Tíminn - 26.11.1961, Qupperneq 5

T f M I N N, sunnudaginn 26. nóvcmber 1961.
5
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæm'dastjóri: Tómas Árnason. Rit.
stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.), Andrés
Kristjánsson. Jón Helgason Fulltrúi rit
stjórnar: Tómas Karlsson Auglýsinga-
stjóri: Egill Bjárnason — Skrifstofur i
Edduhúsinu — Símar- 18300—18305 Aug
lýsingasími: 19523 Afgreiðslusími: 12323
— Prentsmiðjan Edda h.f. —
Áskriítargjald kr 55.00 á mán innanlands
í lausasölu kr 3.00 eintakið
,,Víðsýni,, Einars
UmræSur þær, sem fóru fram á Alþingi í fyrradag í
tilefni af ,,fregn“ Þjóðvilians um herstöðvabeiðni Vestur-
Þjóðverja hér á landi, voru um margt hinar sögulegustu
og eftirtektarverðustu.
Af hálfu ráðherranna var deilt hart á kommúpista fyrir
það að hafa birt þessa frétt, sem þeir lýstu algerlega til-
hæfulausa, á sama tíma og þeir Krustjoff og Kekkonen
voru að ræðast við. Slíkt benti til, að fréttin væri runnin
undan rifjum Rússa, jafnvel pöntuð af þeim til þess að
gera Finnum óhægara fyrir.
Af hálfu kommúnista var því haldið fram, að yfirlýs-
ingar ráðherranna um utanríkismá! væri ekkert að
marka, því að þeir hefðu svo oft gefið rangar yfirlýsingar
um utanríkismál, sbr. fortíð þeirra í landhelgismálinu.
Sannleikurinn er sá, að hér eiga báðir aðilar fortíð,
sem ekki mælir með þeim. Fortíð kommúnista er sú, að
þeir væru vel líklegir til þess að birta slíka „frétt“ eftir
pöntun og myndu ekki hafa áhyggjur út af því, þótt
Finnum kæmi það illa, ef þeir álitu, að Rússum kæmi það
vel.
Þótt hér kunni að vera um tilviljun að ræða, verður
því ekki neitað, að hvort sem Þjóðviijinn hefur búið þessa
frétt til eða haft einhvern flugufót 'fyrir henni, þá er birt-
ing hennar valinn hinn óheppilegasti tími frá sjónarmiði
Finna. Birting hennar á þessum tíma var óþverraverk.
Hitt er annað mál, að hefði ríkisstjórnin og flokkar
hennar ekki gefið yfirlýsingar í landhelgismálinu, er ým-
ist reyndust rangar eða ekki var staðið við, myndi því
betur trúað, sem hún lýsir yfir um utanríkismál nú. Með
því að segja þetta er þó ekki verið að bera brigður á það,
sem ríkisstjórnin hefur lýst yfir um tilhæfuleysi um-
ræddrar fréttar Þjóðviljans, heldur verður að trúa því
að óreyndu, að ríkisstjórnin segi satt og rétt frá í þetta
sinn.
Annars var það kannske athygli^verðast í þessum um-
ræðum, að þótt þeir Bjarni Benediktsson :og Einar 01-
geirsson bæru hvorn annan hinum þyngstu og verstu
sökum, leyndi það sér ekki, að þar ræddust aldavinir
við. Bjarni Benediktsson kallaði t. d. Einar „víðsýnan og
margreyndan“ og lézt furðast yfir ummgelum „jafn merks
þingmanns“ og Einar væri. Samkvæmt þessum ummæl-
um Bjarna er það merki um víðsýni að hafa fylgt Moskvu-
linunni jafn trúlega um ævina og Einar hefur gert!
Hervarnimar og Mbl.
Þótt Mbl. heimti auknar hervarnir á íslandi, svarar það
fyrirspurn TÍMANS um það efni í gær á þann veg, að
það geti ekki svarað því. hvort aukinna varna sé þörf eða
ekki. Því síður hver aukningin ætti að vera. ef til kæmi
Það sé erlendra herfræðinga að meta þetta. Mbl. vill m.ö.
o. gefa erlendum herfræðingum sjálfdæmi í varnarmál-
um landsins. 1
Ekkert þátttökuríkið í NATO hefur enn viljað fallast
á þessa stefnu, heldur lagt áherzlu a að samkvæmt Nato-
samningunum hafi hlutaðeigandi. ríki sjálft fullt sjálf-
dæmi í þessum efnum í samræmi við það hafa t. d. Norð-
menn hafnað stöðvum fyrir kjarnorkuvopn.
Mbl. er hins vegar ekki fast í hendi sjálfræði íslend-
inga 1 þessum efnum fremur en öðrum.
J0SEPH G. HARSCH:
Hefur Krustjoff enn sett af stað
skriðu, sem hann ræöur ekki víð?
A$ þessu sinni er hættan meiri heima fyrir en í leppríkjunum.
Enn er margt ritað uni
stjórnmálaástandið í Sovétríkj-
unum eftir að flokksþingi
kommúnista lauk. Fáir þeirra,
sem bezt þekkja til, vilja enn
fella endanlegan dóm um það,
sem raunverulega hafi gerzt,
eða hverjar muni verða afleið'-
ingar þess. Þó telja margir. að
þær geti orðið miklar, en erfið-
ara sé að segja um, hverjar
þær verða. Meðal þeirra, sem
nýlega hafa ritað um þetta, er
einn kunnasti blaðamaður
Bandaríkjanna, Joseph C.
Harsch, sem er nú fréttarit-
stjóri fyrir „Christian Science
Monitor“ í London.
Grein hans fer hér á eftir:
KREML-SÉRFRÆÐIUGAR á
Vesturlöndum hafa látið í ljós
ýmsar kenningar um nýjustu at
burði í Moskvu, en „snjóbolta-
kenningin" er einhver sú
skemmtilegasta. Samkvæmt
henni á Krústjoff að hafa ýtt
af stað hreyfingu, daginn, sem
22. þing kommúnistaflokksins
var sett. Þessi hreyfing á svo
að hafa hlaðið miklu örar ut-
an á sig en hann ætlaðist til,
orðið honum ofviða og neytt
hann að lokum til þess einstæða
at 'Stalíns undan gleri og koma
þeim úndir græna torfú.
Þetta er að vísu aðeins kenn-
ing, og fjarri fer því, að allir
vestrænir sérfræðingar aðhyll-
ist liana. Sumir álíta, að allt
hafi þetta verið undirbúið og
framkvæmt samkvæmt áætlun,
og Krústjoff sé nú fastari í sessi
í Kreml en hann hafi nokkru
sinni verið. Kenning þessi er
auðvitað umdeilanleg, eins og
flestar aðrar kenningar, settar
fram sem tilraunir til að skýra ,
furðulega atburði í Moskvu.
Lokadómurinn bíður framtíð-
arinnar.
VESTRÆNIR MENN reyna
eðlilega af fremsta megni að
gera sér sem ljósasta grein fyr-
ir þeim atburðum, sem gerast
í Moskvu. Þeir þekkja af
reynslunni, að þessir atburðir
geta — og hafa oft — valdið
áhrifamiklu bergmáli annars
staðar í heiminúm.
Snjóboltakenningin sýnist
hafa sannast í afleiðingum 20.
flokksþings kommúnistaflokks
Sovétríkjanna, þegar Krústjoff
réðist fyrst gegn kenningunni
um óskeikulleika Stalíns. Af-
leiðingin var uppreisn í Ung-
verjalandi, sem við sjálft la að
yrði endurtekin í Póllandi.
Krústjoff hafði leyst úr læðingi
blundandi öfl i kommúnista-
ríkjunum, sem ekki varð við
ráðið. Moskva hefur ekki enn
til fullnustu endurheimt það
vald, sem hún missti við afleið-
ingar 20. flokksþingsins. Að
þessu sinni fylgdi Krústjoff
fram afleiðingum af fráhvarfi
Stalíns og reyndi að binda endi
á þær, hvort sem hann hefur
gert það af ásettu ráði eða illri
nauðsyn. En hann gætti þess
vandlega, að reyna að tengja
það auknum aga innan kerfis-
aftur vald Moskvu, bæði með
því að auka áhrif hersins í mið
stjórninni og eins með því að
ráðast á Albaníu og Sovét-Kína.
Meo þessu er leppríkjunum alls
ekki gefið undir fótinn mpð
auknar tilraunir til sjálfstæðis,
heldur einmitt hið gagnstæða.
Stafi Krústjoff sjálfum aukin
hætta af þessum aðgerðum, þá
er það helzt heima fyrir, í inn-
anríkismálunum. Hann leyfði
stúdentunum við háskólann i
Moskvu að taka frumkvæðið við
flutning Stalíns. Það hefur ekki
áður hent, síðan á tímum keis-
aranna, að stjórnmálakrafa hafi
þannig náð fram að ganga, eða
virzt ná fra-m að ganga.
, Stúdentarnir eru óánægðir
með stjórnina. Þeir krefjast
frelsis til að lesa rit frá ðrum
löndum, frelsis til að heimsækja
önnur lönd og nema þar. Þeir
nafa ástæðu til að ætla, að þeim
hafi tekizt að valda flutningi
Stalíns. Þetta gæti komið þeirri
flugu inn í kollinn á þeim, að
þeir gætu, með svipuðum kröf-
um, orðið þess megnugir að
flytja sjálfa sig.
HERINN hefur einnig áslæðu
til að ætla, að hann hafi öðl-
ast aukin stjórnmálaáhrif. Hon
um voru heimilaðar þær kjarn
órkutílraunir, sem hann hafði
óskað eindregið eftir, samhliða
aukinni þátttöku í stjórn flokks
ins. Það lítur svo út, að hann
eigi að nokkru að fá endurbætt
þau áhrif, sem glötuðust við
fráfall þeirra hershöfðin.gja, er
létu líf sitt í hreinsunareldi
Stalíns.
Krústjoff hefur gert stúdenta
og herinn að bandamönnum sín-
um í baráttunni gegn stalínist-
unum, og „óvinum flokksins".
Um leið hefur hann veitt þeim
aukin völd, með því að nota þá
eða ganga í bandalag við 'þá.
Með þessu hefur hann viður-
kennt, að til séu innan Sov-
étríkjanna önnur stjórnmálaöfl
en ,,flokkurinn“ sjálfur.
Það, sem áður var fullkomið
einræði flokksins, er nú orðið
að samtökum stjórnmálaafla.
Að vísu lúta þessi stjórnmála-
öfl vafalaust enn valdi flokks-
ins, bæði sameiginlega og livert
í sínu lagi. Samt sem áður
skjóta þarna upp kollinum sum
einkenni sérstæðra stjórnmála-
afla.
ALBANÍA hefur ekki enn ját-
ast undir vald Moskvu. Það er
haldið áfrám að leiða Lenin
:em vitni gegn Krústjoff í bar-
átt’inni um Stalín. Stjórnmála-
lífið í Sovétríkjunum virðist
háfa öðlast suma af eiginleik-
um flokksbaráttunnar. þó að
það beri ekki útlit hennar.
Krústjoff er orðinn stjórnmála
maður, sem notfærir sér áhuga
ofí hagsmuni hópanna til þess
að mynda meirihluta, sem
tryggi vald hans.
Allt verður þetta til þess að
gera hinn kommúnistíska heim
hreyfanlegri en áður í stjórn-
málalegum efnum Það er ekki
auðráðin gáta. hvort þetta á
eftir að létta þvi fargi. sem nú
hvílir á stjórnmálasamskiptum
þjóða í milli. Það eina, sem
gæti að svo stöddu talizt gefa
slíkt í skyn, er samkomulagið
hjá Sameinuðu þjóðunum um
eftirmann Dags heitins Hamm-
arskjölds. Einnig virðist held-
ur draga úr spennunni í Berlin.
ÞVÍ verður ekki neitað, að
Krústjoff hefur reynt að efla
Stríðsglaða menn vant-
ar aldrei verkefni
Til eru menn, sem finnst
þeir vera fæddir stríðshetjur
og fara helzt ekki úr herklæð-
unum dag né nótt. Þeir eru
einnig fundvísir á stríðsefni,
því að' af þeim er nóg í mann-
lífinu.
Eitt þeirra mála, sem líklegt
er til að verða stríðsefni mætra
manna jafnt sem annarra, er
ákvörðunin um að leggja niður
Áburðarverzlun ríkisins til þess
að fela hlutafélagi, sem fram-
Ieiðir áburð, einkaverzlun með
það af honum, sem flytja þarf
inn í landið.
Bændum landsins kcinur
þessi ráðstöfun mest við. Þeir
eiga mest á hættu hversu tii
tekst. Þeir virðast hafa verið
ánægðir með Áburðarverzlun
ríkisins og talið, að-eftir ástæð-
um væri vel fyrir þessum mál-
um séð í hennar höndurn. Tlitt
er vitað, að framsýnir Ieiðtog-
ar bændastéttarinnar, eins og
Sigurður búnaðarmálastjóri,
töldu eðlilegast, þegar innflutn
ingur áburðar hófst til lands-
ins, að sá innflutningur, svo
og dreifing áburðarins, væri í
höndum samvinnufélaga bænd-
anna. Gerðist um það mál mikil
saga á sínum tíma.
AuðVelt sýnist það hafa ver-
ið, að Iosna við deilur og fjand-
skap um þetta mál. Tvær leið-
ir Iágu Ijóst fyrir. Önnur, að
láta Áburðarsölu ríkisins halda'
áfram, og með það ríkti ánægja
meðal bænda. Hin var sú, ef
rök hnigju að því að þetta fyr-
irtæki væri óþarft, að gefa inn-
flutninginn frjálsan. Það mundi
heldur ekki hafa vakið neinn
styrjaidarhug. Þeim mikla
fjölda bænda um allt land, sem
eru í kaupfélögum, var þá gef-
inn kostur á að fela samtökum
sínum innflutning þessa nauð-
synlega töframeðals. Hinum,
sem ekki trúa samvinnufélögun
um til góðra hluta, gafst kostur
á að snúa sér til einhverra ann
arra, sem þeir treystu betur.
Þessi ráðstöfun þurfti ekki
að vera stríðsefni. Stríðsglaðir
menn gátu fundið sér nægileg
viðfangsefni önnur.
Enn er tækifæri til þess að
ieysa þetta mái með friði. AI-
þingi situr að störfum. Eng-
inn hlutur er auðveldari fyrir
þingmenn en slíðra vopnin og
gefa með lögum innflutninginn
frjálsan. PHJ