Tíminn - 19.03.1961, Blaðsíða 9

3VÍ MIN N, suimudaginn 11». marz 1961.

ivrrt
ivm Ász/cána

Dalaí Lama hinn 14. í Tíb-
ct hefur átt skamma en við-
burðaríka og stormasama
stjórnartíð. Hann var aðeins
14 ára, er hann varð fyrst að
flýja land undan innrásar-
her Mao Tse-tung hins kín-
verska einvalds.
í þetta sinn reyndist það
harla torvelt. Ríkisstjórinn,
sem settur var til ríkis um
stuudarsakir, tók sér ferð á
hendur til hins heilaga
vatns, og er hann hafði stað
ið lengi og starað í bláan
flöt þess, bar sýn fyrir augu
hans. Það var þriggja hæða
munkana bar að garði hjá
þeim þriðja, rétt við Koko-
Nor-vatnið, setti þá hljóða
af undrun. Þarna stóð bónda
bærinn nákvæmlega, eins og
lýst hafðf verið fyrir þeim,
og skammt frá var einmitt
þriggja hæða lama-klaustrið
með gullnu og grænu þaki.
Allt var nákvæmlega eins og
verið hafði í sýninni.
Lamg-munkarnir nálguð-
ust með auðmýkt og ótta, og
brátt kom lítill drengur
hlaupandi á möti þeim og
kallaði: „Lama, lama“.
Drengurinn hét Lhamo
Dhondup og var tveggja ára.
Hann var þegar beðinn að
nefna stöðuheiti hvers sendi
munks og benda síðan á þá,
sem væru þj ónar í hópnum.
Þetta gerði hann umsvifa-
þau ytri likamseinkenni sem
hinn lifandi Búdda á aö
hafa. Eyruh stór, og það var
þýðingarmest. Síðasta próf-
raunin var sú, að honum
voru sýndir tveir göngustaf-
ir, og átti hann að segja,
hvorn hann hefði sjálfur átt
í fyrra lífi sínu sem 13. Dal-
ai. Munkunum til skelfing-
ar benti hann á rangan staf
og tók hann sér í hönd —
en aðeins til þess að fleygja
honum burt. Svo greip hann
hinn stafinn og neitaði síð-
an meí>' öllu að skila honum
aftur. Mikil var gleðin, er
augljóst var, að hin langa
leit, sem staðið hafði fjögur
ár, hafði að lokum borið
þann árangur, að hinn rétti
guðkonungur fannst.
En það reyndist ekki auð-
Samkvæmt friðarsamn-
ingi við Kína 1951 átti Tibet
að halda yfrráðum allra inn
anríksmála og þar með sjálf
stæði, en þegar’ það kom í
ljós litlu síðar, að Kínverjar
höfðu ekki í hyggju að virða
sjálfstæði Tíbets, gerðu Tíb-
etanar uppreisn og hófu
skæruhernað, sem staðið
hefur nær áratug. Það var
17. marz fyrir tveim árum,
sem Dalai Lama, móðir hans.
systir og tveir bræður neydd
ust til að flýja land og sluppu
naumlega undan ofsóknar-
mönnum sínum til Indlands,
öðru sinni eins og menn
muna af fréttum.
Hér verður saga þess flótta
ekki rakin, heldur sagt lítil-
lega frá stöðu og trúarvenj-
um hins tíbetanska guð-
konungs. Nafnið Dalai þýðir
,,vizkuhaf“, en þótt hinn 14.
Dalai búi yfir mikilli vizku,
hefur hún ekki dugað til að
standa gegn Kínverjum og
er kannske varla von, og
þótt, landar hans telji hann
Búdda sjálfan endurholdg-
aðan og uppruna hans guð-
dómlegan, er hann nú valda
laus gestur i öðru landi.
Hann er eins konar páfi í
babýlonskri útlegð.
Varla hefur það verið
skráð í stjömum, að slík ör-
lög biðu hans. Stjörnuspá-
menn Tíbets spáðu honum
fyrr á dögum glæsilegum
valdaferli með þjóð sinni.
Forgengill hans, Dalai
Lama hnn 13. er talinn hafa
verið einn vitrasti og mesti
stjórnarherra, sem nokkru
snni hefur ráðið fyrir Tíþet.
Þegar stjörnuspámenn hans
bentu honum á það árið
1933, að jarðlífstími hans
væri senn á enda runninn,
sendi hann boð eftir ljós-
myndara til þess að taka síð-
ustu ljósmynd af sér. Síðan
dó hann. Líkami hans var
smurður jaksmjöri og roð-
inn salti en andlit hans for-
gyllt. Síðan var smyrningur-
inn reistur í setstöðu með
krosslagða fætur og settur. í
hof sitt í Potala.
Lamakenningin segir, að
sál hins dauða Dalai Lama
dvelji í 49 daga við vatnið
Ghö Kor Gye, áður en hún
tekur sér bústað í nýfæddu
barni, sem á að verða næsti
guðkonungur landsins: En
hvernig á að fara að því að
finna hinn nýja Dalai?
uðkonunsurinn í Tíbet
klaustur með gylltu porti og
grænum þakhellum. Þaðan
lá krókastígur heim að hrör
legum bóndabæ. Aðalhús
bæjarins var með risgöflum,
og var byggingarstíllinn
harla ólíkur því, sem algeng
ast er í Tíbet.
Nú voru munkaflokkar
sendir af stað í allar áttir
að leita að þessum stað. Sú
leit varð lengi vel árangurs
laus. Loks réðu stjörnufræð
ingar þó til að leita í úthér- ‘
aðinu Tsunghai, sem byggt
er Tíbetum að mestu en laut
kínverskri stjórn.
Þegar til Tsunghai kom,
hittu sendimenn þar fyrir
Panchen Lama, sem flúið
hafði til Kína vegna deilna
við Dalai Lama hinn 13.
Panchen Lama, sem einnig
er æðstiprestur lamatrúar-
manna, reyndist nú vinsam-
legur og hjálpsamur, og
hann benti á þrjá unga
sveina, sem hann taldi ekki
fráleitt að leggja fyrir próf-
raun þá, sem sanna átti,
hvér væri hnn endurborni
Dalai. Þó kom í ljós, að einn
þessara sveina var látinn,
er sendimenn bar að garði.
Annar varð ofurskelfdur,
þegar hann sá komumenn
og hljóp á fjöll. En þegar
Grein eftir Olaf Wiik
Dalai Lama a3 samræðu við Nehru hinn indverska, skömmu eftir komuna
til Indlands. Panchen Lama hefur hins vegar gerzt handbendi Kínverja.
laust. Prófraunin var þó að- ■
allega í því fólgin, að honum
voru sýnd tvö eintök af
nokkrum munum, tekönnu,
bjöllu, talnabandi o. fl. og
átti hann að segja til, hvor
hinna tveggja samstæðu
hluta hefði ti'lneyrt honum
sjálfum í fyrri tilveru. Dreng
urinn lék sér að þessu. Lama
munkarnir tárfelldu af gleði.
Drengurinn bar einnig öll
Hér er Dalai Lama að samnin^aviðræðum við varaforsætisráðherra Kína,
Chen Yi í Lhasa, þar sem samið var um, að Tíbet héldi sjálfstæði og réði
innanríkismálum öllum. Sá samningur var svikinn.
velt að fá að fara með hinn
unga guðkonung út úr Kr.ia
veldi. Kínversku stríðsrherr-
arnir kröfðust of fjár í leyf-
isgjald. Lömum þótti þetta
hart aðgöngu en greiddu þó
loks fjárhæðina og héldu af
stað með drenginn. En þeg-
ar þeir komu að landamær-
unum, stöðvuðu hermenn
enn för þeirra og kröfðust
meira fjár. Tíbetarnir urðu
að þrátta um þetta í tvö ár
og fengu þá loks að fara
frjálsir ferða sinna og komu
Dalai hinum unga, sem nú
var orðinn fjögurra ára,
heilum heim í Potala-höll.
Árið 1940 var Dalai Lama
vígður til gnðkonungs og
sæmdur mörgum og stórum
nafnbótum. Hann var kall-
aður „hinn heilagi“, „hinn
elskaði“, „hinn virðúlegi",
„hinn málsnjalli“ „hinn
ofurvitri", „hinn alvitri" og
.verndari trúarinnar“.
Foreldrar hans fengu að
fara með honum til Lhasa,
en lítið var um samneyti
þeirra við hann, þar sem
munkar tóku hann að sér til
uppfræðslu í vísindum lama
trúar. Þegar hann var
fjórtán ára var farið með
hann til klaustranna í
Lhasa og Sera til þess að
ræða við hina vitru ábóta.
Nú reyndi á þolrif hans, því
að veldi hans og máttur
mundi mjög fara eftir því,
hve snjall hann reyndist i
þeím orðaskiptum.
í forgarði klaustursins 1
Depong talaði hinn ungi
Dalai til mörg þúsund
munka, sem allir voru
klæddir rauðum skikkjum.
Þeir hýddu álútir á flutn-
ing hans á hinum gömlu,
helgu textum. Síðan fóru
fram rökræður milli Dalai
og ábóta klaustursins. Það
kom í ljós, að hinn ungi Dal
■ai stóð ábótanum fyllilega
á sporði í fræðunum.
Dalai hinn 14. var þó enn
of ungur til þess að setjast
alvaldur að ríki sínu, en
þeir sem með völd fóru í
umboði hans, urðu mjög ó-
sáttir um stjómarstefnuna
og þetta leiddi til stutts
borgara,sfcríðs 1947. Þegar
Mao hinn kínverski hafði
rekið Chiang Kai-Chek til
Formósu, sneri hann sér að
Tíbet. Dalai var þá 14 ára
og varð að flýja yfir landa-
mærin til Indlands. Þar
fóru fram friðarsamningar
við Kínverja. Dalai hélt aft-
ur heim, en svo hófst upp-
reisn Tíbeta sem fyrr segir,
og guðkonungurinn varð að
flýja á nýjan leik.
Dalai Lama er æðsti trú-
arleiðtogi lama-nianna.
Kjami þeirrar trúar er end-
urholdgunin. Lífið er þján-
ing og uppspretta þjáning-
arinnar er ágirndin, sem
knésetja verður til þess aö
öðlast vizkuna. Með hug-
leiðslu og bænum opnast
leiðir til nirvana, og sálin
losnar úr hringekju endur-
holdgunarinnar. Góður
búddisti má ekki einu sinni
drepa flu^u, því að í henni
gæti kannske búið sál
ömmu hans. Andadýrkun-
in er óhugnanleg og Tíbet-
ar halda, að í náttúrunni
umhverfis þá úi og grúi af
öndum — illum öndum, sem
búj í fjöllum og dölum, ám
og trjám. Þeir elta menn og
dýr og reyna að stela sálum
þeinra. Trú þeirra er talin
af sumum frumstæður spir-
itismi. Að áliti þeirra eru
illir andar í landinu miklu
fleiri en mannlegir íbúar
holdi klæddir. Vegna anda-
trúarinnar er auðvelt að
hræða Tíbeta.
Það er t.d. sögð saga af
verzlunarmanni einum. Hatt
urinn fauk af höfði hans og
þetta var flókahattur með
eyrnablöðkum úr skinpi.
Stormurinn fleygði hattin-
um inn á milli þyrnirunna
við veginn. Þar sem það er
ills viti í Tíbet að missa hutt
sinn, lét maðurinn hattinn
eiga sig. Hann sat fastur á
þymum og flaksaðist til í
golunni. Kaupmenn og píla-
grímar áttu leið um og undr
uðust það, sem bærðist í
þyrnirunnanum. Brátt kom-
ust á kreik sögur um hræði-
legan anda sem héldi þarna
til, svo að varlega yrði að
fara fram hjá þessum stað.
Dag nokkurn lcsnaði hatt-
(Framhald á 13. síðu.J
V