Tíminn - 17.09.1960, Side 5
TÍSIINN, laugardaginn 17. september 1960.
5
Útgefandi: FRAMSÖKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdast?óri: Tómas Amason Rit-
stjórar Þórarinn Þórarmsson (áb i. Andrés
Kristjánsson Fréttastjóri: Tómas Karlsson.
Auglýsingastj. Egill Bjarnason Skrifstofur
i Edduhúsinu — Simar- 18300—18305.
Æuglýsingaslmi: 19523 Afgreiðslusimi:
12323 — Prentsmiðjan Edda b.f.
111 meðferð á
útlendum manni
Stjórnarblöðin gera mikið veður út af því þessa dag-
ana, að launþegasamtök þau, sem eru undir stjórn fylgis-
manna ríkisstjórnarinnar, hafa fengið hingað norskan
hagfræðing til þess að gera álitsgerð um efnanagsráðstaf-
anir ríkisstjórnarinnar.
Ef stjórnarblöðin kynnu sæmilega mannasiði, myndu
þau ekki hafa haft hátt um þessa álitsgerð eða þá með-
ferð, sem hinn útlendi maður hefur verið beittur.
í stuttu máli er þessi meðferð sú, að hann er fenginn
til þess að dvelja hér í þrjár vikur, en vitanlega er það
alltof stuttur tími til þess að hann geti fengið nokkra
heildarþekkingu á atvinnuvegum og efnahagsiífi þjóðar-
innar. Aðalupplýsingar sínar fær hann svo frá aðairáðu-
nautum ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálunum. Jónasi
Haralz og Jóhannesi Nordal, en þeir eru eins og venju-
legir menn haldnir þeim eiginleikum að vilja ekki ófrægja
verk sín. Til viðbótar calaði hann svo við forustumenn
þeirra launþegasamtaka, sem fengu hann hingað. en það
eru allt eindregnir stjórnarsinnar. Svo að segja allar
upplýsingar, sem maðurinn fékk, eru þannig frá annarri
hhðinni.
Sjálfur hefur maðurinn réttilega fundið, að verk hans
var meira en hroðvirknislegt, því að skýrslu sína byrjar
hann á þessa leið:
„Ég vil hefja þessa skýrslu með því að minna á, að
ég hef aðeins dvalið þrjár vikur á íslandi. Þó að iandið
sé ekki stórt, er það augljóst, að á svo skömmum tíma
hef ég ekki getað athugað allt það, sem nauðsynlegt væri
til að vera fær um að gera nokkra ýtarlega skýrslu um
styrkleika og veikleika íslands“.
Meðal allra siðaðra manna hefði þessi formáli vissu-
lega nægt til þess, að skýrslunni yrði ekki hampað sem
neinum sérstökum og óvefengjaniegum dómsúrskurði.
Öll meðferð stjórnarliðsins á þessum útlenda manni
er vissulega með endemum. Hann er fenginn hingað undir
því yfirskyni, að hann sigi að gefa hlutlausa skýrslu Eftir
að hann kemur hingað er hann hafður undir stöðugum
áróðri efnahagsráðunauta stjórnarinnar og „verkalýðs-
leiðtoga stjórnarflokkanna“. í uppliafi skýrslunnar, sem
hann semur, tekur hann skýrt fram, að hún sé af van-
efnum gerð. Þrátt fyrir þetta allt reynir stjórnarliðið nú
að blása hana út sem hreinan Salómonsdóm.
Þetta er ill meðferð á útlendingi, sem kemur hingað
í þeirri góðu trú, að ekki eigi að misnota hann.
Fyrirspurnir ítrekaðar
Síðastl. fimmtudag beindi Tíminn eftrtöldum fyrir-
spurnum til stjórnarblaðanna:
Hvað myndu stjórnarblöðin kalla svik í landhelgis-
málinu?
Myndu stjórnarblöðin ekkrkalla það svik, ef ríkis-
stjórnin féllist á að veita brezkum togurum svipaðar und-
anþágur og íslenzku togurunum innan fiskveiðilandhelg-
innar?
Myndu stjórnarblöðin ekki kalla það svik, ef brezkir
togarar fengju að veiða innan tólf mílna markanna á viss-
um svæðum við landið’
Þessar spurningar ti1 stjórnarblaðanna eru hér með
ítrekaðar og vonast til að þau dragi ekki lengur að svara
þeim.
ERLENT YFIRLíT...
Sambúð Rússa og Kínverja
Þeir tímar geta r.álgast aí Rússar óttist „gulu hættuna‘‘.
ÞEKKT ENSKT blað komst
nýlega svo að orði, að aðstaða
Mao Tse Tung væri nú ekki að
ýmsu leyti ósvipuð aðstöðu
Stalins sumarið 1939. Þá hafi
Stalin reynt að tefla þannig, að
Þýzkalandi annars vegar og
Bretlandi og Frakklandi hins
vegar lenti saman í styrjöld, svo
að Rússar gætu hirt Ieifar þess
ara stórvelda á eftir. Nú myndi
Mao hins vegar ekki neitt harma
það, þótt Rússum annars vegar
og Vesturveldunum hins vegar
lenti saman, og Kínverjar gætu
svo lagt undir sig rústirnar á
eftir.
Þótt ummæli sem þessi séu
ef til vill ekki alveg sannleik-
anum samkvæm, felast vafalítið
í þeim veruleg sannindi. Nú-
verandi furustumenn Kína láta
sig vafalaust dreyma þá
drauma, að Kína eigi eftir að
verða mesta stórveldið eða jafn
vel eina stórveldið í heiminum.
Styrjöld milli R;ssa og vestur-
veldanna, þar sem Kínverjar
gætu að mestu staðið utan hjá,
myndi færa þá nær því marki
meira en nokkuð annað.
SEINUSTU vikurnar hefur
sá orðrómur farið mjög vax-
andi.að sambúð Rússa og Kín-
verja færi heldur versnandi
eða nánara tiltekið sambúð for-
ustumanna þessara þjóða. Marg
ir hafa þó verið tr'egir til að
trúa þessum orðrómi eða ekki
viljað _ gera ofmikið úr hon-
um. Ýmsar staðreyndir hafa
hins vegar orðið opinberar, sem
gefa það hiklaust til kynna, að
þetta er meira en orðrómur.
Rússneskir sérfræðingar hafa
undanfarið haldið heim frá
Kína í stórum stíl, kínverskir
stúder.tar hafa haldið alfarnir
frá Moskvu eftir hálfnað nám,
og feHd hefur verið niður út-
gáfa tveggja blaða á rússnesku,
er sérstafclega voru helguð
Kína. Við þetta og fleira af
svipuðu tægi, bætist svo hinn
augljósi ágreiningur milli
Krustjoffs og Mao um túlkun
KRUSTJOFF
— veldur „gula hættan" honum
orðið áhyggjum?
á því veigamikla atriði í kenn-
ingum Lenins, hvort telja skuli
styrjöld óhjákvæmilega eða
ekki. Allt þetta er sönnun þess,
að sambúð Kínverja og Rússa
er ekki eins innileg og áður
og að forustumenn þeirra grein
ir á um veigamikil atriði.
ÞAÐ ER að sjálfsögðu rangt
að draga þá ályktun af þessu,
að einhver friðslit sé yfirvof-
andi í sambúð Rússa og Kín-
verja. Ýmsir sameiginlegir
hagsmunir valda því, að til
slíks mun ekki koma næstu ár-
in eða a.m.k. verður að telja
það mjög ólíklegt. Hitt er jafn
framt líklegt, að heldur haldi
áfram að draga sundur en sam-
an. Forustumenn Kínverja
munu halda áfram að fara sínu
fram, án þess að lúta forustu
,.-V.N.‘V.%.*-\..-V»V»V»V«V.-\..V*V.V.-
Rússa eins og áður, einkum þó
í málum Asíu og Afríku. Þetta
sést m. a. glöggt í Afríku um
þessar mundir, þar sem Kínverj
ar herða nú áróðurssókn sína
og skáka jafnvel orðið Rússum
á ýmsum sviðum. T.d. munu
öllu fleiri sendinefndir frá
Afríku koma til Peking en
Moskvu á þessu ári, og útvarps-
sendingar til Afríkulanda eru
nú orðnar fleiri frá Kína en
Sovétríkjunum. Margir telja
sennilegt, að framkoma Rússa í
Kongó stafi ekki sízt af því, að
Krustjoff óttist, að Rússar geti
annars misst frumkvæðið í Af-
ríku í hendur Kínverja.
MARGT BENDIR orðið til
þess, að forustumenn Rússa
geri sér Ijóst, að Kínverjar
verða ekki aðeins bandalags-
þjóð þoirra á komandi árum,
heldur einnig keppinautar og
það sennilega í sívaxandi mæli,
þegar frá líður. Svo getur far-
ið, og það jafnvel fyrr en varir
að til be.nna hagsmunaárekstra
komi milli Rússa og Kín-
ver'ja í Ajsíu. Rússar eru nú
orðnir eir.a Evrópuþjóðin, sem
ræður yfu miklum löndum í
Asíu. 3ú alda, sem þeir áttu
þátt í að efla gegn öðrum Evr-
ópuþjóðum í Asíu, getur beinst
gegn þelm sjálfum fyrr en
varir.
Framkoma forustumanna
Rússa næstu misserin mun í
vaxand: mæli markast af þessu
viðhorfi í komandi framtíð.
Fyrir vestrænu þjóðirnar er
nauðsynlegt að gera sér þetta
ljóst. Tillögur Rússa í alþjóða-
málum eru oft óraunhæfar og
hafa þv< á sér áróðursbrag
fyrst og fremst. En breyti þeir
eitthvað um afstöðu. — m. a.
vegna þess, sem hér er greint
— þurfa vesturveldin að mæta
því á jákvæðan hátt. Ef til vill,
getur slíkt enn átt eftir að taka
nokkurn »íma, en það ætti hins
vegar ekki að koma á
óvart, pótt slíkt gæti gerzt fyrr
en almennt þykir líklegt. Þ.Þ.
“\»\»-\»X»V»V»V*
é
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
<
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
é
>
>
>
>
>
>
>
Albjóðamálið Esperanto
Ritstjórn Tímans hefur
góðfúslega léð esperanto-
hreyfingunni dálítið rúm í
blaðinu einu sinni j viku til
að kynna lesendum þess
þetta nauðsynja- og menn-
ingarmál. Esperantistar eru
þakklátir fyrir þennan góða
skilning á málefni því, sem
þeir berjast fyrir.
Verður í þáttum þessunm
leitazt við að veita lesendum
nokkra fræðslu um tungu-
málið sjálft, bókmenntir þess
og sögu þau 73 ár, sem liðin
eru siðan það kom fram á
sjónarsviðið og þá ekki sízt,
hvernig hagur þess er í dag.
Á sðast liðnu ári voru liðin
100 ár frá fæðingu Zamen-
hofs, sem er höfundur máls-
ins. Síðar mun verða vikið
að því, ag hve miklu leyti
málið er „tilbúið“. En ég vil
geta þess hér, hvernig nafnið
er orðið til. Fyrstu kennslu-
bókina á esperanto gaf Zam-
enhof út undir dulnefninu:
Dr. Esperanto. Þa® var árið
1887. En „esperanto“ þýðir
vonandi, þ. e. sá, sem vonar.
Brátt var farið að nota það
sem nafn á málinu sjálfu.
Lúðvík Lazarus Zamenhof
fæddist í Bjalistok við landa
mæri Póllands og Líthauga-
lands 15. des. 1859. En Varsjá,
höfuðborg Póllands er vagga
esperantos, því að þar átti
Zamenhof heima, þegar hann
sem ungur nemandi lagði
undirstöðuna að þessu mikla
verki og þar starfaði hann
sem augnlæknir manndóms-
árin.
Varsjá var þvj valin sem
aðsetursstaður alþjóðaþings
esperantista á síðast liðnu
sumri. í sumar var alþjóða-
þingið háð í Brussel 30. júní
til 8. ágúst. Var það 45. al-;
þjóðaþingið.
Stefán Sigurðsson
Síldveidi út
af Langanesi
Raufarhöfn, 14. sept. —
Finnskt slldarskip kom inn
til Raufarhafnar i nótt, og
er um kyrrt i dag til viðgerð
ar. Skipið er allstórt, búið
bæði snurpunót og reknetum,
og er síldin hausskorin og
söltuð um borð. Skipið hefur
undanfarið verig að veiðum
50—100 mílur út af Langa-
nesi, og oft fengið sæmilega
veiði af ágætri síld. Hefur
það fengið um 4500 tunnur
síldar. Þykir Finnunum und
arlegt að íslendingar skuli
ekki hirða um þessa veiði, en
á þessum slóðum virðist vera
árviss reknetaveiði hvert
haust. JÁ.