Tíminn - 11.05.1962, Blaðsíða 7

Utgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
FramKvæmdastjóri Tómas Arnason Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson 'áb) Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og IndriSí
G Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
mgastjóri: Egill Bjarnason Ritstjórnarskrifstofur í Edduhúsinu;
afgreiðsla auglýsingar og aðrar skrifstofur i Bankastræti 7
Símar 18300—18305 Auglýsingasími 19523 Afgreiðslusimi
12323 Askriftao-gj kr 55 á mán innanl í lausasölu kr. 3 eint,
— Prentsmiðjan Edda h.f. —
A a5 votta þessu
stjérnaríari traust?
Hér á eftir verða rifjuð upp nokkur helztu einkenni
þess stjórnarfars, sem þjóðin býr nú við:
|g Stærstu atvinnufyrirtæki þjóðarinnar, togararnir,
eru nú búnir að liggja aðgerðalausir í tvo mánuði.
Af hálfu ríkisstjórnarinnar hefur ekkert verið gert
til þess að greiða fyrir lausn þeirrar deilu, sem
veldur stöðvuninni. Gjaldeyristjónið af völdum
þessarar deilu nemur vafalaust orðið hátt á annað
hundrað millj. kr.
g Verið er að hefja síldarflutninga til Noregs, því
að stærsta síldarverksmiðjan í Reykjavík, sem
Reykjavíkurbær og Kveldúlfur létu byggja, er
ónýt og ekkert hefur verið gert til þess að gera
hana nothæfa. Er þar um að ræða dýrustu mistök
í allri framkvæmdasögu þjóðarinnar.
Meiri og minni stöðvun vofir yfir síldveiðunum í
sumar vegna þess að ríkisstjórnin hindraði á sein-
ustu stundu samkomulag, sem hafði náðst milli
járnsmiða og atvinnuveitenda. Þess vegna er nú
verkfall járnsmiða.
g| Vegna kjaraskerðingarinnar, sem hefur hlotizt af
hinni óþörfu gengislækkun í fyrra, hefur skapazt
alger glundroði í launamálum. Einstakir starfs-
hópar hafa knúið fram miklar hækkanir og fleiri
hljóta að fara á eftir.
Jafnvel eindregnustu stuðningsmenn stjórnarinn-
ar, eins og forystumenn Lækjartorgsfundarins 1.
maí, viðurkenna, að kjaraskerðingin af völdum
hinnar óþörfu gengislækkunar í fyrra, sé nú orðin
svo mikil, að launin hrökkvi ekki lengur fyrir nauð-
þurftum meðalfjölskyldu.
Meðan þrengir að öllum almenningi, græða ein-
stök gróðafyrirtæki meira en nokkru sinni áður.
H| Stjórnin heldur svo klaufalega á málum tækni-
menntaðra manna, að þeir flytjast af landi burt í
stórum stíl og getur það tafið uppbyggingu at-
vinnuveganna meira og minna á næstu árum.
Það er víst, að það fylgi, sem stjórnarflokkarnir fá i
bæjarstjórnarkosningunum 27. maí; munu þeir telja
stuðning við þá stjórnarstefnu sína, sem framangreindum
einkennum veldur.
Finnst mönnum rétt að votta þessu stjórnarfari traust?
Stéttarfriðurinn, sem
var rofinn
Það liggur nú ljóst fyrir, að atvinnuvegirnii’ hefðu vel
getað risið undir þeim hóflegu kauphækkunum, sem sam-
vinnufélögin og verkalýðsfélögin sömdu um þá. Það er
jafnvíst, að hefði sú kjarabót fengið að haldast. myndu
menn hafa sætt sig nú við hina umsömdu 4% kauphækk-
un og því góður stéttafriður ríkja í landinu. B
Allt annað blasir nú við sjónum Hin mikla verðbólga,
sem hlotizt hefur af hinni óþörfu gengisfellingu í fyrra,
hefur neytt launastéttirnar til ’ nýrrar nauðvarnar. Því
standa nú yfir stórverkföll og fleiri virðast framundan.
Með hinni óþörfu gengislækkun i fvrra hleypti ríkis-
stjórnin verðbólguflóðinu af stað og rauf stéttafriðinn.
Allt var þetta gert i þágu hinna ríku Finnst kiósendum
að slík stjórn eigi að fá traust í kosningunum 27. maí?
JOHN DANSTRUP:
Stefna Bandaríkjanna gagnrýnd
Ný bók eftir William J. Lederer vekur mikla athygli vestanhafs
Á allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna haustið 1960 hittust
þeir Krustjoff og Fidel Castro
frá Kúbu. Krustjoff faðmaði
hinn skeggjaða byltingarfor-
ingja að sér, en sagði síðar í
ræðu: „Þessi maður er ekki
kommúnisti, en hann verður
það áður en lýkur, ef Banda-
rikin halda fast við þá stéfnu,
sem þau 'hafa tekið.“
Þetta hefðu sem bezt getað
verið einkunnarorð William J.
Lederers fyrir nýju bókinni
hans, „A Nation of Sheep“. Að
þessu íeyti er hún framhald af
bók þeirra Eugene Burdicks,
„The Ugly American“.Hún vakti
mikla athygli í Bandaríkjunum
og hana lásu miklu fleiri en
venjulegt er um þær bækur,
sem fjalla um utanríkismál.
í eldri bókinni er ádeilan
færð í skáldsögubúning, þótt
skáldskaparhjúpurinn sé þunn-
ur og gagnsær. Söguhetjurnar
eru gamlir ■ kunningjar og at-
burðirnir eru einnig kunnir áð-
ur. Á því leikur enginn efi, að
bók þessi á sinn þátt í aukinni
óánægju með aðferðir Banda-
ríkjanna í utanríkismálum og
gagnrýni á þeim.
EN LEDERER hlýtur að
liafa fundizt, — og það með
réttu — að þetta væri aðeins
upphafið að öðru meira. Sú bar
átta, sem hér er um að ræða,
er svo stórfelld og rætur hins
gamla kerfis standa svo ákaf-
lega djúpt. Þess vegna fylgir
hann nú á eftir með því að
draga nokkur verstu mistök
Bandaríkjanna í utanríkismál-
um fram í dagsljósið. Gagnrýn-
in er hin sama og fyrr, en bein
skeyttari og ákveðnari en áður.
Af þessum sökum er síðari bók
in betri — en um leið veikari
— en sú fyrri. Það er fjallað
um staðreyndir á hversdagsleg
an hátt — og hér er um raun-
verulega atburði að ræða, sem
hvorki verða ertir burtu né vik-
ið til hliðar með afsökun skáld
skaparins. En ef til vill hefur
þetta ekki eins mikil áhrif á
lesendurna og skáldskapurinn,
enda skortir atburðina helzt til
oft hið persónulega aðdráttar-
afl.
RÉTT er það að vísu, að
Lederer gengur hart að verki
við að bæta sjálfur um það,
sem áður skorti á í frásögn. En
þarna er óneitanlega veikasta
hliðin á bókinni. Fáfengileiki
annarra og þröngur stakkur
hinnar mestu skynsemi græðir
ekkert á því, að raustin sé
brýnd eða hrópað. Mörg vanda-
mál eru gerð of einföld og val
þeirra ef til vill of tilviljana
kennt.
.Aðfarir Lederes eru samt
sem áður djarflegar og réttar.
Það er ekki hægt að ganga of
hart fram í því að vekja Banda
ríkjamenn (A nation of sheep
eins og hann kallar þá sjálfur)
af hinu djúpa meðvitundarleysi
um það, sem fram fer utan
Bandaríkjanna og stjórn þeirra
sjálfra eru meðábyrg fyrir. Þeir
sem nú eru að reyna að endur-
nýja utanríkisstefnu Bandaríkj-
anna og aðferðir, hljóta að
fagna bók Lederes, enda þótt
hún hljóti einnig að eignast öfl
uga andstæðinga í stjórn Banda
ríkjanna.
Lederer lýsir mörgum tilvik-
um, sem við þekkjum sæmilega
Frjáls gagnrýni er eitt höfuð
einkenni lýðræðislegra stjórn
arhátta, í iýðræðisríkjum geta
áhrifamiklir blaðamenn og rít
höfundar oft komið miklu tii
leiðar með gagnrýni sinni, en
slíkt er útilokað í einræð. ;j
unum. Það er ekki sízt al-
gengt i Bandaríkjunum að
blaðamenn og rithöfundar
noti sér þennan rétt sinn. —
Þannig vakti bók eftir tvo
ameríska blaðamenn, þar sem
utanríkisþjónusta Bandaríkj-
anna var harðlega gagnrýnd,
nýlega mikla athygii. Nú hef-
ur annar þessara manna gat-
ið út nýja bók um svipað efni,
jar sem deilt er jöfnum hönd
um á sl jórnarvöldin og al-
menning. Helzti sérfræðingur
danska blaðsins „Politiken" í
utanríkismálum, John Dan-
strup, hefur nýlega skrifað
um þessa bók ritdóm þann,
sem hér birtist:
DEAN RUSK
— hann reynir nú að bæta úr
ýmsum fyrri yfirsjónum Banda-
ríkjanna.
vel í okkar heimshluta, en virð
ast falin undir enn þykkara á-
róðurs- og óvitundarlagi í Banda
ríkjunum en við eigum að venj
ast. Þetta á við' um hið mikla
svindl, sem nefnt er Laos-að-
ferðin, en í skjóli hennar hafa
stjórnir í Laos oftar en einu
sinni notað frásagnir um stór-
fellda innrás frá Vietnam til
fjárkúgunar gagnvart skamm-
sýnum og auðtrúa yfirvöldum
í Bandaríkjunum. Svipað er að
segja um meðferð leiðandi afla
í Thailandi á hernaðarsérfræð
ingum og stjórnmálamönnum .
frá Bandaríkjunum, þótt þar sé
óneitanlega um hæverskari að-
ferðir að ræða. Þetta á einnig
við um stjórn Chiáng Kaisheks
á Formósu og nýtingu hennar
á Bandarikjunum. Og enn á
þetta við um hliðstæða stefnu
Syngmann Rhee í Suður-Kóreu,
þar til stjórn Bandaríkjanna
tók loks af skarið, en að vísu
tíu árum of seint.
ANNAR hluti bókar Lederes
ræðir ábyrgðina á því, er drep-
ið er á hér á undan. Hann ræð-
ir að vísu ekki hin sögulegu og
rótlægu rök fyrir viðhorfum
hans bandaríska þjóðfélags til
þessara mála. Eg hann ræðst
harkalega gegn ónógum upplýs
ingum frá nálega öllum ábyrg-
um stofnunum i Bandaríkjun-
um, og leynimakki, sem stend-
ur þar á hærra stigi en í flest-
um öðrum löndum, þrátt fyrir
það, hve Bandaríkjamenn eru
yfirleitt opinskáir og gefnir fyr
ir að heimta spilin á borðið.
Lederer lætur sér ekki nægja
að ráðast gegn yfirvöldunum,
heldur ræðst hann einnig á flest
blöðin, að undanteknum þeim
fáu, ágætu málgögnum, sem
einnig eru til í Bandarikjunum.
Mörg blaðanna, sem yfirleitt
stuðla að frelsi og aukinni
fræðslu með sífelldum spurn-
ingum sínum, virðast sjaldnast
vita um hvað ber að spyrja, þeg ■
ar launungin er annars vegar.
Að lokum leggur Lederer
fram nokkrar uppástungur um
aukna fræðslu og meira raun-
sæi í utanríkismálum, menntun
og þjálfun duglegs starfsfólks
í utanríkisþjónustuna og allt,
sem hana snertir. Frumkrafan
er þessi: Sérfræðingar á þau
svið, þar sem misgóðir viðvan-
ingar hafa valdið hvað mestu
tjóni.
ÞAÐ, sem Lederer er að lýsa,
er innri gerð og ytri aðstæður
utanríkisstefnu eins af stórveld
unum. Þjóðin, sem um er að
ræða, getur bæði kennt sjálfri
sér og leiðtogum sínum um, að
hún verður ekki vakin til áhuga
og afskipta nema höfðað sé til
samúðar, beitt stjórnmálalesti,
ýmist raunverulegu eða tilbúnu,
eða stagazt látlaust á samsæri
gegn hinni saklausu, banda-
rísku þjóð.
Þessi sjúkdómslýsing er ekki
ókunn og á jafnvel við um
aðrar þjóðir, sem nær okkur
standa en Bandaríkjamenn. Og
Lederer leggur af mörkum mik
ið starf til breytinga á þessu
ástandi. Hann ristir að vísu
ekki djúpt í skýringum sínum,
en einmitt vegna þess hæfir
hann öllu betur ýmsa mikil-
væga veikleika og getur sýnt
fram á margar nytsamlegar úr-
bætur, en hann nær ekki tök-
um á meginkjamanum.
Þetta má óbeint sjá á því,
hvernig hann rökræðir við les
endurna. Þrátt fyrir allt það.
sem hann hefur að segja um
mistökin í Kóreu og Kína — og
það er hreint ekki svo lítið —
þá er sérstaklega eftirtektar-
vert, að hann gengur alveg fram
hjá Kóreustríðinu í kafla sín-
um um Syngman Rhee. Þegar
að Kína kemur má heita að
hann fari á hundavaði yfir or-
sakirnar að sigri kommúnista
í bókinni er ekki eitt orð um
viðhorfin til Kúbu, en í veru-
leikanum er þar að finna mun
ljósari dæmi en gagnvart Suð-
austur-Asíu.
í bókinni koma fram alhuga
semdir, sem gefa til kynna, að
Lederer er ljóst, að finna má
leið að gleggri skilningi á þeim
vandamálum. sem hann tekur
til meðferðar En hann slær
oftast undan. þegar á á að
herða. Vill hann ekki vera of
þu-0höggui á lesendum sínum
eða þeirri stjórn. sem nú leit
ast við að bæta um mikinn
hlut- be=;s. í. i hann er að.ráð
ast gegn?
Á því er að minnsta kosti eng
mn efi, að hann leggur af mörk
um drjúgan skerf til að vekja
auknar umræður og auka á þá
óvissu, sem einkennir svo ljós
lega hægfara vöknun banda
rískra yfirvalda Með þessu hef
ur hann Mí'lnnð til að koma af
(Framh á 15 síðu)
T í M I N N, föstudaginn 11. maí 1962.
7