Tíminn - 22.05.1962, Blaðsíða 14

Fyrrí hluti: llndanhald, eftír
Arthur Bryunt Heimildir eru
STRIÐSDAGBÆKUR
ALANBROOKE
as stjórnaði hann hinum venju-
legn morgunfundi með æðstu hers-
'höfffingjum sínum og gaf sínar síð
ustu fyrirskipanir í hermálaráðu-
neytinu. Saga þeirrar ferffar. er
>hann hélt af stað í þá um kvöldið,
er sögð í daghók hans.
„31. júlí 1942, Portreath. 300
mílur — 134 klukkust. , . . Lagði
af stag til Hendon klukkan 5,30
e.m. með Adam og Peter og hitt-
um hjá Cranborne (Cranborne
greifi, nýlehdumálaráðherra, nú
markgreifi af Salisbury) og Achie
son, sem báðir áttu að fara með
okkur til Möltu. Okkur var feng-
in Flamingo-flugvél til afnota og
komum eftir mjög fljóta og
þægilega flugferð til Portreath í
Cornwall klukkan 7,45 e.m. Við
borðuðum þar ágætan miðdegis-
verð og nú er ég kominn í rúmið,
til að sofa í nokkrar klukkustund-
ir, áður en við leggjum af stað
til Gib klukkan 2 í nótt, Kvöldið
er dásamlega fagurt og ég finn
enga löngun hjá mér til að fara
að sofa ....
Adam ætlaði með mér til Cairo
og þaffan áfram til Indlands, en
nú hafði hin nýja Moskvu-áætlun
breytt þessu öilu, svo að við áttum
að skilja í Cairo.
1. ágúst. Gibraltar. 1500 mílur
— 7 klukkustundir. Vakinn eftir
tæplega tveggja klukkustunda
svefn og kallaður til morgunverff-
ar klukkan 1,30 e.m. Stigum því
næst.upp í flugvélina og vorum
■horfnir út í myrkrið klukkan 2
e.m. Eg svaf ckki sérlega vel
vegna hávaðans í vélinni. Nokkr-
um mínútur fyrir klukkan 9 f.m.
sáum við fjallatinda standa upp
úr skýjahafinu. Skömmu síðar létti
þokunni og Kletturinn“ — þ. e.
Gíbraltar — birtist fyrir framan
okkur. Við flugum einn hring í
kringum hann .... sem var mjög
gaman. Mason MacFarlane (Sir
Frank Noel Mason MacFarlane,
brezki landsstjórmn þar), tók á
móti okkur við landtökuna. Boð
og morgunverður, en síðan skoðuo
virki og jarðgöng undir leiðsögn
Masons-Mac. Ríkulegur hádegis-
verður meg helztu herstjórum
staffarins og því næst fleira mark
vert skoðað. Afskaplega miklar
jarðgangna- pg neðanjarðarfram-
kvæmdir frá því í byrjun stríðsins.
Því nær allar birgðageymslur,
sjúkrahús, áfengisgerðir, skotfæra-
og vopnabúr hafa verið grafin inn
í aðal-klettinn. Auk þess vagnbraut
er tengir saman austur og vestur
hliðar „klettsins".
Fórum loks um borð í flugvél-
ina klukkan 11 e.m. og héldum af
stað út í myrkrið og óvissuna.
Það var nauðsynlegt fyrir okkur
að ná næsta áfanga, þ.e. Möltu,
fyrir dögun, þar eff annars gátum
við átt á hættu að verða skotnir
niður af ítölskum orrustuflugvél-
um. Á leið sinni til Grikklands
höfðu þeir Dill og Eden lent fram
hjá eyjunni, orðið aff snúa við til
að finna hana og komizt þangað á
síðustu stundu. Mér var sérstak-
lega umhugað að hitta Gort á
Möltu, þar sem ég vissi að hann
var hugdapur og taldi sér hafa
verið ýtt til hliðar, út úr hinu
raunverulega stríði. Auk þess tók
hann ekki í mál annað, en að lifa
á hinum sama minnkaða matvæla
skammtinum og aðrir á eyjunni,
þrátt fyrir þá staðreynd, að hann
vann helmingi meiri störf, andleg
og likamleg; en allir aðrir í varn
arliffinu. Vegna olíuskortsins not-
aði hann reiðhjól í hinum þving-
andi hita og varð oft að bera það
yfir húsarústir. Þetta og fleira
veikti viðnámsþrótt hans ótrú-
lega“.
„2. ágúst. Malta. 1250 mílur —
6V2 klukkustund. Mjög þægilegt,
jafnt flug. Eg hafði fengið eyrna-
hlífar lánaðar hjá Mason-Mac til
þess að draga úr ganghljóði vél-
anna, sem hafði haft slæm áhrif á
eyru mín nóttina áður. Eg blund-
aði öðru hverju, en glaðvaknaði
skyndilega viff það að flugvélin tók
snöggan og mikinn kipp og hélt
þá í fyrstu, að eitthvað hefði kom-
ið fyrir, en uppgötvaði brátt að við
vorum að lcnda á Möltu í myrkr-
inu. Það var rétt fyrir dögun. Gort
hafði sent Munster nánasta aðstoð
armann sinn til ag taka á móti
okkur og Park, yfirmaður flugliðs-
ins, var þar líka. Við ókum- heim
til Gorts þar sem við drukkum te
og sváfum í fjórar klukkustundir,
til klukkan 10 f.h., en ræddum þá
vig Gort fram að hádegisverði.
Sagði honum frá framtíðaráform-
unum í Afríku, sem vöktu mjög
áhuga hans.
Til hádegisverðar kom Park og
Leatham aðmíláll, einnig Beckett,
yfirmaður konunglega stórskota-
liðsins. Fór eftir hádeg'.sverð nið-
ur að skipakvínni og til Valetta.
Eyðileggingin var ólýsanleg og
minnir mig á Ypres, Arras Lens,
þegar verst lét í síðasta stríði. Við
fórum um í róðrarbáti affmíráls-
ins og skoðuðum flök úr síðustu
skipalest. Skoðuðum loks nýja
skipakví, sem h'efur verið sprengd
inn í klettinn og drukkum að því
loknu te með aðmírálnum. Fimm
sinnum gefið loftvarnarmerki um
daginn, en engar alvarlegar árásir.
Loks_klukkan 10,45 e.m., rétt þeg-
ar við vorum að búast til brott-
ferðar, flaug þýzk flugvél yfir, en
gerði engan óskulda. *
Þetta hafði verið mjög heitur
og þreytandi dagur, til viðbótar
64
við erfiðan dag á Gibraltar og
tveggja nálta flug án nokkurs telj-
andi svefns. En heimsóknin þang
að hafði samt borgað sig og vakið
nýjar vonir hjá Gort, að ég held.
Ástandið & Möltu var þá greini-
lega ekki þannig, að það yki kjark
eða vekti bjartar vonir, svo að
ekki sé tekið dýpra í árinni. Skort
ur á vistum, skortur á olíu, hungr
aðir íbúar, eyðilegging skipakvínna
og húsarústir, tortiming flutninga
skipa, rétt er þau voru að nálgast
eyjuna og stöðug árásarhætta . . .
án nokkurra teljandi vona um
hjálp eða liðsauka."
Þetta kvöld, meðan Brooke beið
þess að fljúga hina 1200 mílna
ÍÖngu leiff frá Möltu til Egypta-
lands, var forsætisráðherrann, sem
lagt hafði af stað frá Englandi
18 klukkustundum áffur, á leið frá
Gibraltar til frönsku Norður-
Afriku, í fylgd með fjórum lang-
fleygum orrustuflugvélum. Þessi
för hans hafði verið embættis-
mönnum og læknum hins sextíu
og sjö ára stjórnmálamanns mikið
áhyggjuefni, en enginn hafði verið
þess megnugur að hindra hana. —
Fyrir neffan amerísku Liberator-
flugvélarnar tvær, er fluttu hann
og fylgdarlið hans til Cairo og
hinnar fjarlægu Moskvu, lá hið
hrjóstuga og fjöllótta land, sem
hann og bandamenn hans höfðu
skuldbundjff sig til að gera árás
á og hertaka.
Um svipað leyti og Liberator-
flugvélarnar skildu við samfylgdar
vérar sínar og beygðu í austur, á
fluginu yfir afrísku eyðimörkina,
skrifaði Brooke eftirfarandi ferða-
lýsingu í dagbók sína:
„3. ágúst. Cairo. 1250 mílur —
7y2 klukkustund. Lögðum af stað
í myrkri kl. 11 e. m. og feng-
um hæga og þægilega ferð milli
Krítar og Sýrlands. Flugum í 8—
10.000 feta hæð, eins og fyrri dag-
ana. Komum rétt í dögun að mynni
Deltunnar skammt fyrir austan
Alexandríu og flugum inn yfir
landiff til þess aff líta eftir flug-
54
ið fæðist. Eg telst faðir barnsins
og lofa að reynast því ekki verr
en þeim börnum, sem ég kann að
eignast með konunni. Eg mun
ekki biðja um neina meðgjöf meff
barninu. Það er mitt barn frá
þeim degi, sem ég binzt móður-
þess. Ifvort sem barnið er piltur
eða stúlka, þá vil ég eignast það
með móðurinni. Hvað segir þú um
þetta?
„Þetta er vel mælt og drengi-
legt, sem þín var von og vísa,
sagði frú Ragnheiður. — Eg skil
tilboð þitt, og ég er með þér. En
eiginmaður minn neitar afdráttar
laust að sleppa barninu, sé það
sveinbarn. Og hann telur sig þess
fullvissan, að sveinbarn fæðist.
Bæði drgumar og spár segir hann
að hafi fullvissað sig um það.
Þeirri ákvörðun að eiga svein-
barnið verður ekki þokað. Þess
vegna verð ég að hafna þessu til-
boði þínu. Og láttu mig svo heyra
hið næsta tilboð.
— Annað tilboð mitt er það,
að hér verði engu breytt, fyrr en
fröken Sigþrúður hefur alið barn
ið, og er komin til fullrar heilsu
eftir barnsburðinn. Þá geng ég
fyrir hana og spyr um hug henn-
ar. Ef hún þá vill eiga mig, frem
ur en einhvern annan, sem býðst,
fagna ég henni af heilum huga.
Málið horfir öðruvísi við nú, er
hún líður með barni sínu ófæddu
en þegar allt er komið í kring. Þá
eru allir vegir færir. Ef hún þá
treystir mér, almúgamanni, og vill
ganga út í lífið með mér, er ég
sannfærður um ást hennar. Og þá
vona ég, að við megum vænta
þess í hjónabandinu, sem einkenn
ir gott hjónaband.
Nú var drjúglöng þögn. 'Frúin
sat og drúpti höfði og var sjáan-
jlega þungt hugsandi. Guðmundur;
j vissi þegar að ekki líkaði henni ■,
I vel. Loks rauf hann þögnina: i
— Hvernig lízt þér á frú?
Þá lyfti hún höfði lítið eitt og;
| horfði til hans, þessu hæga stillta:
j og fasta augnatilliti, sem henni j
jvar svo eiginlegt, þegar mikið lá;
við, og engar aðrar konur áttu
! slíkt sem hún. Svo mælti hún með
I hægð:
— Þetta síðara tilboð þitt erj
I ekki eins gott sem hið fyrra. Það
j mótast fyrst og fremst af stórhug.
j Meira að segja ástin, gimsteinn
j mannlífsins, lýtur stórhug þínum.
Vita máttu, maður, að sá, sem
bjargar í neyð, er elskaður og
virtur. En sá, sem kemur, þegar
þegar neyðinni er létt og býður
það fram, sem átti að bjargast
á degi neyðarinnar, hittir fyrir
andstætt 'hugarfar. Hugarfar, sem
líklegt er, að segi hið innra með
sér:
— Nú gaztu komið, þegar hið
erfiða er afstaðið. Ekki sá ég þig
þegar sár mín blæddu. Þú ræður
vitanlega ákvörðun þinni, en sem
vinur þinn, vildi ég ráða þér til
þess.uð endurskoða hana, áður en
þú segir síðasta orðið. Eða rétt-
ara sagt, áður en þú lætur þessa
ákvörðun þína vera síðasta orðið.
— Jæja, frú mín góð, sagði
Guðmundur. — Þeir sem sjá svo
vel mismun góðs og ills, eins og
þú, ættu er sekt barn á í hlut eins
og fröken Sigþrúður skoðast frá
þínum bæjardyrum, að endur-
skoða framkomu sína. áður en
refsivöndurinn hvin.
Frú Ragnheiður fölnaði ákaf-
lega. Svo mælti hún eftir stund-
arþögn:
— Farðu nú, Guðmundur minn.
Láttu mig eina um mína sekt. Eg
legg það ekki í vana minn að
skattyrðast. Við erum bæði píslarj
vottar. Og þegar svo er, fer margt j
öðruvísi í hugsun, tali og ákvörð j
un, en það, sem maður æskir j
helzt. Guðmundur reis úr sæti: ;
— Eg er í sárum, það skal við
urkennt, hvað sem þér líður. Fyr
irgefðu mér.
— Við skulum fyrirgefa hvort
öðru og biðja himnaföðurinn,
sagð i frúin. Þanig lauk þessu
móti.
VII
Það var org á því gert, hve oft
frú Ragnheiður átti leið að Dæld
þetta haust. Oftast fór hún gang
andi. Og stundum, þegar veðrið
var bezt, fóru dætumar með,
aldrei sýslumaður. Alltaf kom
frúin þangag færandi hendi. Allt
Dældarheimilið naut komu henn
ar. Það duldist engum, að heim-
sóknin var gerð vegna Sigþrúðar.
Frú Ragnheiður vildi fylgjast með
líðan hennar. Jafnvel eftir komu
vetrarins átti frúin gönguferðir
að Dæld. En þó fækkaði þeim þá
og mátti heita, að þær legðust
niður með öllu, er tíð spilltist um
veturnætur. Nóvember var að visu
fremur kyrr. En þá voru oft mik
il frost, allt að 20 gráðum. Og
með desember gekk í garð hin
mesta ótíð. Snjókoma og rosi,
með blotaköstum á milli Með sól
stöðum kom þó allmikill rigningar
kafli. sem þíddi hið neðra En þar
sem frosthörkur sigldu í kjölfar
blotans, hleypti öllu í gadd hið
efra. Var þá rifah.iarn yfir allt
Slíkt var jólaveðrið Miíli hátíð ,
anna var vant þriggja ásauða í,
Hvammi. Fyrst héldu menn, að j
þær hefðu hlaupið á næstu bæi !
En er það reyndist ekki vera, var,
farig að kanna hjörðina nánar. íl
BJARNI ÚR FIRÐI
Stúdentinn
Hvammi
Hvammi voru ær full tvö hundr-
uð. Við athugun fjársins kom í
ljós að einn ærin, sem vantaði,
var frá Klifi. Landskuldarær
frá síðara vori. Hafði hún verið í
kvíum um sumarið og aldrei lagt
á strok. Nú töldu menn víst, að
hún hefði runnið á hjarnið og
leitað í áttina heim. Guðmundur
Björnsson bauðst til að leita
ánna. Kvaðst hann fara alla leið
ag Klifi, ef þess þyrfti með. En
þar sem aðeins var. gamlársdagur
inn eftir af árinu, aftók sýslumað
ur, að hann færi þá. En hann
kvaðst þiggja hjálp hans upp úr
nýárinu. Guðmundi þótti lakara
að sleppa góðum degi, en lét þó
vera sem sýslumaður vildi.
Á gamlársdagskvöld var aftan-
söngur í sóknarkirkjunni. Sýslu-
mannshjónin fóru til aftansöngs-
ins og flest heimafólkig í Hvammi
Enda var þá indælt veður með
tunglskini og stjörnuljósum. Og
norðurljós slógu silfurgliti og
gullnum bjarma á himinhvolfið
Eftir óttusönginn fór unga fólkið
að skemmta sér við söng og leiki
á túninu. En eldra fólkið fór
flest heim. Nokkrir úr þeim
hópi þágu þó bog prestshjónanna
og eyddu nóttunni inni á staðnum
við söng, spil og glaðværar sam
ræður. Meðal þeirra voru sýslu-
mannshjónin.
Með degi var gengið í kirkju
og nýársmessa flutt. Að því búnu
dreifðist söfnuðurinn, voru þá
fléstir orðnir hvíldarþurfi eftir
gleffskap næturinnar. En áttu þó
minningar, sem gleymdust seint.
Það var fullyrt, að í það minnsta
hefðu tvenn hjónefni heitbundizt
þessa nýársnótt. Og fleira en eitt
laarn hafið lífstarf sitt í móðurlífi
undir stjörnuhimni áramótanætur
innar. Ævintýri þessarar óviðjafn
anlega fögru nýársnætur voru um
talsefni margra bæja lengi síðar,
klædd skarti hugulssamra viffauka,
sem enginn reyndi að færa sönnur
á, en skemmtu og leiftruðu eins og
næturhiminn heiðríkrar skamm-
degisnætur á álfanótt. \
VIII
Þegar sýslumaður var að klæða
sig um nónbilið á nýársdag, kom
nafni hans ferðbúinn og sagffist
nú ætla að Kljfi um kvöldið. Þang
að mvndu ærnar komnar. Veður
myndi breytast innan fárra daga,
og mætti því engan dag missa.
14
T í I N N, þriðjudaginn 22. maí 1962.