Tíminn - 14.10.1962, Blaðsíða 8

Fyrir nokkrum árum sagði
blaðamaður við mig: „Hvers
vegna beita kvennasamtökin sér
ekki fyrir því, að koma upp fanga
húsum, svo að hægt sé í raun og
yeru að loka glæpamenn og lög-
brjóta inni?“
Ég svaraði þvi, að konur hefðu
lítinn áhuga á því, að loka eigin-
menn sína, bræður, syni og feður
inni í fangaklefum.
„Hvað viljið þið þá gera til
úrbóta?1 spurði hann.
„Ef ég mætti ráða, ‘ svaraði ég,
„myndi ég byrja á því að loka
fyrir áfengisflóðið í landinu með
einhverjum hætti. Þá mun
hverfa sjálfkrafa svona 90—95%
allra lögbrota úr þjóðlífinu og
mikill fjöldi slysa þar að auki.
Þessum fáu prósentum, sem
eftir yrðu, væri víst hægt að
ráðstafa á sómasamlegan hátt. ‘
Nokkru eftir að þetta samtal fór
fram ,sá ég á töflu um lögbrot
og áfengisnotkun, sem Áfengis-
varnaráð lét gera og sýnd var á
bindindissýningu, sem Áfengis-
varnaráð hafði á ýmsum stöðum
á landinu, að áætlun mín hafði
farið mjög nærri lagi um hlut-
fallið á milli lögbrjóta og áfengis
neyzlu hér á landi.
Auðséð er hversu geysilegt
vandamál er hér á ferðinni, því
að vitanlega er það hægara sagt
en gert að útiloka áfengið úr
þjóðfélaginu, enda ákaflega
skiptar skoðanir um aðferðirn-
ar. Sumir sjá það ráð bezt, að
unglinga á kvoidin að vera úr
sögunni. Enn meira gagn væri þc
sjálfsagt að þvi, að fara eins aö
hér í Reykjavík og gert hefur
verið á Akureyri, að ákveða lok
un sjoppanna á sama tíma og
annarra verzlana; sýnist það
vera þarfi að gefa sælgætis- og
gosdrykkj abúðum hlunnindi
fram yfir aðrar.
En það eru mörg önnur á-
kvæði barnaverndar, sem illa
eru haldin og mundi margt
breytast, ef þeim væri vel fram-
fylgt. T.d. er ekki leyfilegt að
selja áfengi eða afhenda það
ungmennum innan 21 árs, hvorki
á hótelum og skemmtistöðum né
í áfengisverzlununum. Ekki er
heldur unglingum innan 16 ára
leyfilegt að sækja opinbera
skemmtistaði á kvöldln, að
minnsta kosti er það svo í kaup-
stöðunum. Væri þessum ákvæð-
um framfylgt og sökin látin
bitna á áfengisverzluninni og
skemmtistöðum, en ekki ungling
unum, með þungum viðurlögum,
þá yrði þessu fljótkippt í lag.
Auðvitað þyrftu sömu lögin að
gilda um allt land, svo að ungl-
ingarnir gætu ekki bara brugðið
sér á skemmtistaði úti um land-
ið, þegar það er meinað í kaup-
stöðunum.
í sambandi við drykkjuskap
og alls konar slys, sem af hon-
um leiðir, er ekki hægt að kom-
ast hjá að minnast á skemmt-
analíf okkar íslendinga almennt.
AÐALBJÖRG SIGURÐARDÓTTIR:
ÞJÓÐARBÖL-
IÐ MIKLA
kippa burt öllum hömlum, fá
áfengan bjór og fá áfengisútsöl-
ur sem allra víðast, aðrir vilja
aðflutningsbann á áfengi, sem
þó sjálfsagt er illframkvæman-
legt eins og sakir standa. Um á-
fenga ölið og útsölustaðina skal
það aðeins sagt, að reynslan hef-
ur sannað það hvað eftir annað,
að áfengisnautn eykst að sama
skapi, sem auðveldara er að ná
í það, og kemur það mest niður
á unglingunum, sem sízt kunna
fótum sínum forráð. Hvað við-
víkur aðflutningsbanni á áfengi,
þá hlyti það að taka langan
tíma að koma því á, og hér er
svo mikil hætta á ferðum, að
ekki er hægt að bíða, eitthvað
verður að gera strax í dag, og
það verður að vera sameiginlegt
átak þjóðarinnar, veg'.na æsk-
unnar og framtíðarmenningar
þjóðarinnar ætti enginn að sker-
ast úr leik.
Við búum við mjög víðtæka
áfengislöggjöf, sem ekki er göm-
ul orðin, en þó búin að sýna sig
í framkvæmd. Ég er ein af þeim
mörgu, sem á sínum tíma var
löggjöf þessari mjög andvíg og
taldi hana á margan hátt ófull-
nægjandi, enda hafa frá upp-
hafi verið uppi háværar raddir
um, að ýmissa róttækra breyt-
inga væri þörf. Um það ætla ég
ekki að tala hér, því að einnig
það mun taka tíma, of langan
tíma. Hér ætla ég aðeins að ræða
um, hvað hægt er að gera strax
í dag, og það ar mikið, því að
þrátt fyrir gallaða áfengislög-
gjöf mundi ástandið verða stór-
um þolanlegra, að því er ungl-
ingana áhrærir, væri henni
stranglega framfylgt af öllum,
sem hlut eiga að máli.
Barnaverndarnefnd Reykjavík-
ur auglýsti fyrir -nokkrum dög-
um, að framvegis yrði gengið
ríkt eftir að framfylgt yrði á-
kvæðum um útivist barna á
kvöldin. Þetta er gleðilegt og
vomndi. að það takist, þar með
ættu t.d. sjoppusetur barna og
Eg held, að það sé meira og
minna útbreidd skoðun hjá okk-
ur, að ekki sé hægt að skemmta
sér vínlaust, og að veizlur og
hátíðahöld njóti sín engan veg-
inn, ef Bakkus er ekki boðinn
með. Mætti segja mér, að þessi
afstaða fjöldans yki meira á al-
mennan drykkjuskap en nokk-
urn grunar. Þetta er þó auðvit-
að fjarri öllu lagi, mætti í því
sambandi minna á Alþingishá-
tíðina 1930, þar sem vínið var
gert útlægt; en sú hátíð tókst
með afbrigðum vel, og er af
þeirri ástæðu ekki hvað sízt
minnisstæð öllum, sem tóku þátt
í henni. Þá má og geta þess til
verðugs- heiðurs þeim, sem að
því stóðu, að á afmæli Akureyr-
arbæjar í sumar, sem stóð eina
viku, var áfengisútsölunni þar
lokað, og opinberar veizlur voru
vínlausar. Varla hefðu þessir há-
tíðisdagar verið eins skuggalaus-
ir og raun bar vitni, hefði ekki
þetta ráð verið tekið, og ekki
heyrði ég annað en að ráðstöf-
unin vekti almenna ánægju, þeg
ar til kom.
Það væri fljót aðgerð, sem eng-
an undirbúning þarf, að opinberir
aðilar og svo þjóðin öll tæki upp
þann sið að stofna til hátíða og
gleðifunda án víns. Afleiðingarn-
ar mundu fljótt koma í ljós, og
meira en flest annað hafa áhrif
á almenningsálitið, að því er vín-
drykkju snertir.
Ég vil svo að lokum minnast
með nokkrum orðum á skemmt-
analíf unglinganna, sem af eðli-
legum ástæðum er talið eitt hið
ömurlegasta fyrirbrigði í þjóð-
lífi okkar nú á dögum. Er það
furða, þó að unglingarnir haldi,
að það þurfi vín til að skemmta
sér og að það fari út í öfgar hjá
þeim, þegar þeir alast upp við
þann hugsunarhátt eldra fólks-
ins, sem lýst hefur verið hér að
framan. Æskan þráir gleði og
samlíf með félögum, og hún
verður að læra að finna þetta
Framh. á 15. síðu
Um síðustu helgi flutti
Arnheiður Sigurðardóttir
fyrirlestue fyrir almenning
í 1. kennslustofu Háskóla
íslands, um Benedikt Grön-
dal Sveinbjarnarson og sér
í lagi störf hans í íslenzk-
um fræðum. Að loknum fyr
irlestrinum, sem fluttur
var fyrir fullum sal áheyr-
enda tilkynnti dr. Guðni
Jónsson prófessor, að hálfu
heimspekideildar, að Arn-
heiður hefði lokið prófi og
væri brautskráð meistari f
íslenzkum fræðum.
Þrjár konur íslenzkufræð-
ingar
Það er til siðs, að sá, er geng
ur undir meistarapróf í íslenzk
um fræðum, fái úthlutað til-
tekið efni eftir síðasta próf og
flytji um það opinberan fyrir-
lestur með einnar viku undir-
búningi, og var Arnheiði valið
efnið, sem að ofan greinir. En
meistaraprófritgerð hennar
fjallaði um sjálfvalið efni, hí-
býlahætti íslendinga á miðöld-
um.
Ekki væri óeðlilegt, að fleiri
íslenzkar konur hefðu lagt fyr-
ir sig íslenzk fræði en raun
er á. Þær eru aðeins þrjár, sem
lokið hafa prófi í þeim fræð-
um við Háskóla íslands. Fyrsrt
varð Karolína Einarsdóttir, er
lauk kandidatsprófi fyrir nokkr
um árum. Nokkru síðar varð
Nanna Ólafsdóttir fyrst ís-
lenzk kona meistari í fslenzk-
um fræðum, og nú á dögunum
Arnheiður Sigurðardóttir önn-
ur með því prófi. Við hittum
hana að máli fyrir helgina til
að forvitnast um námsferil
hennar. Hún er dóttir Sigurðar
bónda, kennara og skálds á
Arnarvatni Jónssonar og konu
hans Hólmfríðar Pétursdóttur.
Áhuginn á efninu vaknaöi
í Höfn
— Hvers vegna völduð þér
elztu híbýlahætti á íslandi sem
rannsóknar og ritgerðarefni til
meistaraprófs?
— Eiginlega vaknaði fyrst á-
huginn fyrir efninu nokkru áð-
ur en ég fór að lesa til stúdents-
prófs — var þá við tungumála-
og bókmenntanám í Kaup-
mannahöfn. Eg tók kennarapróf
hér heima og stundaði kennslu
í nokkur ár. Fór svo til Kaup-
mannahafnar á kennaraháskól-
ann og var þar einn vetur.
Þar kynntíst ég finnskri stúlku,
sem lagði stund á híbýlafræði,
hafði húsgagnastíla sem sér-
grein. Eg fór oft með þessari
stúlku að skoða þjóðminjasafn-
ið í Höfn og af því spratt löng-
un hjá mér til að kynnast forn
um íslenzkum húsum og hvern-
ig fólk hefði búið um sig fyrr
á öldum, en annars hafði á
huginn áður verið á bók-
menntasviðinu. Þegar ég kom
seinna til Noregs og skoðaði
þar gamla húsmuni og byggða-
söfn, jókst áhugi minn enn
meir. Svo þegar heim
kom, fór ég að lesa undir stú-
dentspróf, — tók það I áföngum
og lauk því 1954, settist svo
í íslenzkudeild háskólans um
haustið.
Lítt plægður akur
— Hafa margir íslenzkir
fræðimenn gefið sig að þessu
efni?
8
T í M I N N, sunnudagurinn 14. okt. 1961..