Tíminn - 01.10.1959, Blaðsíða 7

T í M I N N, fimmtudaginn 1. október 1959.
«
Sumarið, þessi bjargræðis-
tími sveitanna, er liðið. Það
hefur reynzt bændum lands-
ins mjög misjafnt. Spretta var
alls staðar góð, en heyskapar-
tíðin ákaflega misjöfn, og um
margra ára skeið ekki mis-
jafnari.
Þeir fyrstu byrjuðu slátt
snemma í júnímánuði, og höfðu
alhirt fyrrisláttartöðu, þegar þeir
er síðast byrjuðu fóru að bera
út. Hvers vegna bíða alltaf margir
bændur eftir því að töður spretti
úr sér; áður en þeir bera út?
Vilja þeir ekki reyna að gera sór
grein fyrir því, hvern skaða þeir
gera sér með því. Hann er mikill
og verður varla með tölum sýnd-
ur.
Ýmsa vantar vélar
í sumum héruðum landsins var
heyskapartíðin í sumar mjög góð.
Hey náðust þar eftir hendinni og
eru bæði mikil og góð. Og þó
hefur heyskapur þar orðið mis-
j'afn eftir bæjum, því á þeim
svæðum vantar enn um % bænd-
anna heyvinnutæki þau, er margir
bændur hafa aflað sér, og nú í
fólksfæðiinni og háa kaupgjald-
inu sem kaupafólkinu þarf að
greiða, eru bændum ómissandi,
vilji þeir afla mikilla heyja og
hafa framleiðslu sína ódýra. Það j
eru því margir bændur á þessu
svæði með lítil hey, og lítil bú,
1—4 nautgripir og 60 til 100
fjár.
Fyrri sláftar taða enn úti
En á stórum hlutum af landinu,
og þeim sem flestir bændur búa
á, hefur tíðarfarið um heyskapar-
tímann verið með afbrigðum ó-
hagstætt, og þar liefur heyskapur-
inn gengið illa, og orðið bæridútp
mjög dýr, svo sjaldan liefur hann
orðið dýrari. Og þess'; eru .(iæmi,
að þeir sem þar búa, óg ekkl eru
búnir að koma fyrir hjá sér súg-
þurrkun og nægum votlieysgo-msl
um, eru ekki enn búnir áð riá
töðum eftir fyrri slátt. Qg vist er
að hey þeirra eru slæm og þarf
að gefa með þeim mikinn fóður-
bæti, ef fóðrunin á vcl að takast
í vetur. Þegar svona er : "áStátt
finnst þeim flokkum sein að ríkis
stjórninni standa sérstök, ástæða
til að svifta bændur þeirri v;erðj
hækkun á framleiðsl u vörum
þeirra, sem þeim bar í fyrra, og
sem lofað var þá að þcir skýldu
fá nú í haust, svo og þeirrf hækk-
un sem þeim bar vegna aukiris tit-
kostnaðar við framleiðsluna miðað
við fyrra ár.
Jafnaðarmannastjórn______
kúgar bændur
Þeir sem meira mega síri í þjúfk
félögunum hafa löngum -reynt að
græða á þeim minni máttar, óg
Mikið grassumar með
misjafnri nýtingu er liðið
Páll Zóphóníasson, fyrrv. búnaóarmálastjóri
ræóir við bændur um horfurnar í sumarlok
og áseininginn í haust
nú er það j'afnaðarmannastj órn,
sem með tilstyrk stuðningsflokks
síns, kúgar bændur landsins. Eigi
að festa verðlag í landinu, verða
allir að standa nokkurn veginn
jafnt að vígi hvað tekjur snertir
þegar það er gert, en ekki ein
stétt áður að vera sett skör lægra
en aðrar.
Nú er kominn sá árstími þegar
vænta má að íkveikjur fari að
verða í þeim heyjum, sem illa
hafa verið hirt, hiti hefur verið
í, og þess ekki gætt, að rífa þau
upp, eða grafa í þau geilar, til
að ná hitanum úr. Menn þurfa
því að vera vel á verði, fylgjast
með hver hitinn er, og gera ráð-
stafanir til að fá hann úr, sé
hætta á fei'ð.
Fjallgöngur afstaðnar
Fjallgöngur, bæði á afréttum og
heimafjöllum, eru víðast afstaðn-
ar. Féð hefur verði rekið til rétta,
réttað, dregið sundur eftir eyrna-
og brennimörkum, og rekið til
heimkynna sinna. Ekkert hef ég
enn hfeyrt um vænleika dilkanna,
en búast má við því að þeir
verði mjög misjafnir, og sem
heild með léttari föll en í fyrra.
Veldur því hve ört spratt í sumar,
og hve gras spratt fljótt úr sér,
sérstaklcga í byggð. Sauðféð að
venju sótt fæðu á afréttir og bit-
haga í sumar, breytt henni í af-
urðir, og kemur svo nú með verð-
mæti á sér sem, ncma tugum
milljóna. Menn gera sér aldrei
nægjanlega ljóst, hvert verðmæti
stendur í afréttunum, og hve
mikil þjóðarnauðsyn er á að þær
séu rétt nýttar.
Það er talað um, að fé bænda
hafi fjölgað og er það rétt yfir
heildina, en að leggja þá fjölgun
til grundvallar því að verðlag sé
látið standa í stað á sauðfjáraf-
urðum, er rangt, því mikið af
fjölgun fjárins er ekki hjá bænd-
um heldur hjá kaupstaðarbúum,
sem sumir hafa það sér til skemmt
unar, aðrir tíl þess að skapa sér
nokkrar aukatekjur, og vinnu í
frítíma frá aðalvinnu sinni, og
loks eru nokkrir sem hafa fé til
þess að fá frádráttarlið á skatt-
skýrslu sína. Þessi röksemd heyr-
ist þá líka hjá mönnum sem vita
um fjárfjölgun í Reykjavík og
Hafnarfirði og reikna með að
hún sé eins annars staðar um
landið.
í haust þurfa bændur eins og
ævinlega á haustin, að taka á-
kvörðun um hve mikinn fénað
þeir setja á heyin frá í sumar.
Enginn veit nú frekar venju um, j
hvernig veturinn verður, en vet-
urnir hafa verið misjafnir og
verða svo líka í framtíðinni. Og
alltaf þarf bóndinn að hafa nægt
fóður handa öllum sínum fénaði
allan veturinn. Nautgripirnir
þurfa jafnast fóður frá vetri til
vetrar. Gjafatími þeirra er jafn-
astur frá vetri til vetrar. Þá mun-
ar nokkru bæði eftir byggðarlög-
um og vetrum. Venjulegur gjafa-
tími er 36 vikur, en getur farið
niður í 33 og upp í 40 vikur.
Sauðféð þarf mjög misjafnt fóð-
ur, bæði eftir sveitum og ein-
staka bæjum innan sömu sveitar
og vetrum. Þetta kemur af því að
sauðfénu er beitt, ætlað að ná í
hluta af fóðrinu úti á jörðinni, og
beitin er bæði misjöfn á bæjun-
um, og líka eftir því hvernig vet-
urinn er. í venjulegum meðalvetr-
um munar þetta því, að á tveimur
jörðum á landinu er fé þá ekki
gefið, en á öðrum verður að ætla
kindinni sex bagga af heyi. Víða
kemst kindin af með bagga í með-
alvetri, en almennast þarf hún um
4 bagga. Og þegar hörðu veturnir
koma, þarf lcindin 6—7 bagga.
Páll Zóphóníasson
Við hvað á svo bóndinn að miða?
Ilvernig verður veturinn? Þar
vantar veðurspá, scm treysta megi.
Mörgum bóndanum hættir við að
auka hústofninn um leið og hey-
in aukast, og er það í alla staði
eðlilegt. En er nú víst, að það
sé alltaf rétt? Því miður eru það
tiltölulega fáir bændur sem heyja
svo mikið að sumrinu að þeir ekkí
setji fleiri skepnur á að haustinu
en heyin frá sumrinu hrökkva
handa, ef vetur er verulega harð-
ur. Hinir eru aftur nokkuð margir,
og fer fjölgandi sem með fyrning-
um — heyjum sem hann hefui’
ekki þurft að halda á undanfar-
inn vetur sem hefur verið góður
— á nóg hey handa fénaði sínum
þó að vetur verði harður. Og
það þurfa allir baindur að Tiafa.
Á þeim hluta landsins sem bænd-
ur eiga mikil hey, eiga þeir því
vel að athiuga hvort þeir nú ekkl
geri rétt í því að fjölga nú ekki
skepnunum, ncma lítið, en koma
sér í fyrningar, svo þeir næstu
árin séu vissir um að liafa nóg
hey, þótt ís komd að landi, og
vetur verði harðir. Ég held að
þeir eigi að leggja það vel niður
fyrir sér.
Gerið ráS fyrir
hörSum vetri
Á hinum hlutum landsins, þar
sem hey eru lítil og léleg, kemur
að sjálfsögðu engin fjölgun til
greina. Þar vcrður reynt að halda
í bústofninn, láta hann ekki ganga
saman, og er þó hæpið hvort það
er rétt. Til þess þarf fóðurbætis-
kaup, og þau mikil, og verður
hver og einn að leggja niður fyrir
sér, hvort réttara er. En rétt er
að búast við vetri nokkuð hörðum,
Suma gömlu bændurna óraði oft
fyrir því, hvernig veturnir yrðu,
og fóru þar eftir ýmsu. Stundum
i dreymdi þá þannig að þeir réðu
j drauminn fyrir harðindum. Mér
i fór svo haustið 1918, þegar ég
jiskyldi í draumnum sitja veizlu í
Leikfimishúsinu á Hvanneyri, eu
þegar ég kom að borðinu sátu við
það 'tómir Grænlendingar og á
(Framhald á 9. síðu)
■ iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiKiairT
leitir íhaldið atvinnukúgun? |
ÞAÐ er næsta kunnugt,
að óprúttnir stjórnmála-
menn grípa oft til þess, ef
þeim finnst aðstaða þeirra
vond eða ef þeir kóma ekki
fram áformum sínum, að
gera andstæðingum sínum
upp orð eða ætla þeim at-
hafnir, sem enginn fótur
er fyrir. Með þessu hyggj-
ast þessir menn bæta víg-
stöðu sína.
Eitt frægasta dæmið
þessarar tegundar er þing-
húsbruni Hitlers. Aðdáend-
ur hans og lærisveinar
hafa síðan þráfaldlega
reynt að nota þessa bar-
áttuaðferð foringjans, þótt
á annan veg og í öðru
formi hafi verið. Oftast
nær hefur þó niðurstaðan
orðið sú, að lítill árangur
eða enginn hefur náðst
enda almenningur séð eft-
ir hvaða forskrift brögðin
eru leikin.
Stutt er að minnast þess,
hvernig gamall aðdáandi
ríkisdagsbrennumanna hér
hjá okkur lét undirsáta
sína senda til útlanda skeyti
með þeim „tíðindum“ sem
hann taldi sér bezt henta,
án tillits til þess, hvort rétt
væru. Bjarni Ben Vitnaði
síðan í Rauterskeyti þessi
með sama fjálgleika og
kaupmaður nokkur gerði
er hann sagði, „allar mín-
ar vörur frá Trade mark;
ágætismaður Trade mark“.
Það, sem Reuter sagði var
rétt, að minnsta kosti ef
það mátti verða til ó-
frægingar fyrrverandi rík-
isstjórn.
BJARNI BEN. hefur full-
yrt, að ein ástæðan fyrir
góðum kosningaúrslitum
Framsóknarmanna í sum-
ar hafi verið sú, að ég hafi
beitt miskunnarlausri at-
vinnukúgun við starfsmenn
mína. Þetta hefur hann
endurtekið nokkrum sinn-
um og vitnað í sjálfan sig í
þeirri trú, að ef ósannind-
in væru endurtekin hæfi-
lega oft mætti hafa af þeim
nokkurn pólitískan ávinn-
ing. Ekki hefur aðalrit-
stjórinn nefnt eitt einasta
dæmi máli sínu til stuðn-
ings. Slíkt er eðlilegt því
til þess þyrfti hann að ljúga
því upp, og kannske hikar
hann við að beita tvöföld-
um ósannindum þótt vilj-
inn til að fullnýta gömlu
Hitlers-forskriftina sé fyrir
hendi.
Bjarni Ben. virðist far-
inn að telja það sönnun
fyrir réttmæti sögu sinnar,
að ég skuli engu hafa svar-
að skrifum hans og áburði
um atvinnukúgun. Ég held
rétt sé að segja honum frá
því, bæði vegna þess að
honum og hans fólki virðist
mjög í huga atvinnukúgun
þegar kosningar eru ann-
ars vegar, svo og vegna
þess, að honum er að
nokkru málið skylt, að ég
fékk við seinustu kosning-
ar ein tilmæli um að beita
atvinnukúgun, ef annað
ekki dygði, til þess að fá
mann einn til þess að
„kjósa rétt“.
NÁNARI atvik eru þessi:
Hringt var heim til mín
og mér vinsamlega heilsað
Slík sjón er oröin fátíð VfES fleyskap á íslenzkum túnum — en þó til.
og sagt, að tiltekinn ma'ð-|
ur, sem ynni hjá mér my di |
vera erfiður og óviss I::j ;3s-1
andi flokksins. Mér kom |
upphringing þessi ókunn-!
uglega fyrir og sagðist jkk-1
ert þekkja til þessa mi. :s. i
Ætlaðist ég til þess, að þar |
með væri samtalinu lokið. 1
Þá varð hinn aðiiinn 1
nokkru ákveðnari og agðil
að maðurinn ynni hjá mérl
í afgreiðslunni á Skúlagotu \
og að margbúið væri VðJ
tala við hann og vildi- n 1
ekki kjósa flokkinn. Iú|
væri því eina ráðið, aö < g |
beitti minum áhrifum g|
fengi hann til að kjósa.
Ég skildi glöggt þessi ril-1
mæli. Öll sund virtus; rc-1
uð. Eftir var aðeins ac nota |
vald atvinnurekandans. >að |
var mér ætlað. Samtalið var |
nú orðið nógu langt >g I
greinilegt til þess, a ’ cg|
gæti gert þeim, sem ið i
mig talaði frá flokksappar- i
ati Sjálfstæðisflokksirs það I
ljóst, að þeir væru á í
skakkri leið. Þeir myrou |
hafa ætlað að tala úo I
Hjört Hjartarson hjá J. i
Þorláksson & Norðmann. j
Lauk samtalinu þá snögg- i
lega.
Ég vildi því mega ráð-1
leggja Bjarna Ben. það, í
að vanda svo til vals þess \
starfsfólks kosningaskríf- \
stofu Sjálfstæðismamia? [
sem sér um þátt atvumu-i
kúgunar í kosningum peim j
sem nú eru framundan ogí
síðar koma, að það kunnj:
a. m. k. að fletta upp I!
símaskrá.
Hjörtur Hjarfar.
ii 111111111111111111111111111111111111 ■ 1111111111111111111111111 ■ 11111111111111111111111111111111111111111111 r 11111111111111111 ii 111111111111 ■ i ■ 11 ■ 11111111111111111111111111111 ■ 111111111111111111111 ■ 11 ■..