg óþekkj-
anleg jörð frá því, sem húit var í
þann mund er Samúel reisti þar
bú. Þar sem áður var kargaþýfi eru
nú eggsléttar flatir er prýða hinn
fagra Langadal, en í þessum dal
í'æddist Samúel og dvaldist alla
stimd, fór sjaidan í stór ferðalög
þaðan, þar til hann nú lagði upp í
síðustu förina.
Hildur og Samúel eignuðust: 8
mannvænleg börn og eru þau c-Lztu
þeirra nú uppkomin og munu taka
upp merkið svo ekki falli það i
gras þótt faðirinn falli frá og ekki
er vafi á þvi að Hrafnabjörg munu
í framtiðinni halda áfram að rísa
og verða eftirsótt höfuðból, ef áð
líkum lætur, og synir Samúels fá
notið sin.
Margar minningar á ég um
Hrafnabjargaheimilið eins og það
var þegar ég var að alast upp á
Strandseljum, sem er næsti. bær,
en niður við sjóinn. Mér þótti áy-
allt gaman að hitta þá Hrafnar-
bjargabræður og hina skörulegu
móður þeirra, en yfir heimilinu
öllu hvíldi skemmtilegur blær Og
gestrisni var mikil þó oft væri ekki
úr miklu að spila. — Minnisstæð-
ast er mér eitt kvöld á miðju sumri
er ég 9 ára gamall, lítill kútur,
var að fara með heybandslest nið-
ur Laugardal. Þegar ég kom nið-
ur að Hrafnabjörgum, seint ujn
kvöld var Guðmundur bóndi og
synir hans enn ag slá neðst í tún-
inu niður við vatnið. Þeir feðgar
kvöddu mig vinsamlega en spurðu
jafnframt hvort þeir gælu ekkert
fyrir mig gert.. Eg hélt nú það. —
Eg væri sársvangur, og aldr-ei
gleymi óg mjólkinni og brauð-
inu, sem Sigriður heimasæta sótti
jnér þá, en Saniúel heitinn og Síg-
urjón bróðir hans, sem líka er lál-
inn tóku niður baggana af be§t-
unum, svo að þeir gætu hvílt sig
ó meðan ég snæddi. — Þetta kvöld
var stillilogn og yfirborð vatnsins
cins og spegill en út við Hross'a-
tangann vældi lóniurinn og boð-
aði regn.
Eg hefi síðan séð marga falle^a
staði, annálaða vegna náttúrufeg-
urðar cn engan man ég betur én
túnfótinn á Hraínabjörgum þefta
fagra kvöld.
En hér skal staðar numið að
sinni og ékki raktar fleiri ganilar
minningar.
Eg kveð nú Samúel vin' minn pg
sveitunga í hinzta sinn, hérna rncg-
in grafar, og bið honum allr’ar
blessunar á siglingunni miklú.
Hildi frændkonu minni fíyt ég
innilega samúðarkveðju, svo ög
börnunum öllum átta. — Eg veit
þau eiga þrek og dug til :þess að
horfa ókviðin fram á veg og tak-
ast á við erfiðleikana þótt þau nú
hafi mikils misst.
Friðfinnur Ólafsson.
*
4 viðavangs
(Framhald af 7. síðu).
nýrum íhaldsforystunnar, þrátt
fyrir fagurgala mikinn. í augum
hennar er þetta aðeins ómerki-
leg „pappírs-Iandhelgi“. Það virfl
ist full ástæða fyrir Bjarna að
þvo sér elvki síður en í fyn a
skiptið.