Tíminn - 02.06.1962, Blaðsíða 6
MINNING:
Ingva
Sá, sem á í minningunni hvernig
ástatt var um túnrækt og húsakost
í sveitum um síðastl. aldamót, og
6er það saman við það, sem nú er,
finnur gleggst og skilur, hve
feiknamiklu hefur verið áorkað
þar til bóta á rúmlega hálfri öld.
Skipastóll, vegakerfi, o.fl. o.fl.
segja einnig svipaða sögu. En hitt
er þó ef til vill merkilegast, þegar
litið er til allra aðstæðna, hve stór
stígar framfarirnar í ræktunarmál
um hafa orðið, og á því má sjá, að
bændur landsins á þessum áratug-
um hafa ekki legið á liði sínu,
fremur en ýmsir aðrir, en skilað
þjóð sinni og eftirkomendum stór
merku dagsverki, og miklum arfi.
Og leggjast þeir nú, einn af öðr-
um, lúnir til hvíldar í gröf sína.
Einn þeirra er Ingvar Hannes-
son, bóndi á Skipum í Stokkseyr-
arhr. sem jarðsprunginn verður í
dag frá Stokkseyrarkirkju. Hann
hóf búskap á Skipum viþ fráfall
föður síns í byrjun aldarinnar, og
þar hefur hann búið síðan.
Ingvar Hannesson er fæddur 10.
febrúar 1878. Voru foreldrar hans
hjónin Hannes Hannesson og Sig-
urbjörg Gísladóttir, lengst af bú-
andi hjón á Skipum. Var Hannes
af ætt hinna eldri Skipabænda, og
fóstursonur þeirra Skipahjóna,
Guðrúnar Magnúsdóttur og Símon
ar Björnssonar. En kona Hannes-
ar, Sigurbjörg Gísladóttir, hrepp-
stjóra í Vatnsholti í Flóa, var kom
in af hinni svonefndu Jötuætt úr
Hreppum, og skyld þeim Birtinga
holts- og Galtafellsmönnum. Hún
var móðursystir Ásgríms Jónsson-
ar listmálara og þeirra systkina.
Eru ættir þeirra Skipahjóna kunn
ar og merkar.
í Mannlýsingum sínum segir Jón
Pálsson um Hannes bónda á Skip
um m.a.: „ . . . Reglumaður var
hann og snyrtilegur í framkomu,
enda naut hann almenningshylli
og virðinga“. Og um konu hans,
Sigurbjörgu, segir hann: „ . . .
Hún var meðal hinna merkustu
kvenna þar eystra, höfðingleg í
sjón og reynd, björt yfirlitum,
greind og góð kona“.
Ingvar Hannesson ólst upp með
foreldrum sínum í stórum og
mannvænlegum systkinahóp. Hef-
ur nákunnugur maður lýst að
nokkru heimili þeirra Skipasyst-
kina, og má þar sjá, hver heimilis
bragurinn var. Og einu systkin-
anna hef ég kynnzt allnáið, sem
hefur sannfært mig um það, að
þar hefur verið mikið menningar-
heimili um að ræða á gamla og
gróna vísu, og bragur allur til fyr-
irmyndar. Þar ríkti mikil vinnu-
semi og reglusemi, hver hlutur á
sínum stað, margt bóka lesið á
kvöldvökum, mikið lært af ljóðum
og söngvum, glatt og bjart yfir sí-
vinnandi og sísyngjandi ungviði. Og
eftirtektarvert er það, hversu
vinnugleðin og reglusemin hefur
fylgt þessum hóp alla tíð. Mun
móðirin hafa verið listfeng í eðli,
svo sem hún átti kyn til, og mjög
hög á hendur, og hefur svo orðið
um afkomendur hennar.
í slíkum jarðvegi óx Ingvar
Hannesson úr grasi, enda bar hann
jafnan ætt sinni og æskuheimili
ágætt vitni. Hann var frábær reglu
maður, og mikill atorkumaður, ó-
sérhlífinn dugnaðarmaður, hefur
stórbætt jörð sína, bæði að rækt-
un og húsakosti, og synir hans tek-
ið við og gert enn betur, enda
býr nú Jón sonur hans stórbúi á
móti föður sínum og bræðrum.
Sýnir það bezt, að hér er um stór
býli að ræða. Hér hefur því gerzt
eitt þeirra undraverðu ævintýra
þessarar aldar, að lítil jörð hefur
orðið stór, vegna frábærrar atorku
ir, og þetta þoli enga bið. Orð-
sendingin verði að komast strax til
Ingvars á Skipum.
r Hannesson,
bóndi á Skipum
bóndans, sem trúði á mátt moldar
og gróðurs, og lagði hug sinn og
hjartahlýju í störfin.
Ingvar Hannesson var prýðilega
greindur maður og geðþekkur í
framkomu allri, orðprúður og orð
heldinn, jafnan glaður og reifur
og bjartsýnn og einlægur sam-
vinnumaður. Hann var bóndi af
lífi og sál og hinn mesti sæmdar-
maður. Hann var mjög nærfferinn
við menn og skepnur, var oft feng
inn til að leggja líknarhendur að
sárum manna og dýra, og bæta úr
krankleik þeirra. Notaði hann þá
oft gömul og reynd „húsráð“ og
þótti takast prýðilega.
Ingvar Hannesson var tvíkvært
ur. Fyrri kona hans var Vilborg
Jónsdóttir frá Sandlækjarkoti í
Hreppum, greind kona og glæsi-
leg að kunnugra dómi. Þau giftust
1908. En sambúð þeirra var stutt,
því að Vilborg lézt 1916 frá 5 ung-
um börnum. Var það mikið áfall,
og mátti nú tvísýnt heita, hvernig
færi um bú og börn.
Skal hér nú sögð mjög einkenni-
leg og eftirtektarverð saga, er réð
örlögum Skipaheimilisins, og ekki
hefur verið flíkað hingað til, en
þykir nú rétt að birta. Heimildar-
maður er frú Guðlaug Hannesdótt-
ir, systir Ingvars, og elztu börn
hans, og með þeirra leyfi er þessi
frásögn birt. En sú' saga er á þessa
leið:
Þegar Vilborg húsfreyja vissi,
að hún gekk með banvænan sjúk-
dóm og dauðinn ekki langt undan,
ræddi hún framtíð heimilisins við
mann sinn. Kom þeim saman um
það, að hann héldi búskap áfram,
og tæki fyrir ráðskonu stúlku, sem
hjá þeim var, Guðfinnu Guðmunds
dóttur frá Traðarholti, og gætu þá
börnin haldið hópinn heima. Var
þessi ákvörðun mjög að skapi Ingv
ars. En hvað sem því olli, fór svo,
er Vilborg var að bana komin, að
hún vildi breyta fyrri^ ákvörðun
þeirra hjóna um þetta. Óskaði hún
þess nú, að Ingvar hætti búskap,
og börnunum yrði komið í gott
fóstur, en hann flytti með elztu
dótturina til Guðlaugar systur
sinnar í Reykjavík.
Kom þessi ósk manni hennar í
vanda, sem þótti samt einsætt að
fara þar að vilja konu sinnar. Að
henni látinni fargar Ingvar öllum
bústofninum að kalla, og kemur
börnunum til fósturs þar sem hún
hafði óskað, en hyggst sjálfur
flytja til Reykjavíkur með elztu
dótturina„ |
En nú grípur hin látna húsfreyja :
í taumana á eftirminnilegan hátt.;
Kemur hér til sögu gömul kona,:
Þórunn Guðbrandsdóttir frá Baugs ]
stöðum, sem þe&kti vel Skipafólk-i
ið, en var nú á Laugarnesspitala, ■
holdsveik og blind. Nokkru eftir;
andlát Vilborgar húsfreyju hef-j
ur Þórunn samband við Guðlaugu,
Hannesdóttur, og biður hana að;
finna sig strax, sem hún og gerir.
Spyr hún fyrst um það, hvort Vil- j
borg á Skipum sé látin. Segir Þór
unn, að Vilborg hafi komið til sín
í nótt og staðið við rúm sitt, mjög
áhyggjufull og ákveðin á svip, og
beðið sig að koma tafarlaust þeim
orðum til Ingvars, að allt, sem þau
hafi komið sér saman um fyrst, í
sambandi við bú og börn, eigi að
standa óhaggað. Óþreyja sé í einu
barninu, þar sem það er, og þetta
sé nú ósk sín, hiklaus og eindreg-
in. Og er blinda konan telur öll
vandkvæði á því við Vilborgu sál-
ugu, að hún geti orðið henni að
liði í þessu efni, slíkur vesaling-
ur, sem hún sé, verður Vilborg enn
ákvéðnari, og segir að hún verði
að gera þetta, og gera það strax,
mikið sé búið, en meira sé þó eft-
Nú er það bón holdsveiku kon-
unnar til Guðlaugar systur Ingv-
ars, að sjá um að þessi skilaboð
komizt strax til ahns. Kallar Guð-
laug þegar bróður sinn til Reykja
víkur og tjáir honum þessa orð-
sendingu .hinnar látnu húsfreyju,
og allt það, sem blinda konan sagði
henni frá um þessa vdraumvitran.
Einjnig iþað, að hún telji, að óþreyja
sé í einu barninu. Hafði Ingvar
leitt hugann að því, en segir þó við
systur sína, að eftir því hafi hann
tekið, að þegar hann kom á bæinn,
sem barniff var, hafi það jafnan
hlaupið í felur.
Telur Ingvar sig nú í miklum
vanda staddan, ræðir þetta mál
við prestinn og aðra vini sína, og
verður niðurstaðan að lokum sú,
sem skynsamlegast mátti telja, að
reyna til að koma öllu í hið fyrra
horf. Börnin voru að vísu komin
að heiman, og bústofninn seldur, j
en jörðin ekki, og átti hann þar
enn heima. Og nú bregðast ná-
grannar hans og aðrir þeir, sem
keypt höfðu, þannig við, að þeir
bjóðast til að skila öllu aftur, ef
hann vilji halda áfram búskap, og
fór það svo. Yngsta barnið, dreng
á 1. ári, höfðu læknishjónin á Eyr-
arbakka tekið í fóstur, þau frú
Sigríður og Konráð Konráðsson,
en hin komu öll heim aftur, og
samheldni hópsins var bjargað.
Hér urðu því mikil þáttaskil fyr
ir atbeina hinnar látnu konu og
milligöngu sjúklingsins í Laugar-
nesi, er öllum'varð til góðs. Ráðs-
konan,' sem hin látna húsfreyja
hafði borið traust til, tók við bú-
stjórn á Skipum, og árið eftir
gengu þau Ingvar í hjónaband, og
hafa síðan búið á Skipum. Reynd-
ist frú Guðfinna á,gætiskona, og
stjúpbörnum sínum jafnvel og sín
um eigin börnum, svo að þetta
hjónaband varð hamingja allrar
fjölskyldunnar.
Af 5 eldri börnunum eru 4 á
lífi, þau Sigurbjörg og Margrét,
húsfreyjur í Reykjavik, Jón bóndi
á Skipum og Bjarni læknir í
Reykjavík. Báðir eru þeir kvæntir.
Hið 5., Gísli, mesti efnismaður,
drukknaði um tvítugt með togara,
sem fórst í hafi.
Börnin með seinni konunni urðu
8, og eru 7 þeirra á lífi. Þau eru
Vilborg, Guðmunda og Sigríður,
húsfreyjur í Reykjavík, Ásdís hús
freyja á Selfossi. Heima á Skipum
eru Hannes, Sigtryggur og Pétur,
allir ókvæntir. Einn son, Guðmund,
misstu þau ungan. Allur er þessi
hópur mannvænlegur, mikið at-
orkufólk, reglusamt og vel gefið.
Um leið og Ingvar Hannesson er
kvaddur hinztu kveðju, skal eftir-
lifandi konu hans, börnum og öllu
venzlafólki, send innilegasta sam-
úðarkveðja.
Snorri Sigfússon.
MINNING
Theódóra Kristjánsdótti
Háteigsvegi 28 Reykjavík
F. 18. jan. 1883 — D. 23. april 1962
í dag er til moldar borin Theó-
dóra Kristj ánsdóttir,- r Hátéigsvegi
28. Hún andaðist í Landsspítalan
um eftir nokkurra vikna stranga
legu, en síðastliðið ár hafði hún
ekki gengið heil til skógar, enda
langur starfsdagur að baki.
Hún var fædd í Straumfjarðar-
tungu í Miklholtshreppi á Snæfells
nesi. Foreldrar hennar voru
Kristján, bóndi þar, og fyrri kona
hans, Sigríður Jónsdóttir, Hregg-
viðssonar frá Svarfhóli, ættaður úr
Dölum. Kristján var hinn merkasti
búhöldur og gáfumaður. Hann
flutti síðar að Hjarðarfelli í sömu
sveit og bjó þar til dauðadags.
Faðir Kristjáns var Guðmundur
á Miðhrauni Þórðarson frá Hjarð
arfelli 1807 og'hefur þar höfuðból
verið í þeirri ætt lengst af síðan,
og jafnan verið vel setið. Af þeim
Hjarðfellingum er margt fólk kom
ið, sem valizt hefur til forustu í
ýmsum atvinnugreinum hérlendis
og í Kanada.
Móðir Kristjáns á Hjarðarfelli
var Þóra Þórðardóttir frá Borgar-
holti, Þórðarsonar frá Lágafelli,
Jónssonar. Þórður Jónsson var
kallaður hinn stóri og var líka
kenndur við Skógarnes. Frá þeim
alnöfnum í Skógarnesi og Hjarðar
felli er fjölmennur og merkur ætt
bogi kominn, því að báðir áttu
fjölda barna, sem komust til full
orðinsára, en slíkt var ekki alltítt
á þeim árum harðréttis og barna-
dauða.
Þóra á Miðhrauni var í 8. lið frá
Marteini presti á Staðarstað, sem
um tíma var biskup, sem frægt
er. Hún var fíngerð kona og hafði
á sér heldri kvennahátt, að kunn-
ugir töldu. Það féll í hennar hlut
að ganga Theódóru i móðurstað, er
hún missti móður sína fjögurra
ára. Þóra var þá sjötug og bjó
með seinni manni sínum, Þórði
Hreggviðssyni, afabróður Theó-
dóru.
Þessi öldruðu heiðurshjón reynd
ust henni sem beztu foreldrar og
minntist hún þeirra jafnan síðan
með miklu þakklæti. Hún var hjá
þeim til þeirra æviloka, en 9 ára
flytur hún til föður síns að Hjarð
arfelli, en naut hans ekki lengi
við. Kristján andaðist 1894, 41 árs
að aldri. Hann hafði kvænzt öðru
sinni Elínu Árnadóttur, ættaðri úr
Stafholtstungum og þau eignuðust
3 börn, en með Sigríði átti hann
4 og var Theódóra næst yngst.
Alsystkini hennar voru Guðbjart
ur hreppstjóri á Hjarðarfelli og
Alexanuer, báðir iátuir og Stefán,
vegaverkstjóri í Ólafsvík, en hálf
systkini þeir bændurnir í Mikl-
holtshreppi Sigurður í Hrísdal. og
Þórður á Miðhrauni, og Vilborg
húsfreyja á Ölkeldu í Staðarsveit.
Hjá stjúpu sinni og seinni
manni hennar, Erlendi, dvaldi
Theódóra til 15 ára aldurs, ,en
flutti þá til Jósafats snikkara í
Stykkishólmi og Ingveldar. Átti
hún þar heimili um skeið og taldi
vist hjá þeim hjónum hafa verið
sér góður skóli. M.a. lærði hún
á þeim árum saumaskap, sem þá
var ekki algengt. Var það henni
meir en nafnið eitt, því að hún
afkastaði miklu og góðu verki á
því sviði. n
En nú verða þáttaskil í ævi þess
arar ungu stúlku. 23 ára flytur
hún til Ólafsvíkur. Þar hittir hún
lífsförunaut sinn, Þorkel Guð-
brandsson, greindan mann og harð
duglegan af ætt Síðupresta. For-
eldrar hans bjuggu í Ólafsvík, en
hann hafði alizt upp hjá afa sín-
um, merkisprestinum Þorkeli Eyj
ólfssyni á Staðarstað.
Mér er kunnugt um, að ungu
hjónin töldu það sína mestu ham-
ingju, er þau kusu hvort annað
til samfylgdar. — Hjónaband
þeirra var varðað ást og gagn-
kvæmri tillitssemi. Þeirra hveiti
brauðsdagar voru meir en 55 ár
Þau settust fyrst að í Ólafsvík
en hófu búskap í Staðarsveit 1909
Fyrst á Furubrekku til 1919, svo
á Þorgeirsfelli til 1921. Þetta voru
erfið ár til búskapar fyrir frum-
býlinga, svo að þau fluttu til
1 Hellissands, þar sem Þorkell stund
aði sjómennsku. 1925 fluttu þau
til Reykjavíkur. Seinustu 20 árin
hafa þau búið á Háteigsvegi 28,
ásamt eldri börnum sínum.
Börn þeirra eru: Sigríður Elín,
ekkja Jóhannesar Zöega Magnús-
sonar prentsmiðjustjóra; Guð-
brandur Ágúst, lögregluvarðstjóri,
kvæntur Friðrikku Jóhannesdótt-
ur og Ragnheiður, hjúkrunarkona,
gift Gunnari Steingrímssyni, loft-
skeytamanni. Þau ólu upp sem eig
ið barn Guðbjörgu Sæmundsdótt-
ur, frænku Þorkels, sem er gift
Pétri Guðmundssyni, bónda, Lax-
nesi. Fleira ungt fólk dvaldi hjá
þeim um lengri og skemmri tíma.
í Reykjavík stundaði Þorkell
verkamannavinnu, var starfsmað
ur Eimskip í áratugi, allt fram til
1961.
Theodóra var manni sínurn um-
hyggjusamur félagi og bjó honum
vistlegt heimili. Saman deildu þau
kjörum frá fátækt til bjargálna í
sveit og borg. Hún sá börn sín
vaxa upp og verða að nýtum þjóð
félagsþegnum, svo og barnabörn,
sem hún hafði yndi af að umgang
(Framh. á 15. síðu).
6