Tíminn - 02.10.1962, Blaðsíða 8

Sjötug:
Bergþóra Magnúsdóttir
SJÖTUG er í dag Bergiþóra hús-
freyja Magnúsdóttir, Halldórsstöð-
um í Laxárdal í S.-Þingeyjarsýslu,
ekkja Hallgríms Þorbergssonar,
fjárræktarfræðings, Hallgrímur
andaðist 12. febrúar 1961, rúmlega
81 árs gamall: fæddur 8. janúar
1880.
Bergþóra er fædd á Halldórs-
stöðum 2. október 1892, dóttir
Magnúsar Þórarinssonar, Ásmunds
sonar, Sölvasonar á Halldórsstöð-
um. En þeir langfeðgar áttu þá
jörð og bjuggu þar hver fram af
öðrum. Móðir Magnúsar, föður
Bergþóru, var Guðrún Jónsdóttir
ættuð úr Sæmundarhlíð og er mér
tjáð að hún hafi verið systurdótt-
ir séra Jóns prests og smáskammta
læknis á Grenjaðarstað. Hún gift-
ist í Halldórsstaði Þórarni, afa
Bergþóru. Magnús Þórarinsson
var landskunnur fyrir það einkum
að hann flutti inn tóvélar og setti
niður á bæ sínum nokkru fyrir
aldamót.
Móðurætt Bergþóru er og lands-
kunn. Kona Magnúsar á Halldórs-
stöðum var Guðrún Bjarnhéðins-
dóttir frá Böðvarshólum í Vestur-
hópi, alsystir Bríetar og Sæmund-
ar holdsveikralæknis í Laugarnesi.
Þau Guðrún og Magnús áttu tvær
dætur, Bergþóru og Kolfinnu. En
Kolfinna hefir einnig alið allan ald
ur sinn á Halldórsstöðum: Kona
Torfa Hjálmarssonar frá Ljótsstöð
um í Laxárdal, Jónssonar, af Skútu
staðaætt. Hjálmar var albróðir
þeirra Sigurðar i Yztafelli, séra
Áma á Skútustöðum og Helga á
Grænavatni. Kona Hjálmars var
Áslaug Torfadóttir frá Ólafsdal.
Bergþóra hlaut á ungum aldri
góða menntun. Hún dvaldist til
undirbúningsmenntunar hjá frú
Elízabetu Jónsdóttur frá Eyrar-
bakka konu séra Helga Hjálmars-
sonar að Helgastöðum og Grenjað-
arstað. Einnig dvaldist hún nokk-
uð hjá föðurbróður sínum. Þor-
bergi á Sandhólum á Tjörnesi en
kona hans var Guðrún Þorláks-
dóttir, prests, frá Reykjahlið. —
Enn dvaldist hún nokkuð á Húsa-
vík hjá Sigríði Metúsalemdóttur
og Þórdísi Ásgeirsdóttur, konu
Bjarna Benediktssonar kaupmanns
frá Grenjaðarstað. Allar þessar
dvalir stuðluðu að undirbúnings-
menntun hennar. En 18 ára göm-
ul innritaðist hún í kvennaskól-
ann í Reykjavík og lauk þar nárni
— en var síðan á hússtjómarnám-
skeiði. — Var hún þá að heiman
samfellt í 2 ár en bæði sumrin
var hún kaupakona að Hólmum
I LandeyjumhjáþeimhjónumGunn
ari bónda og hreppstjóra Andrés-
syni frá Hemlu og konu hans
Katrínu Sigurðardóttur. Dýrfinna,
dóttir þeirra hjóna var skólasyst-
ir Bergþóru og átti frumkvæði að
vistráðum hennar þessi sumur. —
Urðu þær aldavinkonur Bergþóra
og hún. Rómar Bergþóra mjög
þessi ágætis hjón á Hólmum og
börn þeirra öll.
Þær Halldórsstaðasystur urðu
fyrir þeim harmi að móðir þeirra,
Guðrún, andaðist frá þeim ung-
um árið 1900. Var Bergþóra þá 8
ára en Kolfinna yngri. Varð Magn-
úsi það þungt áfall og svo dætrum
hans. Fram úr þessum heimilis-
vanda réðst þó á bezta hátt, sem
kosið varð. Vinnukona var á heim
ilinu, sem Margrét hét Kristjáns-
dóttir frá Litlutjömum í Ljósa-
vatnsskarði. Henni treysti Guðrún
Bjarnhéðinsdóttir bezt til þess að
taka að sér forsjá heimilisins og
uppeldi dætra sinna og bað hana
þeirrar stóru bónar, þegar henni
sjálfri var ljóst orðið að hverju
fór. Margrét var frábær kona um
hjartagæði og trúmennsku og innti
hún þetta starf af hendi með hinni
mestu prýði meðan heilsan entist.
En stuttu eftir að Bergþóra kom
heim haustið 1913 að lokinni skóla
vist lagðist Margrét í rúmið þjáð
af lungnaþembu og steig ekki á
fætur eftir það. Hjúkraði Bergþóra
henni af stakri umhyggju unz
hún leystist frá þjáningum sín-
um eftir mjög langa sjúkdómsbar-
áttu.
Bergþóra Magnúsdóttir giftist
Hallgrími Þorbergssyni 17. júní
1915 og tóku þau hjón þá við búi
Magnúsar föður hennar og svo við
rekstri tóvélanna. Bjuggu þau á
Halldórsstöðum í 45 ár eða til árs-
ins 1960, að Hallgrímur lét af bú-
skap vegna ellibilunar, áttræður að
aldri. Halldórsstaðir eru stór jörð,
en þar var þá og ávallt þríbýli all
an þeirra búskap.Höfðu þau fyrst
í stað aðeins 1/6 af jörðinni. Síð-
ar rýmkaðist þó jarðnæði þeirra,
svo að þau höfðu þriðjung jarðar-
innar. Hallgrímur var hin mesta
hamhleypa til vinnú og áhugamað-
ur um fjárrækt og jarðrækt. Hann
hófst þegar handa að stækka tún-
ið með hinum gömlu plægingarað-
ferðum og svo síðar með hinum
stórvirkari aferðum vélvæðingar-
innar. Mun hann hafa fjór- eða
fimmfaldað ræktunarland jarðar-
hluta síns um það er lauk. Hann
lagði þegar í byrjun ástundun á
að rækta sauðfjárstofn sinn. En
í því efni varð hann fyrir miklum
áföllum, er fjárstofn hans, eins og
annarra bænda í Reykdælahreppi,
var tvisvar skorinn niður vegna
mæðiveikinnar. Annað áfall barst
þeim hjónum að höndum, er tó-
vélarnar brunnu óvátryggðar árið
1923.
Hallgrímur tók snemma upp
þann hátt að taka unglingspilta til
sumarvistar, sér til léttis. Þetta
varð þeim hjónum eigi aðeins hag-
kvæmt heldur færði þeim mikla
gleði, með því að svo tókst til um
aðbúð þeirra hjóna beggja að þess
um unglingum að þeir festu allir
mikla vináttu og tryggð við þau
hjón og þetta sumarvistarheimili
sitt.
Þau hjón, Bergþóra og Hallgrím-
ur eignuðust eina dóttur barna,
Þóru, hina ágætustu konu. Hún
giftist dugmiklum ágætismanni,
Valdimar Halldórssyni, sem nú hef
ur verið skipaður bifreiðaeftirlits-
maður og vegalögregluþjónn í
Þingeyjarsýslum. Þrátt fyrir það
að svo fátt gerðist um ungviði á
heimili þeirra skorti ekki barna-
gleði á Halldórsstöðum. Kolfinna,
systir Bergþóru og maður hennar
Torfi Hjálmarsson eignuðust og
ólu upp margt mannvænlegra
og góðra barna. Meðal þeirra eru
Magnús prófessor við Háskóla ís-
lands, Ásgeir bóndi á Halldórs-
stöðum og Hjálmar Jón gullsmið-
ur í Reykjavík.
Ekki urðu þau fjáð af veraldar-
auði Bergþóra og Hallgrímur en
vel bjargálna og stórveitandi allan
sinn búskap. Þegar faðir Bergþóru
setti upp tóvélar sínar þjónaði
hann eigi aðeins allri Þingeyjar-
sýslu heldur mönnum víðar að með
því að breyta ull þeirra í kembdan
lopa og band. Vandist þá á sá
háttur, að menn komu með ull
sína, settust upp á Halldórsstöðum
og biðu, unz ullin var kembd. Var
því stöðug gestnauð hjá föður
hennar og svo þeim Halldórsstaða
hjónum meðan tóvélanna naut við.
Ekki mun það hafa tíðkast á Hall
dórsstöðum að tekið væri fé fyrir
næturgreiðann. Við þennan hátt
var Bergþóra alin upp. Sjálf er
hún af þeirri gerð að hún á enga
nautn dýpri en að gera mönnum
greiða og veita þurfandi, bæði
húsaskjól og leiða þá að ríkulegu
vistaborði. Hafði mér oft komið í
hug að í æðum hennar renni blóð
þeirra manna og kvenna, sem get-
ið er um í fornsögum, að reist
hafi skála yfir /þjóðbraut þvera,
þar sem gestum öllum og gang-
andi var heimill ókeypis matur og
drykkur. Halldórsstaðir standa
nokkuð hátt vestan megin í Lax-
árdal, þar sem hann er breiðastur,
og er útsýn þaðan hið fegursta.
Fyrir því hefir svo reynzt, að nær
öllum, sem um dalliirt'lltófáf('íá'ýlW,'
hefir þótt fýsilegt að'Homá jíángaÖ
heim, eigi aðeins þeim, sem hafa
orðið þar gistivanir og átt þar
til vina að hverfa, heldur og ferða
löngum, sem átt hafa leið um dal-
inn.
Halldórsstaðahjónin, þau Hall-
grímur og Bergþóra urðu snemma
málfær vel á mannfundum. Auk
þess var Hallgrímur ritfær og stíl-
fær í bezta lagi. Þau' hjónin urðu
því jafnan í fremstu röðum þeirra
sem héldu uppi félagslífi í sveit
þeirra, og héraði. Þau tóku ríku-
legan þátt í starfi Ungmennafélag-
anna. Hallgrímur var mikill hrólc-
ur fagnaðar og flutti nær ávallt
ræður á gleðisamkomum bæði í
Laxárdal, Reykjadal og víðar í
héraðinu. Bergþóra var formaður
í kvenfélagi, sem stofnað var í
Reykjadal en stofnaði síðan félag
í sinni eigin sveit og veitir því
forstöðu enn í dag. Hún hefir
verið fulltrúi félags síns á mörg-
um meiri háttar fundum og þing-
um kvenfélaganna. Þá hefir hún
og verið safnaðarfulltrúi á héraðs
fundum kirkjunnar og oftar en
einu sinni fulltrúi á aðalfundum
Kaupfélags Þingeyinga.
Bergþóra á enn heimili sitt þar
sem hún var borin og barnfædd
og hefir átt heima í sjötíu ár, í
sínu gamla húsi og góðu sambýli
með sonum Sizzíar vinkonu sinn-
ar og Páls Þórarinssonar, þeim
William Francis og Þór, en
dvelzt þó oft langdvölum á Húsa-
vík hjá dóttur sinni og tengdasyni.
Hún er aufúsugestur hvarvetna í
Þingeyjarsýsiu. enda eiga Þingey-
ingar henni góðan greiða að
launa.
í dag tekur hún á móti afmæl-
isgestum sínum heima á Halldórs-
stöðum.
Sjálfur á ég margs og góðs að
minnast frá tíðum dvölum mín-
um á Halldórsstöðum, hjá þeim
Ameríski strengja-
kvartettinn og Kuusik
Tónlistarféiagið efndi til tón-
leika í Austurbæjarbíói h. 25. sept.
s.l. Ameriski strengjakvartettinn
La Salle lét þar til sín heyra. Eru
hér á ferðinni mjög góðir tón-
listarmenn, hver á sínu sviði, og
eftir þennan höfund. Kvaitett í
f-moll eftir Ravel með öllum sín-
um dásamlegu óbeinu áhrifum,
var lokaverkið á þessum tónleik-
um. — Ef gerður er sanaanburð-
ur á þessum tvennum tónleikum,
sem heild fágaðir og hófsamir. Er sést bezt hversu veigamikið atriði
samleikur þeirra mjög „kultiver- 1 góð hljómskilyrði fyrir strengja-
aður“ og vel samfelldur. j kvartett eru, þótt þau séu ekki
Fluttu þeir hlustendum 3 verk | fullkomin í sal Melaskólans, tónn-
að þessu sinni, og hófust tónleik- j inn stundum full hrjúfur, var það
arnir á kvartett í d-moll K. 421 j þó lífvænlegra en á hinum fyrri.
eftir Mozart. Algjör andstæða við Yfirleitt voiu þessir tónleikar á-
það var kvartett No. 1 eftir Gunth-
er Schuller, ósvikið afkvæmi dags-
ins í dag, samið í 12 tóna kerfi.
Er þar ýmsu snúið við t. d. kafla-
skipting — hægur — hraður —
hægastur — og var sá síðasti ekki
óskemmtilegur. Eins og svo mörg
r.útímatónskáld notfærir þessi höf.
sér þagnir mjög mikið, og má
bakka það hljóðfæraleikurunum,
hversu vel þeim tókst að halda
hlustendum við efnið. Liggur
þarna vissulega ótrúleg vinna á
bak við. Lokaverkið var kvartett
í B-dúr op. 67 eftir Brahms, mjög
fagurt verk og vel spilað, en hljóm
burður fagur þessa tegund tón-
listar virðist engan veginn full-
nægjandi á þessum stað og varð
því litaauðgi Brahms helzt til
daufgerð. Þeir fjórmenningarnir
efndu svo aftur til tónleika á
vegum Kammeimússíkklúbbsins í
Melaskólanum h. 27. þ.m. Á
efnisskránni voru ný verk,
svo sem Haydn-kvartett í c-
moll op. 74 No. 1. Bagadellur op.
9 eftir van Webern er tónverk
mjög í líkingu við kvartettinn eft-
ir G. Schuller, þótt formið sé ann-
að, eins og nafnið bendir til. Ýms-
ar skemmtilegar stemmningar
komu fram í þessu verki, sem
gaman var að, enda mjög vel flutt
Consertina eftir Stravinsky var
allt að því gamaldags, eftir að
hafa heyrt van Weber á undan, verk sitt til fullnustu.
enda verkið ekki viðamikið og vera
nægjulegir og efínisskráin fjöl-
breytt og vel valin. — U.A.
Óperusöngvarinn Tijt Kuusik
frá ríkisháskólaóperunni í Tallin,
hélt tónleika í Gamla Bíói 26.
þ.m. Hr. Kuusik hefur volduga og
mikla tenór-baryton-rödd, sem er
breið og jöfn að tóngæðum, þótt
söngvarinn sé af léttasta skeiði.
Öll meðferð hans á viðfangs-
efnunum ber vott um kunnáttu
og vald hins fullþroskaða lista-
manns. Efnisskráin var margvís-
leg að innihaldi bæði óperuaríur
og ljóð. Þótt óperan sé auðheyri-
lega aðalverkefni söngvarans,
gerði hann Ijóðum F. Schuberts af
bragðsskil og má sérlega geta álfa
kóngsins, sú túlkun líður hlust-
anda seint úr minni.
Aría úr Tannhaiiser eftir Wagn
er varð samt ekki eins háreist og
við hefði mátt búast, en aría
Figaros úr óperunni Rakarinn
frá Sevilla, var svo sönn, að þar
var Figaro kominn ósvikinn. —
Söngvarinn hlaut mjög hjartan-
legar móttökur og söng þrjú auka
lög, þar af aríu Mefisto úr Faust
eftir Gounod, sem hann söng með
miklum glæsibrag. Við hljóðfær-
ið var T. Alango og var undirleik
ur hennar mjög góður og auð-
heyrt, að þar var á ferðinni undir
leikari, sem kann og skilur hlut-
U.A.
Börn sem verzlunarvara
víða í Bandaríkjunum!
Þingnefnd sem hefur það
hlutverk að rannsaka glæpi
unglinga hefur uppgötvað
að um öll Bandaríkin er rek-
in ólögleg verzlun af miklu
kappi og er þar um að ræða
verzlun með kjörbörn.
„Barnasalarnir" auglýsa ó-
feimnir að þeir hafi við-
skiptavini um öll Bandarík-
in.
Nefndin vill í þessu sambandi
koma því i lög að refsivert sé
að fá mæður til að fara til ann-
aira ríkja í því skyni að selja
börn sín. Þeir stinga upp á að
fimm ára fangelsi verði refs-
ingin fyrir slíkt athæfi.
f skýrslu sinni til þingsins
nefnir nefndin nokkur dæmi um
þessa nýstárlegu verzlunarhættr.
3000 dollarar fyrir barnið
Einn af hinum skuggalegu og
Bergþóru og Hallgrími bróður mín
um um nálega hálfrar aldar skeið:
Rausnarsamlegrar greiðasemi,
stakri umhyggju og elskusemi. —
Fyrir því vildi ég minnast hennar
í dag um leið og ég sendi henni
os ástvinum hennar hjartanlegar
ástúðarkveðjur og hamingjuóskir
Jónas Þorbergsson.
ljósfælnu borgurum Chicago,
William Menella, ferðaðist um í
því skyni að útvega „stórkaup-
manni í Chicago, Gale Marcus,
börn og sá hinn sami seldi þau
síðan aftur á ekki minna en 3000
dali stykkið.
Maður einn í Duluth, Minne-
sota, borgaði a. m. k. 12 van-
færum konum álitlegar fúlgur til
þess að þær létu ekki eyða fóstr-
inu, heldur fóru til nágranna-
bæjanna og ólu þar bömin. í
samvinnu við lögfræðing í Chica-
go voru börnin síðan seld barn-
lausum hjónum fyrir allt að 3000
dali.
Annar lögfræðingur sem hand-
tekinn var fyrir þátt sinn í slíkri
verzlun hafði tekið milli 1000—
1700 dali í ómakslaun í hvert
sinn er hann seldi barn.
Þingnefndin þykist hafa kom-
izt að raur um að skipulögð
launverzlun með börn er rekin
: nær hverju ríki Bandaríkjanna.
Varaheiibrigðisráðherra Wilb-
ur Cohen lýsir því yfir að sérfróð
ír menn telji hættulegt að fólk
taki sér kjörbörn án þess að sér-
fræðingar hafi þar hönd í bagga
undir umsjón hins opinbera. Ár-
ið 1959 voru tekin 20.000 kjör-
börn án þess að yfirvöldunum
gæfist nokkur kostur á að fylgj-
ast með. Þingnefndin leggur á-
FYp .ih?»!r. a lf) siftn
8
T í MIN N briðjudaginn, 2. október 1962 —