Tíminn - 15.10.1961, Blaðsíða 11

TJÍJtf l N N, sunnudaginn 15. október 1961.
Át allan ættflokkinn
og loks sjálfan sig
Taugaveikluðu fólki er ráðlagt að
lesa þessa grein alls ekki, og annað
fólk varað við að lesa hana
fyrr en eftir mat
, ... ............ i
Fyrir nokkrum árum bár-
ust sorglegar fréttir af enda-
lokum hjónabands eins í Ug-
anda: Einn hinna innfæddu
hafði setið að sumbli. Þegar
hann kom heim, fann hann
22 ára konu sína í glöðum
félagsskap hvorki fleiri né
færri en þriggja kátra karla.
Hið óhjákvæmilega rifrildi
leiddi af sér dauða eigin-
mannsins, og nú reis það
vandamál fyrir ungu konuna
og hina þrjá elskhuga henn-
ar: Hvernig gátu þau á auð-
veldastan hátt losnað við
líkið?
Það endaði með því, að þau
limuðu það í sundur, suðu það
og átu, allt nema höfuðið og
annan fótinn, sem þau geymdu
til síðari tíma. — Þetta var það
bezta kjöt, sem ég hef nokkurn
tíma smakkað, sagði ein mannæt-
an, þegar hún var dregin fyrir
rétt.
Pylsusalinn í Berlín
Sagan um pylsusalann Gross-
man í Berlín er annað dæmi um
mannakjötsát á síðari tímum.
Um 1920 hafði hann pylsuvagn-
inn sinn á einni af járnbrautar-
stöðvum Berlínar. Hann var lít-
ill, grannvaxinn maður, hrukk-
óttur í andliti með lafandi yfir-
skegg. Á hálfsmánaðar fresti
skrapp hann fremst fr'am á
brautarpall, þangað sem fjórða-
farrýmisvagnarnir stönzuðu. Þar
beið hann, unz hann sá ófram-
færna stúlku, sem eftir útliti að
dæma var að koma í fyrsta sinn
til borgarínnar til þess að fara í
vist. Þegar slíka stúlku bar fyrir
augu hans, gaf hann sig á tal við
hana og spurði alúðlega, hvort
hann gæti hjálpað henni nokkuð,
svo tók hann af henni töskurnar
og bar þær fyrir hana.
VantaSi ráðskonu
Áður en langt um leið kom
hann því að, að það stæði einmitt
svo á fyrir honum, að hann vant-
aði ráðskonu í piparsveinsíbúð
sína. Hann borgaði vel, sagði
hann, og það var svo sem ekki .
mikið að gera. Oftast nær létu
stúlkurnar undan og réðu sig
sem ráðskonur hjá þessum smá-
vaxna pylsusala.
Furðu margar stúlkur
Grossman lét þær vinna í
nokkra daga. Þær þvoðu af hon-
um fötin og gerðu hreint í íbúð-
inni. Þegar þær voru búnar að
því, slátaraði hann þeim og hakk-
aði kjötið í pylsur. Pylsurnar
seldi hann að sjálfsögðu úr vagni
sínum á brautarstöðinni. Þetta
gekk allt saman vel um hríð, eða
þar til nágrannarnir fóru að
undrast yfir þessum stanzlausa
straumi af ungum stúlkum í
kringum heimili Grossmans og
gerðu lögreglunni aðvart. í hí-
býlum hans fundust ógrynni af
kvenfötum, og hann meðgekk
rétt fljótlega.
Mjög góðar pylsur
Hvort hægt er að kalla svona
lagað mannætustarfsemi er óvist.
Það er staðreynd, að kúnnarnir,
sem skiptu við Grossman, voru
afskaplega hrifnir af pylsunum
hans, en að hægt sé að draga af
þessu þá ályktun, að allir séu í
rauninni hneigðir til mannakjöts-
áts, er hreint ekki eins víst. Við
getum aðeins fullyrt eitt: Manna-
át er ekki algengt í heiminum nú
til dags. Það hendir auðvitað, að
menn borði menn, en alls ekki i
eins ríkum mæli og tíðkaðist áð-
ur fyrr.
En hvað var áður?
Sagan segir hins vegar svo
skýrt frá mannaáti, að ekki verð-
ur um villzt. Víðast hvar i heim-
inum hefur mannaát einhvern
tíma tíðkazt, þó mismunandi mik-
ið, eftir mismunandi reglum og
af mismunandi ástæðum.
Bók um mannát
Garry Hogg, enskur fræðimað-
ur, hefur tekizt á hendur að
rannsaka þetta efni. Árangurinn
af þessu starfi hans er bókin
„Cannibalism and Human Sacri-
fice“, lauslega þýtt Mannakjöts-
át og mannafórn, og í þessari. bók
er að finna skýrt og greinilegt
yfirlit yfir mannaát í öllum
heimshornum. Sums staðar, eins
og t. d. á Fiji eyjunum i Kyrra-
hafi og meðal ákveðinna afrískra
ættflokka, var mannaát — eða
tropofagi, eins og það var kallað
á grísku — einföld afleiðing
löngunarinnar í sérlega bragð-
gott kjöt, en víðast hvar var þessi
siður samofinn trúarlegum eða
dularfuilum athöfnum með mis-
munandi flóknum undirstöðum.
Frumstæð rökvísi
Vitað er að evrópskir trúboð-
ar og landkönnuðir hafa horft á
mannát með hryllingi og
skelfingu. Þegar þeir spurðu
hina innfæddu, hvers vegna í
ósköpunum þeir gerðu þetta, bar
svarið oftast keim af hinni und-
arlegu — og ómótmælanlegu —
rökvísi hinna frumstæðu þjóð-
flokka: Maóríarnix á Nýja-Sjá-
landi sögðu: Fiskar hafsins éta
hverjir aðra, stóru fiskarnir
snæða hina minni, hinir litlu
borða skordýr, hundar borða
menn og menn hunda, einn guð
étur annan, — og hví skyldum
við ekki mega éta hver annars
hold?
Dajakkarnir á Borneo spurðu:
— Ef við borðum ekki kjötið af
drepnum stríðsmönnum, hvaða
von höfum við þá um að verða
eins hraustir og þeir?
Gömul skylda
Margir ættflokkar kunna furðu-
legar sögur um það, hvernig
stendur á mannakjötsáti þeirra.
Sameiginlegt flestum þeim sög-
um var það, að forfeður ættflokk-
anna, eða guðir þeirra, — ef
þetta tvennt var ekki eitt og hið
sama — höfðu skyldað ættina til
þess að leggja stund á mannaát.
Frá Nígeríu er t. d. þessi saga
um einn slíkan „forföður"!
Haukurinn missti bita
Fyrir langa, langa löngu flaug
haukur yfir kofa höfðingjans og
missti bita af mannakjöti niður
í súpuna, sem einmitt var verið
að malla handa höfðingjanum.
Enginn sá það, en höfðinginn
varð strax svo hrifinn af matn-
um, að hann lét kalla fyrir sig
alla sína kokka og skipaði svo
fyrir, að í framtíðinni ætti súpan
einmitt að hafa þetta kostulega
bragð.
Það gekk náttúrlega ekki
greitt fyrir vesalings kokkunum
að uppfylla þær kröfur höfðingj-
ans. En höfðinginn var skapmik-
Ul, og þegar enginn þeirra gat
mallað handa honum súpu með
réttu bragði, lét hann drepa
kokkana sína einn af öðrum og
skipaði nýja til starfa. Þeir
reyndu allt, sem þeim gat til
hugar komið, fiska, fugla, undar-
leg skordýr, en allt kom fyrir
ekki. Enginn gat gert súpu, sem
þóknaðist hans hágöfgi.
„Sjóðið úr Honum súpu!"
Að lokum þraut höfðingjann
þolinmæði. Hann tók kylfu sína
og dauðrotaði elzta kokkinn með
einu höggi, — Skerið hann í
spað, öskraði hann til hinna
kokkanna, — og sjóðið úr honum
þá súpu, sem hann gat ekki kokk-
að! Titrandi af skelfingu brytj-
uðu kokkarnir starfsbróður sinn
niður í pottinn, suðu af honum
súpu, sem þeir síðan báru fyrir
hans hágöfgi og biðu síðan
hræddir og spenntir eftir því,
hvað gerast myndi.
Át sjálfan sig
En hans hágöfgi greip ekki til
kylfu sinnar, þegar hann hafði
lapið fyrstu súpusopana, heldur
Ijómaði andlit hans í sælubrosi,
því að nú var fundin upps'kriftin
að hinni sérlega bragðgóðu súpu.
Eftir þetta var á hverjum degi
drepinn einn þræll til þess að
matbúa hann ofan í höfðingjann.
Og þegar þrælarnir voru til
þurrðar gengnir, var byrjað á
hinum þegnunum. Og svo var
höfðinginn gráðugur, segir þessi
helgisaga, að einn góðan veður-
dag kom að því, að hann hafði
drepið alla meðlimi ættflokksins,
og byrjaði þá að spæna stykki
af sjálfum sér í súpuna sina. Að
lokum var ekkert eftir af honum
nema skinin og kroppuð beinin,
kannske ofurlítil kjöttuttla hér
og þar, þar semvhann náði ekki
til. Og — þetta eru lok þessarar
furðuleg sögu — „var það hans
bani!“
FrumstæS nfsökun
Sögur iíkar þessari eru þekktar
í flestum héruðum. þar sem
mannaát hefur tíðkazt Þær eru
þess virði að taka eftir' þeim, þvi
að þær benda til þess, að undir
niðri sé frumstæð vissa um það.
að þörf sé á að bera við einhverri
afsökun, þegar mannakjötsát á í
hlut, annaðhvort af trúarlegum
eða sögulegum toga.
Séð frá þessu sjónarhorni verð-
ur einnig auðveldara að skilja
hinar mörgu og sérkennilegu
„tabú“ reglur, sem hafa tengzt
mannaáti svo að segja alls stað-
ar. Þær eru oftast runnar af því,
að rieytendur þessarar fæðuteg-
undar hafa það á tilfinningunni,
að mannakjötsátið sé eitthvað
óhreint, eitthvað, sem þeir verði
að hreinsa sig af á einn eða ann-
an hátt.
Siðakreddur
Kwakiutl-Indiánarnir í vestur-
hluta Norður-Ameríku eru meðal
þeirra, sem hafa innleitt þessa
hreinsisiði í hvað ríkustum mæli.
Þegar. lík hafði verið snætt af
hamatsa, en svo nefndust piann-
ætur í þessum ættflokki, var
beinunum samvizkusamlega safn-
að saman og þau geymd um
fjögra .mánaða skeið. Fjórða
hvern dag, allan þennan tíma,
voru heinin flutt eftir ákveðnum
og flóknum reglum í nýjan felu-
stað, og þegar fjórum mánuðum
var loksins lokið, voru þau tekin
um borð í kanó, siglt með þau út
á mikið dýpi og þeim sökkt í
hafið.
Vakeð yfir hamatsa
Á sama tíma er vakað af mik-
illi nákvæmni yfir öllum gerðum
hamatsa. Þegar hann þarf að
ganga örna sinna, veita nokkrir
eldri hamatsar honum leiðsögu,
sem í djúpum skilningi á alvöru
athafnarinnar setjast á hækjur
sínar og rísa upp um leiö og
hann, og fylgjast af mikilli ná-
kvæmni með öllu, sem hann ger-
ir. Vesalings mannætan má að-
eins yfirgefa kofa sinn bakdyra-
megin og — þegar örnaerindun-
um er lokið, og kofabúi kemur til
baka — verður hann fyrst að
stíga hægri fæti yfir þröskuld-
inn, og cr stranglega bannað að
lita um öxl.
Erfitt að vera mannæta
Þegar þorsti sækir á hamatsa,
má hann aldrei drekka meira en
fjóra sopa í einu, og fyrst skal
dýfa skálinni þrisvar í vatnið.
Honum er bannað að klóra sér
í höfðinu nema að nota til þess
sérstakt bein. í 16 daga eftir að
n
hafa snætt mannahold má hann
ekki borða heitan mat, en þó er
maturinn borinn honum heitur,
og hann má ekki blása of óþolin-
móðlega á hann til þess að kæla
hann. Og til þess að gera þetta
nú enn þá erfiðara, var heldur
ekki leyfilegt að hafa samneyti
við konur á þessum tíma, svo
allir geta séð, að það var alls
ekki svo auðvelt að vera „full-
gild“ mannæta hjá Kwakiult-
Indíánunum.
Byrjað á því bezta
Hjá mörgum ættstofnum kem-
ur fram sú ímyndun, að góðir eig
inleikar hins drepna endurfæð-
ist hjá þeim, sem nærist af holdi
hans. Þannig héldu t. d. Ástralíu-
negrarnir — og reyndar margir .
fleiri — að hugrekkið byg>gi í
hjarta mannsins. Væri sá drepni
talinn vitur maður, var b'-riað á
heilanum, og ef hann hafði verið
fótfrár, voru fætur hans snæddir
fyrst.
Anga-ættflokkurínn í Nígeríu
neitaði að borða unga menn og
drengi, vegna þess að þeir höfðu
ekki enn þá drýgt neinar hetju-
dáðir, sem vert væri að ásælast
Þeir vildu heldur ekki hold gaml-
ingja, því að þeirra þrek var sem
óðast að fjara út.
Fleyta hæfileikunum áfram
Á ýmsum stöðum, svo sem hjá
Jumana og Kobena ættkvíslunum
í héruðunum í kringum Amazon
og meðal Bihor fólksins á Ind-
landi, át fólkið skrokkana af
dauðum ættingjum sínum í von
um að fleyta gömlum hæfileik-
um áfram í ættinni. Cocoma ætt-
in við eina af þverám Amazon
hafði einnig svipaða fjölskyldu-
tilfinningu. Ástæða þeirra til
átsins vár þó næstum því falleg:
— Betra að vera étinn af góðum
vini en grafinn 5 kalda jörð ...
„Nú er ávöxturinn
þroskaður"
f Nýju Guineu, sem hefur með-
al núlifandi ferðabókahöfunda
fengið það orð á sig að vera
mesta mannætueyja heimsins,
var einkennilegur siður í heiðri
hafður. Þegar ömmurnar og af-
arnir voru orðin of gömul til
þess að koma nokkrum að gagni,
var vaninn að færa þau að stóru
tré og binda þau lauslega við
greih hátt uppi í því. Siðan tók
fjölskyldan að dansa umhverfis
tréð og syngja stef, sem í laus-
legri þýðingu er eitthvað á þessa
leið: — Nú er ávöxturinn þrosk-
aður, nú er uppskerutími. Því
næst þustu allir að trénu og
skóku það í ákafa, svo að gömlu
vesalingarnir hrundu niður og
hálfdrápust. Hin elskuríka fjöl-
skylda sá um afganginn, og end-
irinn á þessari hátíð var sá, að
eftirlifandi ættingjar hökkuðu
forfeðurna f sig með beztu lyst.
Kvennakjöt í hærra verði
Smekkur manna er misjafn,
svo sem kunnugt er. Það er því
mjög breytilegt, hvaða líkams-
hluar eru taldir liúU''nga=tir. og
hverjir sizt kræ=n-w;r ,4 pjjj
eyjunum í Kyrrahafinu var
kvennakjöt í hærra verði en
karlakjöt. Á öðrum Kvrrnhafs-
eyjum, svo sem nýju Kaledóníu,
var konulíkaminn frið''p!e’ir. —
þó aðeins bolurinn. —- 'v>‘ui’u og
höndum var skint í btuta ng þsir
snæddir með mik lli nægiu.
Brúnaðar kartö"ur-
Maóríahöfðingi f.-' Nýja-Sjá-
landi, sem flutti'* t't Lnndon
árið 1818 sagði frá því, að hans
heimafólk bræddi f'tuna úr þrif-
legum bakhlutuæ mpnna og not-
aði hana til þe_s að" brúna kart-
öflurnar sínar í Sami höfð’.ngi
átti erfitt rneð að venja sig við
enska buffið os vakti athygli á
því, að svínakjöt og manna er
mjög áþekkt, og kjötið af M'óría
rí'ra.T.n-io o j.