Tíminn - 10.10.1962, Blaðsíða 2

Heitan sólskinsdag í sum-
ar varS hálfgert uppþot í
City og mundi ýmsum þykja
tilefniS auvirSilegt. Nokkr-
ir spekúlantar höfSu dirfzt
aS klæSast léttum sumarföt-
um og komu berhöfSaSir aS
stórri nýlegri byggingu þar í
hverfinu og hugSust ganga
rakleitt inn þar sem þeir áttu
viSskiptum aS gegna. Þeir
voru óSar reknir frá og ekki
hleypt inn fyrH en þeir höfSu
fariS heim og klæSzt á ný hin
um venjulega City-skrúSa,
svörtum fötum og harSkúlu-
hatti. Og þess utan urSu þeir
aS bera veldissprota hverfis-
ins: svarta regnhlíf.
Þetta átti sér stað fyrir utan
hjá Lloyds, sem sennilega er
frumlegasta og nytsamlegasta til-
lag Englendinga til fjármála-
heimsins. Þessi nýja bygging
Lloyds er ekki fögur að sama
skapi og hún er stór. En þarna
er Lloyds til húsa. Ýmsir halda
að Lloyds sé rekið sem venjulegt
tryggingafélag, það er þó fjær
öllum sanni. Miklu fremur væri
hægt að líkja „fyrirtækinu" við
stóran markað. Þar gilda sömu
lögmál og reglur, „varan" er boð-
in til sölu og „kaupendur" geta
valið á milli rétt eins og á venju-
legum markaði.
Byrjaði á kaffi
Að vísu er stórmikill munur á
ytra borði á Lloyds og fiskmark-
aðinum í Billingsgate, sem þarna
er skammt frá. En í eðli sínu er
tryggingin á hinum alþjóðlega
tryggingamarkaði Lloyds vara á
sama hátt og rauðspretta og
þorskur.
Þetta hófst allt yfir nokkrum
kaffibollum fyrir nær 275 árum
í London. Það hefði einnig getað
gerzt víða annars staðar í heim-
inum, en hvergi hefði það getað
haldið sinni upprunalegu mynd
allt fram á okkar daga nema i
Stóra-Bretlandi.
Teið, sem er snar þáttur í
brezku þjóðlífi, kemur lítið sem
ekkert við sögu Lloyds. Það var
lítið kaffihús í Tower Street við
Thames-á sem varð upphaf að
hinni risavöxnu tryggingastarf-
semi Lloyds sem nú spannar
heiminn allan og nær inn á öll
svið viðskipta og verzlunar,
framkvæmda og athafna. Kaffi-
húsið var sett á laggirnar
skömmu eftir 1680 og varð sam-
komustaður stórkaupmanna, fjár
málamanna og skipaeigenda. Það
var siður í þann tíð að kaupmenn
tóku að sér að aukastarfi að
tryggja skip og skipsfarma. í
„Lloyds Coffee House“ var ekki
eingöngu gott kaffi á boðstólum,
heldur einnig blek og pappír og
eigandinn hvatti viðskiptavinina
til að ganga frá málum sínum
yfir i'júkandi kaffinu.
Þannig varð veitingastaðurinn
samkomustaður kaupmanna og
kaffið þokaðist til hliðar, ekki
sízt þegar gestgjafinn hóf út-
Hér er bréf frá siómannl:
,ÉG SENDI ykkur hér með smá-
greln, sem ég bið ykkur að blrta
fyrir mig. Það er út af grelnum,
sem birtar hafa verið í dagblöð-
um bæjarins út af kaupi sjómanna
á síldvéiðum sumarið 1962. Það
hafa verið mlkil skrlf út af kaupi
sjómanna, í Morgunblaðinu, Al-
þýðublaðinu og Vísi um hæstu
bátana í sumar, og nokkrir tll-
greindir með mikinn hlút. En vita
svo þessir góðu herrar hvað sjó-
maðurinn þarf að leggja á sig
fyrlr þetta kaup. Mér flnnst að
þesslr menn sem mest blása um
þénustu sjómanna, ættu að fá sér
pl,áss eitf sumar til prufu, og
skrifa svo um hlut sinn og lofa
almenningi svo að heyra hvernig
gerðardómurinn hefur rýrt kjör
sjómannsins. Það voru gerð út
224 skip til síldveiða í sumar, og
af þeim voru 110 skip undir 10.000
málum og tunnum. Vill svo Morg
unblaðið, Alþýðublaðið og Víslr
ekki fræða almenning á því hver
gáfu á blaði þar sem var að finna
ýmsar fréttir úr fjármálaheim-
inum og skýrt frá skipafei'ðum.
Eftir dauða Lloyds árið 1713
varð staðurinn að hreinum trygg-
ingamarkaði og nú á dögum er
hlútur sjómannsins var á lægstu
skipunum, og svo sklpi, sem var
með tíu þúsund mál og tunnur,
og reikna hlutinn út í tvelm dálk-
um, með gömlu samningunum og
svo með gerðardómslögunum, sem
nú eru fræg orðin, með því að
ráðast á sjómennina og rýra kjör
þeirra, þegar allar stéttir fá launa
hækkun og vörurnar hækka, og
svo ekki sízt fyrir að svívirða
þannig sjómannafélögin i heild.
Og hvað gerist svo? Jú, blöðin bá-
súna út gerðardóminn og finnst
hann alveg sjálfsagður hlutur, því
útgerðin er að fara á hausinn. Þó
það sé vitað að á hæs'tu skipun-
um fékk útgerðarmaðurinn allt
upp í þrjátíu þúsund krónur frá
hverjum háseta út úr gerðardóm
inum. Dálagleg hýra það fyrir út
gerðina. Svo stendur í Alþýðublað
inu fimmtudaginn 27. sept. 1962
212. tbl. með stórum stöfum: „Hef
ur stórbætt kjör sjómanna .Mikill
árangur sjómannesambandsins.
þó'tt kommúnistar berjist gegn
það eitt af því fáa sem minnir
á upphafið, að dyraverðirnir við
innganginn eru kallaðir þjónar.
Allt er tryggt
Tryggingastarfsemi getur virzt
í fljótu bragði heldur óskemmti-
leg og leiðinleg, en því er ekki
til að dreifa hjá Lloyds. Þar er
fjölbreytnin óendanleg og engin
takmörk fyrir því hvað þeir taka
að sér að tryggja. Að vísu er út-
reikningum og tölvisi beitt út
í æsar en þarna eru líka teknar
tryggingar sem meir svipar til
veðmála eða happdrættis þar sem
ekki er hægt að ákvarða áhættulík
ur með nokkurri vissu eins og í
„venjulegu tiyggingafyrirtæki"
með aðstoð hagskýrslna og
reynslu.
Hvar annars staðar væri hugs-
anlegt að tryggja geimskip og
geimfara en hjá Lloyds? Hvar
væri hugsanlegt nema hjá Lloyds
að forráðamenn knattspyrnu-
kappleiks gætu tryggt sig gegn
rigningu eða kvikmyndafram-
leiðandi gæti tryggt sig gegn
móðursýkisköstum leikkvenna?
(Framhald á 12 síðu)
því. Bátasjómenn fengu fyrir at-
beina sambandsins 1961 10—25%
hækkun meS breyttu hlutasklpta-
fyrirkomulagi" en Jón Sigurðsson
gleymir 14% lækkuninni, sem varð
f sumar á síldveiðunum. í áttundu
grein er minnzt á 200,000 kr. trygg
ingu fyrir sjö menn. Það er gott
og blessað, ef henni er hlýtt, en
það hefur því miður viljað brenna
við að svo væri ekki. Hvar er svo
lífeyrissjóður bátasjómanna kom-
inn? Það gengur heldur seint að
fá hann f samninga, kannski lof.
orð næst. Nei sjómenn, svona iát-
um við ekki blekkja okkur. Nú eru
í vændum nýir samningar ,og nú
er tækifærið að fá kjör okkar
bætt og standa saman sem einn
í kjarabaráttunni, sem fer í hönd
og láta engin íhalds- eða krata-
sambönd tvistra sjómannastéttinni.
Stöndum nú allir sem einn í kjara
baráttunni, sjómenn, á meðan sum
Ir útgerðarmennirnir eru að lelka
sér suður á Spáni.
Sjómaður."
„Stafrófskver fyrir
heBdri manna börn“
Skattstjóraskipan'ir Gunnars
fjármálaráðherna eru töluvert
umræðuefn'j manna um þessar
mundir; liafa menn sitthv.að
um það að segja. Flestum hi.n-
um nýju skattstjórum er það'
sameiginlegt, að þeir eru eld-
traustir íhaldsmenn en alger-
leiga reynsluliaus'ir í skattstjóra
störfu.m. Eru mangir af ílwids-
aðli komnir. Rikisskattstjóri
var skipaður snemma í vor, en
tók við embætti sínu um síð-
ustu mánaðamót. Sumarstarfið
var hins vegar að hj'álpa Gumn-
arí við undirbúning hinnar
nýju skattheimtuskipunar og
semja reglur um starf skatt-
anna. Þessar, reglur hafa nú
verið sendar nýju skattstjórun-
um í smákveri, og þcir eru
setztir við að læra. Kalla menn
nú kverið að vonum „STAF-
RÓFSKVER FYRIR HELDRI
MANNA BÖRN“, en það var
frægt kver á öldinni sem le'ið.
Síðkomin umsókn
Eitt dæmi u,m vinnubrögðln
í skattstjóraskipuninni er það,
að þegar umsóknarfrestur um
skattstjórastarfið á Suðvestur-
land'i var útrunninn, höfðu að-
eins sótt um það þeir, sem ver.
ið höfðu starfandi skattstjór.ar
á þessu svæð'i til þessa. En það
þótti ekki við unandi, og tók
Gunnar að leita að nýjum
manni með réttum lit og ætt.
Eftir nokkurn tíma fékk hann
Ævar ísberig til þess að sækja
um starfið. Kom umsókn lwns
allmörgum dögum eftir að um-
sóknarfresti var lokið, og síð-
an var hann settur í starfið.
Vísitalan í sambandi
Eitt af því, sem núverand'i
ríkisstjórn gerði og ta'ldi happa
ráð var að kippa kauipgjalds-
vísitölunni úr sambandi, sem
kallað var, þ.e. að hún væri
reíknuð út eft'ir sem áður, en
kaup ekki greitt samkvæmt
henni. Með þessu átti að' koma
í veg fyrir víxlverkanir kaup-
gjalds og verðlags. En nú er
komið j Ijós, ,að vísitalan er
komin í nokkurt samband aft-
ur, oig hefur það gerzt þannig,
að ýmsar stéttir hafa fengið
það ákvæði í kjarasamninga
sína, að hækki vísitalan urn
ákveðinn stigafjölda, oftast
miðað við fimm stig, þá geti
stjórn viðkomandi stéttarfélags
leitað eftir kauphækkun í sam-
ræmi við það, oftast án upp-
sagnar samning.a, Þetta á eink-
um Við um hinar launahærri
stéttir. Hafa nokkrar kaup-
hækkanir át't sér stað í siam-
ræmi Við þetta hjá einstökum
starfshópum, einku.ni hinum fá-
mennari og ofan við meðallag
að launahæð.
Þannig er nú vísita'ian komin
í samband sums staðar aftur,
Oig verkar á sinn hátt til launa-
hækkunar sums staöár oig verð-
hækkana af völdum þess, en
kemur hvergi nærri til launa-
hækkunar hj'á öðrum. Þetta
veldur geysilegri ringulreið í
kaupgjialdsmálum en í heild
kemur það verst niður á hinum
fjölmennustu lágtekjustéttum,
sem ekki fá kauphækkun en
hins vegar þá hækkun í vöru-
verði, sem þetta nýja samband
vísitölunnar veldur. Þctta er
sem sé ein af „kjarabótuiuum",
sem ,,hinn breiði fjöldi" með
„mikla kaupmáttinn“, sem rit-
stjóri A'IþýðuMaðsins talar
um, hefur fengið úr hendi þess-
arar ríkisstjórnar.
2
T í M I N N, miðvikudagurinn 10. okt. 1962