Tíminn - 03.09.1961, Blaðsíða 11

T IM I N N, sunnudaginn 3. september 1961.

'Mi,
LÍKIÐ, SEM KOM HEIM AFTUR
Flóknasta glæpamál Bretlands er nú þriggja alda gamalt
„Campden leyndarmáliS" er flóknasta 'glæpagáta Eng-
lands, — og reyndar veraldarinnar allrar . Nú, 300 árum
k eftir að atburðirnir gerðust, glíma rithöfundar og glæpa-
;í málasérfræðinaar við þessa gömlu gáfu, og hennar er nú
j.; minnzt í brezka útvarpinu með leikriti, sem ber hið há-
j*i fleyga nafn: Hvað dvaldi líkið?
J .
t| Þa er hægt að segja svo um
« hin „alménnu sögulegu leyndar-
ð. mál“, að þar séu alltaf vísar tvær
* lausnir, og önnur þeirTa hljóti
lij að vera rétt. Annaðhvort myrti
5 Jón Hreggviðsson böðulinn eða
í hann drukknaði af sjálfsdáðum,
annaðhvort vann James VI Skot-
í-jf landskonungur á móti hertogan-
í um af Gowrie eða Gowrie á móti
'if James VI, annaðhvort dó Alex-
ander I af Rússíá í Taganrog árið
114 eða þá, að hann hvarf til
V þess að enda ævi sína sem ein-
búi í Síberíu 40 árum síðar, og
v'i; þannig ,mætti lengi'telja.
if£ ... En bak við hið svokallaða
, ‘v? „Campden leyndarmál“ er ekki
vottur af skynsemi eða tilgangi.
; ■! tAllir atburðir í því máli eru —
að því er virðist — brjálæðislega
•4! Sjtpgangslausir og fáránlegir eins
'*-'og martröð ..
Campden-leyndarmálið
, Ilér kemur sagan. Þegar þið
. hafið lesið hana til enda, vitið
þið jafnmikið og hinir fjölda-
'Irf' mörgu glæpasérfræðingar, sem
. * hafa tekið málið til athugunar.
Finnið þið lausnina?
* ■; ’l Fór fil íhnheimfu
arið 1660 fór ráðs-
. maður' herragarðsfrúarinnar
' '"'TEgdy Campden, hinn 70 ára
gamli William Harrison. frá
v’' ;sveitaþofpinu Chipping Campden
;'» , í Glouehestershire, áleiðis til
-■'v" Charringwort, sem var í nokk-
■ urra (kílómetra fjarlægð, og ætl-
' aði að innheimta landskuld hjá
■ Ieiguliðum Lady Campden.
. *T' Þjónninn sendur
Þegar hann var ekki kominn
, aftur um óttuskeið, fór kona hans
áð ótfást, að hann hefði villzt
r_.v í myrknnu, og sendi þjón hans,
' " John Perry, til þess að leita að
; honum. Eftir því, sem Perry
. . sagði síðar frá, hraus honum
; hugur við að ganga yfir akrana
; í myrkrmu, og eftir að hafa beðið
tvo menn, sinn í hvoru lagi, að
» f; koma með sér, ákvað hann að
J : fela sig í hænsnahúsi, þar til
; tunglið kæmi upp.
• f ' •
(f •'
, Þeir stðusfu, sem
í sáu hann
\ Um miðnætti lagði hann af
: % stað, en tunglið kom honum ekki
) y að nriklu gagni.þvi að á var fallin
niðaþoka. Þá lagðist hann fyrir
- bak við runna og beið aftureld-
. ingar. Þegar hann að lokum
komst til Charringworth, kvaddi
'V' hann dyra hjá manni, sem Plaist-
erer hét, og fékk hjá honum
þær upplýsingar, að mr. Harris-
j; •'*•£.. son hefði fengið þar 23 pund
j 'T sterlings daginn áður. PerTy
éjíj komst einnig að raun um, að
húsbóndi hans hefði komið í ann-
r*að hús í Charringworth, en hann
T ”' fann ekkert af honum sjálfum.
,;T Harrison horfinn
■jjjií Þegar hann var á leiðinni heim
aftúr, mætti hann syni Harri-
ÍJýi soiis, Edward, sem hafði farið
Tji- áð léita líka, skelfdur yfir fjar-
í&Cj yi*t föður síns og þjóns hans
'Tf .. í sameiningu leituðu þeir í öðru
sveitaþorpi þar nærri, Ebrington,
en án árangurs. William Harri-
son virtist vera horfinn sporlaust
■fa- .,.af yfirborði jarðar.
Munir hans fundusf
Síðar þann sama dag fann
gömul kor.a nokkuð af eigum
Harrisons á engi undir kjarr-
runna tæpan kílómetra frá heim-
ili hans. Hún fann hatt hans,
hárkamb ug trefil. Hatturinn og
kamburinn voru illa leiknir, og
það var bióð á treflinum. Þorps-
búar voru nú .vissir um, að
Harrison hefði verið myrtur, og
yfirgáfu vjnnu sína á ökrunum
til þess r.ð hefja dauðaleit í ná-
grenninu En þeir fundu ekkert
lík.
Hvað gerðisf um nóttina?
Grunurinn féll mjög fljótlega
á John Perry. Hann var, að því
er sagnir herma, ekki sérlega
vinsæll í þorpinu, móði hans
hafði líka það orð á sér að vera
norn, og Richard bróðir hans var
heldur ekki vel liðinn. John
Perry var dreginn fyrir héraðs-
dómarann, grunaður um morð,
og þótt saga hans væri vottfest
af mönuur.um tveim, sem hann
hafði beðið að fylgja sér yfir
akrana um kvöldið, svo og skuldu
nautunum, sem Harrison hafði
heimsótt i Charringworth, voru
engin vitni að því, hvar þann'
hafði haldið sig frá því klukkan
9 um kvöldið til 6 um morgun-|
inn — þar var aðeins framburð-
ur hans.
Ákærði fjölskylduna
Að lokum, eftir að hann hafði
verið viku í varðhaldi — (þar
sem hann gerði sig sekan um
margsögli og að vísa réttinum á
líkið á hinum og þessum stöðum
á ökrunum og í nærliggjandi
stöðuvötnum), féllst hann á að
segja dómaranum sannleikann,
— en í eínrúmi. Síðan sagði hann
dómaranum, að mamma hans og
bróðir hefðu myrt Harrison á!
akri rétt hjá heimili hans, til
þess að komast yfir þá peninga,
sem hann var með. Hann (John
Perry) hafði. repnt að hindra
þau í glæpnum, en ekki • tekizt
það.
Ekkert lík — ekkert morS
Það er óþarfi að taka það
fram, að bæði móðirin og bróð-
irinn neituðu; John hafði aldrei
haft fulla sansa, sögðu þau. Eigi
að síður voru þau öll þrjú dregin
fyrir réttinn af Assizes, — réttur
sem haldinn er á reglulegum
ferðum Hæstaréttarins — og á-
kærð fyrir morð. En dómarinn
veigraði sér við að kveða upp
dóm, meðan líkið væri enn þá
ófundi. Það er, eins og kunnugt
er, gamalt lögfræðilegt sjónar-
mið, að: ekkert lík — eklcert
morð.
Dómur felldur
En næsta vor, í april 1661,
kom ábyrgðarlausari dómari til
Glouchester, og þrátt fyrir að
líkið var enn ekki fundið og
Perry heíði nú afturkallað játn-
ingu sína fyrir dómaranum („ég
var bara stráklingur þá og vissi
ekki, hvaðan á mig stóð veðrið“).
dæmdi þessi dómari mæðginin
þrjú til dauða. Og þau voru
hengd á hæð einni í nánd við
Chipping Campden. Það síðasta,
sem John Perry sagði, áður en
hann var dreginn upp í gálgann,
teikning af aftöku Perry-fjölskyldunnar,
Gömul enslc
var þetta: — Eg veit ekkert um
dauða míns herra, en einn góðan
veðurdag munuð þið heyra af
honum r.ýjar fréttir.
Kom heim
Ári eftir aftökuna kom hinn
,,myrti“ maður heim til sín, og
sagði þá langa sögu, sem mörg-
um, biú'ðl þá og síðar, fannst
harla ótrúleg. Kvöldið, sem hann
hvarf, sagði bann, réðust tveir
riddarar á hann, særðu hann og
rændu honum síðan. Þeir fluttu j
hann til hafnarbæjar og seldu
hann þar fyrir 7 sterlingspund.
Kaupandinn flutti Harrison um
borð í skip. Sex vikum síðar
réðust tyrkneskir sjóræningjar áj
skipið, tóku áhöfnina höndum og
seldu hana — og náttúrlega
Harrison með — sem þræla á
markaðnum í Smyrna. Gamall,
tyrkneskur læknir seldi Harri-'
son, og þegar læknirinn dó, j
heppnaðist Harrison að flýja, og:
með því að selja silfurskál, sem
læknirinn hafði gefið honum, gat
hann keypt sér skipsfar heim.
„Álitinn myrtur"
Einn þekktasti annálaritari
þeirra tíma, Anthony á Wood,
ritar um þetta: Miðvikudagur 6.
ág. 1662. Mr. Harrison, álitinn
myrtur, kom i gær heim frá
Tyrklandi.
Hvar var Perry?
Ein staðreynd er óhrekjanleg
í þessari óleysanlegu gátu. Eng-
inn veit, livar Perry var eða hvað
hann gerði milli kl. 9 að kvöldi
hins 16., ágúst 1660 þar til kl.
6 morguninn eftir, að hann kom
til manns að nafni Plaisterer.
Og það var einmitt á þessum
tíma, sem Harrison hvarf.
í sambandi viS Harrison
En sú staðreynd er einnig at-
hyglisvcrð, að Perry ásakar sína
eigin fjölskyldu fyrir morð, sem
hann vissi, að hún hafði ekki
framið. Þess vegna er álitið, að
Perry haíi staðið í sambandi við
Harrison þessa nótt, kannske
hjálpað honum að komast buit,
og að hann hafi áreiðanlega vit-
að, að sá gamli kæmi ekki til
baka fyrst um sinn. Engin önnur
kenning virðist koma til greina,
en þessi gæti ef til vill skýrt
hinar mörgu mótsagnir í fram-
burði hans.
Tvær reikningsskekkjur
Perry gæti hafa sett hattinn,
kambinn og trefilinn þar, sem
hann var viss um að fólkið af
ökrunum myndi finna þessa
hluti, hinar þokukenndu ávísanir
hans á líkið leikur til þess að
vinna tíma og að ákæra fjöl-
skyldu sína hefði ekki haft neina
hættu í för með sér, ef lagábók-
stafnum hefði verið fylgt, það
er að segja, að það var ekkert
lík til, sem hægt var að nota
sem sönnunargagn fyrir rétti.
Það sern hann misreiknaði sig
á, var það, að Harrison yiði
svona lengi í burtu, og að til
væri dómari, sem ekki teldi það
nauðsyn að hafa líkið við hönd-
ina, þegar hann kvað upp dóm-
inn.
Ótrúlega hátt metinn
Hvað snertir sögu Harrisons,
hafa fræðímenn ekki verið á eitt
sáttir um hana. Rithöfundurinn
Hugh Ross Williamson, sem m.a.
ritaði söguna Silfurskálin — um j
þennan atburð — ásamt leikriti j
því, sem nú er verið að flytja1
í brezka útvarpinu, álítur að ekki j
sé minnsta ástæða til að rengja,
framburð Harrisons, en skozki j
sagnfræðlngurinn Andrew Lang
kveður hann hreinan uppspuna
frá rótum Óneitanlega er það
grunsamlegt, að þrælakaupmenn
þeirra tíma skyldu meta Harri-
son, fjörgamlan manninn, til 7
punda viö kaup á honum.
Leynileg skyndiför
En eitt þykjast allir vissir um:
Þessi gamli maður, sem gegndi
ábyrgð.arstöðu í þessu litla sam-
félagi, og hafði árum saman verið
í þjónustu aðalborinnar fjöl-
skyldu, hefur af óþekktum ástæð-
um neyðzt til að fara í leynilega
og skyndilega ferð, án þess að
hann gæti treyst neinum fyrir
tilgangi þeirrar ferðar.
Að beina athyglinni
Það var mjög nauðsynlegt, að
enginn fyigdi honum eftir eða
njósnaði um hann, og þess vegna
var þetta falska morð sett á svið
til þess að beina allri athygli að
Campden, og hinn trúi þjónn
hans tók að sér að ákæra sjálfan
sig og fjölskyldu sína, og hans
hlutverk var að fyrirbyggja, að
leitin yrði of víðtæk, meðan
Harrison væfi ekki kominn ör-
ugglega burtu — frá Englandi?
Gefur nýtt líf
Þessi kenning kemur heim við
allar staðreyndir og gefur síðustu
orðum Perrys nýtt líf. En þá er
spurningin: Hvers eðlis var hin
laumulega brottför Harrisons? —
Það vitum við ekkert um og fá-
um aldrei neitt. um að vita, og
það er því miður það eina, sem
leyst gæti þessa gátu.
Þýðingarmikil ástæða
Það er nú einu sinni svo, að
fólk labbar sig ekki bara og lýgur
upp á sig morði eða þátttöku í
morði, nema það hafi til þess
sérlega veigamiklar ástæður.
Hver svo sem ástæðan til leynd-
arinnar var, hlýtur hún að hafa
haft mikla þýðingu, bæði fyrir
Harrison og Perry.
Sjúklcgt hatur
Hið merka brezka skáld, John
Masefield er meðal þeirra mörgu,
sem hafa fengizt við þetta mál.
f leikriti sínu, Furðurnar i Camp-
den, varpar hann fram þeirri
kenningu, að Perry hafi hatað
bróður sinn og móður svo mjög,
að hann hafi sjálfur verið fús
til að deyja til þess eins, að
koma þeim í gálgann. Þetta er
athyglisverð og sálfræðilega
möguleg kenning, en kemur ekki
nægilega heim við ýmsar þeirra
staðreynda sem fyrir hendi
liggja.
Nornatrú við lýði
Hugh Ross Williamson er
•e*-amhi,io a 13 -i“u