Tíminn - 05.04.1962, Blaðsíða 7

Utgctandi: FRAMSÓKiaARFLOKKURiNN
Framkvæmdast.ióri Tómas Árnason Ritstjórar Þórarmn
Þórarinsson (ábi Andrés Kristjánsson .Jón Helgason og Indriði
G Þorsteinsson Fullt-rúi ritstjórnar Tómas Karlsson Auglýs
ingastjóri: Egill Bjarnason Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu.
afgreiðsla. auglýsingar og aðrar skrifstofur t Bankastræti 7
Símar; 18300- 18305 Auglýsingasimi 19523 Afgreiðslusínn
12323 Áskriftargj kr 55 á mán innanl í lausasölu kr. 3 eint
— Prentsmiðjan Edda h.f. —
amvinna í sænskum
Melzta einkennið
Frumvarp ríkisstjórnarinnar um breytingu á lögum
um húsnæðismálastofnun, byggingarsjóð ríkisins o. fl. var
afgreitt sem lög frá Alþingi í fyrrakvöld. Talsverðar um-
ræður urðu um það við lokaafgreiðsluna í p.d. og mun
Ingvari Gíslasyni hafa tekizt að lýsa þessum nýju lögum
bezt í fáum orðum, þegar hann sagði, að það einkenndi
frumvarpið helzt, hve of skammt það gengi til að bæta
úr þeirri þörf, sem því væri ætlað að leysa.
Aðalefni þessara laga er tvennt. Annað er það, að fjölga
í húsnæðismálastjórn um einn mann, þannig að hún verði
nú skipuð fimm mönnum í stað fjögurra áður. Alþýðu-
fiokkurinn má eiga það, að hann reyndi undir forystu
Eggerts Þorsteinssonar, að sporna gegn þessari óþörfu
fjölgun, en lét að lokum undan eins og endranær. Sjálf-
stæðisflokkurinn krafðist þess, að fá hér bitling handa
framkvæmdastjóra flokksins. Sennilega mun Alþýðu-
flokkurinn ekki hafa látið undan, fyrr en hann var bú-
inn að tryggja sér eitthvað í staðinn.
Hitt aðalefni laganna er heimild til húsnæðismála-
stjórnar að lána 'l50 þús. kr. sem hámark út á íbúð í
stað 100 þúsi kr. Þessi hækkun er tæpur helmingur þess,
sem byggingarkostnaður meðalíbúðar hefur aukizt síðan
„viðreisnarlögin“ voru sett í febrúar 1960. Þrátt fyrir
þessa hækkun verða menn þó mun verr settir eftir en
áður, miðað við 1960.
Ef vel átti aS vera, þurfti betta hámark að hækka
minnst í 200 þús. kr., eins og Framsóknarmenn lögðu
til. Þá þurfti einnig að tryggja byggingarsjóði stóraukn-
ar fastar tekjur til starfsemi sinnar, eins og Framsókn-
armenn lögðu einnig til, svo að þessi hækkun útlán-
anna yrði meira en marklausf fyrirheit. Síðast, en ekki
sízt, þurfti svo einnig að tryggja viðunanleg vaxtakjör,
eins og líka var lagt til.
En allar þessar tillögur felldu stjórnarflokkarnir. Það
stendur því ógert, eftir sem áður, að tryggja byggingar-
sjóði aukið fé til útlánastarfsemi sinnar, en vitanlega er
það undirstöðuatriði.
Þá þurfti að gera sérstakar ráðstafanir til hjálpar
þeim, sem hafa ráðizt í það að byggja eigin íbúðir á
undanförnum árum, en eru nú að missa þær vegna
lausaskulda, er hafa hlaðizt upp sökum þess, hve ört
og óvænt byggingarkostnaður hefur hækkað af völd-
um gengisfellinganna og annarra „viðreisnarráðstaf-
ana". Þess vegna lögðu Framsóknarmenn til, að þessir
menn fengu svipaða aðstoð til að losna við þessar lausa-
skuldir og útgerðarmenn og bændur hafa fengið með
viðbótarlögum um stofnlánasjóð sjávarútvegsins og lög
um um lausaskuldir bænda. Slíka aðstoð væri vel
hægt að veita, ef horfið væri frá frystingu sparifjár-
ins í Seðlabankanum.
Þetta felldu stjórnarflokkarnir einnig. Vissulega er
það því ekki ofmælt, að það, sem mest einkennir þessa
lagasmíð þeirra, er það, hve of skammt hún gengur.
Gengið eftir svari
Fyrir nokkrum dögum var hér í blaðinu beint eftir-
farandi fyrirspurn til Mbl.:
Álítur Mbl. það heppilegt, að erlendur aðili ráði
yfir eina sjónvarpinu, sem starfrækt er í iandinu?
Telur blaðið það hollt íslenzkum heimilum og ís-
lenzkri menningu að búa við þær aðstæður?
Álítur biaðið það ekki heppilegt, að þetta sjónvarp
sé takmarkað við stöðvar varnarliðsmartna einna?
Mbl. hefur enn ekki svarað þessum fyrirspurnum.
Þær eru því endurteknar og ákveðins svars óskað.
Frásögn af sfarfsemi Sveriges Lanfbruksföröuit^
urframleiðendum, kjötframleið-
endum, bændum almennt (Sven
ska Lantmannens Riksförbund),
eggjaframleiðendum, skógareig-
endum, lánastofnunum (Svenska
Jordbrukskreditkassan, SJK og
Sveriges Almanna Hypoteksbank,
SAH), ölgerðarmönnum, loðaýra
Þegar rætt er við Svía um sam-
vinnumál, veitir maður því oft
athygli, að þeir tala ekki aðeins
um ein aðalsamtök samvinnu-
manna í landi sínu, heldur tvö:
Kooperativa Förbundet (ÍCF) og
Sveriges Lantbruksförbund (SL).
Aðalmunurinn á þessum tvenn-
um samtökum er sá, að KF er
fyrst og fremst samtök neytenda
en SL hins vegar samtök fram-
leiðenda í landbúnaðinum.
Uppruni og þróun.
Þótt • umrædd samtök sænskra
bænda hafi fyrst á síðustu ára-
tugum öðlazt sína núverandi
mynd, er uppruna þeirra að leita
töluverðan spöl aftur í tímann.
Þegar á síðari hluta nítjándu ald
ar tóku framleiðendur í landbún-
aðinum að mynda með sér sam-
tök af ýmsu .tagi, um mjólkurbú,
sláturhús, sölu ýmissa afurða og
jafnvel kaup á ýmsum nauðsynj-
um til landbúnaðarins. Þessi fé-
lög spruttu upp víðs vegar í land
inu og störfuðu sjálfstætt fram-
an af, en árið, 1905 var stofnað
landssamband sænskra bænda
(Svenska Lantmánnens Riksför-
bund). Var því ætlað að sameina
krafta hinna ýmsu félaga og sam
banda, er bundin voru við ein-
stakar sveitir eða lén. Þegar all-
löngu fyrr hafði verið komið á
fót lánastofnunum fyrir landbún
aðinn. Fyrsta félagið í því augna
miði var stofnað á Skáni ekki
síðar en árið 1833.
Árið 1917 var svo í Stokkhólmi
stofnað Sveriges Allmanna Lant-
brúkssallskap, forgengill SL. .—
Framan af voru meðlimir þess
einkum einstaklingar, en fljót-
lega slógust ýmis búnaðarfélög
og jafnvel kaupfélög í hópinn.
Árið 1929 varð félagið aðalbrjóst
vörn hagsmunasamtaka landbún-
aðarins. Var þess ærin þörf á
næstu árum, er heimskreppunnar
gætti sem mest. Neyðarástandið,
sem þá ríkti, átti drjúgan þátt
í að skapa meðal bænda fjölda-
hreyfingu, er hafði í för með
sér allróttæka umsköpun og öran
vöxt samtaka þeirra. Þátttakan í
þeim var almenn, enda er nú svo
lcomið, að svo til allir sænskir
landbúnaðarframleiðendur, um
300.000 að tölu, munu vera með-
limir í að minnsta kosti einu
þeirra landssambanda, sem
standa að SL, og margir í fleir-
um.
Á þessum árum (1932—33)
voru m.a. stofnuð landssamtök
mjólkurframleiðenda, kj ötfram-
leiðenda, eggjaframleiðenda og
skógareigenda. Vegna hinnar
miklu þátttöku urðu þessi sam-
tök á fáum árum að stórfyrir-
tækjum, nýtízku aðferðir voru í
stórum stíl teknar upp við fram-
leiðslu og dreifingu landbúnaðar
vara og máttur samtakanna gaf
bændunum möguleika til að fá
áhugamálúm sínum, bæði efna-
hagslegum og öðrum, nýja fram
rás, sem til þessa hafði verið
lokuð.
í samræmi við þessa þróun,
var Sveriges Allmánna Lant-
brukssállskap endurskipulagt og
með árinu 1940 kemur það fram
sem höfuðsamtök og tengiliður
landssamtaka bændanna. Tók það
þá upp sitt núverandi heiti. 1946
var skipulagi sambandsins enn
breytt, í þeim tilgangi að það
hefði frjálsar hendur á efnahags
sviðinu til samvinnu við einstök
aðildarsamtök.
Tólf landssambönd.
Tólf landssambönd eiga aðildMyndin syn,r aSelns nskkurn hluta skrifstofubyggingar Sveriges Lant-
að SL. Þau eru mynduð af mjólk
CURT W. CURTMAN
aðalframkvæmdastjóri Sveriges
Lantbruksförbund
eigendum, framleiðendum lín-
sterkju, líns og olíujurta. Að
hverju þessara sambanda standa
rnörg minni, sem bundin eru við
ákveðna landshluta. Þessar „lokal
föreningar“ geta einnig orðið
sjálfstæðir meðlimir í SL, og
hafa fjölmargar þeirra notfært
sér þau réttindi.
Stærst landssambandanna tólf
er Sveriges Slakteriförbund (SS),
aðalsamtök Sviþjóðar á sviði kjöt
framleiðslunnar. Að því standa
25 mirini samtök með samtals
um 256.00 einstaklingum. Hjá því
vinna um 12.000 manns og árs-
veltan nemur um 1,8 milljarði
sænskra króna. Stærsta héraðs-
sambandið í SS er Scan, sem hef
ur miðstöð sína í Malmö. Ársvelt
an nemur um 500 millj. sænskra
króna. Kjötframleiðslan er mest
í suðurhluta landsins, og í Skáni,
Hallandi og Bleking eru t.d. fram
leidd 60% af öllu fleski, er Svíar
fá af svínpeningi sínum. Hins veg
ar er Norrland ekki sjálfu sér
riógt með kjöt.
Samtökin um mjólkuriðnaðinn,.
Svenska Mejeriernes Riksfören-
ing (SMR) hefur ársveltu upp
á hálfan annan milljarð s. kr.
og 12.000 starfsmenn á vegum
sínum. Um 200.000 mjólkurfram
leiðendur eiga þar hlut að máli.
Mjólkurbúum sambandsins hefur
á fáum áratugum fækkað úr 1600
niður í 400, Er hér um að ræða
fyrirbrigði, sem á hliðstæður í
fleiri greinum sænsks landbúnað
ar. Aukin tækni og bættar sam-
göngur valda því, að hægt er að
láta miðstöðvar iðnaðarins og
dreifingarinnar ná til æ stærri
svæða. Er slík „centralisering“
nú mjög á dagskrá hjá forráða-
mönnum SL. -•
Stærst þeirra héraðssamtaka,
er aðild eiga að SMR, ér Mjölk-
centralen, sem sér Stokkhólmi og
útborgum hans fyrir því sem
næst allri þeirri mjólk og mjólk-
urvörum, sem þar er neytt, en
það er ekkert smáræði, og fer
stöðugt vaxandi. Framleiðendur
úr sex lénum eiga nú aðild að
Mjölkcentralnum og ársvelta
hans nemur um 500 millý s. kr.
Auk annars rekur fyrirtæki þetta
um 90 sölubúðir, flestar í Stokk-
hólmi. Ostframleiðendur hafa
einnig sín sérstöku samtök innan
SMR, nefnast þau Riksost og hafa
150 millj. kr. ársveltu.
Helmingur skóglendis
bændaeign.
Svenska Lantmannens Riksför-
bund (SLR) er hvort tveggja í
senn, innkaupa- og sölufyrirtæki.
Það tekur að sér til sölu upp-
skeru bændanna og kaupir inn
fyrir þá áburð, fóðurvörur, land-
búnaðarivélar og fleira. Er sú
starfsemi ósmá í sniðum, því á
síðustu árum hafa bændur keypt
vélar fyrir eina milljón s. kr. á
dag, að meðaltali. Ársvelta sam-
bandsins nemur rúmum milljarði
króna. SLR er elzt þeirra lands-
(Framh a 13 siðu ■
bruksförbund í Stokkhólmi.
itaaa
tel l N NT, finuntudagur 5. aprfl J962.
z
I t
■ 1! ’' 1!!; 1 i
! 1 1 I '■ • 1 1 ( ’
'III'

zzar'