Tíminn - 07.04.1962, Blaðsíða 14

sasss

” nhald,
Arthur Bryant. HeimiUir eru
júlí, — hálfum mánuði eftir að
austursókn Þjóðverja hófst — var
Brooke boðaður á herforingjaráðs-
fund, til þess ag ræða um mögu-
legar árásir á meginlandið, og
þann 8. september var hann beð-
inn um að láta í ljós álit sitt á
því, Sem hann sjálfur kallaði
„brjál'æðislegt áform“ — atriði,
sem forsætisráðherrann var mjög
fylgjandi — að gera yfirvarpsár-
ás á Cherbourg-skagann til þess
a<)v létta árásarþunganum af Rúss-
um.
í ok,tóber virtist aðstaða Rússa
nánast vonlaus og forsætisráðherr-
ann, s'em var, eins og allir ábyrg-
ir hermenn í Bretlandi, sannfærð-
ur um, að landganga á frönsku
ströndina væbi ómöguleg, þar
sem Þjóðverjar höfðu a. m. k.
fjórum sinnum fleiri herdeildir
en Bretar gátu gert sér vonir urrt
að koma þar á land, beindi nú
allri athygli sinni að Noregi. Ef
þar yrði hægt að ná fótfestu, svo
langt fyrir utan skotmál brezkra
sprengjuflugvéla og rétt fyrir aug
unum á þýzka flughernum — en
slíkt datt aðeins honum einum i
hug að væri mögulegt — þá myndi
það draga athygli Þjóðverja frá
Rússlandi og auðvelda eftirlitið
með Skipalestunum, sem Bretar
og Bandarikjamenn sendu til Mur
mansk, umhverfis North Cape í
Noregi.
Brooke, sem vissi, að ef Rússar
yrðu sigraðir, þá yrði þess ekki
langt að bíða, að herinn, sem hann
stjórnaði, þyrfti að verjast öfl-
ugri innrásartilraun, hóf nú þá
mestu og víðtækustu and-innrás-
aræfingu, sem hann hafði stjórn-
að til þessa.
„Hún var þekkt undir dulnefn
inu „Burnper", og í henni tóku
þátt bryndrekasveitirnar, níu fót-
gönguliðsherd.eildir og tvö stór-
fylki. Þann 27. september hafði
ég viðtal við blöðin til þess að
útskýra tilgang æfingarinnar.
Lawrence Carr stjórnaði austur-
hernum, (sem táknaði Þjóðverja),
er hefðu gengið á land í Austur-
Anglia, en Alexander stjórnaði
hernum, sem barðist gegn honum.
Eg hafði skipað Monty sem yfir-
dómara og hann reyndist hinn
prýðilegasti. Æfingin stóð yfir til
3. október og bar mjög góðan ár-
angur...“
En daginn eftir að æfingunni
lauk og áður en tími vannst til
að ræða árangur hennar nánar,
var Brooke kallaður til annarra
og mikilvægari starfa.
„3. október... Um miðnætti
kom til mín sérstakur sendiboði
frá hermálaráðuneytinu með fyr-
irmæli um að framkvæma athug-
un á árás á Þrándheim og undir-
búning að árásaráformi. Jafnframt
var mér boðið að koma til mið-
degisverðar í kvöld til Chequers
og vera þar um nóttina til þess
að ræða um fyrirætlanir og á-
form. Eg ók aftur til London um
morguninn og sat mestan hluta
dagsins við að kynna mér fyrir-
ætlanirnar...
Hitti Dill í hermálaráðunteytinu
kl. 6 e.h. og ók með honum til
Chequers. Áttum fund með þeim
Dudley Pound, Portal og Attlee,
ásamt forsætisráðhcrranum. Við
ræddumst við til klukkan 2.15 e.
m. og einvörðungu um árásará-
formið á Þrándheim. Eg gerði
mitH bezta til ag fá forsætisráð-
herrann til að hætta við áformið.
4. október: Hófum umræðurn-
ar aftur og lukum þeim ekki fyrr
en klukkan 1 e.m. Eg held, að
forsætisráðherrann hafi verið far
inn að efast um réttmæti áforms-
ins. Kom aftur til London og ók
'heim til miðdegisverðar, mjög
þreyttur eftir erfiða viku og
svefnlitla ...“
„Herforingjaráðig var nú þegar
búið að kynna sér áætlunina um
hernám Noregs og hafði úrskurð-
að hana óframkvæmanlega vegna
skorts á fiugvélum. Nú fékk ég
skipun um það frá forsætisráð-
herranum, að útbúa nákvæma á-
ætlun um hernám Þrándheims.
Auk þess átti ég að tilnefna yfir-
mann hernámsliðsins. Öllu þessu
átti ég að hafa lokið á einni viku.
Þetta var óskemmtileg tilskip-
un. Dill hafði skýrt mér frá úr-
skurði herforingjaráðsins, og ég
var sannfærður um það, að ég
mundi sjálfur komast að sömu
niðurstöðu."
Dagbókin lýsir því, sem á eftir
fylgdi:
„6. október: Fór að hei.man
klukkan 8 f. m. Þoka. Ráðstefna
klukkan 11 f.m. í hermálaráðu-
neytinu. Viðstaddir auk mín:
Yfirmenn heimaflotans, flughers-
ins og strandgæzlunnar, samgöngu
málaráðherrann o. fl. Því lengur
sem við rannsökuðum Þránd-
heims-áætlunina, því sannfærðari
varð ég um, hversu fráleitt það
væri að reyna að framkvæma
hana ...
7. október: Hafði ætlað ag fljúga
í rannsóknarferð til hollenzka
hersins, en þoka lá yfir landinu
allan morguninn, svo að ég varð
að fresta ferðinni.. .
9. október. .. Var allan fyrri
hluta dagsins á ráðst.efnu, þar
sem enn var rætt um Þrándheim
... Þessi síðasta athugun á áætl-
uninni sannfærði mi.g enn betur
en áður um óframkvæmanleika
hennar... Eg hef nú verið boð-
aður til fundar í Chequers næsta
sunnudag klukkan 6 e.m. og verð
að lcggja af stað til Newcastle
sama kvöldið.
10. október: Fór klukkan 8 e.
m. til síðustu ráðstefnunnar við-
víkjandi hinni miklu „Bumper“-
æfingu okkar. Á henni voru tvö
hundruð og fimmtíu liðsforingj-
ar... Mi.kil huggun að hafa lok-
ið þessu ... Þetta hefur verið erf
iður hálfur mánuður, fyrst hin
mikla æfing og svo skipun for-
sætisráðherrans um að rannsaka
Þrándheims-áætlunina.
Monty hafði verið yfirdómari
alian tímann, sem æfingin stóð
yfir, svo að ég lét hann segja frá
aliri rás atburðanna. Hann gerði
það frábærlega og dró upp snilld
arlega mynd af hinum margvís-
lecu þróunarstigum . . . Því næst
flutti ég mína gagnrýni á aðgerð-
unum og benti á mistök hinna
ýmsu herforingja. í heild hafði
æfingin mjög mikið gildi...
11. október: Fyrri hluta dags-
ins hélt ég áfram athugunum mín
um á Þrándheimsáætluninni, sám-
kvæmt fyrirmælum forsætisráð-
herrans. Eftir hádegisverð komu
þeir Tovey (yfirhershöfðingi
heimaflotans) og Briud herráðs-
foringi hans og við tókum marg-
nefnda áætlun enn til athugunar.
Að því loknu var niðurstaða mín
enn sú sama og áður, þ.e. að
áætlunin væri óframkvæmanleg.
12. október, sunnudag: Er ég
hafði gert ráðstafanir til þess að
fara til Chequers og láta sérstaka
járnbrautarlest taka mig á Wen-
dover-brautarstöði'nni klukkan
1.45 e.m., fékk ég skyndilega boð
úm þag frá forsætisráðherranum
að koma þá um daginn til Down-
ing Street 10. Fór þangað klukk-
an 6.30 e.m. ásamt hershöfðingj-
unum Tovey, Sholto og Paget. For
sætisráðherrann var óánægður
með ályktun okkar. Hann tjáði
mér m. a., að hann hefði vænzt
nákvæmrar áætlunar, en í þess
stað hefði ég lagt fram stórýkta
ritgerð um alla erfiðleikana og

23
flóknari ráðgáta en svo, að hann
hefði ráðningu á henni á valdi
sínu. Loks er hann kom inn í her
bergi sitt og hafði neytt þeirra
vista, sem þar biðu hans, nú eins
og hina f-yrri nótt, lauk hann upp
skattholinu og dró fram glerkúl-
una, velti henni fyrir sér um
stund og reyndi að átta sig á
myndum þeim er birtust. Allt í
einu hleypti hann brúnum.
„Þetta ráð? Kannski, kannski,
kannski. Flest grípa þeir, sem
skipbrot bíða,“ tautaði hann. Svo
kom hann kúlunni fyrir á sínum
stað, og háttaði. „Eg er skipbrots-
maður. Hjálpi mér nú allar góð-
ar vættir.“ Út frá þeirri bæn sofn
aði hann.
Næsta dag var veður kyrrt,
móðá i loftinu svo varla sást til
sólar.
Um hádegisbilið reið kirkjufólk
ið frá Hvammi. Það var allstór
hópur nær 20 manns. Nafnarnir
fóru fyrir hópnum. Stúdejitinn
reið Brún. Hann var tvímælalaust
bezti hesturinn í förinni, enda
gefig frá fyrstu tið. Stundum
hægði stúdentinn ferðina og reið
þá aftastur allra. Var hann sjáan-
lega þungt hugsandi, ekki heldur
útsofinn eftir tvær vökunætur.
Allt í einu reið hann að hesti frök
en Ragnheiðar og sagði:
„Eigum við að láta lýsa með okk
ur í dag?“
Fröken Ragnheiður leit upp. Var
undrun í svip hennar, en tignu
fasi sínu hélt hún sem áður. Hún
horfði fast á stúdentinn. Hér
nægðu engin hálfsvör. Það vissi
hún. „Já,“ sagði hún, „já.“
„Þakka þér fyrir,“ sagði hann.
Svo gaf hann Brún lausan taum-
inn og fór hann á kostum síðasta
spölinn heim á prestssetrið.
Stúdentinn gerði boð fyrir prest
inn. Svo var málið útkljáð.
XV.
Kirkjufólkið hafði fréttir að
segja. Flestum þóttu tíðindin góð.
Fröken Ragnheiður var kona,
sem vinningur var að eiga í hér-
aðinu. Nú var það tryggt. Það
var á allra vitorði, að stúdentinn
hefði beðið Guðrúnar í Ási. Eins
vissu allir undirtektir hennar og
hina harkalegu synjun sýslu-
mannsins. Það höfðu því orðið
miklar umræður um þetta kvon-
bænamál. Flestir voru með elsk-
endunum. Töldu margir víst, að
stúdentinn léti sig ekki fyrr en
í fulla hnefana. Þegar Ragnheið-
ur kom að Hvammi, héldu þó
nokkrir, að hún væri konuefnið.
En er heimiHsfólkið sá í engu
samdrátt með þeim, dofnaði yfir
þeirri trú. Þó höfðu þeir Jónas
á Grund og Siggi í Brattakoti veðj
að um það fjórðungi sauðar-
falls vel reyktu, hvorri stúdent-
inn kvæntist. Jónas hélt fram
heimasætunni í Ási, en Siggi full
yrti, að ráðs'konan, fröken Raga-
heiður, yrði hlutskarpari. Og hú
þótti sýnt, að Siggi hlyti krofið.
Annars féll nú talið á ýmsa vegu
eftir lýsinguna og sýndist sitt
hverjum. Sigurlaug á Grund sagði
skýrt og skorinort, að stúdentin.i
væri hið mesta ræfilmenni. Hann
verðskuldaði ekki gott hlutskipti,
fyrst hann hefði ekki haft mann-
dóm til þess að sigra i kvonbæna
málinu. Guðrún hefði gert kröfur,
sem sómdu tigi.mi hefðarmey.
Það væri viðburður. sem ekki
mætti gleymast, að ung stúlka
skyldi mæta bónorði auðmanns,
menntamanns og myndarmanns í
einni og sömu persónu, með skil-
yrðum, eins og þeim er hún gerði.
Hún hafði krafizt mannkosta,
sem hann heyktist á að leggja
fram. f stag þess að sigra sem
hetja, hafði hann torveldað sinn
eigin málstað með óheflaðri fram-
komu og óþjálli. Hann hafði ætl-
ag sér að knésetja hin öldnu
heiðurshjón; sýslumannsh j ónin.
Og er hann sá sitt óvænna í þeirri
aðför, lúpaðist hann niður og
hljóp frá öUu saman. Þetta bráð-
ræði hans, ag taka umsvifalaust
aðra konu, er ástmærin lægi ekki
laus fyrir, sýndi, að hann hugs-
aði eingöngu um sjálfan sig, og
byggi jafnvel yfir hefndarhug,
þegar ekki gengi allt að óskum.
Það væri ekki stúdentinum að
þakka, þótt Guðrún i Ási bjarg-
aðist, heldur hennar eigin atgervi
Stúdentinn hefði misþyrmt henni
með framkomu sinni allri saman.
Slíkur var dómur Sigurlaugar
og hann var kveðinn upp meg há-
um rómi og myndugum.
En Björg á Straumi leit öðru
vísi á málið.
Þag var almæli, að hún væri
alltaf á öndverðum meið við Sigur|
laugu.
Þær höfðu einu sinni verið
miklar vinkonur, þá vinnukonur
á sama bæ. En svo vildu þær báð
ar eignast sama piltinn. Það olli
vinslitum og friðslitum í senn. Og
þótt hvorug hlyti hnossið, sættust
þær aldrei. Kvað Björg Sigurlaugu
hafa spillt fyrir sér, er hún hefði
séð sitt óvænna í leiknum. Það
gat hún aldrei fyrirgefið. Og þvi
var það, ag hvert sinn er Sigur-
laug lét til síti heyra og það gerði
hún við flest tækifæri, var Björg
ákveðinn andstæðingur hennar.
Þetta var orðið svo héraðsfleygt,
að jafnan urðu margir til að segja
BJARNI ÚR FIRÐI:
túdentinn

vammi
BSS5
Björgu er Sigurlaug kvað upp dóm
í einhverju máli. Nú stóð ekki á
því ag Björg fengi fréttir af orð
spori Sigurlaugar, og það brást
heldur ekki að hún hæfi vöm í
máli stúdentsins og gerðist þá
hvorki mýkri né mildari í sínum
dómum en Sigurlaug. Hún óf i
varnarræðu sína þungri ásökun á
Sigurlaugu. Bar henni á brýn ill-
kvittni og hvatvísi í máli, sem hún
þekkti aðeins af fréttaburði, sem
óefag væri ósannur, eins og flest
slúður. Þessar tvær kvenhetjur
gengu berserksgang hvor á sí.nu
heimili, og létu að sama skapi
meira á markaði.nn, sem fleira
barst þeim til eyrna, af ummælum
hinnar. Og fréttasnápamir spör-
uðu ekki millíburðinn. Flestir
skemmtu sér við vopnaburg kvenn
anna. Það lágu sem sagt dimm
ský yfir héraðinu. hvernig sem
úr þeirn greiddist.
XVI
En heima í Hvammi gekk allt
sinn vanagang. Stúdentinn stjórn
aði slættinum með hæglátri ýtni
og lífgaði allt meg gamni í um-
ræðurn og hlýlegri þökk fyrir
hvert vel unnið verk. Um hitt,
sem miður fór, hafði hann fá um-
mæH, en gat þó verið napur ef
klaufaskapur eða óvandvirkni og
hyskni áttu þátt í mistökunum.
Vildu fáir verða fyrir kaldyrðum
hans og undan þeim sveið, þá
sjaldan þau heyrðust. Við heit-
konu sína var hann hlýr og sýnt
var, að hann virti hana mikils,
en aldrei heyrðist hann tala til
hennar ástarorð. Stundum, eink-
um að kvöldlagi í góðu veðri,
gengu þau upp í hvamminn og
dvöldu þar drykklanga stund.
Aldrei leiddust þau á slíkri göngu
en gengu hlið við hhg og ræddust
við lágum rómi án þess þó að
hvíslast á.
Á miðjum slætti komu prests-
hjónin á Stóru-Völlum. Þá lét
stúdentinn slátra ungum sauð og
var veizla mikil í Hvammi. Fór
prestur ekki dult með það, að
honum þótti hlutskipti systur
sinnar vænkast við ráðahaginr..
Lék hann á als oddi og ræddi við
hjúin af mikilli alúð og sama
gerði maddaman. Var það ung
kona, ljós yfirlitum, glaðvær og
prúð í framkomu, laus við yfir-
læti, sem í þá daga var áberandi
meðal fólks, sem taldist til heldra
fólksins. En þrátt fyrir gestakom
una og þá glaðværð og umsvif,
14
T f M I N N , laugardaginn 7. aprfl 1962