Tíminn - 05.10.1962, Blaðsíða 8

Getur
stjörnu-
fræði
verið
þjóðleg?
etnu málverkinu á sýningunni í Listamannaskálanum.
FYRIR allmörgum árum bjó
Þorvaldur Skúlason
listmálari í braggahverfi, er
nefnist Kamp-Knox, vestur við
Kaplaskjól. í fyrsta sinn sem
ég kom I þetta hverfi til að
heimsækja Þorvald, leitaði ég
lengi dyrum og dyngjum,
spurði mig áfram í mörgum
brðggum, sem hver var öðrum
líkur. Sumir er ég spurði til
vegar, voru nýfluttir í hverfið
og vissu ógerla, hvar listmálar-
inn væri til húsa, en loks stanz-
aði ég drenghnokka á gangstíg
og spurði hann um dvalarstað
Þorvaldar, og hann svaraði:
„Þegar þú kemur að braggan-
um með nafninu Picasso á, þá
finnurðu hann þar. Hann er
víst alveg eins og Picasso. Einn
af okkur strákunum málaði það
á braggahurðina úr því að það
stóð ekkert á henni“.
Mér gekk greiðlega að finna
bústað Þorvaldar, því að það
sást vel tilsýndar, hvar braggi
var merktur Picasso, og enda
þótt Þorvaldur væri enginn
leiguliði hins spænska kollega
síns og kærði sig ekki um að
vera merktur honum, vildi
hann alls ekki gera hinum ungu
vinum sínum í Kamp-Knox það
á móti skapi að þurrka nafnið
af hurðinni.
En það eru raunar fleiri en
strákarnir í Kamp-Knox, sem
líta á Þorvald sem eins konar
íslenzkan Picasso, hann sé upp-
hafsmaður og æðsti páfi abstr-
akt-stefnunnar á íslandi, því
var Þorvaldur (og er jafnvel
enn) hataður af þeim, sem þyk-
ir hann hafa haft ljótt fyrir
unglingunum og eigi höfuðsök-
ina á allri „spillingunni“ í ís-
lenzkri málaralist seinni ára.
En svo eru aðrir, sem telja hin
ar „ómyndrænu" myndir Þor-
valdar síðustu tvo áratugina
vera meðal beztu mynda ís-
lenzkra frá þeim tíma, þaul-
hugsuð, sterk og persónuleg
verk. Nú gefst hverjum tæki-
færj að sjá þetta með eigin
augum, því að Þorvaldur held-
ur einmitt sýningu þessa dag-
ana í Listamannaskálanum. Og
þótt málarar þykist segja allt,
sem þeir hafi ajj segja í mynd-
um sínum, varð Þorvaldur ljúf-
mannlega við því að svara
nokkrum spumingum mínum
um þetta eilífa deilumál.
Kúbísk afrek
— Hvað segirðu um sámlik-
ingu á þér og Picasso? Finnur
þú til mikils skyldleika?
— Ég tel hann ótvírætt einn
af mestu snillingum myndlist-
arinnar, eins og raunar fleiri
af kúbisku málurunum. Trúlega
hafa kúbistarnir skapað sumt
af því bezta, sem til hefur orðið
í heimi myndlistarinnar. En
það er svo einkennilegt, að
þeir skildu eiginlega aldrei,
hve langt þeir voru komnir,
ég held þeir hafi orðið hrædd-
ir, þegar þeir fóru að taka sól-
arhæðina, töldu einhver vand-
kvæði á að halda áfram. Raun- •
ar greip heimurinn fram í fyr-
ir þeim. Það var þegar heims-
styrjöldin fyrri braust út og
þessir félagar frá París urðu
að fara í stríðið. Þeir voru að-
skildir í nokkur ár og hlé varð
á því starfi, sem vissulega
spratt upp af því, að þeir voru
nágrannar, skiptust á skoðun-
um, brutu sameiginlega mál-
in til mergjar. En það féll ekki
í þeirra hlut að móta abstrakt-
stefnuna, sem svo er kölluð.
Það voru aðrir menn. sem
komu fram á sjónarsviðif? eftir
stríðið. Það var þá, sem abstr-
aktstefnan hrökk upp af stand-
inum. Picasso hefur i rauninni
aldrej verið abstrakt, oftast set
ur hann t. d. augu eða einhvern
slíkan þekkjanlegan hlut í
myndir sínar, og annar mesti
kúbistinn, Braque, er líka i
rauninni fígúratívur í eðli sínu.
Fékk ofnæmi fyrir trjám
— Var abstraktstefnunni tek
ig tveirn höndum' í París?
— Það væri synd að segja.
Og margir hafa orðið að heyja
þar lífsbaráttuna áratugum sam
an án þess að bera nokkuð ann-
að úr býtum en ánægjuna af
starfinu einu. Þetta á ekki sízt
við um marga útlendinga. Svo
að ég nefni einhvern, það þykir
víst ótrúlegt, en satt er þáð
samt, að hollenzki málarinn
Piet Mondrian hafði verið í
París í 25 ár áður en þeir lét
ust vita, að hann væri til. List-
fræðingurinn Seuphor hefir
harizt fyrir því í mörg ár að
Nútímalistasafnið í París kaupi
myndir eftir Mondrian, en það
liefir ekki náð fram að ganga.
Fæstir, sem sjá verk Mondri-
ans frá síðari æviárum kans,
mundu geta sér til, að hann
hafi málað landslagsmyndir til
40 ára aldurs, einkum og sér
í lagi málaði hann myndir af
trjám. En hann fékk sig sadd
an af því. Hann fluttist til
Ameríku eftir Parísarárin, og
þar átti hann eftir að lifa sitt
stærsta ævintýri í listinni. Og
hann'-varð mest hrifinn af New
York vegna þess, að þar sá
hann engin tré á götunum. Þar
endurfæddist hann í listinni.
Sáu ekkert nema sjálfa sig
— Var París svona sein til
að viðurkenna hið nýjasta í
listinni?
— Þeir voru nokkuð slæmir
að þessu leytj hér áður, eink-
um að því er snerti útlend-
inga eða öllu heldur það, sem
var ag gerast í öðrum löndum.
Það mundu ekki allir trúa því
nú, að Paul Klee var svo að
segja óþekktur í París á fyrstu
árunum, sem ég var þar. Ég
man varla eftir sýningu hans
þar. Aftur á móti sá ég sýn-
ingu um þetta leyti í Kaup-
mannahöfn á verkum eftir
Klee, Kandinsky og Miro. En
ekkj eyddu blöðin þar miklu
púðri á þá. En nú kvegur við
annan tón. Allt hefir breytzt,
meira ag segja vita Frakkar af
því nú orðið, að það er víðar
málað en í París. Ameríku-
menn hafa mikið breytt þessu
viðhorfj Parisar, því að ekki
þýðir að ganga fram hjá því,
að t. d. í New York hafa verið
að gerast mjög. merkilegir hlut
ir í þessum efnum hin síðari
ár.
París er slagæð mynd-
listarinnar
— Finnst þér samt nauðsyn-
legt að sækja París heim ann-
að veifið?
— Það er mér óhætt að segja
að sé allt að því nauðsynlegt.
Púlsinn er í Paris, það þýðir
ekki að neita því. að slagæð
myndlistarinnar er þar. Með
því að fara þangað og staldra
mm
Málverkið „Siávarþorp", sem um getur f viðtalinu, málað rétt fyrlr 1950. Sjá ummæli málarans: ,,*Hún
er í vlssu samræml við það, sem ég er að gera nú".
Gunnar Bergmann
ræðir við
ÞorvaM Skáhson

T í MI N N . föstadzmma 5. okíí&er >36?