Tíminn - 23.09.1960, Blaðsíða 7

T f MIN N, föstudaginu 23. september 1960.
7
Nðurlag.
Hé r er aftur getsökum og dylgj-
um af versta tagi kastað á báða
fcoga, svo að jafnvel gömlum refa-
skyttum, sem mörgu hafa kynnzt,
ofbýður alveg. Og undarlegt má
það heita, ef öllum, sem þennan
óhróður lesa, verður ekki fyrst
fyrir að gruna, að þarna birti
greinarhöfundur umbúðalaust eig-
ið innræti, sem honum virðisf
crðið svo tamt að sýna, án þess að
fyrirverða sig. Því enn bætir hann
við:^
„Ýmsir menn, sem stundað hafa
mmkaveiðar á sumrin í tómstund-
um, hafa greinilega orðið þess
varir, að þeir eru sums staðar ekki
neinir aufúsugestir, hvorki hjá
„lénsherrunum" né sumum bænd-
um, jafnvel þótt kunnugt sé um
éunnin minkagren í landi þeirra.“
Síðar segir greinarhöf.: „En á hinn
bóginn er það tortryggilegt, að
mönnum, sem ekki eru að neinum
tfellvirk.ium kunnir (þ. e. þessir
.ýmsu menn“) og hafa nokkra
reynslu af minkaveiðum, sé bein-
iinis meinað að vinna að eyðingu
vágestsins."
Hér dylst ekki að greinarhöf. er
að bera skjöld fyrir einhverja
menn, „sem stundað hafa minka-
veiðar á sumrin í tómstundum“.
Og ekki verður annað séð en hann
— alveg eins og þeir — telji ekk-
ert athugavert við það, þótt þeir
taki sér Bessaleyfi og vinni minka-
greni, sem þeir af kunnugleik vita
um, án þess að ráðnir minkaveiði-
nenn, sem hann kallar „léns-
hcrra“, hafi hugmynd um, fyrr en
eftir á.
Það er ótrúlegt hvað greinarhöf.
virðist bera lítið skyn á það, sem
hmn er hér að segja, og lögin, frá
5. júní, 1957, um eyðing refa og
íninka, virðist fráleitt að hann hafi
Iesið. Fyrsta málsgrein, 5. gr.
þeirra, hljóðar svo:
„Stjórnir sveita, bæja eða upp-
rekstrarfélaga skulu ráða veiði-
inenn, einn eða fleiri, til þess að
leita og vinna greni og minkabæli
á þeim svæðum, sem þeim ber
skylda til.“ Síðasta málsgrein
sömu lagagreinar, er aftur á þessa
lund:
„Veiðimenn þeir, sem hér um
ræðir, skulu reiðubúnir til starfs,
þegar þörf krefur og hvenær sem
greni eða minkabæli finnst.“
f reglugerð, sem Landbúnaðar-
ráðuneytið gaf út, um eyðingu refa
c-g minka, og fékk gildi 28. nóv.
1958, er mun skýrar að orði kom-
izt í 3. gr., sem hljóðar svo:
„Frá miðjum maí og þar til
hinni skipulögðu refa- og minka-
leit var lokið, er öðrum en hinum
raðnu veiðimönnum bannað að
virma greni eða raska þeim, nema
í samráði við skyttu svæðisins.
G;.dir þetta ákvæði jafnt um land-
e gendur sem aðra, þar til refa og
minkaleit hefur farið fram, en þó
eigi lengur en til loka júlímán-
aoar.“
Greinarhöfundur fer ekki dult
með það, að hann á sitt hvað í
pokahorninu En hefði hann farið
að flíka því, sem fyrr greinir um
, tómstunda-veiðimennina“, eftir að
hafa lesið þessar síðustu tilvitn-
anir, þykir mér þó heldur ólíklegt.
En — „manneðlið er með ýmsum
vanköntum, rétt eins og eðli minks-
ins“, segir hann sjálfur. Þó efast
ég um að hann viti að minkarnir
éta stundum afkvæmi sín.
Að lokum er greinarhöf. farinn
að glíma við eigin draug, og mun
enginn harma það. Hann segir:
„Svo mikið er víst, að seint mun
unninn bugur á minkaplágunni, ef
sá hugsunarháttur nær einhvers
staðar að þróast, að minkatekja
verði til hlunninda talin hér og
þar um landið." Og enn eru það
heilabrotin um „hlunnindin af
minkatekjunum“, sem vaxa hon-
um yfir höfuð ^
Margt fleira mætti um þessa rit-
smíð segja. En það, sem vitnað er
í, nægir til að sanna, að samvizka
greinarhöfundar virðist ekki á
nvarga fiska og þó mun sjálfsvirð-
iagin hálfu rýrari.
Orðið er frjálst: Theodór Gunnlaugsson frá Bjarmaiandi
Var það allt af illgirni mælt?
Sú ólga, sem veldur því, að
menn þurfa að ausa þessu ur sér,
þarf enginn að segja mér, að sé
vakin af illgirni einni saman. O,
nei, nei! Það er öfundin móðir
hennar, sem á sökina Þegar svo
þær mæðgur bregða sér á bak hin-
um ólma fola mannlegs breysk-
ieika, til að sverta einstaklinga eða
cinhverja stétt manna, í augum
fjöldans, eru þær ekki að súta,
þ.ótt gleymist að grípa nreð sér, —
þó ekki væri nema hálfan vasaklút,
— til að hylja nekt sína. Sú mann-
tegund, sem þannig lætur Gróu-
ef-lið ráða gerðum sínum, er sann-
arlega aumkunarverð.
HrópaS frá hærri stöSum
í „Morgunblaðinu" 11. marz s. 1.,
fcutist Rogalandsbréf frá Árna G.
Eylands, þeim mæta manni, með
yfirskriftinni: „Meðgjöfin með
rninknum“. Bréfið byrjar svona:
„Minkurinn er að verða dýr í
rekstri. í fjárlögum ársins —• frum-
varpinu — er gert ráð fyrir að
kostnaður við eyðingu refa og
niinka árið r960 verði 3.207.000
krónur. Þetta er kostnaður ríkis-
ins, en kostnaður sýslufélaganna
og hreppanna er ótalinn og bætist
v'ð. Það var nokkuð að vonum að
fjármálaráðherra drap á þennan
lið fjárlaga i fjárlagaræðu sinni,
sem eitt af því, sem ber að athuga,
hvort ekki sé hægt eitthvað að
spara.“ Síðar segir:
„Miklu fé er varið til að skipu-
leggja veiðar refa og minka.
Ákvæði um veiðar minka hefur
verið bætt við forna og reynda
löggjöf um refaveiðar og að veru-
legu leyti byggt misskilningi um
hvað hentaði í því máli. Útkoman
jafnvel sú, að minkurinn er frið-
aður að því marki, að þótt röskur
n’aður rekist á minkagreni er hon
um að viðlagðri sekt bannað að
vinna það, sökum þess að það á að
vera sérgrein vissara manna.
Óþarft er að rekja þetta.“
Mér virðist háttvirtur greinar-
höfundur grípa tvær flugur um-
svifalaust. Þá fyrri hina sömu og
hæsívirtur fjármálaráðherra um
það hvort ekki væri hægt að spara
„eitthvað þennan kostnað ríkisins.
Þá síðari um minka-„friðunina“.
Satt að segja furðaði mig á
svona ummælum frá þessum
manni. Mér flaug því í hug, að
mikið yrðu stangaveiðimennirnir
okkar brosliýrir ef stórlaxarnir
væru svona snöggir upp á lagið.
Þá talar gi'einarhöfundur um
þrenns konar blindu. í fyrsta lagi
að verja stórfé árlega til að vinna
villiminkinn „í bezta lagi með
nokkra von um að geta haldið við-
komunni nokkuð í skefjum, ef
nógu mörgum milljónum er varið
til þess árlega að stunda minka-
veiðar sem sérgrein vissra manna,
eins og hann orðar það. í öðru lagi
að hafa ákvæði enn í lögum, sem
fcanna allt minkaeldi, þó hann við-
urkenni rétt á eftir, að: „Mönnum
var vorkunn, löggjöfum sem öðr-
um, þótt gripið væri til þess ráðs
í gremju að banna minkaeldi og
að eyða villdýrunum". íþriðjalagi,
lafað í þeirri von að takast mætti
aö leyfa ekki minkaeldi hér á
kndi, þar sem minkaplágan er orð-
'ri staðreynd hvort sem er. Þetta
riðasta hafa fleiri mælt og virðist
mér rétlmætt að athuga það gaum-
gæfilega. Og það traust ber ég til
háttvirrs greinarhöfundar, að fáum
mundi eins vel trúandi til að verða
þar að liði og velja úrvals minka-
s.ofna, handa löndum sínum, ef til
kæmi, svo aldrei framar henti að
fiuttir væru inn moldarlitaðir
d.iöflar, eins og þeir, sem nú eru
að leggja undir sig landið.
Næst er þá að víkja að „flugun-
um“. Um sparnaðinn þetta: Ég ef-
ast um að háttvirtur greinarhöf-
undur og háttvirtur fjármálaráð-
herra hafi t. d. gert sér nokkra
grein fyrir því hvað mörg þúsund
dagsverk fara í það að leita í öll-
um refagrenjum á íslandi og hvað
þá tvisvar. En að athuga vel í öll
þekkt gren seint í júní og fram
eftir júlí og i'ylgja því fast eftir að
vir.na dýrin, sem þá hittast, hefur
nú síðustu ár fækkað þeim mjög.
Því allir, sem til þekkja vita, að
refir, sem gjóta í óþekktum grenj-
um í óbyggðum, eru oft fluttir í
þekkt gren á þessum tíma, þ. e.
komnir á ról með alla krakkana.
Og hvað mundu þeir gizka á að
tæki langan tíma að leita að mink-
um og minkabælum um mikinn
hluta landsins? Og — ekki einu
sinni heldur tvisvar, eins og lög-
t-oðið er. Mér finnst því þessi
sparnaðartillaga hefði betur átt
heima annars staðar meðan farið
ei eftir landslögum og verið er að
sýna mjög virðingarverða tilraun
t.i að fækka þessum ófögnuði, og
óneitanlega með talsverðum ár-
angri, sem þeir munu sjálfir verða
að játa síðar.
Þá er „friðunin". Það er ekki að
undra þó fjöidinn grípi slíka flugu,
þegar eins gáfaður og lifsreyndur
maður eins og Árni G. Eylands
glæpist á henni Og heldur hann
virkilega að það þurfi ekki nema
„röskan mann“ til að vinna minka-
gren? Stundum reynist það þó full-
erfitt fyrir þeim, sem hafa hunda
og allan útbúnað. En út frá þess-
urn ummælum hans um „sparnað"
og minka-„friðun“, finnsi mér
ekki hægt að komast hjá að furða
sig á þessari sióndepru.
Minkar og refir eru rétt-
dræpir hvar og hvenær,
sem þeir verða á vegi
manns
Tökum dæmi: Snemma morguns,
í maí, skýtur bóndi mórauða tófu,
sem er að gæða sér á eggjum í æð-
arvarpinu hans. Það er mórauð
læða og inn í henni fimm mikið
vaxin fóstur. Um svipað leyti rekst
tingur bóndi á nýdrepinn gemling,
þann fimmta, á stuttum tíma, langt
inn í afdal. Það er föl á jörð, svo
að hann fylgir slóðinni eftir bít-
rnn, sem búið var að reyna mikið
við, án árangurs. Og viti menn.
Bóndinn hefur farið stutta leið,
þegar tæfa hefur stungið sér inn í
gamalt gren. Hann tekur sprettinn
heim, hringir í ráðnar refaskyttur,
sem eru ekki viðlátnar, svo hann
biður fyrir strengileg orð til
þeirra, að koma eins fljótt og þeir
geti. Sjálfur segist hann fara strax
með byssu og leggjast við grenið
þar til þeir komi, því bessu tæki-
færi megi ekki sleppa.
Skömmu eftir hádegi kemur út
stór, mdrauður refirr. Það voru
hans síðustu spor. Á heimleiðinni
mætir hann refaskyttunum á þan-
spretti. Og allir glöddust yfir
þessu happi.
Bílstjóri skýtur tófu (læðu) sem
verður á vegi hans uppi á heiði í
júlí. Hún á sýnilega gamla yrð-
linga. Hann lætur strax ráðnar
rofaskyttur vita hvar betta var.
Annar bílstjóri gaggar til sín gaml-
an yrðling, sem verður á vegi hans,
og getur skotið hann. Svona mætti
lengi telja. Á sama hátt er nrink-
vm banað með ýmsu móti, úti á
víðavangi, alla tíma ársins, án þess
nokkrum komi til hugár að fetta
fingur út í það. Ég hef heldur
aldrei heyrt því fleygt að refir
væru friðaðir. En sömu ákvæði
gjlda auðvitað fyrir báða. Þessi
minka-„friðun“ er því bara hugar-
burður eða draumórar vissra
manna, sem þeir heldur ekki hafa
reynt að rökstyðja.
Hvað segja svo lögin?
Um þau verð ég fáorður hér.
Þar er margt réttilega tekið fram,
en þar vantar líka furðu margt.
l)m minkafriðunina læt ég nægja
að vísa til 1. og síðustu málsgr. 5.
gr laganna og 3 gr. í reglugerð-
inni, er ég áður nefndi. En það er
annað í lögunum, sem veldur deil-
um og það ekki að ástæðulausu.
Eg_ nefni hér aðeins þrennt.
í 9. gr. laganna eru ákveðin 350
króna verðlaun fyrir hverja unna
hlaupatófu og kr. 200 fyrir hvern
unninn mink. Og auðvitað ætlast
löggjafinn til að hann sé orðinn
„fleygur og fær“, eis og hlaupa-
tótan. En 8. gr. er svona:
„Skotmenn og vökumenn, sem
hggja á grenjum, sbr. 5. gr„ skulu
taka laun fyrir störf sín samkvæmt
samningi við aðila þá, er sjá um
vinnslu grenja. Heimilt er að
semja um verðlaun fyrir unnin
dýr og yrðlinga, þegar ráðningar
kjör veiðimanna þessara eru
ákveðin.
Á sama hátt skal semja um kaup
þeirra manna, er taka að sér að
vinna mink og minkabæli, sbr. 5.
gr.“
I stað þess að semja um kaup
þeirra, er vinna við minkaeyðingu
á sama hátt og við refaskyttur,
brgeður svo undarlega við að þess-
ar tvö hundruð krónur eru borg-
aðar á hvern minkahvolp, sé hann
laus við móðurina, en annað kaup
hafa veiðimenn ekki við að vinna
minkabæli. Og svo eiga þeir að
sjá sér hag í því að „ganga ekki of
nærri stofninum“. Sé það líka svo,
i stöku stað á landinu, að refa-
skyttur taki 350 kr„ — eða jafnt,
— fyrir hvern yrðling og fullorðin
dýr á greni, og sæmilegt tímakaup
líka, er nú samræmið orðið heldur
bágborið. Svo herðir þetta á hnút-
unum, sem lcggjafinn á sinn þátt
í að skapa, þegar refaskyttur ann-
ars staðar á landinu hafa ekki
helming af þessu kaupi fyrir sinn
snúð, jafnvel þó hann kosti þá
miklu meira erfiði. Hvað veldur
því að ekki er ákveðið í lögum
sema kaup um allt land fyrir þessa
vrnnu, þar sem líka að ríkið borg-
ar tv þriðju hluta af allri upphæð-
inni og hefur sjálft ákveðið verð-
iaun fyrir unna minka og refi? f
stað þess er ætlast til að sveita og
fcæjarstjórnir, sem skipta hundruð-
vm yfir landið, fái aðstöðu til að
prútta við veiðimenn, hver í sínu
umdæmi og á hverju vori, um
kauið. Mætti segja margt spreng-
nlægilegt frá þeim orðasennum
cllum, fyrir utan allt misræmið,
sem með þvi skapazt, til angurs
þeim, er við búa og fyrir utan öll
olnbogaskotin, sem því fylgja, eins
og þegar hefur verið lýst. Það var
F.Ilt annað meðan hreparnir sjálfir
báru allan kostnað við refaeyð-
inguna. Það er heldur ekki ða
undra, þótt ýmsum finnist eitthvað
bogið við það, að í sumum lands-
fclutum, þar sem mest hefur verið
e.'trað fyrir refi, skuli það kosta
helmingi meira, og ríflega það, að
sálga hverjum ref, miðað við þá
staði, sem mrnnst hafa átt vif^ slík-
an verknað. í öðru lagi vantar al-
veg í lögin og reglugerðina glögg
íyrirmæli um það hvernig fylgjast
skuli með þeim refastofninum,
sem er hættulegastur, en furðu
ni’sjafn eftir landshlutum, en það
eru bitdýrin. Fleira mætti telja.
Lög og reglugerð um eyðing refa
og minka þarf að endurskoða ræki-
lega og byggja hana upp á þann
hátt, að þar sé forðast, eftir mætti,
að láta skína i lostæta bita il sund-
urlyndis, því þá er einnig víst, að
öíund og illgirni streyma á lykt-
ina af þeim. En meðan svo er þarf
enginn að undrast þó allra handa
ófögnuður komi, í hendingskasti, á
rekann til að háma í sig „góð-
gætið“.
Er ekki bezt að stokka
upp aftur?
Það eru engin nýmæli að sá
gamli geri sér það til dundurs að
stinga spaðaás inn í spil til að
koma af stað illindum Því ekki
vantar klókindin þar. Hér hefur nú
■■'erið sagt frá hliðstæðum verkn-
aði Og til þess að losna við pey-
ann sé ég ekki nema eitt ráð. Það
er að fá spilin í hendur þeim
ír.önnum, sem mest og bezt hafa
kynnt sér lifnaðarhætíi refa og
minka og unnið að eyðingu þeirra
her heima, og biðja þá að stokka
UPF aftur. Því hver vill bera á
móti því, að reynslan sé sá grunn-
ur, sem reynist öruggastur?
Maí 1960.
Theodór Gunnlaugsson,
frá Bjarmalandi.
Sendisveinn
Oss vantar duglegan sendisvein 1. okt. n.k. Upp-
lýsingar á skrifstofunni, Hverfisgötu 6.
Áfengisverzlun ríkisins,
Lyf javerzlun ríkisins.
Leiklistarskóli
Leikfélags Reykjavíkur
tekur til starfa 1. okt.
Væntanlegir nemendur'hafi samband við skrif-
stofu L.k. í Iðnó í dag eða n.k. mánudag kl. 1—3
eftir hádegi. Sími 13191.
Sendisveinn
TÍMANN vantar sendisvein fyrir hádegi. Þarf að
hafa hjól.
Afgreiðsla TÍMANS-