Tíminn - 11.10.1962, Blaðsíða 4

ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ:
FRUM-
SÝNING
í GÆR-
KVÖLD!
Nína Sveinsdóttir, Herdís Þorvaldsdottir, Guðbjorg Þorbiarnardottir, Róbert Arnfinnsson og Jon Sigurbjörnsson i hlutverkum sínum.
Sautjánda brúðan
Dau I auilar I ailr eru bæði í Ástralíu og annars stað
enir itay Lawier. ueiK ar skilyrði menningariífs.
stjóri Baidvin Halldórsson
Skáldskapur hinnar nýju heims
álfu, Ástralíu, hlýtur að vekja
nokkra forvitni manna. Ástæða
er tií a<5 ætla, að rætur ástralskr-
ar menningar hafi staðið fremur
grxrnnt í ófrjórri og harðbýlli
jörS. Það hlýtur að vera erfitt
að vera skáld*í landi, sem getur
ekki ausið af lindum fornra
menningarerfða, ekki sótt neinn
efnivið í forna sögu, goðsagnir og
yóðsögur, í landi þar sem ekki
er einu sinni hægt að yrkja um
vorið eða haustið eða um öll
hin margvíslegu hambrigði nátt-
úrunnar, sem skáld hins gamla
heims hafa ort um f árþúsundir.
Og naumast geta skáldin ástr-
ölsku hafa fengið nokkra teljandi
uppörvun frá þjóðfélagi sínu.
Engin þjóð á sér óskáldlegra
upphaf. Eftir baráttu frumbýlis-
áranna við náttúruöílin, þegar
svo til enginn sinnti skáldskap,
hófst „gulltímabilið" meg lífsvið-
horfum nýríkrar kynslóðar. Þeir
greindustu óttu vísan frama á
fjórmála- og stjórnmálasviðinu,
en skáld voru fyrirfram dauða-
dæmd. Með menningarþjóðum
hefur alltaf verig allstór hópur
menntaðra manna, sem gert hefur
skáldum og listamönnum fært
að vera til. í Ástralíu hefur fram
á síðustu ár ekki verið um neina |
slíka stétt að ræða. — Ekkert!
sem með öðrum þjóðum hefurj
skapað skilyrði fyrir verulegan!
skáldskap hefur þar verið fyrir!
hendi. Og þegar þetta er athugað, j
þarf ekki að koma á óvart, að j
Ástralía hefur fram til þessa j
ekki fóstrað nein stórskáld. Þaði
eignast engin þjóð betri skáld en j
hún á skilið.
En þótt skáldskapur almennt
hafi aldrei risið hátt í Ástraliu,
hefur ördeyðan þó hvergi verið
slík sem í leikbókmenntum. Það
er ekki hægt að tala um neinar
ástralskar leikbókmenntir nema
síðasta áratuginn. Heimsókn
Bretadrottningar 1953 varð til
þess, að nokkrir efnamenn beittu
sér fyrir stofnun þjóðleikhúss
og í kjölfar þess myndaðist stétt
manna sem hér eru kallaðir „list-
snobbarar". Þetta er heimskulegt
orð, því að einmitt þessir menn
Ray Lawler höfundur Sautjándu
brúðunnar er að ég held fyrsta
skáld Ástralíu, sem vinnur sér
heimsfrægð. Nú á dögum þurfa
menn að vísu ekki að vera mikil
skáld til að hljóta frægð, ef réttir
menn standa á bak við þá. Frægð-
in er nú orðin afrek auglýsinga-
mannsins fremur en listarinnar.
Ray Lawler hefur verið jöfnum
höndum leikritaskáld, leikari og
leikhússtjóri. Yrkisefni hans í
þessu leikriti er líf lausamanna,
sem vinna á búgörðunum og
halda síðan með feng sinn til
borgarinnar. í sautján ár hafa
lausamennirnir Roo og Barney
stundað uppskerustörf „fyrir
norðan“ sjö mánuði í senn. Hin-
um fimm er eytt í sambýli við
vinkonur þeirra í Melboume.
Höfundur velur persónur sínar
á allt að því stærðfræðilegan
hátt. Tveir karlmenn, sem eru
andstæður en þó sömu tegundar,
og tveir kvenmenn sem eru and-
stæðar á svipaðan hátt. Roo, leik-
inn af Jóni Sigurbjörnssyni er
þrár og stoltur „foringi", eins
konar Napóleon vinnuflokksins.
Sú viðurkenning er honum fyrir
öllu og bindur hunn flokknum.
Og þegar yngri maður loks vinn-
ur af honum foringjatignina er
hann fús að hætta lausamennsk-
unni. Jón gerir hlutverkinu
prýðileg skil. Karlmennska hans
og barnaleg alvara, skaphiti og
þunglyndi, eru ‘ ’ 'alíi'1' éígmléikar,
sem gera foringjann raunsanna
persónu.
Félaga Roos, Barney, leikur
Róbert Arnfiiunsson. Þótt þessir
tveir menn virðist á yfirborðinu
svipaðir, eru þeir raunar hreinar
andstæður. Roo lætur alltaf
stjórnast af lífsreglum og ákveðn
um siðferðishugmyndum. Barney
stjórnast hins vegar eingöngu af
löngunum sínum. Hann er hinn
fæddi lausamaður, sem hvergi
eirir til lengdar og fer frá einni
konu til annarrar. Roo hins vegar
kemur alltaf aftur til sömu kon-
unnar. Barney hefur hvorki löng-
un né getu til að vera foringi,
en hann leggur kapp á að vera
talinn mesta kvennagullið í hópn
um. Róbert Arnfinnsson nær
strax í byrjun meistaralegum tök
um á þessari persónu og heldur
þeim til leiksloka. Samleikur
Róberts og Jóns er skemmtileg-
ur og þróttmikill.
Kvenpersónurnar í aðalhlut-
verkunum eru andstæður eins og
Roo og Barney. — Olive, leikin
af Guðbjörgu Þorbjarnardóttur,
stjórnast af sterkum tilfinningum
sínum og lætur sig borgaralegar
venjur engu skipta. Hún elskar
Roo vegna þess að hann er frjáls
og ófjötraður, vegna þess að
hann kemur og fer. Þegar Roo
sér að sér muni ekki auðnast að
verða lengur foringi fyrir norð-
an, ákveður hann að kvænast
Olive og fá sér vinnu í bænum.
En bónorð hans bindur enda á
ástir hans og Olive. Með því hef-
ur hann misst allt, sem henni
þótti eftirsóknarverðast. Þegar
Guðbjörg fyrst birtist, minnir hún
dálítið á „frænkuna", en leikur
hennar fer vaxandi og verður
skínandi góður í leikslok.
Pearl er leikin af Herdísi Þor-
valdsdóttur. Pearl er daufgerð
og hversdagsleg og vill láta stjórn
ast af öllum gildandi siðareglum,
annars líður henni illa. Hún er
í raun og veru ekki að leita að
karlmanni, heldur öryggi hjóna-
bandsins. Þegar hún sér fram
á, að Barney getur ekki orðið
eiginmaður, er sambandi þeirra
'Strax slitið. Herdís reynir að gera
þessari persón trúverðug skil og
leikur hlutverkið á látlausan og
fágaðan hátt og tekst að gera
Pearl að hinni fullkomnu hvers-
dagskonu.
Nína Sve'insdóttir lék Emmu
af fjöri og kátinu og gerði eins
mikið úr hlutverkinu og hægt var.
Brynja Benediktsdóttir er
glæsileg ung leikkona og létt í
hreyfingum, en framsögn henn-
ar er óskóluð, blæbrigðalítil og
■stundum tilgerðarleg.
Gunnar Eyjólfsson leikur Dowd
hinn nýja foringja, sem tekur við
af Roo. Gunnar er hörkugóður
leikari og gerði hlutverkinu góð
skil. Öryggi og riddaramennska
hins sterka blandast f þessari per-
sónu hömlum erfiðismannsins,
sem mótast af átökum við óblíða
náttúru. Vitanlega hefur Gunnar
samt útlitið á móti sér. Hann
sannfærir engan um, að hann
hafi verið afkastamesta kempan
við erfiðisvinnu í brennandi hita-
beltissól, og enginn trúir því að
hann hafi borið sigurorð af öll-
um hraustmennunum fyrir norð-
an.
Leikstjórinn Baldvin HaMórsson
hefur lagt alúð við verk sitt og
unnið það samvizkusamlega. Mik
il áherzla er lögð á listræna túlk-
un og hóflega og óýkta meðferð
efnisins. Leiktjöld Gunnars
Býarnasonar voru hin smekkleg-
ustu og í góðu samræmi við eðli
leiksins.
„Sautjánda brúðan“ er ekki
stórbrotið verk, en það er vel
frambærilegt bókmenntaverk.
Það er að mínu áliti lofsvert, að
Þjóðleikhúsið skuli gefa íslenzk-
um leikhúsgestum kost á að
kynnast og fylgjast með þvf sem
g'erist í menningu fjarlægra þjóða,
ekki sízt þar sem ný menning er
að vakna.
Gunnar Dal.
Herdís Þorvaldsdóttir og Róbert Arnfinnsson,
4
T í M I N N, fimmtudagur 11. október 1962